68 • september 2016 • VAREN

VAREN Publireportage

Voor de derde keer op rij scheepten zeventien cursisten en negen lesgevers in op het vijfsterrenschip de Royal Clipper om een unieke Atlantische overtocht te maken van 3128,9 zeemijlen. Het ging van Barbados naar Ponta Delgada (eiland São Miguel) op de Azorenarchipel

en vervolgens naar Lissabon. Tijdens de negentien dagen durende reis werden aan boord cursussen gegeven als voorbereiding op het examen voor het brevet Yachtman en Yachtnavigator, maar ook STCW en GMDSS. Hoe groot was de onderdompeling?

tekst: PIT DE JONGE en foto’s: FLORA VAN DEN HEUVEL

Yachtman in 19 dagen na 3000 zeemijlen

VAREN • september 2016 • 69

70 • september 2016 • VAREN

VAREN Publireportage

Vuistdik lesprogrammaHet is een nautische opleiding, een unieke belevenis maar ook een intellectuele uitda-ging, vinden Paul Balanck en zijn collega Stan Lettany, die samen deze uitzonderlijke formule coördineren. Het is een uiterst intensieve cursusreis waar alle dagen, van ‘s ochtends tot ‘s avonds les wordt gegeven. Een voorbeeld: van 7uur tot 8uur sextant oefeningen aan dek, na het ontbijt survival at sea tot 10 uur, dan volgt een uur scheepselektriciteit, gevolgd door anderhalf uur herzien van de astronavigatie. Van twee tot drie in de namiddag is er navigatie gevolgd door twee uur survival om tussen 17 en 18 uur af te sluiten met zeemanschap. Tussendoor kunnen vrijwilligers al een eerste examen afleggen. En dat is maar voor één van de negentien dagen. De formule heeft van de FOD Mobiliteit de toestem-ming gekregen om de examens voor Yachtman en Yachtnavigator aan boord af te leggen. Normaliter gebeurt dit volgens een multiple choice systeem op computer

in een van de overheidsexamencentra. Volgens Paul en Stan mag men niet verge-ten dat deze intensieve cursus de bedoeling heeft de cursisten maximaal te begeleiden - soms zelfs één op één.

De lesgeversDeze collega’s aan de Hogere Zeevaartschool van Antwerpen zijn kapiteins, hoofdwertuig-kundige, radio-officier, scheepsarts en prak-tijkassistente. Bovendien zijn ze allemaal lid van de examencommissie pleziervaart van de FOD Mobiliteit & Vervoer - Scheepvaart. Maar daarnaast zijn ze ook nog fervente ‘yachtmen’ met jarenlange ervaring als lesge-vers in de pleziervaartsector en de ‘commer-cial yachting’. Ze doceren ieder hun speciali-teit en volgen de cursisten bijna permanent op, zodat iedere vraag beantwoord wordt nog voor ze gesteld is en iedere vergissing vermeden voor ze een eigen leven kan gaan leiden. De slaagkans bij het examen is dan ook uitzonderlijk groot. Omdat de examens van Yachtnavigator en Yachtman aan boord

worden afgenomen door leden van de FOD Mobiliteit examencommissie pleziervaart, gaat men mét (soms ook zonder) brevet van boord. De FOD Mobiliteit heeft inzage in zowel het cursuspakket als de afgelegde examens.Uit het dagboek van Dr. Bernard Rappe, cursist 2016. ‘…Terug student voor 19 dagen, terug nederig en met open geest grote hoeveel-heden deels gekende, maar merendeels nieuwe zaken leren, memoriseren en repro-duceren. Een immersiecursus! Ik was verge-ten wat het was. Begrijpelijke zaken, zoals peilingen, reglementen, veiligheid, machi-nes, weerbericht en nog meer. Maar ook duistere zaken, bijna occult en moeilijk vatbaar zoals sinussen, cosinussen en tangensen… Een totale onderdompeling in een hoewel door de vele jaren pleziervaart een beetje gekende biotoop, en elke dag terug inzien dat mijn kennis terzake slechts een peulschil is van wat een echte zeeva-rende kapitein kent en moet kennen. …’

HET CURSUSPAKKET aan boordBrevetten • Yachtman - een niet-commercieel brevet, bedoeld voor kustvaren (tot 50 mijl uit de kust); lestijd 60 uur.

• Yachtnavigator - een niet-commercieel brevet, volgend op Yachtman, bedoeld voor oceaanzeilen; lestijd 60 uur.

