HAN BLAD

Van buiten naar binnen#07 / SEPTEMBER 2007

Inhoudpagina 24Arnhem onderkent economisch belang creatieve klasse

pagina 26Hogeschool-alumnus Saskia van der Vies, hoogleraar Biochemie

pagina 29‘Ik wil les van een docent die uitdaagt’

Van buiten naar binnen. Dát is waar het om draait in het moderne HBO-onderwijs. Door de buitenwereld van de prakti jk naar binnen te halen, het onderwijs in, leren studenten al t i j-dens hun studie hoe het is als het er echt toe doet. Niet langer lopen ze als een schaduw mee met hun stagebegele ider, om al les wat h i j doet nog eens dunnetjes over te doen – zonder toe-gevoegde waarde te kunnen leveren. In het moderne onderwijs van de HAN dénken studen-ten Autotechniek niet al leen over een nieuw prototype van een auto, ze bóuwen ‘m ook en zorgen dat ie drie maanden later staat te gl im-men, op de AutoRAI. PABO-studenten worden er klaargestoomd, niet om straks met een kri j t je de leerstof te kunnen uittekenen op het bord, maar om hun leerl ingen te helpen hun talenten te ont-

dekken in een uitdagende, want prakti jkgerichte onderwijsomgeving. En studenten Commercië le Economie werken er met een innovatieve tool , ontwikkeld door het bedri j fsleven, om daarmee in korte t i jd niet al leen de commerciële afdel ing van een bedri j f te analyséren, maar ook te verbeteren - eigen-handig.

Van buiten naar binnen. De keiharde deadlines, de hoge kwaliteitseisen en de state of the art technieken en processen van de buitenwereld naar binnen te halen, het onderwijs in. Om zo afgestudeerden af te leveren waar die buiten-wereld direct iets aan heeft . Dát kenmerkt het moderne HBO-onderwijs van de HAN. In deze uitgave van het HANblad de bewijsvoering.

Redactie HANblad

The knowledge of the world is only to be acquired in the world, and not in a closet. Lord Chesterfield, Engels st aatsman en schrijver (1694–1773)

pagina 10Prautotype: in drie maanden een innovatieve auto

pagina 12Aanbevelen is niet genoeg, het moet echt werken

pagina 14HAN-studenten helpen ATAG aan betere arbeids-omstandigheden

pagina 16Onderwijsdebat bij opening studie-jaar HAN

pagina 20Competentiegericht onderwijs: Leven volgens een plan

pagina 22‘Hey, yo! Check this out’

Hij bedacht Bridget Jones, is de l ievelingsadviseur van Tony Blair, verzorgde de openingslezing bi j de Nobelpri jsuitreiking en is de eerste westerling die de Chinese regering adviseer t over creativiteit .

Afgelopen voorjaar verzorgde Charles Leadbeater een Masterclass op

de HAN. Onderwerp: hoe mensen verspreid over de wereld dankzij

internet kunnen samenwerken en hun gezamenlijke creativiteit kun-

nen inzetten om te vernieuwen en te veranderen.

Leadbeater bleek een begenadigd verteller; de ruim driehonderd

aanwezigen in Musis Sacrum hingen aan zijn lippen. Hij beschreef,

naar aanleiding van zijn derde boek ‘We-think, the power of mass

creativity’ dat we moeten overleggen en communiceren om creatief te

zijn: ‘All creativity comes from conversation.’ Dit nog niet uitgegeven

boek is integraal te downloaden van internet om zo reacties en tips te

verzamelen en aanpassingen te verrichten die leiden tot de definitieve

versie. Ook hier dus de kracht van massacreativiteit.

Leadbeater hield zijn lezing in de serie HAN Creative Masterclasses,

waarin grootheden als Kjell Nordström, Richard Florida, Isaac Getz

en Pekka Himanen hem voorgingen. De dag na zijn lezing ging hij nog

uitgebreid in discussie over hetzelfde onderwerp met een geselecteerd

gezelschap excellente studenten.

De volgende HAN Creative Masterclass is gepland op 5 november,

ditmaal in de Nijmeegse Vereeniging. Zie ook het bericht ‘Monkey

business’ op de volgende pagina.

Meer informatie: www.han.nl/masterclass

De kracht van massacreativiteit

Charles Leadbeater:

‘Innovation always means interaction.’

Dinsdag 11 juli is de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen of f i-cieel par tner geworden van de World University Championship Cycling 2008. In de week van 19 tot en met 26 mei 2008 str i jden studenten uit de hele wereld in de omgeving van Nijmegen om een t i tel in de discipl ines mountainbike cross-country, moun-tain-bike marathon, individuele t i jdrit en de wegwedstri jd. WUC Cycling 2008 en de HAN vinden elkaar in de passie voor spor t .

