1

In deze Varia:Training CEAD

Villa Zapakara (vervolg)

Training AED

Maak kennis met... mengerMurphy ‘Boro’ Borveld

Training Baas en Huijboom

Dealer Dian Tong

Training suikerziekte

Muurschildering inspireertstudenten

Hire Me for Free

Nieuwsbrief • Jaargang 8 • Editie 2 • Augustus 2019

‘Wat moet je doen bij eenhartstilstand?’4

1

2

4

5

6

8

9

11

11

VARIA

Hoe bescherm je een staalconstructie optimaal tegen roest en andere ne-

gatieve invloeden? Wat is precies de wer-king van de Protective & Marine Coatings (PMC), de speciale coatingsystemen voor de industrie en de scheepvaart? Waar zijn de standaarden vastgelegd voor deze speciaal ontwikkelde deklagen?

Een greep uit de vragen die werden beant-woord door Varossieaus PMC-expert Joey Sanmohadi op vrijdag 28 februari tijdens een presentatie voor medewerkers van CEAD Group of Companies in Paramaribo-Noord. Joey gaf ook informatie over coatings die vrij zijn van oplosmiddelen –en daardoor minder explosiegevaar opleveren- en daarom uitstekend geschikt zijn om aan te brengen op de binnenwanden en bodem van opslagtanks.

Veel aandacht is besteed aan de ISO-normen 12944 en 8501, de ‘spelregels’ voor res-pectievelijk de keuze van een geschikt coa-tingsysteem en de keuze voor een coating waarmee staal kan worden voorbehandeld.

Bijzonder karakterDeze training had een bijzonder karakter. “Dit zijn geen contractors of opdrachtgevers”, zegt Joey. “Het is een EPC-bedrijf, dat wil zeggen: Engineer, Procure and Construct. De CEAD Group is in staat om technisch te ontwerpen, dat is het engineeringgedeelte. Daarnaast kunnen ze het aanbestedingsgedeelte doen, dat is procurement, en tot slot kunnen ze ook het uitvoerende deel doen, de con-struction.” Hij legt uit dat opdrachtgevers CEAD ook kunnen inhuren voor één of twee taken.

“Voor het eerst heb ik zo’n klant gehad. En het is een andere ervaring. Er zijn ook minder praktijkgerichte vragen gesteld, over het ontwerpgedeelte en de engineering.”

Het initiatief voor deze training komt van Joey. “Ik heb het aangeboden omdat ik veel potentie zie in dit bedrijf. Ze doen een heleboel in de olie- en gassector en hebben een aantal projecten. Voor Staatsolie hebben zij bijvoorbeeld alle ontwerpen gedaan

Geslaagde PPG-training Sigma Coatings voor CEAD Group of Companies

Trainingen Baas en Huijboom goed ontvangen6

2 VARIA APRIL 2019

Onze trainers Remco Baas(l) en Rene Huijboom (m) bezochten Villa Zapakara met verftechnisch

adviseur Rohit Mohan (r).

In de eerste Varia-editie van 2019 schreven wij al over Sranan Krakti, de vijfde interactieve expo in Villa Zapakara, die op 30 maart feestelijk is geopend. Varia ging weer op bezoek en blikte samen met de museummensen terug op de voorbereidingen van de expo en de samenwerking met Varossieau. Ook de toekomstplannen van het museum kwamen ter sprake.

VILLA ZAPAKARA: ‘VAROSSIEAU STEUNT ONS AL DIK TIEN JAAR – DOOR DIK EN DUN’

Varossieau-medewerkers zijn deel van Sranan Krakti

voor de bouw van een groot aantal opslag-tanks. Dus zij zijn voor mij heel belangrijk.”

Beter beeld

Mechanical engineer Rafiena Baksh is een van de jonge medewerkers die de training volgen. “Alles was eigenlijk nieuw voor mij, omdat we niet bezig zijn met coatings. Als wij een project binnenkrijgen, dan krijgen we ook de coatings specifications van de opdrachtgever. Maar nu hebben we een guideline, dus nu heb ik een beter beeld.”

De opdrachtgever zegt doorgaans welke coating hij wil, erkent haar collega Vincent Kasansoepingi. “Zij hebben hun onderzoek gedaan en zeggen ons wat wij moeten ge-bruiken.“ De training was zinvol, vindt hij.

“Ja, voor de guidelines. Stel dat we een nieuw project hebben en ze vragen aan ons of we de coating kunnen doen, dan weten wij nu aan welke specificaties welke area’s moeten voldoen.”

Dat zou kunnen betekenen dat ze een op-drachtgever een andere coating aanbeve-len, zegt Baksh. “Ja, dat zou kunnen.

Kijk, als een bestek naar ons wordt toege-stuurd, dan zal ik dat nu beter begrijpen. Dan kan je altijd je feedback geven. Dat gaat nu gebeuren. “

Soms wordt gekozen voor de zwaarste, meest beschermende coating terwijl dat niet altijd nodig is, bevestigt Joey.

“Kijk: als het om een kleine constructie gaat, maakt het niet zoveel uit qua gelds-bedrag. Maar ik heb ze uitgelegd: er gaat een heleboel gebeuren, met name in de oliesector en wanneer er straks wordt ge-investeerd, dan praten we over een aantal duizenden vierkante meters en dat kan in-teressant zijn.”

De keuze voor een verkeerd coatingsys-teem heeft gevolgen, zegt Joey. “Het kan twee kanten op. Je hebt ondergedimensi-oneerd. Dan voldoet je specificatie niet. Of je hebt overgedimensioneerd en dat kan de opdrachtgever onnodig hoge kosten op-leveren. “Na de training hebben de CEAD-medewerkers meer inzicht in de toepas-sing van de PMC-coatings van Sigma.

Directeur Jurgen Tjang-A-Sjin van CEAD is dik tevreden. “De training was goed en in-teressant en heeft zeker een toegevoegde waarde voor ons. Wij zijn in wezen geen coatingfirma, het wordt meestal uitbe-steed. Maar het is wel goed om de achter-liggende gedachte te kennen, zodat je niet bedonderd wordt.

En vooral de uitleg over de ISO-norm, daar hebben we heel wat aan. Wij overwegen zeker om die norm te kopen.”

Joey Sanmohadi (l) overhandigtRafiena Baksh haar certificaat.

Joey Sanmohadi (l) overhandigt Vincent Kasansoepingi zijn certificaat.

De succesvolle opening was kleurrijk met talent van eigen bodem. Er waren

tussen de 200 en 250 gasten, waaronder kinderen, oud-bezoekers en donateurs. “We zijn nu nog te moe om echt te genieten van ons succes”, lacht inhoudelijk directeur Dakaya Lenz, tevens de bedenker van de expo, waaraan een lange en intensieve

voorbereidingsperiode vooraf is gegaan. “Je hebt een idee wat je wilt neerzetten, hoe het eruit moet zien en dan begint het echte werk: de uitvoering.”

Van 1 tot 18 april draaide het museum proef , waarbij op alle kinderziektes is ge-let. “We hebben voor het eerst zelf een ten-toonstelling ontwikkeld. Tot het moment dat je bezoekers ontvangt, is het allemaal theorie.” Bijvoorbeeld het decor, legt Lenz uit, “je hebt het gebouwd maar je weet nog niet hoe de mensen erop zullen reageren. Werkt alles precies zoals je het hebt uit-gedacht, is de moeilijkheidsgraad van de activiteiten te hoog, voor welke doelgroep is het wel of niet geschikt?”

Veel denkwerkHet decor kostte veel denkwerk, blikt Lenz terug, “hoe dit op te zetten en vooral op een wijze zodat de jaarlijkse 50.000 bezoekers veilig door de ruimtes kunnen lopen”.

Ontwerpster Aby Cohen zette het idee van Villa Zapakara om in een decor en het bouwteam van Perry Wouter borduurde hierop voort. “Niemand kende vaste werk-tijden, iedereen hield voor ogen dat het werk af moest. Soms zaten we er nog om twee uur in de ochtend.”

Het gebouw van Villa Zapakara is van binnen en buiten in de verf gezet. Medio 2018 werd Varossieau als een van de trouwe sponsors van het museum benaderd.

