Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en...

51
Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 1 Van dossier naar examen binnen het dossier Agroproductie, Handel en Technologie Een uitwerking van een tweedaagse, gehouden 27 en 28 januari 2016 Auteurs: Margriet Cornelisse (www.geefacht.nl) Scilla van Cuijlenborg (MBO raad / AOC raad) Dagvoorzitter en visueel verslag: Hans-Jan Rijbering (www.businesscartooning.nl)

Transcript of Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en...

Page 1: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

1

Van dossier naar examen binnen het dossier

Agroproductie, Handel en Technologie

Een uitwerking van een tweedaagse, gehouden 27 en 28 januari 2016

Auteurs:

Margriet Cornelisse (www.geefacht.nl)

Scilla van Cuijlenborg (MBO raad / AOC raad)

Dagvoorzitter en visueel verslag:

Hans-Jan Rijbering (www.businesscartooning.nl)

Page 2: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

2

Inhoudsopgave

1. Inleiding

2. Kennismaking 2.1 Werkwijze

2.2 Presentatie agrocluster 2.3 Presentatie Alinda Huistra GroenEnorm

3. Verslag werksessies

3.1 Activiteit Lagerhuis

3.2 Werksessie 2 aan de slag met scenario’s 3.3 Werksessie 4 onderwijsmodel bij scenario ontwikkelen

4. Evaluatie opbrengst tweedaagse

5. Samenvatting

Bijlage I Onderweg naar tweedaagse van dossier naar examen

Bijlage II Werkopdracht tweedaagse 2016

Bijlage III Bespreekformulier scenario’s Bijlage IV Uitgewerkte bespreekformulieren

Bijlage V Evaluatie

Page 3: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

3

1. Inleiding

Op 27 en 28 januari 2016 vond een tweedaagse plaats met de titel “van dossier naar examen binnen het dossier Agroproductie, Handel en Technologie”.

De MBO raad initieerde deze tweedaagse, waarbij ruim dertig medewerkers van

verschillende AOC’s aanwezig waren. Vanuit vrijwel alle1 AOC’s, waren er

vertegenwoordigers met verschillende functies. Vanuit het onderwijscluster

Groen is geconstateerd dat de implementatie van de HKS dossiers veel vragen en onduidelijkheden oproepen.

Samen hebben de deelnemers gewerkt aan vier scenario’s voor de vertaalslag

van dossier naar examen. In dit document vindt u de resultaten hiervan. Dit

document kan ingezet worden als handreiking bij keuzes die gemaakt moeten worden bij het vormgeven van het onderwijs binnen het agrocluster.

Opzet tweedaagse

De deelnemers aan de tweedaagse hebben de vier scenario’s op de eerste dag verkend, onder andere in de vorm van activerende opdrachten. Tevens hebben

de vertegenwoordigers van de MBO raad verduidelijking gegeven over HKS.

Examenleverancier de GroenEnorm heeft een presentatie gegeven met een

voorbeeld van een uitgewerkt examen op niveau 3, binnen het agrocluster, zodat

deelnemers een helder beeld hebben kregen van dit product. Om tot goede en kwalitatief hoogwaardige examinering te komen is het van belang dat hier

heldere keuzes aan ten grondslag liggen.

Tijdens de tweedaagse hebben de deelnemers de scenario’s samen verder

uitgewerkt tot een eerste ontwerp voor een opleiding binnen dit agrocluster. Van hieruit kan iedere school de opleiding verder ontwerpen, met examinering en een

curriculum dat past bij de eigen situatie.

1 met uitzondering van Edudelta

Page 4: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

4

Het kwalificatiedossier Agroproductie, Handel en Technologie

Binnen het kwalificatiedossier Agroproductie, Handel en Technologie hebben de

scholen te maken met een heel breed dossier waarin 13 kwalificaties opgenomen

zijn.

Nummer

profiel

Naam profiel Mbo niveau

1

Medewerker teelt 2

2 Medewerker agrarisch

loonwerk

2

3 Medewerker agrohandel

en logistiek

2

4 Medewerker veehouderij

2

5 Vakbekwaam medewerker

teelt

2

6 Vakbekwaam medewerker

agrarisch loonwerk

3

7 Vakbekwaam medewerker

agrohandel en logistiek

3

8 Vakbekwaam medewerker

veehouderij

3

9 Vakexpert teelt en groene

technologie

4

10 Vakexpert agrarisch loonwerk

4

11 Vakexpert agrohandel en

logistiek

4

12 Vakexpert veehouderij

4

13 Vakexpert biologisch-

dynamische landbouw

4

Page 5: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

5

Opbouw kwalificatiedossier:

Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen voor één of meerdere mbo-

beroepen en bestaat uit:

1. Het Basisdeel, dat gevormd wordt door:

Beroepsspecifieke onderdelen. Dit betreft gemeenschappelijke kerntaken en werkprocessen voor het gehele kwalificatiedossier.

Met evt. aanvullende eisen per profiel.

De generieke onderdelen. De generieke onderdelen zijn door de

landelijke overheid geformuleerd. Het betreft de onderdelen: o Nederlandse taal

o Rekenen

o Loopbaan en burgerschap

o Voor zover het niveau 4 betreft: Engels

2. Het Profieldeel

Profielen bestaan uit kerntaken (K) en werkprocessen (W)

waarop de kwalificaties in dit kwalificatiedossier van elkaar

verschillen.

Basisdeel dossier:

B1-K1 Zorgdragen voor het agrobussinessproduct

B1-K1-W1 Draagt zorg voor de kwaliteit van het agrobussinessproduct

B1-K1-W2 Draagt zorg voor machines, apparatuur en technische installaties

B1-K1-W3 Draagt zorg voor bedrijfsgebouwen en terreinen

B1-K1-W4 Draagt zorg voor informatie in de keten

Profieldeel dossier:

P1 Medewerker Teelt

P1-K1 Telen product/gewas

P2 Medewerker agrarisch loonwerk P2-K1 Verzorgen agrarisch loonwerk

P3 Medewerker agrohandel en logistiek

P3-K1 Verzorgen aangeleverd en af te leveren product

P4 Medewerker veehouderij P4-K1 Verzorgen productie en veehouderij

P5 Vakbekwaam medewerker teelt

P5-K1 Telen product/gewas

P6 Vakbekwaam medewerker agrarisch loonwerk

P6-K1 Verzorgen agrarisch loonwerk

Page 6: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

6

P7 Vakbekwaam medewerker agrohandel en logistiek P7-K1 Verzorgen aangeleverd en af te leveren product

P8 Vakbekwaam medewerker veehouderij

P8-K1 Verzorgen productie en veehouderij

P9 Vakexpert teelt en groene technologie P9-K1 Telen product en gewas

P9-K2 Optimaliseren bedrijsactiviteiten

P10 Vakexpert agrarisch loonwerk

P10-K1 Verzorgen agrarisch loonwerk P10-K2 Organiseren van het werk in het agrarisch loonwerk

P11 Vakexpert agrohandel en logistiek

P11-K1 Verzorgen aangeleverd en af te leveren product

P11-K2 Optimaliseren bedrijfsactiviteiten

P12 Vakexpert veehouderij

P12-K1 Verzorgen productie en veehouderij

P12-K2 Optimaliseren bedrijfsactiviteiten

P13 Vakexpert biologisch-dynamische landbouw

P13-K1 Verzorgen biologisch-dynamische productie

P13-K2 Optimaliseren bedrijfsactiviteiten

Tijdens de tweedaagse is er gericht gewerkt aan de gearceerde delen. Niveau 2

en 3 en de keuzedelen komen eventueel in een ander project naar voren.

Zie Bijlage I Onderweg naar tweedaagse van dossier naar examen, deze hebben

deelnemers gekregen bij aanvang tweedaagse.

