nu

mm

er

2 2

010

nieuwsvan sTaP

Ontw

erp

en o

pmaa

k: a

lber

tsKl

eve,

bur

eau

voor

gra

fisch

ont

wer

p Bn

O

Europese deskundigen op conferentie in Amsterdam:

Noem alcohol vaker een hard drugHet Europese Centrum voor Monitoring Alcoholmarketing (EUCAM) organi-seerde op 25 en 26 november jl. in Amsterdam haar jaarlijkse conferentie. Ondergetekende fungeerde als voorzit-ter van de conferentie. Aan de conferen-tie werd o.a. deelgenomen door experts uit Zweden, Noorwegen, Denemarken, Duitsland, Zwitserland, Hongarije, Italië en Nederland (zie www.EUCAM.info).

Het thema van de conferentie was: lobbyen voor een beter alcoholbeleid. ervaren lobbyisten gaven tijdens de conferentie het advies om het ware karakter van alcohol duidelijker voor het voetlicht te brengen. Daarbij werd herinnerd aan de succesvolle lobby voor het tabaksbeleid. De introduc­tie van de onmiskenbare boodschap

‘Tobacco kills’, uitgedragen in geheel europa, heeft de bewustwording van de gevaren van tabak enorm versterkt. Florence Berteletti Kemp (Directeur van de europese koepel ‘Smoke free part­nership’) adviseerde de deelnemers een vergelijkbare boodschap voor alcohol te kiezen.

Waarom niet eensgezind en vaker bena­drukken dat alcohol een hard drug is? Dat komt het draagvlak voor noodzake­lijke overheidsmaatregelen, zoals een reclameverbod, alleen maar ten goede.De argumenten liggen voor het opra­pen: uit onderzoek is bekend dat alcohol bijzonder schadelijk is voor de ontwik­keling van de jonge hersenen, over­matig gebruik leidt tot maar liefst 60 ziekten (WHO, 2008), het is een kanker­verwekkende stof en regelmatig gebruik kan leiden tot lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid. Iedereen die niet voor die kennis wegloopt, begrijpt dat je voor zo’n risicovol product geen reclame zou moeten maken.

Wim van DalenUtrecht, december 2010

EUCAM is een organisatie die ken-nis bijeenbrengt over de invloed van alcoholreclame op het drinkge-drag van jongeren. Op de website van EUCAM wordt tevens informa-tie gegeven over de wijze waarop alcoholreclame in Europa is geregu-leerd. EUCAM is een initiatief van 7 Europese organisaties, waaronder STAP.

Veel alcohol in Europese speelfilms

Harry Potter en zijn vrienden drinken ‘Butter

beer’ een fictieve drank die, volgens de Harry

Potter auteur J.K. Rowling, een hoeveelheid

alcohol bevat die een verwaarloosbare invloed

heeft op heksen en tovenaars.

STAP is een onafhankelijk kennis-instituut dat zich inzet voor effec-tief alcoholbeleid en voor publieke bewustwording van de gezondheids-risico’s van alcohol.

STAP medewerkers Anouk van den Broeck en Avalon de Bruijn hebben voor euCAm een onderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid van indirecte en directe promotie van alcoholgebruik in speelfilms. Aan het onderzoek werd door 27 europese collega’s meegewerkt

die elk 5 bekende films analyseerden. uit het onderzoek blijkt dat alcohol in europese films veel zichtbaarder aan­wezig is dan in Amerikaanse films. In europese films komen gemiddeld per film zeven duidelijke verwijzingen naar alcohol voor, in Amerikaanse zijn

dat er vijf. De meeste promotie van alcohol was niet gekoppeld aan bepaalde merken. Bij één op de acht films was er duidelijk sprake van promotie van bepaalde drank­merken. Op basis van de resultaten wordt aanbevolen dat er europese regelgeving dient te komen die de promotie van alcoholgebruik in films reguleert. Populaire films zoals ‘The millennium Trilogy’ wor­den immers in bijna alle europese landen vertoond. Bron: movies with a tick; euCAm, trend report; 2010. Te bestellen via eucam@eucam.info

STAP gaat zich inzetten voor beter prijsbeleid in de supermarktDe hoogte van de prijs van alcohol is een belangrijke factor voor de omvang van de alcoholproblematiek. uit tal van studies blijkt dat lage prijzen leiden tot meer alcoholschade en hogere prijzen tot minder schade. Toch wordt het prijsmechanisme nog niet ingezet als instrument van een goed alcoholbeleid. Integendeel, met name in supermarkten is alcohol soms spotgoedkoop met als direct gevolg een hoger alcoholgebruik, vooral onder kwetsbare groepen.