3

“Ze zeiden gelijk ‘ja’, het gaat tenslotte om een eigen Surinaamse tentoonstel-ling. In januari startte de uitvoeringsfase en we hebben tot en met de openingsdag hieraan gewerkt.” Vanaf augustus 2018 is nagedacht over de verf en over het aantal liters dat nodig was. Ook is nagegaan of de kleuren speciaal gemaakt moesten wor-den. In januari begon de verf binnen te ko-men. Het moment dat het bouwteam een ruimte afkreeg, startte de schilder.

Beeldend kunstenaar Fabian de Randamie met zijn broers en zussen waren verant-woordelijk voor het creatieve schilderwerk, terwijl het bouwteam de verfgrondlagen aanbracht. Om het gevoel te creëren dat je echt midden tussen de mangrovebomen staat, heeft de kunstenaar creatieve schil-deringen gemaakt waarop de groene bladeren en luchtwortels goed te zien zijn. De buiten-muren die eerst zwart en wit waren, zijn nu groen geschilderd. Ook is er veel hout ge-beitst, volgens Lenz om de vier jaren dat de expo er zal staan te kunnen overbrug-gen.

Varossieau is een van de trouwe sponsors, herhaalt zij. “Het is één keer voorgekomen dat ze tot een bepaald bedrag gesponsord hebben en wij de rest met korting mochten inkopen. En nu hebben ze weer alle verf en enkele materialen zoals kwasten en rollers gesponsord.”

Uitdaging De grootste uitdaging was de plaatsing van de juiste verfbestelling. “Welke kleur, in welke hoeveelheid en op welk moment”, zegt de directeur.

Vanwege het vele werk was Lysis Biekram aangetrokken als bouwcoördinator. Zij onderhield het contact met Rohit Mohan, Varossieaus verftechnisch adviseur. Dat was voor beiden nieuw; het was soms even wennen. “Het is goed gekomen en daar zijn we heel blij om. Eind goed, al goed.” Het museum ontving alle benodigde verf, kwasten en rollers van Varossieau.

De Randamie keek over de schouders mee en speelde hierop in. Op gegeven moment ondersteunde hij Biekram met de bestellingen. Het werk moest in drie maanden af en het werd all hands on deck. Ook mensen zonder verf- of schilderkennis hielpen mee. Een klein nadeeltje, want na het werk werden de kwasten niet altijd direct opgeruimd. “Ze kregen meteen een kleine workshop van ons: hoe met verfmateriaal om te gaan.”

Andere uitdagingTijdens de opzet kwam er nóg een uitdaging: de praktische uitvoering van het waterpark met waterkrachtcentrale en sluizen.

“Ons idee is nergens in de wereld gebouwd zoals wij dat wilden.” Ook de inhoud van de expo heeft behoorlijk wat hoofdbrekens gekost. “In de eerdere tentoonstellingen hadden wij al kant-en-klare collectiebe-schrijvingen en verhalen. Nu moesten wij dit allemaal eerst bedenken en op papier zetten.” De voorbereidingstijd naar de ope-ning toe was kort en pas hierna kon het team zich beter op alle details concentreren, bekent Lenz.

Steeds meer bezoekersTot aan de eerste week van juni bezochten al tweeduizend kinderen en volwassenen ‘Sranan Krakti’. De eerste -reguliere- be-zoekers kwamen van de buurtscholen, die al in 2018 hadden gebeld om hun dag te regelen. “Ze wisten niet eens wat de vol-gende tentoonstelling zou zijn!” Gemiddeld krijgt het museum zestig schoolkinderen op een schooldag. Een explosie aan bezoekers, meer dan achthonderd gasten, was er op 25 mei tijdens de Museumnacht.

Een bezoek aan Sranan Krakti begint met een krutu in de tukuspan (inheemse hut). Hiernaast staat een glazen gebouwtje waar de bezoekers kennis opdoen over de Surinaamse oso dresi, waarvan een deel is geplant in de kruidentuin van de mini-forest op het terrein.

Er is veel te zien en te leren tijdens de rondleiding en de daaraan gekoppelde workshops. In het Alakondre-huis worden zeven grote Surinaamse feesten belicht. De reacties tot nu toe zijn lovend. “De bezoekers zijn super trots omdat het gaat over iets dat zij al kennen; zij delen ter plekke heel graag hun eigen verhalen. Wat het geheel nog interactiever maakt en onze medewerkers ietsje minder werk bezorgt.”

Vooral in de kruidentuin komen de verhalen van vroeger over oso dresi’s die oma of tante maakten. Of waarvoor bepaalde planten nog meer gebruikt kunnen worden. “Het moment dat een bezoeker iets meer over een plant vertelt, dan sla ik die info op. Ik heb zo een extra verhaal om erbij te vertellen.” Het museum heeft het boek ‘Sranan Krakti’ uitgegeven met informatie over zestig planten en thema’s die in de expo centraal staan. Die vormen de kracht van Suriname die terug te vinden is in de mensen, de natuur en de cultuur van Suriname.

Lenz merkt terloops op dat Varossieau niet als sponsor is opgenomen in het boek, “een kardinale fout van ons”. Wij gebrui-ken daarom elke gelegenheid om hen toch te noemen. “Hoe je het draait of keert, Varossieau steunt ons al dik tien jaar – door dik en dun. En wij hebben geen woorden genoeg om onze waardering daarvoor uit te spre-ken.”

Toekomst“Sranan Krakti is een tentoonstelling voor en door Surinamers, maar we sluiten de rest van de wereld niet uit”, zegt Lenz. “Sranan Krakti is zeker het idee geworden, dat wij hadden.” Villa Zapakara was voor-heen een kindermuseum maar is nu ook afgestemd op oudere doelgroepen. “Nu moeten we de activiteiten iets meer af-stemmen op de verschillende doelgroepen.” Zo zijn vierdeklassers van de lagere school erg enthousiast, maar moeten er voor de kleintjes meer doe-activiteiten worden georgani-seerd tijdens de tour van 75 minuten.

De tentoonstelling kan groeien; omdat die over Suriname gaat, zijn de thema’s onuit-puttelijk, benadrukt Lenz. “We zullen de workshops steeds vernieuwen. Voor het onderdeel Spesrutu sma en sani – zijn nu twintig Surinamers geselecteerd die een bijdrage hebben geleverd aan de samen-leving. Elk jaar zullen er andere personen worden neergezet.”

Uitnodiging VarossieauOver de samenwerking met Varossieau, zegt Lenz dat het contact bestaat met de mensen die de besluiten nemen bij Varossieau. Zij stuurt via Varia een open uitnodiging. “Ik zou het fijn vinden als de mensen die binnen werken, de verf produceren en verkopen, Villa Zapakara bezoeken. Zij kunnen dan zelf zien wat met hun verf is gedaan.”

Zo zou de verfproducent een teambuil-dingsactiviteit in Villa Zapakara kunnen houden, waarbij iedereen de Sranan Krakti-tour doet. “Zij kunnen voelen dat zij er deel van zijn. Zo creëer je meer draagvlak, en ik denk dat je de medewerkers zo inspireert.” Het bedrijf zou ook een family day kunnen organiseren in Villa Zapakara, tegen het decor dat is geschilderd met Varossieau-verf. “Dan denken hun kinderen: ‘ik wil later ook bij Varossieau werken!’”

4 VARIA APRIL 2019

‘WAT MOET JE DOEN BIJ EEN HARTSTILSTAND?’

Hoe herken je een hartstilstand? Wat moet je direct doen? Hoe breng je het hart weer op gang en hoe kan de AED daarbij helpen? Deze vragen zijn op 3 april beantwoord tijdens een informatiesessie en demonstratie aan de Mastanaweg

Varossieau-medewerkers leren hoe de AED werkt

Tussen de dagelijkse bedrijfsactiviteiten door is er een uurtje uitgetrokken om

medewerkers van de administratie en SOP in te wijden in het gebruik van de Automatische Externe Defibrillator (AED), een draagbaar apparaat dat het hartritme met een elek-trische schok weer kan herstellen bij een hartstilstand.

Bij Varossieau aan de Mastanaweg zijn de twee groene AED-boxen, met als opschrift “Cardi Aid” duidelijk zichtbaar geplaatst: één bij de buitenmuur naast de vooringang van het Administratiegebouw en de andere aan de binnenmuur van de zijingang van het SOP-gebouw.

De demonstratie is verzorgd door consultant en instructeur Arnold Halfhide van Securico, een bedrijf dat onder meer gespecialiseerd is in bedrijfshulpverlening. Hij benadrukte dat de AED in eerste instantie alleen door getrainde bedrijfshulpverleners (bhv’ers) gebruikt mag worden. Het is belangrijk dat ook de overige medewerkers weten wat zij moeten doen wanneer er geen bhv’ers aanwezig zijn.