Page 7: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

7

Verantwoording

Het materiaal in dit document is met grote zorgvuldigheid gemaakt en bewerkt tot producten die door AOC’s kunnen worden ingezet. Ook hebben de ruim dertig

deelnemers als “meelezers” de eerst conceptversie beoordeeld. Dit tevens om

onderwerpen die tijdens de sessies besproken zijn ook naar voren te laten

komen in dit document.

Wij zijn er van overtuigd dat dit product een waardevolle bijdrage kan leveren aan de discussie binnen de school, om te komen tot een weloverwogen

implementatie van het kwalificatiedossier Agroproductie, Handel en Technologie.

Scilla van Cuijlenborg (beleidsadviseur, MBO raad / AOC raad)

Margriet Cornelisse (projectleider, www.geefacht.nl)

Januari 2016

Page 8: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

8

2.Kennismaking

Eén van de doelen van de tweedaagse is het verbinden van de deelnemers,

zodat ook op een langere termijn een netwerk ontstaat van onderwijsgevers- en

ondersteuners, die zich bezighouden met curriculumbouw en de verankering van

examinering. Om dit te bereiken is tijdens de tweedaagse veel aandacht besteed

aan het samenwerken tussen de deelnemers. Hiervoor is een aantal interactieve activiteiten opgezet.

2.1 Werkwijze

De dagvoorzitter laat aan de hand van een symbolische Chinese muur

deelnemers antwoord geven op vragen als: hoe lang zit je in het onderwijs? hoe lang heb je al ervaring met dit dossier?

Deelnemers gaan met elkaar in overleg en er ontstaat een (visueel uitgewerkt)

beeld hoe bovenstaande vragen beantwoord worden. Mensen hebben vragen

over onderwerpen die tijdens de tweedaagse behandeld gaan worden. Hierbij

ontstaat ook ruimte voor opmerkingen die niet direct gelinkt zijn aan het thema, maar een meer algemeen gevoel weergeven, bijvoorbeeld:

“rust op het front zou nu weleens lekker zijn. Want om de vier

tot vijf jaar komt er weer een nieuw model”.

“Als wij in de flow zitten wordt er weer iets nieuws verzonnen”. “Bedrijfsleven is erg belangrijk”.

Agrocluster is complex door de hoeveelheid.

Page 9: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

9

2.2 Presentatie agrocluster

Als inleiding voor de deelnemers zijn twee presentaties gegeven. De eerste door

Gerard Oud van het Clusius college en de tweede door Scilla van Cuijlenborg.

Aanleiding agrocluster hoe is deze ontstaan?

Ongeveer zes jaar terug ontstond de behoefte aan nieuwe clusters, die zouden leiden tot robuuste opleidingen, die tevens verkort en geïntensiveerd zijn.

Dit betekent voor de scholen vaak een substantiële verandering van de inrichting

van het onderwijs. Waar in de oude situatie soms sprake was van versplintering,

worden in de nieuwe situatie complete opleidingen nagestreefd.

Bij het Clusius College is gekozen om deze transitie niet stapsgewijs te laten

verlopen, maar voor een gelijktijdige invoer. Daarbij is centraal per opleiding een

brede basis gelegd, zodat er snel kon worden overgeschakeld naar opleiden in

profieldelen. Een knelpunt hierbij is de beschikbaarheid en vindbaarheid van het

juiste onderwijsmateriaal. Jan van Driel van het Ontwikkelcentrum geeft aan dat werken via thema’s kan bijdragen aan het AOC’s overstijgend maken van deze

onderwijsmaterialen.

Hierbij is het belangrijk om goed te kijken naar de verschillende niveaus. De

individuele AOC’s hoeven hierbij niet afzonderlijk materiaal te ontwikkelen, maar kunnen samenwerken in een landelijk verband. Het Ontwikkelcentrum kan hierbij

optreden als regisseur, voor het bundelen en distribueren van de materialen.

Page 10: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

10

2.3 Presentatie Alinda Huistra GroenEnorm

In deze presentatie gaf Alinda een beeld van de procesarchitectuur examinering

in het MBO. Een belangrijk onderdeel is de scheiding van de verschillende rollen,

zodat voor iedereen helder is wie wat doet en welke verantwoordelijkheid heeft.

Ook werden de examenproducten van HKS belicht. Aan de hand van een

grafische weergave van ZLTO, werd de koppeling gelegd naar het bedrijfsleven.

Page 11: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

11

3. Verslag werksessies Het grootste deel van de tweedaagse wordt gevormd, door een aantal

activerende werksessies. Hierbij zijn de deelnemers aan de slag gegaan met

gerichte opdrachten, die moesten leiden tot meer concrete uitwerking van de scenario’s en waar mogelijk een eerste aanzet voor het ontwerp van onderwijs

en examinering.

Zie voor werkopdrachten hieronder beschreven Bijlage I: werkopdracht

tweedaagse 2016

3.1 Activiteit Lagerhuis

Het uitwisselen van argumenten scherpt je eigen mening en geeft inzicht in de denkwijze van mensen met een andere mening. De werkvorm “lagerhuis” is heel

geschikt om deze argumenten op een relatief snelle manier uit te wisselen, in

een ontspannen setting. Om te bevorderen dat de deelnemers alle argumenten

wegen, is gekozen om stellingen te laten verdedigen die niet bij voorbaat de

eigen mening van de deelnemer vertegenwoordigd. Tijdens de sessie ontstond zodoende een levendige discussie, waarbij de deelnemers heel goed instaat

waren ook stelling te verdedigen die niet direct aansloten bij hun eigen mening.

Page 12: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

12

Scenario 1, gedurende opleiding eerst basis aanbieden verderop in de opleiding

profiel deel aanbieden, geen mix

Scenario 2, eerst profiel en dan basis aanbieden

Scenario 3, vanaf start opleiding basis en profiel gemixt aanbieden

Scenario 4, brede basis van alle agroprofielen, daarna kiezen

Scenario 1 Leerlingen zijn nog jong, dus is het fijn als keuzes uitgesteld kunnen

worden. Eerst een basis leggen, waardoor tijd ontstaat om zich te ontwikkelen.

Daarna kunnen zijn voor profielen kiezen. Voor de organisatie is het prettig dat

er grotere groepen gemaakt kunnen worden.

Scenario 2 No-nonsens robuuste opleiding sluiten aan bij deze sector. Eerst aan

de gang met leereffecten en hierbij een goed gevoel meegeven zodat de

leerlingen weten waarom zij voor deze opleiding hebben gekozen.

Scenario 3 Studenten kiezen voor agro. Scholen leiden graag op met een groen

hart voor agro. Het samen oppakken is beter voor de student. Bepaalde scholen

moeten in dit scenario meer samenwerken.

Scenario 4 eerst brede basis, keuzes worden uitgesteld. Beroepsbasis is zeer belangrijk. In het beroepsdeel meerdere studenten bij elkaar zetten. Hierbij zijn

sectorale kenmerken belangrijk. Ook bedrijfsmatig levert dit voordelen op.

Deelnemers konden zich zeer goed inleven, scenariokenmerken kwamen naar

voren, zodat mensen aan het einde van de opdracht meer beelden hebben bij de

vier verschillende scenario’s.

Na de lagerhuis-sessie is een pole gehouden onder de deelnemers, om hun

voorkeur voor een bepaald scenario te inventariseren.

Uitslag pole voorkeursscenario 20 % kiest voor scenario 1

0% kiest voor scenario 2

70 % kiest voor scenario 3

10 % kies voor scenario 4

Page 13: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

13

3.2 Werksessie 2 aan de slag met scenario’s

Het doel van deze opdracht is het onderzoeken van de scenario’s als eerste stap

om uiteindelijk concreet te gaan werken aan een onderwijsmodel, aan de hand

van de bespreekscenario’s.