STAP volgt jaarlijks de alcoholprijzen in de nederlandse supermarkt en hier­uit blijkt o.a. dat de supermarkten al jarenlang stunten met de prijzen van bier. Zo vonden er in 2009 in totaal ruim 3000 kortingsacties in de supermarkten plaats. Soms is bier zo goedkoop dat zelfs de slijters daar het bier voor hun klanten kopen. Ook de horeca klaagt steen en been over de lage bierprijzen in de supermarkt. Gemiddeld is een flesje bier tijdens een prijsactie in de supermarkt zes keer zo goedkoop (35 cent) als een flesje bier in de horeca (€ 2,–).

STAP hoopt dat de nieuwe VVD minister van Volksgezondheid, edith Schippers, gevoelig is voor de argumenten om het stunten met bierprijzen tegen te gaan. Opmerkelijk is namelijk dat als er een minimumprijs voor alcohol wordt inge­voerd (om stunten tegen te gaan) dat niet ten koste gaat van het bedrijfsleven. Hogere prijzen betekent dat er minder volume wordt omgezet maar tegen een hogere prijs. en dat met behoud van de gezondheidswinst (meier et al., 2009).

In 2009 vonden er in totaal ruim 3000 kortingsacties

voor bier plaats in de Nederlandse supermarkt.

De gemiddelde korting bedroeg 25%.

Nieuwe trend in de

supermarkt: zwaar

bier; een product dat

uitnodigt tot zwaar

alcoholgebruik. Wie een

halve liter zwaar bier

van Grolsch (zie afbeel-

ding) drinkt heeft een

equivalent van 5 glazen

alcohol in zijn bloed.

Daar waar gemeenten

zich inzetten om over-

matig alcoholgebruik

te temperen, gaan de

alcoholproducenten en

de supermarkten lijn-

recht tegen dit beleid

in. De merken Grolsch

Kanon, Bavaria 8.6,

Amstel Sterk, Delirium

Tremens, Leffe 9 graden

en ATLAS Extra Sterk

of Super Sterk kunt u

aantreffen in de super-

markt. En de prijs?

Soms minder dan een

euro per blikje!

Preventie loontNieuwe Minister van Volksgezondheid Edith Schippers kan direct scoren

uit een recente rapportage getiteld ‘Prevention pays for everyone’ van PricewaterhouseCoopers (PwC) blijkt dat preventie van roken, overmatig alcoholgebruik en obesitas rendabel is. Ongeveer 10% van alle gezondheids kosten worden veroorzaakt door een ongezonde leefstijl (Persbericht PwC, 30 september 2010). Onze nieuwe minister kan direct met de aanbevelingen aan de slag. Het pakket maatregelen dat PwC heeft onderzocht bestaat uit een combinatie van accijnsverhoging op alcohol met 25%, het beperken van de beschikbaarheid van alcohol voor jongeren, een totaalverbod op alcoholreclame en een actief beleid in de zorg richting alcoholisten (screening en kortdurende interven­ties). Het meest optimistische scenario levert een rendement op van 280 procent. met andere woorden, iede­re geïnvesteerde euro levert € 2,80 op. De genoemde maatregelen wor­den door de Wereldgezondheids­organisatie (WHO) onderschreven.

Jan­Willem Velthuijsen, hoofdeco­noom van de zorgpraktijk van PwC:

“Preventie is één van de belang­rijkste peilers voor een gezonde toekomstige maatschappij. nu de impact van preventie voor het eerst op deze manier in getallen is uit­gedrukt, kan de discussie pas écht gevoerd worden. In veel scenario’s is het rendement van preventie dermate interessant dat voldoende financiering ter beschikking zou moeten worden gesteld om bar­rières – zoals de discussie rondom waar de baten vallen en wie de ini­tiële rekening betaalt – te overbrug­gen”.

STAP werkt mee aan ‘Handreiking Gezonde Gemeente’

Horeca overtreedt massaal de wet

Wijnboer Ilja Gort handelde in strijd met zelfregulering en EU wetgeving

De bekende wijnboer Ilja Gort is door de Reclame Code Commissie op de vingers getikt. Begin september 2010 diende het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid een klacht in over het etiket van de bekende La Tulipe wijnen. Hierop stelt dhr. Gort dat het drinken van wijn gezond is en raadde hij men-sen aan 2 à 3 glazen wijn per dag te drinken.

De reclame Code Commissie oordeelde op 15 oktober 2010 dat dhr. Gort in strijd heeft gehandeld met zowel de reclamecode voor Alcoholhoudende dranken (artikel 6.2) als met eu wet­geving (artikel 4.3 Verordening (eG) nr. 1924/2006).