Werking AEDBij het openen van de AED-box worden de instructies voor gebruik via een digitale

geluidsband, duidelijk aangegeven in de Nederlandse taal. Een AED meet of er sprake is van een verstoord hartritme (in de volksmond noemen we dit een hartstil-stand). Bij een hartstilstand is er sprake van acuut levensgevaar. De boodschap was duidelijk: direct starten met reanimeren en een AED inzetten redt levens.

Zes stappen De consultant gaf aan dat het belangrijk is om in voorkomende gevallen de vol-gende zes stappen te volgen, waarbij er altijd eerst voor een veilige omgeving voor de hulpverlener zelf en het slachtoffer ge-zorgd moet worden.

1. Controleer het bewustzijn•Schud voorzichtig aan de schouders en vraag duidelijk hoorbaar: ‘Gaat het?’•Geen reactie? Het slachtoffer is bewusteloos. Blijf bij het slachtoffer.2. Bel direct of laat iemand bellen • Vraag 113 (Spoedeisende Hulp) of 117 (Sur-cad) 2 om een ambulance en zeg dat het slachtoffer niet reageert.3. Controleer de ademhaling• Leg een hand op het voorhoofd en kantel het hoofd voorzichtig naar achteren om de luchtweg te openen.• Til de kin op met twee vingertoppen van de andere hand (‘kinlift’).• Kijk, luister en voel maximaal 10 seconden of er ademhaling is.• Geen normale ademhaling en ben je alleen? Haal de AED als hij binnen handbereik is.4. Geen normale ademhaling: start direct met 30 borstcompressies. Bij vrouwen en kinderen tot 8 jaar 15 keer op de borst drukken (borstcompressie). • Zet je handen midden op de borstkas - gebruik bij baby’s alleen twee vingertoppen.• Duw het borstbeen 5 à 6 centimeter in.• Doe dit dertig keer in een tempo van 100-120 keer per minuut.5. Beadem twee keer• Doe de ‘kinlift’ (zie stap 3) en knijp de neus dicht.• Beadem twee keer. Adem hiervoor normaal in en adem in 1 seconde gelijkmatig uit

in de mond van het slachtoffer. Kijk daar bij uit je ooghoek of de borstkas van het slachtoffer omhoog komt.• Onderbreek de borstcompressies hier- voor nooit meer dan 10 seconden.• Ga door met reanimeren en wissel steeds dertig borstcompressies af met twee be- ademingen.6. Als de AED er is• Onderbreek de reanimatie zo kort mogelijk.• Ontbloot het bovenlijf, zet de AED aan en volg de opdrachten van de AED op. • Bevestig de elektroden op de blote borstkas.• Ga door met reanimeren tot de hulpdiensten het overnemen.

Indien er meerdere personen zijn die kunnen reanimeren, wordt geadviseerd om elke 2 minuten te wisselen en de reanimatie steeds zo kort mogelijk te onderbreken.

Oefening baart kunstNa de theoretische uitleg was het tijd voor de praktische toepassing. Eerst werden de oefeningen uitgevoerd op een reanimatiepop.

De aanwezige bhv’ers kregen om beurten de gelegenheid om het reanimeren te de-monstreren. Hierna volgde een live-oefening met een pseudo-slachtoffer. Varossieau di-recteur Ramesh Dwarkasing aarzelde niet en stelde zich direct beschikbaar.

Enkele Varossieau-medewerkers zeiden tegen de Varia, dat zij blij zijn met de opge-dane kennis, maar dat zij hopen dat zij die nooit zullen hoeven toepassen.

Kun je reanimeren?Registreer je bij hetoproepsysteem HartslagNu viawww.hartstichting.nl/reanimatie

112 krijgt een melding van een hartstilstand.

Je ontvangt een oproep op je mobiel.

Kun je even weg? Ga naar het slachtoffer.

Reanimeer en gebruik een AED.

Zorgverleners nemenhet over.1 2 3 4 5 6

Meld je aan alsburgerhulpverlener

www.hartstichting.nl/reanimatie

Securico-expert Arnold Halfhide demonstreert de AED op een speciale reanimatiepop.

Een AED-apparaat.

5

In de jaren die volgen doet hij regelma-tig bouwwerk voor Varossieau. In 1997

treedt hij in dienst bij het bedrijf. “Vroeger hingen ze bij Varossieau papiertjes op als er een vacature was. Ik zag dat ze een tapper zochten en vroeg meneer Jules als ze al iemand hadden. Hij vroeg of ik die job wilde want ze hadden nog niemand. Toen heb ik ja gezegd, want ik moest aan mijn pensioen gaan denken.”

Hij beperkt zijn werk in de bouw tot de weekends. “Dit was meer zekerheid. Ik moest mijn schoolpapieren kopiëren en brengen. Het was goed. Die mevrouw vroeg: hoe ga je doen, want bij bouwwerk begon je om 8 uur? Ga je kunnen want hier beginnen we om 7 uur. Ik zei: het is geen probleem. Ik sta meestal al tegen 5 uur op om te koken, want ik kook zelf. Dan kook ik mijn eten om aan het werk te brengen. Dus zo ben ik hier begonnen.”

ReceptBij Varossieau wordt hij ‘Boro’ genoemd door zijn collega’s op de productieafdeling. Hij beschrijft zijn werk als menger. “Dat houdt in dat ik verschillende verfsoorten maak: olieverf en waterverf. We werken met twee mengers. Als wij aan het werk ko-men, krijgen wij een lijst met de verf die wij die dag moeten maken.”

Naast de lijst krijgen de mengers ook een recept, zodat zij precies weten hoeveel olie en hoeveel terpentine er in de potten moet gaan.”

Er wordt gewerkt volgens een vaste proce-dure. “We hebben een paneel boven om te programmeren. En elke verfsoort heeft een eigen nummer. Dan programmeer je dat. En dan gaat alles automatisch naar de mixtank. Die heeft schoepen om te mixen. We hebben een bordje gemaakt met een lijst: zijdeglans is 1, hoogglans is 2 enzo-voorts. Zo weet ik wat ik moet programmeren. Wanneer ik op de knop ‘start dosering’ druk, wordt de olie naar de mixtank ge-pompt. Als er duizend liter olie in moet, dan stopt het precies bij die 1000 liter. Dus je kunt niet meer fout gaan. Een tank maakt drieduizend liter verf.”

De mengers voegen zelf bepaalde grond-stoffen (poeders en droogmiddel) toe. Eerst wordt de witte verf gemaakt, daarna worden de kleuren toegevoegd. Afhan-kelijk van het recept gaat eerst de olie in de tank, daarna bijvoorbeeld calcium en andere bestanddelen. Dit mengsel moet draaien op een snelheid van 500 rotatie per minuut/ toeren, want het moet goed mixen. “Dan ga je die poeder zetten. Het gaat in fases.” Per dag draaien Murphy en zijn aangewezen collega één tot drie tanks. “Daarna gaan de tappers vullen en daarna schoonmaken. Vroeger deden ze dat met terpentine, maar nu plaatsen we een spe-ciaal plastic afdekzeil in de kuip; als ze dat weghalen, hoeven de tappers maar een klein beetje schoon te maken.”

Op de productieafdeling werken in totaal zes mengers en zeven tappers. Murphy heeft het er uitstekend naar zijn zin. “Ik houd ervan om hier te werken. Tot ik met pensioen ga, blijf ik graag op deze afde-ling. Ik heb gezellige heren hier. En het werk is leuk.”

Hij is nog altijd blij dat hij bij Varossieau is gaan werken. “Zelfstandig werken is meer geld, maar aan de andere kant moet je al je kosten zoals dokterskosten zelf betalen. En als je kinderen hebt, moet je ook voor hun betalen.

Bij Varossieau heb je die voorzieningen. Dat geeft zekerheid. En ook mijn pensioen is geregeld.”

GezinMurphy heeft drie kinderen, een jongen van 24 en twee meisjes van 21 en 18 jaar. “Ik ben al acht jaar vader en moeder tegelijk. Mijn partner is acht jaar terug overleden.” Het gemis is groot. “Ja, ik heb het laatst weer gevoeld op moederdag.” Bij de pakken neerzitten doet Murphy niet. Muziek doet hem goed . “Kaseko, golden oldies... Ik houd ook van dansen. Als ik naar een feestje ga, dans ik altijd!”