Zie Bijlage 3 Bespreekformulier scenario’s

In Bijlage 4 zijn de uitgewerkte bespreekformulieren te vinden.

De groep bestaat uit deelnemers die verschillende taken/rollen hebben in het

onderwijsveld. Zij zijn bewust als groep bij elkaar geplaatst

Zij zijn onder andere met de onderstaande vragen aan de slag gegaan:

Welke student wordt het beste bediend in dit scenario?

Wordt het werkveld optimaal bediend in dit scenario?

Worden de arbeidsmarktkansen voor studenten in dit scenario verhoogd

t.o.v. de huidige situatie? Beschrijf eventuele verschillen tussen regio's indien dit relevant is.

Wat zijn sterke punten van dit scenario? Welke kansen biedt dit scenario?

Wat zijn zwakke punten van dit scenario? Welke risico's zijn er in dit

scenario?

Welke overige vragen of opmerkingen zijn er ten aanzien van dit scenario?

Groep groen scenario 1 (eerst basis dan profiel)

Groep groen bestaat uit 7 personen

Page 14: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

14

Een van de conclusies van Groep groen, was dat het van belang is om andere

doelgroepen binnen te houden. Ook is het belangrijk dat de focus ligt op het

zorgdragen voor de productie van voedsel en andere landbouwproducten.

Combinatie competenties

Onze belangrijkste opdracht is het zorgdragen voor teelt, vee, loonwerk en

handel. Hierin is de samenwerking tussen de verschillende onderdelen van groot belang.

LTO kan een rol spelen in het borgen van de kwaliteit in samenhang tussen de

verschillende onderdelen. De PDCA cyclus kan hierbij behulpzaam zijn.

Voor loonwerkers is het van belang om ook inzicht te krijgen over de cultuur en

werkwijze van andere sectoren. Dit zal soms een verandering en verbreding

Page 15: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

15

moeten betekenen van de eigen belevingswereld. Daarbij komen ook

veranderingen kijken door technologische ontwikkelingen zoals robotisering, bijvoorbeeld in de vorm van drones.

Page 16: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

16

Groep blauw scenario 2 (eerst profiel aanbieden, dan basis)

Groep blauw bestaat uit 6 personen

Page 17: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

17

De groep heeft de basis uitgebreid besproken en is wat meer tijd kwijt geweest

met het profiel dan vooraf bedacht. De inhoudelijke discussie was sterk en er zijn veel verschillende argumenten uitgewisseld.

Een van de zaken die uit Groep groen naar voren komt, is het feit dat binnen dit

scenario een zoon/dochter van bijvoorbeeld een akkerbouwen met zijn of haar

achtergrondkennis en vaardigheden prima kan presteren binnen een dergelijke

opleiding. Door de student die bij wijze van spreken van “driehoog achter” komt, zal een grote kloof met de andere studenten worden ervaren. Als opleiding moet

je daarop inspelen, omdat er anders een tekort kan ontstaan aan opvolgers

binnen de sector.

Voor het groene VMBO geldt dat goed naar de doelgroep moet worden gekeken

om te komen tot context- en inhoudsrijk, maar zeker ook uitdagend onderwijs.

Daarbij moet een goede balans worden gezocht in het leggen van een degelijk

basis (kennis en vaardigheden), maar daarbinnen moet voldoende ruimte blijven

om de breedte van het multifunctionele bedrijf aan de orde te laten komen. Wanneer deze balans niet voldoende is, zou dit leerlingen kunnen afschrikken.

De groep heeft vier werkprocessen bekeken. Daaruit kwam naar voren dat brede

inzetbaarheid van belang is. Dit kan bijvoorbeeld worden bereikt door studenten

in een commerciële opleiding, ook kennis te laten maken met het programma van de studenten dier en omgekeerd.

Bij de vraag hoe dit scenario uit zou pakken binnen de verschillende leerwegen,

heeft de groep twijfels over hoe dit gaat in een BBL opleiding. Het scenario lijkt

hen meer geschikt voor BOL.

Binnen de opleiding moet ook voldoende aandacht zijn voor zaken als milieu,

duurzame energie en duurzaamheid in brede zin. Bij de perifere “oude” vakken

zit men nu te springen om mensen. Ook hier geldt weer dat de focus niet alleen

moet liggen op de traditionele opvolgers, maar ook op een nieuwe doelgroep.

Page 18: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

18

Groep geel scenario 3

(vanaf start opleiding basis en profiel gemixt aanbieden)

Groep geel bestaat uit 7 personen

De discussie in deze groep heeft zich deels gericht op de verhouding tussen

bedrijfsleven en onderwijs. Dit moet goed in balans zijn. Enerzijds is hierbij een

nauwe band met het bedrijfsleven vereist, maar ook het goed volgen van

leerlingen tijdens het leren in de praktijk. Dit zorgt voor meer tevredenheid bij de studenten, maar deze betrokkenheid heeft ook een positief effect op de relatie

met de opleidingsbedrijven.

Maar, zegt Groep geel, houdt daarbij wel voldoende oog voor de pure basis. In

het moderne melkbedrijf zal het accent meer liggen op een hoogwaardig

technologische melkmethode, waardoor een vaardigheid als handmelken vrijwel

zeker ondergesneeuwd raakt. Het onderwijs heeft de taak om de overdracht van

dergelijke basisvaardigheden te bewaken.

Page 19: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

19

Groep rood scenario 4 (brede basis alle agroprofielen, daarna kiezen)

Groep rood bestaat uit 8 personen

“Context zoeken en levendig maken in agrosector.”

Groep rood vraagt zich af of een brede basis altijd wel voordelig zal uitpakken.

Enerzijds is het voor studenten aantrekkelijk om het hele beeld te zien, waarbij

alle factoren van een bepaalde opleiding aangestipt worden. Anderzijds bestaat

het gevaar dat zij zich niet meer herkennen in het beeld dat zij hadden op het

moment dat gekozen werd voor de opleiding. Het gevaar voor uitval ligt dan op de loer. Een oplossing kan zijn om te beginnen met grotere groepen, waarbij je

zo snel mogelijk toewerkt naar kleinere groepen die meer de diepte ingaan.

Page 20: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

20

De vraag hierbij zal steeds zijn: “hoe houd je leerlingen geïnteresseerd?”. Het bedrijfsleven is er niet op tegen, omdat een breed opgeleide medewerker meer

flexibel kan worden ingezet. Daarbij blijft nog wel de vraag over hoe moet

worden omgegaan met studenten die beschikken over eerder verworven kennis

en vaardigheden. Bestaat dan de mogelijkheid om de basis (deels) over te slaan

en verder te gaan met het profieldeel.

Page 21: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

21

3.3 Werksessie 4 onderwijsmodel bij scenario ontwikkelen

In opdracht vier zijn de deelnemers dieper ingegaan op de verschillende

scenario’s. Hierbij is de opdracht iets aangepast, omdat de wens binnen de

groepen bestond een eigen scenario te kiezen, in plaats van een scenario

toegewezen te krijgen. In de bijlage is de oorspronkelijke opdracht te vinden.

De volgende groepen zijn samengesteld:

Groep mix scenario 3 (6 mensen)

Groep mix scenario 3 ( 4 mensen)

Groep breed scenario 4 ( 5 mensen)

Groep scenario 1 (7 mensen)

Hier zie je dat mensen elkaar veel materialen laten zien van de scholen. Wisselen

veel informatie en documenten uit.

Over de grenzen heen kijken is heel belangrijk. Er wordt heel veel gedeeld ook

curriculum van scholen.

Globaal ontwerp

Page 22: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

22

Tijdens de sessie is door de scholen veel informatie uitgewisseld, zowel

mondeling als in de vorm van documenten, zoals het curriculum. Het over de grenzen heen kijken, wordt door de deelnemers als belangrijk en interessant

ervaren.