In beide reguleringen staat dat de adverteerder geen gezondheidsclaims voor alcohol mag maken. met andere woorden reclame voor alcoholhou­dende dranken mag niet verwijzen naar mogelijke voor de gezondheid gunstige effecten van het nuttigen van alcohol­houdende drank. Dhr. Gort heeft het advies gekregen

‘niet meer op dergelijke wijze te adver­teren’. Daarnaast gaat de ‘aanbeveling’ van dhr. Gort op het etiket in tegen de richt­lijnen voor aanvaardbaar alcohol gebruik die zijn opgesteld naar aanleiding van onderzoek van de Gezondheidsraad (2006). Voor vrouwen die ervoor kiezen om te drinken geldt een aanvaardbare bovengrens van 1 glas alcohol per dag. Voor mannen ligt deze bovengrens op 2. minder is echter altijd beter.

foto onder: Etiket van de La Tulipe wijn

De handreiking Gezonde Gemeente is een actuele en bijgestelde versie van de eerder verschenen handleidin­gen lokaal gezondheidsbeleid voor de VWS­speerpunten roken, over­gewicht, depressie en alcohol. STAP heeft de handleiding lokaal alcohol­beleid in 2007 geschreven samen met de nVWA. Aan deze vernieuwde handleiding heeft de afdeling lokaal alcoholbeleid opnieuw meegewerkt.De handreiking Gezonde Gemeente is bedoeld voor gemeentelijke beleids­medewerkers die verantwoordelijk zijn voor het gezondheidsbeleid. Beleidsmedewerkers van aangren­zende beleidssectoren vinden in de handreiking ideeën voor intersecto­rale afstemming en samenwerking. De thema’s zijn gebundeld in één handreiking.

Ieder themadeel gaat uit van eenzelf­de opbouw en er worden eenduidige terminologieën gebruikt. De hand­reiking Gezonde Gemeente is nu ook digitaal te raadplegen. Deze online versie kan gemakkelijk worden aan­gepast aan de actualiteit en dooront­wikkeld worden naar aanleiding van nieuwe inzichten (denk bijvoorbeeld aan de verwachte wijzigingen in de Drank­ en Horecawet). Ook biedt het de mogelijkheid om verdieping aan te brengen door meer achtergrond­informatie te bieden en direct door te linken naar relevante literatuur en websites.

De handreiking is digitaal te vinden via: www.loketgezondleven.nl/thema-s/gezonde-gemeenteDe gedrukte versie volgt waarschijn­lijk begin 2011.

Nieuw onderzoek van STAP en de Universiteit Twente toont onverant-woord schenkgedrag van horeca aan.

Het doortaponderzoek is een redelijk nieuw fenomeen in nederland. Dit onderzoek is bedoeld om na te gaan of de horeca zich houdt aan de regels van artikel 252 wetboek van strafrecht. Deze wet bepaalt dat het verboden is alcohol te schenken aan dronken personen. Gemeenten in de regio Zuid­Holland Zuid willen overmatig alcoholgebruik onder jongeren tegengaan en zetten zich daarom in om het doorschenken in de horeca aan te pakken.In augustus 2010 is in de regio Zuid­Holland Zuid de doortapsituatie onderzocht. nagegaan is in hoeverre aan ‘dronken’ acteurs (acteurs die spelen dat ze dronken zijn) alcohol is verstrekt in horecagelegenheden in de regio.

Het resultaat was dat bij de meeste aankooppogingen (24 van 29 bezoe­ken) de acteurs gewoon bier konden bestellen. De acteurs werden in één horecagelegenheid niet binnen gela­ten en daarnaast werd er in vier hore­cagelegenheden niet doorgetapt. De conclusie is dat de naleving van het verbod op doorschenken in de regio Zuid­Holland Zuid 17% bedraagt.

In de meeste horecagelegenheden vond het barpersoneel het normaal om alcohol te schenken aan dronken gasten: ‘dat hoort er gewoon bij’. Af en toe werd er door het barperso­neel een non­alcoholisch drankje of wat te eten aangeboden, of werd er gevraagd of de acteurs niet al genoeg hadden gedronken. In één café wer­den ze zelfs aangemoedigd om nog meer alcohol te drinken.

Steun STAP

STAP is een onafhankelijk kennisinsti­tuut dat zich inzet voor effectief alco­holbeleid en voor publieke bewust­wording van de gezondheidsrisico’s van alcohol.

Dit is in het kort de missie van STAP.De belangrijkste taak van STAP betreft het beïnvloeden van het alcoholbeleidvan de landelijke overheid en de gemeenten. In toenemende mate is STAP actief op europees niveau. Voor de concrete beleidsadviezen pro­beert STAP een draagvlak te verkrij­gen in de samenleving.