In zijn vrije tijd is ‘Boro’ nog steeds actief in de bouw. “Als er geen bouwwerk is, blijf ik lekker thuis. Voetbal kijken! Ik houd van voetbal. Mijn favoriete club is Barcelona, mijn favoriete land is Brazilië. Ik kook meestal in het weekend, daarna kijk ik voetbal.”

Hij staat graag in de keuken. “Koken is mijn hobby. Ik houd ervan om moksaleisi dyarpesi te maken en die gele rijst. Niet masusa, maar nasi kunir. Deze zaterdag moet ik voor iemand koken. Ik neem geen bestellingen, maar een dame die bij me was op mijn verjaardag, vroeg me om voor haar te maken want zij is nu jarig.”

En opnieuw komen recepten ter sprake -nu gaat het over zijn aanpak in de keuken! “Als ik die nasi maak voor mezelf, dan maak ik het met varkensvlees. En voor anderen maak ik het met geroosterde kip. Ik zet een stuk laos, die poederkunir en kokos. Ik gebruik veel kokosmelk, ook bij die mok-saleisi en ik houd van cassavesoep met ko-kosmelk. Ik werk met verse kokos en dan blender ik het. Ik zet het ook in tayerblad en in krabu. Lekker! Kookt hij ook voor collega’s?

“Op mijn verjaardag laatst zijn twee col-lega’s bij me gekomen. Voor die andere collega’s nog niet.” Hij lacht smakelijk wan-neer Varia zegt dat hij op meer eters mag rekenen nu bekend is dat hij zo goed kan koken!

MAAK KENNIS MET...

MENGER MURPHY ‘BORO’ BORVELD

‘Ik houd ervan om hier te werken!’In de negentiger jaren is Murphy Borveld (54) actief in de bouwwereld. Bij een rotishop aan de Slangenhoutstraat koopt hij regelmatig een roti, en af en toe een biertje na het werk. Hij leert er de echtgenoot van de rotishophoudster kennen: Jules Ramautar, medewerker van Varossieau. Hij schakelt Murphy in als contractor. “Hij vroeg mij of ik een werk wilde; bouwwerk bij Varossieau. Ja, natuurlijk zei ik. De volgende dag belde hij me om op gesprek te komen bij de directeur voor een werk. Ik heb toen een offerte gemaakt en ze hebben het goedgekeurd.”

Murphy Borveld (l) met zijncollega Sridath Jibodh (r).

6 VARIA APRIL 2019

Vaklieden en doe-het-zelvers konden ook dit jaar hun kennis refreshen en

verruimen tijdens twee trainingen waar-voor Varossieau de experts Remco Baas en Rene Huijboom uit Nederland heeft laten overkomen. Voor vaklieden verzorgden zij eind maart een presentatie over verf en verfsystemen en manieren om die aan te brengen. Een avond later leerden thuis-klussers en andere amateur-schilders de fijne kneepjes van het schilderen.

De senior-applicatiedeskundigen belichtten op woensdagavond 27 maart de diverse verfsoorten- en coatings, kwasten, rollers en schuurmaterialen. Ook gingen zij in op problemen die vaklieden ondervinden tijdens hun werk. Deze interessante, interactieve training in het KKF-centrum is gevolgd door 74 mensen.

De training begint om zes uur ‘s middags, een half uur eerder worden de eerste deel-nemers verwelkomd door de vriendelijke medewerkers van Varossieau. Bij de ingang van de zaal prijken Historexbanners en extra vroege vogels ontvangen bij binnenkomst de mooi uitgevoerde Varossieau-kalender 2019. Op elke stoel staat een Historextas, met daarin een pen, een aantekenboekje, flyers en ook coupons die recht geven op 7,5% korting op alle Historexproducten tot eind april.

OndergrondHuijboom, die in 2017 ook een training ver-zorgde voor Varossieau, begint bij het begin: controle van de ondergrond.

Na een korte toelichting geeft hij de zeer aan-dachtige groep uitleg over de samenstelling van verf en de functie van de verschillende bestanddelen: bindmiddel, hulpstof, water, oplosmiddel, pigmenten en vulstof. “Deze middelen komen voor in verf en hebben allemaal hun functies die bijna even be-langrijk zijn.” Het gebruik van terpentine als verdunningsmiddel raadt de applicatie-deskundige af, omdat het niet nodig is om verf te verdunnen. “Voordat je de verflaag aanbrengt, moet de ondergrond schoon zijn en het liefst geschuurd.” Dat schuren gebeurt niet zomaar, zegt Huijboom. Hij noemt enkele belangrijke aandachtspunten. Zo is de grofheid van het schuurpapier heel belangrijk.

Het personeel van Varossieau volgdeeen speciale interne training.

Bij zijn tweede bezoek aan Suriname voelde René Huijboom zich als een vis in het water. “Het voelde een beetje als thuiskomen en ik heb dat als erg prettig ervaren”, laat hij Varia weten. Hij vindt het geweldig dat Varossieau dit organiseert en dat hij zelfs een tweede keer mocht terugkomen. “Dit is allemaal in werking gezet door Nuria Phang en het hele team is hier vol overgave mee aan de gang gegaan. Ook respect voor Feeanine, hoe ze erbij betrokken is geweest, top!!” Deze keer verzorgde hij de training samen met zijn collega Remco Baas. “Ik denk dat de samen-werking met mijn collega een goede toevoeging is geweest. Hij pakte door op wat ik in de eerste helft vertelde. Hierdoor ontstond er een soort van quiz en dat was leuk. Ik vertelde vooral over de theorie en mijn collega ging wat meer in op de praktijk.”

Over de belangstelling van de aannemers en thuis-klussers is hij goed te spreken. “De deelnemers waren zo beleefd, leergierig en geïnteresseerd!! Ik zag zelfs één heer alles opschrijven wat we ver-telden!! De tweede avond, speciaal voor doe-het-zelvers, werden we overweldigd door alle vragen, echt fantastisch!! Zo heb ik een training het liefst.” Het kennisniveau in Suriname verschilt volgens René niet veel van dat in Nederland. Er waren veel vragen over het plamuren van wanden. Ook vroe-gen veel aanwezigen naar een manier om optrek-kend vocht aan te pakken. Waar je rekening mee moet houden als je advies in de tropen geeft is dat er een heel ander vochtgehalte heerst als bij ons.

En uiteraard heeft dat ook invloed op de verven. En vergeet de uren zon natuurlijk ook niet!!

Je kunt dus niet altijd overal schilderen!! Dit is met-een een raakvlak voor een volgende keer. Uiteraard zal ik me moeten verdiepen in welke mogelijkhe-den er zijn voor Suriname en natuurlijk hopen dat we nog een keer mogen komen!” De veldbezoeken die Varossieau had georgani-seerd, waren nuttig en zinvol. “Het eerste bezoek is mij het meeste bijgebleven. Het viel meteen op dat de aanwezige die het voortouw nam, al veel vaker schilderde. De anderen volgden vrijwel direct. Ver-volgens wilden ze ons hun plamuurwerk binnen la-ten zien. Zo positief!!” Ook het bezoek aan de bouw van het nieuwe Assuria-hoofdkantoor heeft René als positief ervaren. “Erg mooi wordt het en de aan-nemers waren ontzettend vriendelijk!!”

Ook Remco Baas is enthousiast. “De opzet van de training vind ik erg leuk , omdat de deelnemers de gelegenheid hebben om vragen te stellen ondanks de grootte van de groep. De inhoud van de training is ook wel goed, denk ik. Ik hoop dat iedereen het begrepen heeft. Ik realiseer me dat de stof soms moeilijk te begrijpen is, maar het is wel de basis om meer te begrijpen over verf en wat je ermee kunt.”

Hij heeft de deelnemers ervaren als “erg geïnte-resseerd”. Bij sommigen was het kennisniveau volgens Remco “vrij laag, maar juist daarom is het leuk om ze een training te geven!” Bij een volgende training zou hij graag ook muurverven willen belich-ten. De veldbezoeken vond hij nuttig. “Wat mij het meest is bijgebleven dat de schilders trots op hun vak zijn. Ik vond ze ook erg leergierig.”