Page 23: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

23

Groep scenario 4

De deelnemers zouden dit scenario het liefst gekoppeld zien aan scenario 1. Een

inventarisatie van de vaardigheden kan een rode draad vormen. Zo ontstaan de

mogelijkheden om het geheel te linken aan de verschillende sectoren.

Vervolgens kunnen deze sectorspecifiek worden ingekleurd, als basis voor de

opleiding.

Leerjaar 1 in 3 jarige opleiding niv 4 is:

Het eerste leerjaar van de 3 jarige opleiding (niv 4) zal voornamelijk bestaan uit:

loopbaanoriëntatie, Engels, Nederlands en een aantal brede gemeenschappelijke

leereenheden. Na leerjaar 1 kunnen de studenten een profiel met keuzedeel kiezen.

Leerjaar 2 is deels generiek en bereid ook al voor op het examen.

In Leerjaar 3 ligt het accent vooral op de projecten die onderdeel vormen van de Proeve van Bekwaamheid.

Omdat er in het eerste leerjaar kan worden geleerd in grote groepen, ontstaat

financiële ruimte om in de leerjaren 2 en 3 in kleinere groepen te werken.

Page 24: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

24

Groep scenario 1 eerst basis dan profiel

Bij binnenkomst kiest de student een uitstroomprofiel. Dit start met het

aanbieden van een brede basis, waarin direct aandacht wordt besteed aan de

uitstroomprofielen. Door het gemeenschappelijk aanbieden van de vier profielen,

krijgt een leerling van elk profiel een beeld.

Leerlingen volgen gemeenschappelijk lessen, waardoor zij bijvoorbeeld soms een loonwerk les volgen en op een andere moment weer een les plant.

Page 25: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

25

De “driehoog achter student” kan exemplarisch zijn voor de invulling van de

lessen.

Er bestaat ook een mogelijkheid om de BPV te doen in een andere sector. Door

de individuele ontwikkeling ontstaat meer binding met het vak en de opleiding.

Het agrocluster bindt van nature, door de gemeenschappelijk thema’s.

Mix 1 groep (Profiel en basis gemixt)

De groep heeft elkaar uitleg hoe de verschillende scholen dit aanpakken.

School 1: soort DNA profiel met integrale opdrachten.

School 2: heeft experimenten gedaan met BITEC modules, een aantal

internationale onderwijs units rondom thema’s als melken en voeren. Dit alles

binnen de beroepscontext op niveau 4 en gegeven in het Engels.

School 3: heeft de opleiding verdeeld in vijf periodes met integrale opdrachten.

Deze worden “thema’s” genoemd. Deze bestaan zowel uit profielopdrachten, als

uit basis-opdrachten.

School 4: werkt ook met integrale opdrachten, echter zijn deze verdeeld in 4 periodes van 10 weken. Binnen de opdrachten is een belangrijke rol weggelegd

voor de onderwerpen teelt en techniek. De werkprocessen zijn afgestemd op het

seizoen, om een zo realistisch mogelijke opdracht te krijgen.

School 5: kent 5 periodes met vakkenlijn, elk met een thema. Dit is een meer

traditionele opzet.

Mix 2 groep

In deze opleiding zijn de blokken opgedeeld in 4 weken. Hierbinnen worden verschillende vakken gecombineerd, waarbij ook accenten worden gelegd op

bijvoorbeeld commerciële aspecten. In periode 4 zit een aantal modules.

Teeltondersteuning word gegeven in verzamelgroepen. De basis is opgesteld

vanuit de inhoud van verschillende opleidingen. Bij nadere bestudering van de

invulling, komt dan onder andere naar voren dat economie op dezelfde manier wordt gegeven.

De verschillende modules zijn inhoudelijk uitgewerkt. Op basis van deze

uitwerking wordt vervolgens lesstof ontwikkeld. Het Agrocluster heeft drie

opleidingen die als maatwerk kunnen worden aangeboden. Door deze indeling

ontstaat er kwetsbaarheid, bijvoorbeeld op het gebied van personele bezetting en beschikbaarheid van lokalen. De eerste stap voor realisatie is een brede basis

en gemixt werken waar mogelijk.

Page 26: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

26

4. Evaluatie opbrengst tweedaagse

Aan het eind van de tweedaagse is in de groep is een evaluatie gedaan, waarin

de deelnemers aangeven hoe zij deze bijeenkomst hebben ervaren.

Deze evaluatie geeft een beeld, van hoe de deelnemers de tweedaagse hebben

beleefd. Deze opmerkingen en waarderingen van de enquête kunnen worden gebruikt als input voor toekomstige bijeenkomsten.

De enquête is anoniem afgenomen. De response is afkomstig van alle 27

deelnemers. In de uitkomst van de enquête worden de opmerkingen van de

deelnemers genoemd. Opmerkingen met een gelijke strekking worden slechts eenmaal vermeld. De opmerkingen zijn letterlijk overgenomen. Wanneer een

respondent aangeeft bij een bepaalde vraag geen opmerking te hebben, wordt

dit niet vermeld.

1. Wat is volgens de belangrijkste opbrengst van deze tweedaagse?

Uitwisseling van ervaringen, oplossingen, keuzes, dilemma’s en meningen.

Uit eigen “focus” en daarbij behorende belemmeringen. Inbreng experts groene e-norm.

Diploma’s zijn scherper geworden voor mij.

Gedeelde zorgen worden collectieve zorgen.

Inzicht in verschillende zienswijze.

Informatie over HKS, examens en voorbeelden onderwijs. Netwerken

Het kennisnemen van elkaars schoolsituatie inzake HKS.

De keuzes die volgen uit verschillende uitgangspunten verder

aanscherpen.

Inzicht in de scenario’s.

Meer achtergrondinformatie gekregen en argumenten . Overzicht van werkwijze en mogelijkheden.

Commitment, samen verder.

Inzicht gekregen in vormgeving van het onderwijs.

Verschillende concepten doornemen en gedwongen worden ook de

“weerstand scenario’s” door te nemen. Out of box denken, door gedwongen scenario’s uit te werken.

Argumenten uitwisselen vanuit gedwongen standpunt.

Waarom vraag vanuit bedrijfsleven is duidelijk en goed geland.

Weer kritisch kijken naar je eigen proces.

Verschillende invalshoeken, die goed uitgewerkt en bediscussieerd zijn. Breed scala aan mogelijkheden en varianten.

Bij vraag 1 wordt vooral het uitwisseling en het netwerken door een groot aantal

respondenten genoemd.

Page 27: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

27

2. Wat is voor jou als individu, de belangrijkste opbrengst, inzicht of voornemen na deze tweedaagse?

Item Aantal keer genoemd

Tijd 1

Omringd door professionals van

hetzelfde niveau

16 (score nummer 1)

Gewaardeerde expertise door

werkgever, tijd om dit te doen

2

Inzicht gekregen in materie 7

Andere zienswijze opgebouwd 15 (score nummer 2)

Versterkt mijn mening 13 (score nummer 3)

3. Welke tip of wens heb je voor het vervolg met de ontwikkelde scenario’s?

Elkaar in de uitvoering op de hoogte houden en knelpunten met elkaar bespreken.

Deel met elkaar de “echte” scenario’s van de deelnemers in relatie met de

examens E-norm.

Eén scenario (onderwijsmodel + uitvoering) kritisch belichten geeft meer

concreetheid. Welk AOC gaat daadwerkelijk een scenario uitvoeren + welke, wat zij de

ervaringen na 1 schooljaar.

Meer informatie vooraf en voorbereiding voor opdrachten.

Vervolg bijeenkomsten.