De WUC Cycling wil studenten uit de hele wereld inspireren om voor

goud te gaan. De HAN deelt deze missie. Met het Instituut voor Sport en

Bewegingsstudies, twee bachelor-sportopleidingen (Leraar Lichamelijke

Opvoeding en Sport Gezondheid en Management), een expertisecen-

trum voor Sport en Beweging (Seneca) én diverse andere opleidingen die

de sportwereld als studieobject hanteren, laat de HAN zien dat zij sport

hoog in het vaandel heeft staan. De hogeschool vindt het daarom ook

vanzelfsprekend om, naast de Radboud Universiteit Nijmegen, partner

te zijn van de WUC Cycling 2008.

Studenten van de HAN zullen actief deelnemen aan de voorbereidin-

gen en organisatie van de WUC Cycling 2008. Onder begeleiding van

docenten van de HAN en experts van de WUC Cycling maken zij bijvoor-

beeld plannen voor de logistiek of communicatie en realiseren zij een

deel van de uitvoering. Daarnaast organiseert de HAN een congres over

sport en gezondheid. Studenten, medewerkers en relaties van de HAN

krijgen ook de kans om zelf in actie te komen bij een van de wedstrijden

of tourtochten.

Meer informatie: www.wucc2008.com

WUC Cycling 2008 en HAN gaan samen voor goud

BRAVO: voorkomen is beter dan genezen

‘Monkey business’ in HAN/NRC lezing

De HAN-opleidingen Ergotherapie en Sport Gezondheid en Management heef t onderzoek uitgevoerd naar de leefst i j l van medewerkers van de schoonmaakdienst en de centrale keuken van ‘de Radboud’. Uitgangspunt van dit Leefst i j lprogramma’s is dat Arbo-activiteiten niet pas bij een klacht van de werk-vloer moeten beginnen, maar veel eerder.

‘BRAVO’ staat voor Bewegen Roken Alcohol (en drugs) Voeding

Ontspanning. Op die punten hebben de studenten Hilde Beerens en

Maarten Paalman van de opleiding Sport Gezondheid en Management

(SGM), en Louise de Lange en Martj e Huijben van de opleiding

Ergotherapie, de leefstijl in kaart gebracht. Als het goed zit met

‘BRAVO’ dan leef je volgens de huidige normen gezond. BRAVO kun je

dus ook gebruiken voor een verbeterplan. Het project mikt op bewust-

wording, want gedragsverandering die wordt opgelegd, werkt niet.

Een eerste aanwijzing was al het erg hoge ziekteverzuim. De leefstijl

van de mensen in de twee afdelingen kon inderdaad beter, zo bleek

uit het HAN-onderzoek. Ze rookten bijvoorbeeld teveel en bewogen te

weinig; nogal voor de hand liggende punten om aan te pakken.

Paalman en Beerens zijn de eerste afgestudeerden van de SGM-oplei-

ding en scoorden ‘goed tot zeer goed’ met dit onderzoek. Bijzonder

voor hen was het te merken dat praktijksituaties in organisaties

altijd complexer zijn dan je vanuit de theorie verwacht. Vooral dàt

maakte het onderzoek voor hen interessant. Paalman: ‘Mij viel op dat

mensen heel verschillend tegen gezondheid en sport aankijken. Een

medewerker met lage rugklachten zei bijvoorbeeld dat hij gewoon

wel naar de sportschool mòest. ‘Beter voor de rug, en dan werk ik ook

beter.’ Daarentegen stuitte je bij anderen op scepsis over de waarde

van sport.’

Tegenprestat iesPaalman begrijpt dat de doelgroep niet zo ontvankelijk is voor louter

informatieve praatjes. De houding daartegenover is er een van ‘dat zal

wel’. Daarom stonden als tegenprestatie voor de medewerkers aan het

onderzoek ondermeer gezonde voedingsadviezen en een kennisma-

kingsprogramma met verschillende sporten op stapel. Dat zou lopen

via de personeelsvereniging. Maar ja; soms zit ’t mee; soms zit ’t tegen.

Die adviseringsfase moest even blijven liggen. De reorganisatie van

de schoonmaakafdeling stak een spaak in het wiel. Marc Boschker,

begeleider: ‘Volgens ‘het boekje’ moet je afdelingen in reorganisatie

niet lastigvallen met interventies. Maar wat in het vat zit, verzuurt

niet.’

Of het nou om mensen, bacteriën of apen gaat : ons gedrag wordt bepaald door een evolut ionair strategiespel dat gericht is op overleven. Wat oogt als weloverwogen managementbeslis-singen van beschaafde leiders zi jn niets anders dan apestreken –monkey business, dus.