Remco verzorgde voor het eerst een training in tropisch Suriname. Was dat moeilijker dan in Ne-derland? “Het is niet moeilijker, maar wel warmer”, laat hij weten in een e-mail. “Ik vond het geweldig om training te geven in SU. Ik heb er van genoten en kom graag nog een keer naar jullie toe!”

TRAININGEN BAAS EN HUIJBOOM GOED ONTVANGEN

‘Nu verkopen ze mij geen knollen meer voor citroenen!’

De KKF-zaal was bijna tot de laatste stoel bezet.

Een deel van het trotse Varossieauteam poseert met René en Remco.

7

Ook de schuurbeweging is van eminent belang.

SchurenAl deze aspecten spelen een rol, weet Huijboom. Goed schuren voorkomt een voor velen herkenbaar probleem. “De hechting! Bij een slechte hechting kan verf gauw losraken, dat is dus niet goed voor de duurzaamheid van het beschilderde oppervlak.” In de zaal vraagt iemand zijn mening over plamuur als vervanging voor schuren. “Je komt er bijna niet onderuit, we proberen het zo weinig mogelijk te ge-bruiken. Het beste is nog steeds schuren en nogmaals schuren in plaats van plamuren”, verzekert Huijboom.

“Als ik praat over schuren wil ik gelijk de veiligheid meenemen” zegt hij verder. Schuren zonder een stofmasker is absoluut niet verstandig omdat er heel veel stof in de longen terechtkomt. En laten jullie je door niemand wijsmaken dat je een glaas-je melk kunt drinken. Dat helpt niet! Melk komt niet in uw longen terecht, maar stof wel. Gebruik een goede neuskap!”

ProGoldNatuurlijk zijn ook de voordelen gepresenteerd van de rollers en kwasten van ProGold. “De kwasten zet je na gebruik in een emmer met water en de volgende dag pak je ze en je gaat lekker verder met verven”, zegt de expert enthousiast. ProGold heeft rol-lers in verschillende soorten: speciaal voor muren en ook voor bepaalde soorten verf. Sommige deelnemers knikten nadenkend, omdat ze iets nieuws hadden gehoord.

Dan is het de beurt aan ‘nieuwkomer’ Remco Baas. Hij gaat dieper in op theorie en praktijk. Met afbeeldingen toont hij de schuurdiepten en schuurrichting. Ook laat hij zien wat er gebeurt bij het gebruik van

een bepaald schuurpapier. Het is belangrijk om verf niet te dun en niet te dik aan te brengen. Ongeveer 60 procent van een verflaag vervliegt na verloop van tijd; 40 procent houdt stand, onder alle weersom-standigheden.

LaagdikteHet is belangrijk om daar rekening mee te houden, benadrukt Baas. “Anders heb je uiteindelijk een te dunne laag. Hoe dikker je laag, hoe langzamer het water in je verf verdampt. Die trage verdamping is goed voor de drogingstijd en zorgt voor een be-tere hechting.” Wie te dun schildert, loopt het risico dat de verflaag zal afbladderen of ‘sproetjes’, vlekjes en scheurtjes krijgt. De juiste laagdikte voor watergedragen verf is 100 MU (microm). Niet-watergedragen verf moet tussen de 60 en 70 MU dik zijn.

Op een bord brengt de specialist verflagen aan zodat de deelnemers zien hoe je dat het beste kunt doen. Afzetten, verdelen en afstrijken is de juiste volgorde. Het aan-brengen en afstrijken gaat altijd van be-neden naar boven. Het verdelen gaat hori-zontaal in plaats van verticaal. Iemand wil weten hoe dat zit bij het beschilderen van een plafond. Het antwoord van Baas is kort maar krachtig. “Bekijk het plafond gewoon als en horizontale muur”.

Verf moet niet verdund worden, vindt hij. “Als je dat doet, verlaag je de viscositeit (stroperigheid, red.) van verf. Dan verdicht het slecht waardoor je de laagdikte moei-lijk kunt halen.” De heren gaan aan de slag met het fixeermiddel Sigmafix, dat wordt gebruikt om de ondergrond te bewerken voordat je gaat schilderen. Sigmafix kan 4 op 1 verdund worden. Het voorkomt opname van de verf in de ondergrond. Sigmafix is erg geschikt voor gebruik op ondergronden die veel water absorberen.

Aan het einde van het theoretische deel staan medewerkers van Varossieau klaar met kwasten, rollers, schorten, veiligheids-brillen en handschoenen voor deelnemers die hun nieuwe kennis direct in praktijk wil-len brengen. Onder de toeziende blik van Huijboom en Baas brengen zij de verf aan, om daarna de laagdikte te controleren.

Alleen maar blije gezichtenDat de avond in de smaak is gevallen, blijkt uit de reacties die Varia verzamelde onder de vaklieden en professionele klussers.

René en Remco geven uitleg in het veld.René en Remco gaven ook training

bij enkele projecten.

Remco geeft praktijktraining aan dedeelnemers in KKF.

Interne training personeel Varossieau.

Groepsfoto genomen in het veld met enkele schilders.

Francisca Hasselhoef oefent op de schildersezel.

Cindy Main (27) studeert Bouwkunde aan het Polytechnic College. Zij heeft bij een aan-nemer gewerkt die vaak verf gebruikte voor verschillende materialen. Hoewel ze niet meer daar werkt, is ze nog steeds geïnteresseerd in de bouw. De trainers hebben veel van haar vragen beantwoord. “Wij namen de bewer-king van de ondergrond nooit serieus, maar nu weet ik wat daarvan de gevolgen kunnen zijn.”

Jimmy Moesredjo en Romano Stuart zijn van het Nationaal Leger. Moesredjo (52) wordt vaak ingezet om gebouwen van het leger te schilderen. Toen hij de advertentie van Varos-sieau in de krant zag, heeft hij zich gelijk op-gegeven. “Ik heb geen kaas gegeten van verf, maar met wat ik vandaag hier heb geleerd, ga ik de commandant verrassen met mijn werk!” Hij lacht terwijl hij naar de parkeerplaats loopt. “Ik hoop niet dat ik ineens de opdracht krijg om het hele kampement te verven!”

8 VARIA APRIL 2019

Ook zijn collega Stuart (29) heeft veel ge-leerd. “U moet mij niet uitlachen hoor meneer, maar vandaag heb ik geleerd hoe ik moet werken met een roller en ook met een kwast.” Hij vertelt dat hij versteld staat van de kennis die je nodig hebt om deze eenvoudige gereed-schappen optimaal te gebruiken. En hij heeft begrepen dat de kwaliteit van de verflaag er onder lijdt wanneer je rollers en kwasten ver-keerd gebruikt.

De werkgever van Ashwien Ganga (29), het RK Bisdom, onderhoudt veel monumentale panden en kerken. Die gebouwen moeten na-tuurlijk ook worden geschilderd, van binnen en van buiten. “Wij gebruiken veel Historex-producten, dus hebben we nauw contact met het bedrijf. Ik heb veel geleerd vandaag en ik denk dat ik met deze kennis mijn controle be-ter kan voeren.”

De 63-jarige Imro Grootfaam is gepen-sioneerd. “Vanwege mijn vrije tijd kan ik de dingen thuis zelf doen. Ik kwam een beetje laat naar binnen maar na afloop heb ik vijf minuten met de trainer gesproken en het was een verrijking!” Hij voegt toe: “De jongens die mij af en toe komen helpen, gaan boos op mij worden, maar ik ga niet toestaan dat zij op de oude manier te werk gaan terwijl ik nu beter weet.”

Crystel Bergem (48) werkt bij Fernandes autohandel maar is gekomen voor haar ei-gen oriëntatie. “Dankzij deze training kunnen mensen mij geen knollen meer voor citroenen verkopen - logisch omdat mij hier de basisza-ken zijn bijgebracht!”

Om zeker te weten dat ze haar kamer op de juiste manier zal aanpakken, heeft Sisi Sa-bayo (23) zich opgegeven voor de doe-het-zelftraining. “Nu weet ik welk schuurpapier ik moet gebruiken en welke kwasten en rollers - maar ook hoe ik de ondergrond het beste kan behandelen. Als ik niet was gekomen, zou ik echt maar zomaar iets doen met allerlei ge-volgen van dien.”