Scholen hebben in principe scenario’s al uitgewerkt. Vervolg: hoe pakt het uit. Voldoet de aan de verwachtingen (ten opzichte van red.) toen keuzes

gemaakt werden.

Goede vertaling/weergave van de sessie, zodat daar op voortgeborduurd

kan worden.

Onderling overleggen/samenkomen blijven, ook in de toekomst. Blijven delen in deze groep d.m.v. bijeenkomsten, dus niet alleen

documenten. Wat die betekenen niets zonder de toelichting. Bedrijfsleven

en studenten er op een bepaald moment bij betrekken, maar dan wel heel

goed afspreken welke vragen we ze stellen.

Ik ga met nog meer achtergrondinformatie en overtuiging aan de slag met

het vormgeven van het agro-onderwijs op eigen locatie. In beeld brengen, voorkeuren groep weergeven.

Verder werk maken van de scenario’s. Bedrijfsleven hierbij uitnodigen.

Aanbevelingen (doen red.) t.a.v. doelmatigheid.

Platform zien te behouden.

Concrete zaken behandelen als bijvoorbeeld beoordeling examenproducten.

Elke school levert bestuurder, teamleider en docent.

Diepgaander kijken naar onderwijsaanpak.

Bespreken met de bestuurders hun visie en mening.

Meer aandacht voor keuzedelen. Daar moet nog veel aan gebeuren terwijl structuur van de opleiding nu al (moet) staan.

Investeer in docenten.

Bestaande concepten delen.

Page 28: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

28

Opbrengsten koppelen aan acties op strategisch niveau.

Veel gehoorde opmerkingen in de reactie op deze vraag zijn: “betrek het

bedrijfsleven” en “blijf met elkaar samenkomen en uitwisselen”.

4. Wat vind je van de opdrachten gedurende de tweedaagse? (1 = heel slecht, 10= geweldig goed)

Gemiddelde score voor de opdrachten = 8

(laagste cijfer 6, hoogste cijfer 9)

Enkele bijgeschreven opmerkingen:

Lagerhuis werkvorm is goed!

Meer tijd om een verdiepingsslag te maken.

Het brengt je gedwongen met elkaar in gesprek (positief, want 8 red.).

Prima! Leuke afwisselende werkvormen.

Voldoende ruimte voor overleg en improvisatie. De rode draad van de scenario’s hebben tot denken aangezet. Het geeft

nog meer houvast voor de richting die we al ingeslagen zijn.

Te weinig tijd voor inhoudelijke onderbouwing (over sessie 4 red.).

Afwisselend, actieve vorm is uitnodigend.

Prima systeem! Goede mix. Ik dacht dat we ook invloed zouden hebben op vormgeving van de

examinering / proeve.

Wellicht iets meer tijd. Het heet tweedaagse, maar is in werkelijkheid 1

dag.

Duidelijker scenario’s eerst toelichten.

5. Wat had je graag anders willen zien?

Bedrijfsleven betrekken, doelen van iedere vorm, hele dag per individu.

Gedurende de tweedaagse n.a.v. doelen evalueren.

Mijn verwachting was dat examinering in relatie met HKS centraal zou

staan.

Wellicht meer inkijk geven in uitgewerkte eigen modellen.

Meer over examinering gedachten uitwisselen. Dat we dit eerder hadden gedaan.

Goede aftrap voor netwerk!

Soms wat losser komen van eigen beelden en aannames.

Meer uitwisselen waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt en hoe IHKS

wordt geïmplementeerd. Vooraf was het handig geweest om meer concrete informatie te verkrijgen

over werkopdrachten (niveau 4 was een verrassing).

Concrete afspraken. Samen optrekken!

Startpresentaties waren wat lang.

Page 29: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

29

6. Wat is je rapportcijfer voor deze tweedaagse als geheel?

Gemiddelde score voor het geheel is = 8

(laagste cijfer 7,5, hoogste cijfer 9)

Losse opmerkingen, opgeschreven buiten de vragen om:

Fijne groep en goede organisatie. Dank!

Zichtbaar visueel resultaat! Dankjewel!

Page 30: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

30

5. Samenvatting

Volgt.

Page 31: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

31

Bijlage I Onderweg naar tweedaagse van dossier naar examen

Onderweg naar tweedaagse van dossier naar examen

“ Pilot examinering opleidingen binnen het dossier Agro Productie, Handel en Technologie”

Vanuit het onderwijscluster Groen is er geconstateerd dat de implementatie van de HKS dossiers veel vragen en onduidelijkheden oproepen. In dit dossier hebben wij te maken met een heel breed dossier Agro productie handel en technologie, waarin 13 kwalificaties opgenomen zijn. Hieronder een overzicht van het kwalificatiedossier:

Om tot een goede en kwalitatieve examinering te komen is het van belang dat hier heldere keuzes aan ten grondslag liggen. Uitgangssituatie is als volgt:

De AOC’s hebben de stichting Groene norm de opdracht gegeven de examens voor het vmbo en mbo aan te leveren

De meeste AOC’s starten in 2016 met de HKS, 1 AOC start voor alle opleidingen in het vrijwillig jaar en een paar opleidingen, verspreid over verschillende AOC’s, starten eveneens is 2015 (zie lijst www.ihks.nl)

De AOC’s hebben te maken met kleine leerlingenaantallen, hierdoor moeten de opleidingen doelmatig worden ingericht.

Oplossing:

Goede examineringsproducten (profiel en keuzedelen) passend bij de opleidingen binnen dit zeer brede dossier.

Activiteit:

Nummer profiel Naam profiel Mbo niveau

1 Medewerker teelt 2

2 Medewerker agrarisch loonwerk 2

3 Medewerker agrohandel en logistiek

2

4 Medewerker veehouderij 2

5 Vakbekwaam medewerker teelt 2

6 Vakbekwaam medewerker agrarisch loonwerk

3

7 Vakbekwaam medewerker agrohandel en logistiek

3

8 Vakbekwaam medewerker veehouderij

3

9 Vakexpert teelt en groene technologie

4

10 Vakexpert agrarisch loonwerk 4

11 Vakexpert agrohandel en logistiek 4

12 Vakexpert veehouderij 4

13 Vakexpert biologisch-dynamische landbouw

4

Page 32: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

32

Van dossier naar examen voor het dossier Agro productie, handel en technologie. Het eventueel samen programmeren, op verschillende niveaus. De impact op inhoud, uitvoering en organisatie in kaart brengen voor de examinering, ondersteund door mensen van de stichting Groene norm. In een tweedaagse van dossier naar examen met aangedragen vertegenwoordigers vanuit de AOC’s. Samen met de deelnemers worden de producten gemaakt en uitgewerkt. Met als doel om de examenkwaliteit van het gehele proces te verankeren, binnen het dossier en het nieuwe toezichtkader van de inspectie. De focus ligt hierbij op het stellen van gedragen en collectieve uitgangspunten.

Voor het borgen van de uitkomsten zijn de volgende activiteiten voorzien:

De activiteiten hebben een hoge prioriteit bij de AOC’s, hierdoor worden de juiste mensen afgevaardigd naar de werkgroepen.

De activiteiten vinden plaats in samenspraak met de nieuwe stichting Groene Norm.

De resultaten worden vastgesteld in het onderwijscluster Groen.

De resultaten worden ook na de projectperiode geëvalueerd.

De resultaten worden vergeleken met andere projecten uit andere BTG’s om ervan te leren en, waar zinvol, bij te stellen.

Een gedragen kader (met verschillende uitvoeringsvarianten) voor de examinering van dossier en keuzedelen binnen dit dossier.

Resultaten In producten:

Een kader voor de examinering van de opleidingen binnen dit specifieke dossier (advies opzet en inhoud van de examens per opleiding binnen dit dossier op basis waarvan de stichting Groene Norm verder kan met het ontwikkelingen van de examenproducten).