STCW-opleiding • STCW - een commercieel gericht brevet (vnl. verhuur- en chartervaart met betalende passagiers) voor aspirant officieren (terminologie van de wetgever)

200 Gross Ton, tot 30 zeemijl uit elke kust voor jachten tot maximum 24m LOA.

Radio - communicatie GMDSS – Global Maritime Distress & Safety System

• SRC - (geavanceerde VHF-communicatie, EPIRB, SART, NAVTEX) voor niet- commerciële doeleinden

• ROC - (geavanceerde VHF-communicatie, EPIRB, SART, NAVTEX) voor commerciële doeleinden

SRC: Short Range Certificate

ROC: Restricted Operator’s Certificate

Praktijk• Zeemanschap / schiemanswerk

• EHBO

• Survival

• Examen Yachtnavigator: varen, manoeuvreren,…

• Voyage planning – landfall

• Wachtlopen

• Astronavigatie met sextant waarnemingen

Deze formule heeft als bijkomend voordeel, vinden Paul en Stan, dat men het hele cursuspakket in een uiterst geconcentreerde vorm in een unieke setting ver-

werkt, gecombineerd met een haast permanente bereikbaarheid van de lesgevers. Dit is een alternatief van formaat voor de avond- of dagcursusreeksen aan de

wal die over veel meer weken (of maanden) gespreid worden en niet zelden ook nog duurder kunnen uitvallen.

Temeer omdat, de organisator van het Clipper opleidingsproject, ATC Cruises een aantrekkelijk voordeeltarief aanbiedt voor wie de reis met zijn partner wil maken,

ook al volgt hij of zij de lessen niet.

72 • september 2016 • VAREN

VAREN Publireportage

TopniveauUit de ervaring van voorgaande kennisex-pedities besloten de negen lesgevers om de lespakketten duidelijker te definiëren. Momenteel zijn de brevetten Yachtman en Yachtnavigator het hoogste wat je op ‘niet- professioneel’ vlak kunt behalen, maar dan nog is het lespakket aanzienlijk. Te groot om beide brevetten gecombineerd in één reis te behalen. Het Yachtmanbrevet is de basis-opleiding aan boord. Wie geen Yachtmanbrevet bezit vóór het inschepen, kan niet inschrijven voor de opleiding Yachtnavigator maar kan wel, aan boord, de opleiding Yachtman combineren met STCW en GMDSS. Yachtman is dus het minimum-niveau vooraleer je aan de STCW-modules kan beginnen. Vooral het pakket Yachtnavigator is indruk-wekkend in zijn volledigheid - met oceaan-zeilen, met name de astronavigatie (zowel dag als nachttoepassing) en oceaanmeteo dat bovenop uitgelezen theoretische navi-gatie komt. Het is niet de bedoeling om aan boord een volledige cursus voor het nieuwe STCW-brevet te geven (dat nieuwe brevet is bedoeld voor professioneel varen). ‘Er komen wel een aantal deelmodules aan bod, maar diverse andere modules worden na de reis nog aan de wal gegeven’ verdui-delijken Paul en Stan.

Uit het dagboek van Flora Van den Heuvel en Dr. Karen De Coninck, cursisten 2016.‘… Want Yachtman worden doe je niet zomaar. Een hels tempo. We kunnen het niet anders omschrijven. Ons hoofd werd van ’s morgens (soms veel te vroeg) tot ‘s avonds (soms veel te laat) volgegoten met de onderdelen van het schip, deviaties en variaties, peilingen, reglementen, nokkenas-sen, Beaufortschalen, middelen tegen zeeziekte, painterlines, IALA’s en AIS’en, anti-cyclonen en GMDSS’en, driften, olie en water (voor sommigen is het verschil nog niet duidelijk), vlagetiquette en ga zo maar door…’