Het huis van Mendy Roosblad (37) is tien jaar geleden voor het laatst geschilderd. Ze is komen kijken wat de nieuwe ontwikkelingen in het schilderen zijn. “We kunnen de dingen die ik hier heb geleerd toepassen op het huis. Het is nu tijd dat het weer een beurt krijgt. En mijn familie heeft een huis aan het water. Ze hebben last van optrekkend vocht. Ik wist niet precies wat het was, maar nu is mijn vraag beantwoord. De trainer zegt dat verf het vocht niet kan tegenhouden dus voor nu is dat voor iedereen een blijvend probleem.”

Studente van de Nola Hatterman Art Acade-my, Anunciata Goudzand (24), doet al bijna negen jaar aan kunstschilderen. “Het is wel even schrikken om erachter te komen dat ik de hele tijd bijna alles verkeerd deed - vanaf het schoonmaken tot het eindproduct!” Goud-zand maakt ook muurschilderingen. Ze zegt dat ze de muren voortaan eerst zal wassen, goed zal laten drogen en dan zal schuren met het juiste schuurpapier.

Ook het totale personeel van Varossieau neemt deel aan de training van René en Remco.

Rene beantwoordt vragen uit dezaal DIY training. René en Remco bij het Assuriakantoor in

aanbouw, dat wordt geschilderd metproducten van Varossieau.

DIAN TONG BOUWMATERIALEN IN PARAMARIBO-NOORD

‘Wij hebben nog nooit een klacht over Historex gekregen!’Dian Tong Bouwmaterialen aan de Ver-

lengde J.D. Gompertsstraat 183 maakt het leven makkelijker voor bewoners van Paramaribo-Noord. De winkel is dagelijks open en biedt een ruim assortiment aan bouwmaterialen, bouw- en tuingereed-schappen, maar ook huishoudelijke spul-len. Dian Tong heeft voor ettelijke woonhui-zen en winkelpanden alle bouwmaterialen geleverd, naar tevredenheid van de aanne-mers en onroerendgoedbezitters die vaste klanten zijn van Dian Tong.

De winkel heeft voldoende medewerkers, die spullen in- en uitladen. Het winkelpand en de parkeerplaats zijn voorzien van ca-merabewaking, voor extra veiligheid.

Varossieau en Historex“Een ongeschilderd huis is niet mooi, dus verf loopt goed”, vertelt de 19-jarige Ke-vin Zeng, zoon van de eigenaar Yuanquan Zeng (53). Hij zegt dat veel mensen voor Historex kiezen, vooral de ervaren en er-kende aannemers.

“We krijgen af en toe klachten van klanten over verf, maar ik heb nog nooit een klacht over Historex gekregen.”

Dian Tong heeft ook Ramboproducten en ProGoldkwasten en -rollers op de schappen. De zaak probeert alle producten van Varos-sieau binnen te halen: de verfproducent heeft een goede reputatie in Suriname en mensen hebben vertrouwen in de produc-ten, zegt Kevin.

9

“Een bijzonder deel van de samenwerking is dat Varossieau op aanvraag kleuren voor ons samenstelt die we verder kunnen doorverkopen aan de klanten omdat we niet zelf mengen.” Varossieau verwerkt de bestellingen altijd vlot en Kevin is erg tevre-den over de samenwerking met Vincent.

De winkel verkoopt uiteenlopende artikelen voor het huishouden en de woning: zo vind je er stoelen, tafels en elektrische keuken-apparaten. Voor de tuin zijn er diverse handige tools, zoals tuinslangen, harken, snoeischaren en andere tuingereedschap-pen. Kevin noemt de keuze voor een geva-rieerd assortiment belangrijk: aannemers willen op één plek alle benodigdheden kopen om heen en weer lopen te voorkomen. “We blijven daarom steeds meer groeien. We krijgen iedereen in de winkel. Niet alleen aannemers en bouwvakkers, maar ook mensen die thuis zelf kleine klusjes doen.”

Kevin somt de belangrijkste producten van de winkel op. Verf, verfproducten, cement en materialen voor de installatie van elektra en waterleiding. Tegenwoordig gebruiken mensen plaatmaterialen zoals betonplex en cementboard om hun wonin-gen in te delen. Deze platen zijn daarom in alle afmetingen verkrijgbaar bij Dian Tong Bouwmaterialen. Acryllatex zijdeglans van Historex hecht volgens hem goed aan de betonstenen en betonplaten waarmee veel mensen nu bouwen.

“Acryllatex zijdeglans op waterbasis van Historex gaat elke dag de deur uit”, zegt Kevin. Hij denkt dat het voor klanten van-zelfsprekend is om die te kopen, vanwege de hoge kwaliteit en scherpe prijzen van deze verf. “Maar eigenlijk verkoopt alles goed bij ons; iedereen krijgt een klein beet-je korting!” Op deze manier wil de winkel klanten trekken en behouden.

Advertenties en aanbiedingen zijn te vinden op de Facebookpagina van Dian Tong Bouwmaterialen. De meeste klanten bellen omdat ze bijvoorbeeld een actie of een product op Facebook hebben gezien. Kevin is bezig een webshop te creëren zodat klanten online hun inkopen kunnen doen. Alles wordt thuisbezorgd, inclusief grondstoffen zoals riviergrind, steenslag, waste* en alle zandsoorten, in alle hoe-veelheden, ook in zakken van 25 kg of meer.

Klanten vinden bij Dian Tong ook rondijzer, spijkers, schroeven, elektrische handge-reedschappen, waterleidingbuizen en alle mogelijke hulpstukken - en bouwstenen waarop veel korting wordt gegeven. Dian Tong werkt samen met grote bedrijven zo-als Kuldipsingh, 82 Trading en Argos Ce-ment. Hiermee garandeert de winkel dat er van alles verkrijgbaar is. Binnenkort biedt de winkel ook keukens - in Suriname ver-vaardigd uit buitenlandse materialen.

Advance Autoparts & Repair heeft bij Dian Tong alle materialen gekocht om het winkelpand te bouwen. Ook voor de bouw van Rainbow Supermarkt aan de J.D. Gompertsstraat heeft Dian Tong alle be-nodigdheden geleverd. En voor veel meer gebouwen hebben aannemers alle verf gekocht bij Dian Tong Bouwmaterialen. De zaak beschikt over eigen vrachtwagens en chauffeurs. Naast het gezin werken er twee medewerkers in de winkel. In 2015 viel Dian Tong in de prijzen bij Varossieau als een van de bestverkopende winkels van dat jaar.

De familie Zeng zit al generaties lang in de handel. Kevin Zeng is in Suriname gebo-ren. Hij is de zoon van Yuanquan Zeng, die evenals zijn echtgenote sinds zijn tienerja-ren in Suriname woont. Als zoon van een winkelier hielp Yuanquan Zeng zijn vader in de buurtwinkel. Op latere leeftijd opende hij zijn eigen restaurant. In 1998 ging het niet zo goed in het land en was Yuanquan genoodzaakt het restaurant te sluiten. Na twee jaar begon hij weer een buurtwin-kel en acht jaar later ontwikkelde hij die tot een supermarkt. In 2012 maakten de Zengs de grote en uitdagende overstap van levensmiddelen naar bouwmaterialen.

Het echtpaar Zeng draait deze zaak mo-menteel met de vier kinderen. Kevin is de oudste en heeft daarom veel verantwoor-delijkheid omdat hij de dagelijkse leiding heeft in de winkel. Er zijn veel bouwmate-rialenzaken in Paramaribo-Noord maar Ke-vin is niet bang voor concurrentie. Hij kent de diensten van de winkel en de positieve reacties van klanten geven hem genoeg zekerheid in het voortbestaan van zijn han-delszaak.

* Waste is restmateriaal van het steenslagnaal- proces

Voorkom sukru siki: leef bewust, leef gezondSukru siki, suikerziekte of diabetes kun je niet altijd voorkomen, maar door gezond te leven kun je de risico’s verkleinen om dia-

betes type II te krijgen. Wat is sukru siki eigenlijk, hoe krijg je het en hoe voorkom je het? Op 5 april gaven verpleegkundedocent Martha Middellijn en Hoofd Preventie Anne-Marie Sanches van de Stichting Staatsziekenfonds (SZF) antwoord op deze vragen in een informatiesessie bij Varossieau aan de Mastanaweg. .

“Het gaat niet alleen om de interessante informatie, maar ook om aanpassing van onze leefstijl, daar wij nog niet allen in lijn zijn”, lichtte Office Manager Reeda Tower de sessie toe. De trainingszaal was tot de laatste stoel gevuld met leidinggevenden, productie-, kantoor- en winkelmedewer-kers . Sommigen maakten aantekeningen, anderen fotografeerden met hun mobiel-tje slides van de powerpointpresentatie.