Voorbeelden van deze adviezen zijn:• Hetconsequenthandhavenvan

de leeftijdsgrens bij de alcoholver­strekking

• Invoeringvaneenleeftijdsgrensvan 18 jaar wat betreft de verkoop van alcohol

• Geenprijskortingenvoorbierindesupermarkt

• Eenverbodopalcoholreclame.

Wat STAP betreft, heeft iedere burger recht op duidelijke en eerlijke infor­matie over de gezondheidsrisico’s van alcoholgebruik.

Op de website www.stap.nl krijgt u toegang tot alle informatie met fact­sheets, rapporten, open brieven en persberichten van STAP.

Steun STAP in haar werk en word donateur!

u kunt een bijdrage voor het werk van STAP overmaken op InG 291066. Als u minimaal € 25,­ per jaar bij­draagt, ontvangt u daarvoor per e­mail regelmatig nieuwsberichten en minimaal 2 keer per jaar een nieuws­brief.

ColofonDecember 2010nederlands Instituut voor Alcoholbeleid (STAP)Postbus 9769, 3506 GT utrechtT: +31 (0)30­6565 041F: +31 (0)30­6565 043e: info@stap.nlI: www.stap.nl

Thema websites van STAP • www.alcoholenzwangerschap.nl• www.alcoholbeleid.nl• www.alcoholreclame.nl• www.alcoholvrijeomgeving.nl

Ontw

erp

en o

pmaa

k: a

lber

tsKl

eve,

bur

eau

voor

gra

fisch

ont

wer

p Bn

O

Fieke FrankenSinds januari 2010 werk ik bij STAP als Onderzoeker Lokaal Alcoholbeleid. Ik heb aan de universiteit Wageningen gestudeerd: ‘Public Health and Society’. Tijdens mijn studie heb ik onder meer onderzoekservaring opge­daan door mijn afstudeeronderzoek bij GGD Gelre­IJssel en mijn stage aan de Deakin university in Australië.

Ik coördineer bij STAP de nalevings­onderzoeken en het doortaponder­zoek. Daarnaast begeleid ik een aantal studenten met hun onderzoek en heb ik veel contacten met gemeenten en regio’s in nederland. Samen met de universiteit Twente ontwikkelen we nieuw onderzoek op het gebied van lokaal en regionaal alcoholbeleid.

Het opdoen, uitwisselen en toepas­sen van nieuwe kennis op het gebied van lokaal alcoholbeleid uit landen zoals Zweden, de Verenigde Staten en engeland zie ik als een uitdaging!

Leen Verweijeen nieuw bestuurslid! Door mijn werk als wethouder volks­gezondheid in Barneveld raakte ik nauw betrokken bij alcoholmatigings­activiteiten. Die zijn geen overbodige luxe! er wordt, ook door jongeren, te veel, te vaak en te jong alcohol genut­tigd. Het ketenbeleid maakte deel uit van mijn bezigheden op dit terrein.Geleidelijk aan raakte ik op de hoogte van de prima ondersteuning door STAP. en toen kwam de vraag om bestuurslid te worden. Ik ben getrouwd en heb 4 zoons. Ik heb een christelijke levensovertui­ging, ben lid van de Christenunie en woon in Veenendaal.

Even voorstellen!

Geen alcohol verkoop bij scholen dankzij DRAIN project in Pitesti, Roemenië

De samenwerking tussen STAP en Roemenië binnen het DRAIN project heeft afgelopen zomer concrete resul-taten opgeleverd. Een lokale wetswij-ziging heeft ervoor gezorgd dat de ver-koop van alcohol binnen een straal van 200 meter van scholen tijdens lesuren (8 tot 18 uur) is verboden.

Tijdens het DrAIn project is de beschik­baarheid van alcohol voor jongeren in Pitesti in kaart gebracht. In 2009 is een mystery shop onderzoek uitgevoerd waaruit bleek dat jongeren onder de wettelijke leeftijdsgrens van 18 jaar er bijna altijd in slagen om alcohol te kopen.

Ook heeft de politie een uitgebreide observatie uitgevoerd om het aan­tal alcoholverkooppunten dichtbij scholen in kaart te brengen. uit deze twee onderzoeken is duidelijk gewor­den dat alcohol prominent aanwezig is en gemakkelijk beschikbaar in de schoolomgeving van jongeren. De nieu­we wet moet er voor zorgen de beschik­baarheid sterk terug te dringen.

foto boven: Roemeense politieagenten kijken de

kunst af van Nederlandse collega’s. STAP heeft op

4 en 5 november jl. een delegatie van 12 Roemenen

ontvangen, voornamelijk bestaande uit politie-

agenten. De groep heeft kennisgemaakt met de

politiepraktijk in Hilversum, Utrecht, Eindhoven en

Rotterdam en met het werk van de nVWA.