De Amerikaan David Barash, successchrijver en hoogleraar Evolutionaire

Psychologie aan de Universiteit van Washington in Seattle laat zien op

grond waarvan wij beslissen om samen te werken dan wel elkaar te becon-

curreren. En: waarom zijn wij creatief ? De HAN/NRC Publiekslezing

2007 laat zien waar ons gedrag vandaan komt. Barash bekijkt het buiten-

landbeleid van George Bush, of het gedrag van investeerders tijdens een

‘markt-zeepbel’ door dezelfde bril als de pissebedden die in de Golf van

Californië op sponzen leven. Om het geheel wat beschaafder te houden,

trekt Barash de vergelijkingen in zijn nieuwste boek door naar de handel

en wandel van befaamde personages uit de wereldliteratuur.

De HAN/NRC Publiekslezing 2007 vindt plaats in De Vereeniging in

Nijmegen op maandagavond 5 november vanaf 20.00 uur. Op dins-

dagochtend 6 november geeft David Barash een bijzondere masterclass

waarvoor slechts een beperkt aantal plaatsen beschikbaar is.

Voor meer informatie, kijk op www.han.nl/masterclass of neem contact op

met Franka Janssen van HAN Event, (024) 353 04 98.

H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N4 5

Interstudie NDO combineert hart voor onderwijs metondernemende gedrevenheid en een open blik. Wij denken van‘buiten naar binnen’, de actuele ontwikkelingen in en om hetonderwijs zijn uitgangspunt voor alle diensten. Met ruim zestigervaren organisatieadviseurs en trainers vertegenwoordigtInterstudie NDO een enorme expertise op het terrein van onder-wijsinnovatie, organisatie-inrichting en professionalisering vanmanagement, teams en docenten. We zijn actief in po, vo, mboen hoger onderwijs én in sectoren die hiermee verbonden zijn,zoals jeugdzorg, overheden en kenniscentra.

Kijk voor meer informatie op www.interstudie-ndo.nl

Hart voor onderwijs,ondernemende gedrevenheid

en een open blik

Onze werkvelden omvatten:• Leiderschapsontwikkeling • Assessment en werving & selectie • Professionalisering van docenten

en teams • Onderwijskundige ontwikkeling • Human Dynamics™• Organisatieadvies • Interim-management• Toegepast onderzoek

Interstudie NDOWillemsplein 23 6811 KB Arnhem T (026) 353 73 00 F (026) 353 73 33 E informatie@interstudie-ndo.nl

Nieuwe websites HAN ExpertisecentraPost-HBO-opleidingen, cursussen, trainingen, dienstverlening en onderzoek. Een groot aantal daarvan is te vinden op acht nieuwe websites van de HAN Exper t isecentra die vlak voor de zomervakantie de lucht in zi jn gegaan. Hier kunnen bedrijven en instell ingen terecht die op zoek zi jn naar opleidingsmoge-li jkheden voor medewerkers of kennisvragen hebben. Maar ook individuele personen kunnen gebruikmaken van het zeer brede aanbod van masters, cursussen, t rainingen en workshops. Onderwijs op HBO- of post-HBO-niveau of bedoeld voor MBO’ers die door willen stromen naar het HBO.

De volgende expertisecentra hebben nu een nieuw jasje:

∏ Informatica, Media en Communicatie, dat opleidingen aanbiedt

over onderwerpen als Datawarehouse-ontwerp, Relationele Databases

en SQL, maar ook trainingen Conflicthantering, Leidinggeven en

Timemanagement.

∏ Bedrijfskunde, HRM en Recht; dit centrum biedt onderwijs aan over

onderwerpen als Aanbestedingsrecht & Inkopen, Personeelsmanagement

voor leidinggevenden en Verandermanagement.

∏ Commercieel, Communicatie, Management en Talen; hier kan men

terecht voor opleidingen als Business English Cambridge Higher, NIMA

A en B en Zertifikat Deutsch.

∏ Financieel Management, biedt een Masters of Science in Controlling,

maar ook opleidingsmogelijkheden over onderwerpen als Bedrijfs-

economie voor Non-financials en Strategisch Risicomanagement.

∏ BioCentre, dat focust op opleidingen op het gebied van de Industriële

Microbiologie. Ook verzorgt dit centrum bij- en nascholingscursussen

over laboratoriumtechnieken.

∏ Built Environment, verzorgt post-HBO-opleidingen als Kosten-

deskundige Bouw en Installatietechniek en Installatiekosten voor

Bouwkundigen.