Uitwerking van mogelijke uitvoering scenario’s (horizontaal versus verticaal inclusief een paar keuzedelen die veel ingezet gaan worden).

Opleveren van impactanalyse voor het onderwijs en examinerings-plan (aangeven welke keuzes gemaakt moeten worden t.a.v. onderwijs en examinering om de kwaliteit te kunnen waarborgen).

Bovenstaande punten leveren een rapport op waarin dit alles is weergeven (digitaal en hardcopy). In professionalisering:

Deelnemers aan de tweedaagse kennen de ontwikkelingen binnen de HKS en kunnen dit in hun eigen school verder uitdragen.

Deelnemers zijn in staat om de keuzes die gemaakt worden binnen dit dossier te doorzien en kennen de impact hiervan op de examens.

Deelnemers zijn in staat de opbrengsten van deze pilot te vertalen naar hun eigen schoolsituatie en het daar te implementeren.

De AOC’s hebben afgesproken dat:

de deelnemers een rol krijgen bij de implementatie van deze opleidingen;

het rapport gedragen wordt en besproken wordt;

er op bestuurlijk niveau kennisdeling wordt georganiseerd rondom de HKS en de uitkomsten van deze pilot;

de evaluatie en terugkoppeling gedaan zal worden in april 2016 om ervan te leren en zo nodig bij te sturen;

de examenproducten van Groene Norm worden gebruikt en te monitoren.

Page 33: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

33

Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen voor een of meerdere mbo-beroepen en bestaat uit:

3. Het Basisdeel, dat gevormd wordt door:

Beroepsspecifieke onderdelen. Dit betreft gemeenschappelijke kerntaken en werkprocessen voor het gehele kwalificatiedossier. Met evt. aanvullende eisen per profiel.

De generieke onderdelen. De generieke onderdelen zijn door de landelijke overheid geformuleerd. Het betreft de onderdelen:

o Nederlandse taal o Rekenen o Loopbaan en burgerschap o Voor zover het niveau 4 betreft: Engels

4. Het Profieldeel

Profielen bestaan uit kerntaken (K) en werkprocessen (W) waarop de kwalificaties in dit kwalificatiedossier van elkaar verschillen.

Basisdeel dossier: B1-K1 Zorgdragen voor het agrobussinessproduct B1-K1-W1 Draagt zorg voor de kwaliteit van het agrobussinessproduct B1-K1-W2 Draagt zorg voor machines, apparatuur en technische installaties B1-K1-W3 Draagt zorg voor bedrijfsgebouwen en terreinen B1-K1-W4 Draagt zorg voor informatie in de keten Profieldeel dossier: P1 Medewerker Teelt P1-K1 Telen product/gewas P2 Medewerker agrarisch loonwerk P2-K1 Verzorgen agrarisch loonwerk P3 Medewerker agrohandel en logistiek P3-K1 Verzorgen aangeleverd en af te leveren product

Nummer profiel Naam profiel Mbo niveau

1 Medewerker teelt 2

2 Medewerker agrarisch loonwerk 2

3 Medewerker agrohandel en logistiek

2

4 Medewerker veehouderij 2

5 Vakbekwaam medewerker teelt 2

6 Vakbekwaam medewerker agrarisch loonwerk

3

7 Vakbekwaam medewerker agrohandel en logistiek

3

8 Vakbekwaam medewerker veehouderij

3

9 Vakexpert teelt en groene technologie

4

10 Vakexpert agrarisch loonwerk 4

11 Vakexpert agrohandel en logistiek 4

12 Vakexpert veehouderij 4

13 Vakexpert biologisch-dynamische landbouw

4

Page 34: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

34

P4 Medewerker veehouderij P4-K1 Verzorgen productie en veehouderij P5 Vakbekwaam medewerker teelt P5-K1 Telen product/gewas P6 Vakbekwaam medewerker agrarisch loonwerk P6-K1 Verzorgen agrarisch loonwerk P7 Vakbekwaam medewerker agrohandel en logistiek P7-K1 Verzorgen aangeleverd en af te leveren product P8 Vakbekwaam medewerker veehouderij P8-K1 Verzorgen productie en veehouderij P9 Vakexpert teelt en groene technologie P9-K1 Telen product en gewas P9-K2 Optimaliseren bedrijsactiviteiten P10 Vakexpert agrarisch loonwerk P10-K1 Verzorgen agrarisch loonwerk P10-K2 Organiseren van het werk in het agrarisch loonwerk P11 Vakexpert agrohandel en logistiek P11-K1 Verzorgen aangeleverd en af te leveren product P11-K2 Optimaliseren bedrijfsactiviteiten P12 Vakexpert veehouderij P12-K1 Verzorgen productie en veehouderij P12-K2 Optimaliseren bedrijfsactiviteiten P13 Vakexpert biologisch-dynamische landbouw P13-K1 Verzorgen biologisch-dynamische productie P13-K2 Optimaliseren bedrijfsactiviteiten Tijdens de tweedaagse gaan wij ons richten op de gearceerde delen. Niveau 2 en 3 komen evt. in een ander project naar voren. Dit geldt tevens voor keuzedelen.

Page 35: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

35

Indeling tweedaagse:

Woensdag 27 januari 2016

Activiteit

15.00 uur Ontvangst, voorstellen Uitleg tweedaagse met tijden, Wifi, doel tweedaagse Uitleg drankjes

15.30 uur Plenair mevr. Scilla van Cuijlenborg, AOC Raad Uitleg HKS, onderwerpen uit document van dossier naar examen Plenair Dhr. G. Oud, Clusius deelt met ons zijn ervaringen over de aanpak van Clusius op dit thema.

16.30 uur Plenair mevr. Alinda Huistra, Groene norm in samenwerking met Jan Boerman en Jan Jacobs Presentatie Groene norm, uitleg examen

17.30 uur Diner

19.00 uur Plenair Sessie 1 Activiteit Lagerhuis Zie werkopdracht in Bijlage I

20.00 uur Sessie 2 werken in groepen aan de slag met de scenario’s Groep 1 scenario 1, gedurende opleiding eerst basis aanbieden verderop in de opleiding profiel deel aanbieden, Geen mix Groep 2 scenario 2 eerst profiel en dan basis aanbieden Groep 3 scenario 3 vanaf start opleiding basis en profiel gemixt aanbieden Groep 4 scenario 4 brede basis van alle agroprofielen daarna kiezen en daarin examen afleggen Zie werkopdracht in Bijlage II

21.30 uur Afsluiting dag

Donderdag 28 januari 2016

Activiteit

8.00 uur Ontbijt

9.00 uur Sessie 3 vertegenwoordiger groep presenteert kort (5 min.) opbrengsten vorige avond, plenair. Andere groepen geven tips direct na korte presentatie. Hans Jan, dagvoorzitter doet dit op zijn eigen manier

9.40 uur Sessie 4: onderwijsmodel bij scenario ontwikkelen.

10.30 uur Pauze koffie en thee

10.45 uur Laatste hand aan sessie 4

11.00 uur Groepen bereiden presentatie voor.

11.30 uur Presentatie alle groepen aan elkaar, 10 minuten.

12.30 uur Afsluitende lunch. Bekijken tekeningen en opbrengsten door Hans Jan. Invullen vragenlijst.

13.00 uur Vertrek

Page 36: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

36

Bijlage II Werkopdracht tweedaagse 2016

Sessie 1: activiteit Lagerhuis

Sessie 1: activiteit Lagerhuis deelnemers verdedigen een scenario, ook als zij het er niet mee eens zijn. Dagvoorzitter leidt de discussie. Dit vindt plenair plaats. Deelnemers leren/onderzoeken over de inhoud van de scenario’s door het uitwisselen van argumenten.