De infosessie was een follow-up van de SZF-presentatie over zoutgebruik en hoge bloeddruk in 2018.

Diabetes mellitus is een stofwisselings-ziekte en betekent letterlijk het doorlopen van zoete urine. Sukru siki hangt nauw samen met teveel suiker of glucose in het bloed. Glucose is een belangrijke brand-stof die ons lichaam energie geeft.

Via ons eten en drinken krijgen wij suiker in ons lichaam. De hoeveelheid stijgt als wij koolhydraten (zetmeel en suiker) naar binnen krijgen en die zitten in bijna alles: softdrinks, alcohol, koek, chips, brood, rijst, aardappelen, etc. Maar als het bloed de glucose niet vrijelijk kan vervoeren naar alle lichaamscellen, worden wij moe, we hebben geen energie.

10 VARIA APRIL 2019

Verstopte bloedvatenMiddellijn gebruikte stroop maken als voorbeeld. Wanneer alles in de pot aan de kook wordt gebracht, bindt de suiker zich aan het water – alles wordt een dikke vloei-stof. Hetzelfde gebeurt in onze bloedvaten. Teveel suiker bindt zich aan het bloed, dat langzamer gaat stromen en hierdoor raken de bloedvaten verstopt. De alvleesklier moet het stofje insuline aanmaken, maar bij diabetespatiënten gebeurt dit niet, of minder goed. Insuline haalt de ‘brandstof’ glucose uit het bloed om die te versprei-den door het lichaam. Normaal verwerken de nieren de suikers, maar zonder insuline kunnen de nieren niet werken en worden alle suikers naar de blaas gestuurd. Zo krijg je zoete urine.

Alarmbel De zoete urine is meestal ook licht van kleur. Er zijn ook andere verschijnselen waar je op moet letten, zoals veel plassen (halve liters), vermoeidheid, gewichtsver-lies, erge dorst, niet of slecht genezende wondjes en een regelmatig hongerig ge-voel. Verder kunnen vrouwen vaginale jeuk en infecties krijgen, en mannen schimmel en jeuk bij de ballen. “Heb je een van deze tekenen, dan moet de alarmbel rinkelen; Ga naar de dokter”, zegt Martha Middel-lijn.

Het bloedglucosegehalte wordt aangeduid in mmol/liter. Een normale bloedsuiker-waarde ligt tussen 4,5 en 6 millimolen per liter (mmol/l). Iemand met teveel suiker in het bloed heeft hyperglykemie (hyper) en heeft last van vermoeidheid, dorst en veel aandrang tot plassen. Een ‘hyper’ heeft een bloedsuikerwaarde van boven de 10mmol/l (SZF houdt de grens aan van boven 13 – 14mmol/l). Iemand met te weinig glucose in het bloed – onder de 3,5 mmol/l, heeft hypoglykemie (hypo) en heeft constant honger, hoofdpijn, ziet wa-zig, etc.

Verschillende soorten suikerziektenVan de acht soorten suikerziekten, ko-men type I, II en zwangerschapssuiker het meest voor. Middellijn focuste in de presen-tatie op deze drie vormen. Bij type I maakt het lichaam (bijna) geen insuline meer. De ziekte is aangeboren, erfelijk, komt voor op hele jonge leeftijd en gaat nooit meer over. Als beide ouders diabetes hebben en hun baby weegt acht pond of meer, kun je al spreken van een diabeteskind. Volgens Middellijn leren deze kinderen vanaf kinds af aan omgaan met hun ziekte. Ze hebben de rest van hun leven insuline nodig – er is geen andere behandelvorm.

Soms krijgen personen op oudere leeftijd diabetes type II. Het lichaam maakt insuli-ne, maar de cellen reageren hier niet meer goed op. Hierdoor wordt de suiker in het bloed te hoog.

Enkele oorzaken zijn stress en overge-wicht. “Puur door een verkeerde, onge-zonde levensstijl. En dit is iets dat we zelf in de hand hebben, want deze vorm kun je voorkomen door anders te eten en meer te bewegen.” Een andere oorzaak kan ook erfelijkheid zijn: een (groot)ouder heeft de ziekte. “En toch kun je het voorkomen en/of de leeftijdgrens verlengen door een ge-zonde levensstijl”, merkt Middellijn op. De behandelvorm bij type II zijn tabletten en/of insuline en een aangepaste leefwijze.Bij zwangerschapssuiker maakt het lichaam van de vrouwen andere hormonen, die er-voor zorgen dat het lichaam even niet goed reageert op de eigen insuline. De vrouw krijgt insuline ingespoten, zodat de baby ook wat meekrijgt. Na de zwangerschap gaat de ziekte over; deze is niet blijvend voor de baby.

Bereken je BMIPersonen met overgewicht en een dikke buik hebben een grotere kans op diabetes II. Er wordt niet zo zeer gelet op het zware gewicht, maar wel op de vergrote buikom-vang. Bij vrouwen geldt een middelomtrek groter dan 80 cm en bij mannen 94 cm. Een te dikke buik, betekent te veel vet: het bloed moet veel moeite doen om de organen te bereiken. Bij personen met een gezond gewicht ligt de Body Mass Index (BMI) of buikwaarde tussen de 18,5-25. Deze waarde bereken je door je gewicht in kilo’s te delen door je lengte in meters in het kwadraat. Ben je bv. 1,62 meter lang en heb je een gewicht van 56 kilo, dan is jouw BMI 21,33. (De berekening: 1,62 x 1,62 = 2,6244 /// 56 : 2,6244 = 21,33.)De sessie werd interactiever toen enkele vrijwilligers hun bloedsuiker lieten meten. Sommigen vreesden de naald van het kleine vingerprikapparaatje en er ontstond grote hilariteit in de zaal.

Leef bewust: gezonde voeding en bewegenEen onderzoek wees uit dat mensen 33 gram suiker per dag gebruiken. “ te veel dus: vier klontjes – 16 tot 20 gram per dag - is voldoende.” Suiker zit al in jam, chocopasta, ketchup of pindasambel, de zogeheten ver-borgen ‘snelle’ suikers die snel door je lichaamverwerkt worden: je hebt snel weer honger. “Eet liever een bacove of pommerak; fruit

bevat natuurlijke suikers die minder gevaar-lijk zijn dan toegevoegde.”

Middellijn adviseerde om liever bruine suiker te gebruiken, maar wel met mate. “Suiker en honing verschillen maar 1% en lightproducten zijn voor de gekhouderij.” De zoetstoffen in lightproducten bevatten zoetstoffen die volgens haar gevaarlijker zijn voor het lichaam dan suiker. Het SZF-advies is: eet regelmatig – drie hoofdmaal-tijden met drie kleine hiertussen, verspreid over een dag. Nuttig gezonde en gevari-eerde voeding met weinig vet, zout en sui-kers. Vermijd zoete dranken en alcohol en drink zoveel mogelijk water. Neem verder voldoende rust en beweeg ten minste een half uur per dag. “Laat de auto af en toe staan en loop.”

Extra complicaties Diabetes II is vaak te voorkomen, maar wie niet goed voor het lichaam zorgt, mag ook andere complicaties verwachten vanwege een verhoogde kans op hart- en vaatziek-ten, een beroerte of zieke nieren. Middel-lijn merkte op dat zij vaak van diabetespa-tiënten hoort dat zij geen tabletten meer slikken, maar moringa of andere oso dresi gebruiken. “Ik geloof in oso dresi, maar het zijn ondersteunende dingen, dus je moet je medicijnen gebruiken.”

De Varossieau-medewerkers zijn blij met de voorlichting. Martinie Kartomenggolo van de administratie moet de informatie nog even verwerken. Ze is bekend met het onderwerp, maar de uitleg over hyper en hypo was nieuw voor haar. Sukru siki komt voor in haar familie, “mijn ouders hebben diabetes type II op oudere leeftijd gekre-gen”. Reden temeer voor haar om nog bewuster een gezonde levensstijl aan te nemen.