Handen uit de mouwenBuiten de dagelijkse porties theorie kregen de cursisten de kans om hun kennis, vers opgedaan of latent aanwezig, in de praktijk om te zetten. Ze liepen wacht en navigeerden mee op de brug van het schip en namen dagelijkse posities met de sextant. Hierdoor konden ze ook de ‘landfalls’ op de Azoren en voor de Portugese kust perfect opvolgen. Ze maak-ten kennis met de machinekamer, hielden een oogje in de zeilen, volgden de dage-lijkse routine van onderhoud van het zeil-schip en het voorkomen (of oplossen) van problemen. En niet vergeten: de radiocom-municatie ‘real life’... Er werden ook praktijk-

oefeningen gehouden over schiemanswerk, medische interventies of overleving en zeemanschap. De Royal Clipper leverde de boten en vlotten voor de praktijkoefeningen. Voor de proeven van Yachtnavigator werden de sloepen op de Azoren uitgezet om te manoeuvreren, te vertrekken op spring, te ankeren en koersen te sturen met een vaste maar gevoelige hand en zo verder. De vlot-ten deden dienst als lesmateriaal in het zwembad van het bovendek, maar ze gingen ook overboord om de cursisten in een overlevingspak te laten ervaren hoe het is om in niet eens dramatische omstandighe-den aan boord te klauteren op een gecon-troleerde manier.

STCWInternational Convention on Standards of Training, Certification and Watch keeping for Seafarers. België heeft onlangs een ietwat afgeslankte versie (200GT) van deze traditionele kwalifi-catie ingevoerd, speciaal gericht op de yach-tingwereld. Wie in een commercieel/profes-sioneel kader op jachten wil schipperen (de wacht leiden) heeft volgens het betreffende Koninklijk Besluit een STCW-brevet nodig. Aan boord kwamen volgende modules voor het behalen van dit brevet aan bod• Basis veiligheid

o Elementaire eerste hulp bij ongevalleno Persoonlijke overlevingstechniekeno Persoonlijke veiligheid en sociale

verantwoordelijkheid• Reisplanning: voorbereiding en uitvoe-

ring (theorie en praktijk) • GMDSS ROC • CE-documenten: constructie en stabiliteit;

handleidingen en schadebeperking, scheepsmotoren en scheepselektriciteit

Aan de wal, meer bepaald aan de Hogere Zeevaartschool van Antwerpen, kunnen nog een hele reeks aan bijkomende lesmo-dules (RADAR & ARPA & Fire Fighting enz.) voor dit STCW-brevet afgewerkt worden en examens afgelegd.

NetwerkingUit het dagboek van Dr. Bernard Rappe, cursist. ‘…De behaalde diploma’s zijn er gekomen door onze eigen inzet, maar ook en voorna-melijk door de steun van alle leerlingen onderling en alle lesgevers. Ze zijn geen eindpunt maar een begin… een doorstart naar zelfstudie, opzoekingswerk, reisplan-ning (en nu volgens het boekje). De gedeelde inzet leidde tot vriendschap. De samenhorigheid bouwde zich op korte tijd op tussen alle mensen die elkaar bij aanvang niet kenden.

74 • september 2016 • VAREN

VAREN Publireportage

De gastvrijheid en de entourage van een prefect uitgerust passagiersschip plus een ondersteunende bemanning, aangevuld door de nodige drankjes zorgden ervoor dat de beste stemming, ook op ruigere momenten in crescendo bleef klimmen. Dr. Rappe besluit: ‘…Proficiat aan ons allen gezien we allen “met de grootste zelfvol-doening” geslaagd zijn!’. Maar zoals een echte bemanning steunden we elkaar in weer en wind noteren Flora Van den Heuvel en Dr. Karen De Coninck. “Reddingsvesten in de vorm van een knuf-fel, de nodige portie peptalk en een goed glas op het gepaste moment hielden ons drijvende. En natuurlijk is er ook de prach-tige omgeving met dubbele regenbogen, ontelbaar veel sterren boven je hoofd, blows van walvissen, stormvogels en Jan-van-Genten, en voor de gelukzakken onder ons een dolfijn of zes. Ook de bar met genoeg rosé en prosecco, lekker eten en de meest fantastische crew die we ooit hebben ervaren, zorgden ervoor dat we koers hielden. Al was dat soms niet altijd de kortste koers naar onze kajuit.”Intussen heeft er zich een groep alumni gevormd die jaarlijks hun reis (en hun brevetten) vieren. Paul en Stan zien hierin ook het geknipte moment om de relaties met de geïnteresseerden aan te halen die de volgende lichting zullen uitmaken.

De volgende meeting heeft plaats op 16 oktober in een tennisclub in Kapellen, bij Antwerpen. Natuurlijk zijn er geen betere promotoren dan de cursisten zelf! Inschrijven vóór 10 oktober: DOMAINE AMICALE CEPAHOOGBOOMSTEENWEG 262950 KAPELLENTel: 032959070www.tennis-amicale-cepa.be

Meer info over de volgende cursusreis op www.atccruises.be/yachtingbrevetten (vanaf september 2016) z