Verdedig jouw stelling, juist ook als je het hier niet mee eens bent.

Dagvoorzitter maakt 4 groepen.

Afsluiting opdracht: geef je voorkeur aan een scenario via de dagvoorzitter. Gebruik hiervoor het document Deelnemerslijst behorend bij opdracht bijlage I

Page 37: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

37

Sessie 2: aan de slag met de scenario’s

Doel: het onderzoeken van de scenario's is de eerste stap om uiteindelijk op dag 2 concreet te gaan werken aan een onderwijsmodel. Voor deze avondsessie gaan jullie als scenariogroep met elkaar in gesprek, om te komen tot een stevige typering en onderbouwing.

Tijd: jullie werken aan deze opdracht ongeveer tussen 20.00 uur en 21.30 uur. De uitwerkingen zet je op papier, deze heb je morgen weer nodig.

Groep: maak een groep aan de hand van jouw kleur werkmap (zie hieronder). Je kunt kiezen uit twee ruimtes.

Groen is scenario 1 Scenario 1, gedurende opleiding eerst basis aanbieden verderop in de opleiding profiel deel aanbieden, geen mix

Blauw is scenario 2

Scenario 2, eerst profiel en dan basis aanbieden

Geel is scenario 3

Scenario 3, vanaf start opleiding basis en profiel gemixt aanbieden

Rood is scenario 4 Scenario 4, brede basis van alle agroprofielen, daarna kiezen

Aanpak: omdat jullie ruim een uur aan de slag gaan helpt het wellicht om wat stappen te onderscheiden voor jullie scenario. Werk onderstaand schema stap voor stap uit.

Page 38: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

38

Stap 1: individueel beeldvorming

Neem de tijd om individueel te kijken naar onderstaande punten;

Hoe ziet het curriculum in de verschillende scenario’s eruit?

Kenmerken van scenario

Voor welke student?

Werkveld en arbeidsmarkt?

Kansen en risico’s

Voorbeeld uitwerking onderwijs en examenplanning? Gebruik hiervoor document Bespreekformulier scenario's behorend bij Bijlage II

Schrijf je eerste ideeën op voor jezelf.

Stap 2: gespreksleider

Wijs in de groep 1 gespreksleider aan. Deze zorgt ervoor dat jullie gesprek gestructureerd verloopt en dat iedereen gelegenheid krijgt om zijn of haar visie en/of vragen te delen.

Stap 3: groepsgesprek &

filmpjes

Ga met elkaar in gesprek over deze punten. Neem de tijd om een echte inhoudelijke discussie of uitwisseling te houden.

Neem indien gewenst de tijd om met elkaar naar onderstaande sites te kijken

https://www.s-bb.nl

http://www.ihks.nl

http://www.herzieningmbo.nl

Op deze sites zijn tevens filmpjes te vinden als verduidelijking.

Stap 4: presentatie voorbereiden

Morgen na het ontbijt geeft een van jullie een korte presentatie van 5 minuten om de bevindingen van deze avond met de hele groep te delen in de plenaire zaal.

De presentatievorm is vrij.

Tevens laat Hans Jan ons zijn visie zien van deze dag.

Stap 5: Mail jullie opbrengsten evt met gemaakte foto’s naar Margriet:

Page 39: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

39

[email protected]

Page 40: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

40

Sessie 3: aan de slag met de scenario’s

Doel: vertegenwoordiger van de groep presenteert kort in 5 minuten de opbrengsten van de vorige avond. Andere groepen geven tips direct na de korte presentatie. Dagvoorzitter leidt deze plenaire sessie.

Tijd: jullie presenteren tussen 9.00 uur en 9.40 uur.

Afsluiting: Hans Jan cartoonist presenteert de opbrengsten van de vorige dag op zijn eigen manier

Page 41: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

41

Sessie 4: onderwijsmodel bij scenario ontwikkelen

Doel: vandaag gaan jullie als scenariogroep verder aan de slag om te komen tot een onderwijsmodel.

Tijd: jullie werken aan deze opdracht van 09.40 uur tot 11.00 uur, groepsverband

Groepen bereiden presentatie voor van 11.00 uur tot 11.30 uur, groepsverband

Daarna geven alle groepen een 10 minuten durende presentatie aan elkaar van 11.30 uur tot 12.30 uur, plenair

Aanpak: de volgende stappen kunnen jullie helpen in het proces:

Stap 1: lezen stappenplan

Lees het document “Stappenplan ontwerpen opleiding” door. Dit is een servicedocument dat terug te vinden is op www.ihks.nl.

Download: stappenplan ontwerpen opleiding - versie maart 2015.docx

Zie ook: http://procesarchitectuur.ihks.nl/procesarcitectuur-herziening/

Stap 2: gespreksleider

Wijs in de groep één gespreksleider aan. Deze zorgt ervoor dat jullie gesprek gestructureerd verloopt en dat iedereen gelegenheid krijgt om zijn of haar visie en/of vragen te delen.

Stap 3: groepsgesprek

Ga met elkaar in gesprek over het stappenplan en jullie ideeën voor een onderwijsmodel, passend bij het scenario.

Voor deze opdracht voer je in ieder geval stap 1, 2 en 3 uit:

1. faseer de opleiding

2. bepaal de inhoud van de opleiding per fase

3. bepaal examen- en voortgangsmomenten

Page 42: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

42

Ontwerp met elkaar een schets die straks mét inhoudelijke onderbouwing te presenteren is aan de andere groepen.

Maak op hoofdlijnen een onderwijs- en (examen)model bij je scenario, vormgeven in Excel.

Geef bij de vastlegging van jullie ontwerpen ook de onderbouwing en uitleg weer.

Mochten jullie als groep verder komen in het stappenplan: dat mag!

Stap 4: presentatie voorbereiden

Na de koffie- en theepauze krijgen jullie als groep nog tijd om een korte presentatie van jullie onderwijsmodel en de onderbouwing ervan voor te bereiden. Daarna vinden de presentaties plaats in de plenaire zaal.

Afsluiting: Na de presentaties vullen wij een vragenlijst in. Deze graag ingevuld aan Margriet geven.

Tijdens de lunch presenteert Hans Jan de opbrengsten van deze tweedaagse. Bloopers zijn welkom

Page 43: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

43

Bijlage III Bespreekformulier scenario’s

Gespreksthema's Beeldvorming rondom thema (meerdere opties aankruisen mag) Toelichting bij beeldvorming

Welke student wordt het beste bediend in dit

scenario?

0 de student die geen idee of een vaag idee heeft weet van wat hij wil

0 de student die doelgericht gekozen heeft voor dit niveau

0 de student die specialistisch opgeleid wil worden

0 de student die zo breed mogelijk opgeleid wil worden

0 de student die uit is op doorstroom richting HBO

0 de student die 'afstroomt' vanuit dit niveau

Wordt het werkveld optimaal bediend in dit

scenario?

0 het werkveld wordt wel optimaal bediend

0 het werkveld wordt niet optimaal bediend

Worden de arbeidsmarktkansen voor studenten in dit scenario

verhoogd t.o.v. de huidige situatie?

Beschrijf eventuele verschillen tussen regio's

indien dit relevant is.

0 verhoogt de kansen wel

0 verhoogt de kansen niet

Page 44: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

44

Gespreksthema's Beeldvorming (meerdere opties aankruisen mag) Toelichting bij beeldvorming

Wat zijn sterke punten van dit scenario? Welke kansen biedt dit scenario?

Wat zijn zwakke punten van dit scenario? Welke risico's zijn er in dit scenario?

Welke overige vragen of opmerkingen zijn er ten aanzien van dit scenario?