Ook bij Franky Soeroto, werkzaam in de fabriek, komt suikerziekte in de familie voor. Zijn moeder en grootmoeder heb-ben diabetes type II. “Ik wist niet dat de ziekte erfelijk was. Ik zal nu beter letten op de verschijnselen, zoals bij het plassen”, geeft hij aan. Hij neemt zich ook voor om meer familieleden te vertellen over sukru siki en een gezonde leefstijl, “letten op suikergebruik en niet teveel buiten eten”. Behalve de ziekte zelf, hebben de moge-lijke complicaties een grote indruk op hem gemaakt. “Je been verliezen, no mang. Ik moet echt weer gaan sporten als vroeger. Ik voetbalde en ga dit weer oppakken, ook meer lopen.”

Noot redactie: Suriname kent een uitgebreide ketenzorg voor diabetespatiënten via de One Stop Shop. Diabeten kunnen ook lid worden van de Diabetes Vereniging Suriname, die hen dan kan voorzien van meer informatie.

Björn Macnack laat zijn bloedsuikerchecken met een smile.

11

Op het erf van de Algemene Middelbare School (AMS) is de afgelopen paasva-

kantie hard gewerkt: vier studenten en hun tekenlerares creëerden er in anderhalve week een muurschildering en zorgden daarmee voor een grote verrassing én stimulans vooral voor de derdeklassers die na de va-kantie aan hun schoolonderzoeken (s.o’s) van het derde kwartaal begonnen.

“We hebben het gedaan om de kinderen te inspireren”, vertelt tekenlerares Manuela Tjin A Soe. “Ze komen op school en ze kijken naar die muurschildering en ze zeggen: ja, dit helpt me om door te gaan met mijn studie. Het moet hier echt een kindvriendelijk om-geving zijn, die hen stimuleert.

Als ze zo’n motiverende tekst lezen en zo’n fleurige tekening zien, hopen we dat ze meer spirit krijgen om op school te zijn en hun studie af te ronden. Dat is heel belangrijk en daarvoor hebben we het gedaan.”Om het project te kunnen uitvoeren, was er verf nodig. Manuela belde met Varossieaus marketing officer Feeanine Abrahams en de schooldirectie deed een schriftelijk verzoek om verf de doneren. “Varossieau heeft zich daartoe heel gauw bereid ge-toond. Mevrouw Abrahams heeft het voor mekaar gekregen om de procedure zeer vlot te laten verlopen, na ontvangst van onze brief. Binnen een dag kon ik de verf ophalen!” zegt de tekenlerares enthousiast.

“We hebben de samenwerking zeer positief ervaren. Vanaf het begin. Hiermee heeft het bedrijf getoond dat het graag ook een steentje bijdraagt aan de opvoeding van onze jeugd en wij vinden dat natuurlijk geweldig. Zonder deze ondersteuning had ik het dus niet voor mekaar kunnen krijgen om samen met mijn schildersteam de deadline te halen. Wij zijn Varossieau dus zeer dankbaar, in het bijzonder mevrouw Feeanine Abrahams.”

De muurschildering is de tweede die de AMS heeft verwezenlijkt. De eerste is aan-gebracht door een professionele schilder, de tweede door de studenten en hun lerares. De afbeeldingen zijn een samenstelling van de drie ontwerpen die in het vorige studiejaar door de leerkrachten tot beste

zijn uitgeroepen. Voor een goede samen-hang van de ontwerpen was het nodig om her en der enkele veranderingen aan te brengen, maar de ontwerpen zijn in wezen hetzelfde gebleven. De ontwerpen komen van Gaby Liem Foeng Kioen, Milaisa Landbrug en Jonathan Cha A Jong, die inmiddels de AMS hebben verlaten.

Het idee om de motiverende murals te maken kwam van de directie, namelijk van mevrouw Cairo-Haagstam. Het doel van het project was om inspirerende murals te maken voor de school, vertelt Manuela, die naast lerares ook beeldend kunstenaar is. “Een serieuze opstelling was nodig! We hebben hard gewerkt en de sfeer was goed, ontspannen en gezellig. Het moest een verrassing zijn, voor als de kinderen na de vakantie op school kwamen en het moest een wow factor hebben.”

Serano Dors, Mikaila Sleeckx, Jaïr Tho-len en Jo-anne Kastawi gingen ervoor en maakten er een prachtige muur van. Ma-nuela: “We hebben ons doel bereikt, de re-acties waren geweldig!” In de grote vakan-tie hoopt de AMS nog één muurschildering te realiseren. Varossieau heeft hier al op ingespeeld door twee keer zoveel verf te doneren als was gevraagd.

Het effect van de muurschildering lijkt al zicht-baar: in 2018 slaagde 53,3 procent direct voor het examen. Dit jaar zijn 88 van de 125 leerlingen direct geslaagd. Dat is 70,4%. Eenentwintig leer-lingen krijgen een herkansing, dus dat percentage kan nog verder oplopen.

Muurschildering inspireert studenten

Hire Me For Free verfraait leefomgeving kinderen met Historex

Studenten druk bezig met hun artwork.

De trotse studenten met hun juf (in rood).

Hire Me For Free, zo heet de stichting die zich inzet voor de 22 pupillen van

Kindertehuis Tamara. Zes vrijwilligsters lezen de pupillen elke dinsdag voor, organiseren uitstapjes en vieren elke nationale feestdag met hen.

Het gaat om kinderen uit een bijzonder on-veilige thuissituatie, die bij Tamara zijn on-dergebracht in een veilige woonomgeving, onderstreepte stichtingvoorzitter Jettie Olff in een brief aan Varossieau.

“Om hun leed te verzachten, ze af te leiden en ze plezier te doen beleven, maar ook om ze om te vormen tot stabiele kinderen met een mooie toekomst voeren wij allerlei projecten met ze uit.

Jo-anne Kastawi aan het schilderen.

12 VARIA APRIL 2019

”Wanneer er sprake is van achterstallig onderhoud, probeert Hire Me For Free een oplossing te zoeken.

In haar brief schreef Jettie dat haar stich-ting de eetzaal van het kindertehuis wilde opvrolijken.

De kinderen brengen veel tijd door in die ruimte. Ze eten er niet alleen, maar doen er ook hun huiswerk en spelletjes. Als het regent, lezen de vrijwilligsters hen ook voor in die ruimte. Jettie verzocht Varossieau om verf te doneren zodat de eetzaal kon worden geschilderd.

Varossieau stelde de verf graag beschikbaar. Manschappen van het Nationaal Leger hebben pro deo de wanden en deuren ge-schilderd en het project is op 20 juni op-geleverd. De deuren zijn donkerblauw, de wanden lichtblauw en er zijn wat gele, rode en groene accenten. “De kinderen vinden het mooi en zijn er heel blij mee”, vertelt Jettie tevreden.

Varossieau Suriname NV - Mastanaweg 4 - Paramaribo, SurinameT +597 48 44 47 - F +597 48 37 85 - E SVarossieau@ppg.comwww.varossieau-paints.com

PRIMEXMore than paint...

Kiest u PRIMEX, dan kiest u voorKWALITEIT en DUURZAME BESCHERMING!

Even belangrijk als de afwerklaag!

• Gebruiksklaar• De beste aanhechting zonder verdunning!• Reguleert de zuiging van de ondergrond • Basislaag voor HISTOREX watergedragen muur en plafond verven

Historex Primex: Een goed begin is het halve werk!

Vakmensen en ervaren doe-het-zelvers weten het al: begin nooit te schilderen, maar schuur eerst de ondergrond en breng daarna een basislaag aan. Zij kiezen voor Historex Primex, de sneldrogende primer op waterbasis die geschikt is voor binnen én buiten.

Historex Primex zorgt voor optimale aanhechting en is slijtvast en milieuvriendelijk. De vrijwel reukloze primer is verkrijgbaar in de kleur wit, in emmers van 1 en 5 gallons en is gebruiksklaar en gemakkelijk te verwerken. Na zes uur kan er over de basislaag worden geschilderd.

Of u nu kiest voor Latex, Acryllatex of Aqua-Lak, de watergedra-gen verven van Varossieau komen uitstekend tot hun recht op een basislaag van Historex Primex.

Werkt u op een reeds geschilderde ondergrond, verwijder dan de oude, slechte lagen en reinig de ondergrond. Maak de onder-grond stofvrij en breng de primer gelijkmatig aan met een blokkwast of roller.

Warm water is voldoende om spatten te verwijderen en uw kwast of roller te reinigen. Is er Historex Primex over? Bewaar die in een goed gesloten verpakking, liefst op een donkere en zo goed mogelijke plaats.