Page 45: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

45

Bijlage IV Uitwerking bespreekformulier scenario’s bij opdracht 2

Vraag bij scenario Antwoord bij scenario 1

Opmerkingen bij antwoorden scenario 1

Antwoord bij scenario 2

Opmerkingen bij antwoorden scenario 2

Antwoord bij scenario 3

Opmerkingen bij antwoorden scenario 3

Antwoord bij scenario 4

Opmerkingen bij antwoorden scenario 4

Welke student wordt het beste bediend in dit scenario?

De student die geen idee of een vaag idee heeft weet van hij wil ( 2 x genoemd)

Geen verticale clustering Basis wordt niet herhaald

De student die doelgericht gekozen heeft voor dit niveau (2 x genoemd)

Binnen Agro kiest de meerderheid bewust voor het vak en deze student herkent zijn keuze in het aanbod door de school wordt aangeboden

De student die doelgericht heeft gekozen

Gelijk opdr passen bij beroepsconteext Keuzedelen

De student die geen idee of een vaag idee heeft weet van hij wil (5 x genoemd)

Wij hebben een directeur die dat wil, welk advies geven we

De student die zo breed mogelijk opgeleid wil worden ( 2 x genoemd)

De student die specialistisch opgeleid wil worden

( 2 x genoemd)

De leerling (af

vmbo) wil concreet met het

vak

De student die specialistisch opgeleid wil worden

keuzedelen De student die zo breed mogelijk opgeleid wil worden( 5 x genoemd)

De student die uit is op doorstroom richting HBO ( 2x genoemd)

De student die zo breed mogelijk opgeleid wil worden

De student die zo breed mogelijk opgeleid wil worden

De student die uit is op doorstroom richting HBO ( 2x genoemd)

Page 46: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

46

De student die afstroomt vanuit dit niveau

De student die uit op doorstroom richting HBO

Keuzedeel omdat basis eind vd opleiding ook aan bod komt, 30 % valt uit in HBO

De student die afstroomt vanuit dit niveau (5 x genoemd)

Wordt het werkveld optimaal bediend in dit scenario?

Het werkveld wordt wel optimaal bediend ( 2 x genoemd)

Bij BOL

Het werkveld wordt wel optimaal bediend (3 x genoemd)

Het gehele dossier komt nog steeds aan bod, Werkveld wil ook in leerjaar 1 een leerling hebben die profieldelen uitvoert op het bedrijf. Eerst de primaire processen, profieldeel Wat wil het werkveld, breed georiënteerde medewerkers of smal georiënteerde medewerkers.

Het werkveld wordt wel optimaal bediend ( 5 x genoemd)

BOL

Het werkveld wordt niet optimaal bediend ( 1x genoemd)

Bij BBL Het werkveld wordt niet optimaal bediend ( 1 x genoemd)

Geen uitgangspunt om het bedrijfsopl. te bedienen.

Het werkveld wordt niet optimaal bediend

Student onvoorbereid aan de slag met profiel in BPV

Het werkveld wordt niet optimaal bediend ( 5x genoemd)

BBL

Worden de arbeidsmarktkansen voor

Verhoogt de kansen wel (2 x genoemd)

3 x nee genoemd Het agrocluster zorgdragen voor

Opmerking algemeen arbeidskansen: Dit

Moet wel gedurende de opleiding

Verhoogt de kansen wel (4 x genoemd)

Page 47: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

47

studenten in dit scenario verhoogd t.o.v. de huidige situatie?

combi van profielen Nee, de mogelijkheden worden niet vergroot iedereen ( elk profiel) blijft in z’n eigen straatje geen crossovers met andere profielen. Niet breed opleiden maar smal in eigen profiel

scenario werkt alleen als bedrijfsleven en onderwijs samenwerken

onderscheid basis- en profiel gemaakt worden

nvt Regionale kernactiviteiten kunnen in keuzedelen aangeboden worden.

Verhoogt de kansen niet

Want worden smaller opgeleid omdat student specifiek voor beroep wordt opgeleid.

Wat zijn de sterke punten van dit scenario?

Brede basis daarna specialisatie. Bewustere keuze voor profiel, hoger instromen bij bewezen basiskennis. Groepsgrootte en de basis zorgt voor

Er kan gelijk met de kern van het vak gestart worden (profiel). De core-business krijgen de leerlingen gelijk mee. De basis wordt daarna in de juiste context aangeboden.

De leerling krijgt waar hij/zij voor komt.

Samenhang tussen de onderwijseenheden herkenbaarheid specialistisch. Sneller voorbereiding eindproeve. Basis en profiel gecombineerd

Brede basis/blik op het werkveld, bewustere keuze na eerste jaar, hogere instroom mogelijk op basis van eigen basiskennis

Groepsgrootte in de basis biedt ruimte in het profiel

Page 48: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

48

investeringsruimte in de verdieping.

De context is waar de leerling voor komt.

Brede blik op cluster, daarna optimalisatie, uitstellen keuze moment, versnellensmogelijkheid bij basisbeheersing, groepsgrootte in de basis zorgt voor investeringsruimte Bredere basis is breder blikveld, daarna specifiekere keuze, uitstellen keuze, via intake hoger instromen, economisch voordeliger door groter groepen.

Wat zijn de zwakke punten van dit scenario?

Motivatie student eerste leerjaar geeft

Geen crossovers met andere profielen. Smal

Dat basis onvoldoende aan bod komt.

Motivatie eerste leerjaar,

Page 49: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

49

Welke risico’s zijn er in dit scenario?

hogere ongediplomeerde uitstroom. Herkenbaarheid voor sector. Hoe in de BBL?

opleiden. Clustering van klassen is hierdoor minimaal mogelijk Basisvaardigheden die in de BPV ontbreken vormen een gatenkaas

Hierdoor wordt student niet breed opgeleid en verkleint de kansen op de arbeidsmarkt niet efficient, niet te betalen.

herkenbaarheid, hogere uitstroom Motivatie eerste leerjaar, herkenbaarheid? Hogere uitstroom leerjaar, BBL werkt niet. Motivatie in eerste jaar, herkenbaarheid voor sector, Vroegtijdig schoolverlaters, BBL werkt niet

Welke overige vragen of opmerkingen zijn er t.o.v. dit scenario?

Wat is de brede basis? Hoe organiseren plannen? Wat doe je met BBL?

Het concentrisch model geef je dan op?

Hoe zorg je dat basis niet ondersneeuwt? Hoe/waar bied je keuzedelen aan? Inspelen op actualiteit Niet vol te houden via keuzedelen Basis en profiel abstract en ruimte houden.

Eigen brede basis of vanuit kd? Wat is de brede basis? KD of eigen geformuleerd. Wat is de brede kennis, wat zijn de kaders

Page 50: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

50

Page 51: Van dossier naar examen binnen het dossier … dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie 5 Opbouw kwalificatiedossier: Dit kwalificatiedossier bevat de kwalificatie-eisen

Van dossier naar examen binnen Agroproductie, Handel en Technologie

51

Bijlage V Evaluatie

Evaluatie tweedaagse Agro productie en handel en technologie Januari 2016 Opbrengsten tweedaagse

Wat is volgens jou de belangrijkste opbrengst van deze tweedaagse?

Wat is voor jou, als individu, de belangrijkste opbrengst, inzicht of voornemen na deze tweedaagse?

o Tijd o Omringd door professionals van hetzelfde niveau o Gewaardeerde expertise door werkgever, tijd om dit te doen o Inzicht gekregen in materie o Andere zienswijze opgebouwd o Versterkt mijn mening

Welke tip of wens heb je voor het vervolg met de ontwikkelde scenario's?

Werkwijze en waardering tweedaagse

Wat vond je van de opdrachten gedurende de tweedaagse? (1= heel slecht, 10 = geweldig goed)

Wat had je graag anders willen zien?

Wat is je rapportcijfer voor deze tweedaagse als geheel? (1= heel slecht, 10 = geweldig goed)