∏ Automotive, biedt de Master of Automotive Engineering, een post-HBO-

opleiding als Automotive Management, maar ook de Minor Intelligent

Vehicles.

∏ Engineering, biedt een uitgebreid pakket aan opleidingen en cursussen

op verschillende niveaus met gevarieerde leervormen voor professionals

in de techniek.

De vormgeving van de websites van deze acht centra sluit aan bij die van

het VDO opleidings- en adviescentrum. Dit centrum verzorgt Masters

als de Master Bedrijfskunde in Zorg en Dienstverlening en de Master in

Managing Human Resources.

De complete informatie over het aanbod van deze negen Expertisecentra

is te vinden op www.han.nl. Daar wordt per centrum ook informatie

gegeven over het aanbod aan trainingen op maat, adviestrajecten, stages

en onderzoek. Tevens is hier informatie te vinden over de lectoraten die

actief zijn op de werkgebieden van de centra.

De lancering van de nieuwe websites voor de overige expertisegebieden

staat gepland voor dit najaar.

6 7

Ton van den Hout neemt afscheidOp 24 mei nam prof. Ton van den Hout in de Stevenskerk van Ni jmegen afscheid als lector Zorgmanagement van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Hij hield een rede en gaf persoonli jk een orgelconcer t .

Zorgmanagement was één van de eerste lectoraten van de HAN. Het heeft

zijn bestaansrecht bewezen. Toen in oktober 2006 de eerste termijn van

vier jaar erop zat, lag verlenging dan ook voor de hand. Van den Hout

bleef aan tot er een opvolger was gevonden in de persoon van Rijk van

Kooij MBA.

De opdracht van Van den Hout was om bedrijfskundige benaderingen te

vertalen naar de (gezondheids)zorg. Het gaat om thema’s als marktwer-

king, alliantievorming, succes en falen in samenwerking, bestuurlijke

dilemma’s en het overheidsbeleid.

Van den Hout onderhield nauwe contacten met het bedrijfsleven, dat

nieuwe markten ziet in de zorgsector. Die samenwerking leidde tot

nieuwe profielen voor bestuurders en managers in de zorg. Dat mondde

uit in een geaccrediteerde professionele masteropleiding.

Van den Hout heeft tot na zijn 65e doorgewerkt, omdat hij daar plezier

aan beleefde. Nu neemt hij meer tijd voor andere belangrijke zaken

des levens, zoals het bespelen van het König-orgel in de Nijmeegse

Stevenskerk. Tijdens zijn afscheid nam hij daarop een voorschot: met

medewerking van Jetty Podt – organist titulair van de Stevenskerk – gaf

hij een concert. Ton van den Hout werd uitgeluid met speeches van Ron

Bormans, lid College van Bestuur, en Walter van Gisbergen, directeur

faculteit Gezondheid, Gedrag en Maatschappij van de HAN.

H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N

In één dag op de hoogte zi jn van de stand van zaken, trends, en toepassingen van modellering, systeemspecif icatie en appli-cat iegenerat ie ; dat was de hoge ambit ie van het congres ‘Information Systems : The Next Generation’. Bijgepraat worden over de laatste stand van zaken op IT-gebied via lezingen, prak-tisch onderzoek en prakti jkvoorbeelden. En natuurli jk via het ontmoeten van collega’s en vakgenoten in de wandelgangen.

Het congres werd half juni georganiseerd door de Informatica

Communicatie Academie (ICA) en het lectoraat Data Architectures &

Metadata Management van de HAN. Ruim honderdtwintig deelnemers

bevestigden de interesse vanuit het werkveld; veel ICT-bedrijven, oud-

studenten en HAN-medewerkers. Veel praktijkvoorbeelden passeerden

de revue, vanuit de HAN, maar vooral ook van buiten de deur: onder

andere toepassingen bij de KLM, de Rabobank en het Erasmus Medisch

Centrum in Rotterdam.

In dat laatste project bouwde het Erasmus, via een bij het HAN-lecto-

raat ontwikkelde CaseTalk tool, aan een interne data-warehouse om zo

eenvoudig en helder mogelijk informatie uit het ziekenhuisinforma-

tiesysteem te destilleren. Door het gebruik van verschillende systemen

en programma’s verloopt data-uitwisseling vaak moeizaam, maar deze

methode maakt het mogelijk. Het gerenommeerde IT-blad Computable

heeft het Erasmus-project inmiddels genomineerd als meest innovatieve

ICT-project in de zorg. Deze succesvolle aanpak wordt door het toele-

verende bedrijf Atos Origin als het Metadata Frame aangeduid, met een

knipoog naar het HAN-lectoraat dat achter de ontwikkeling zit.

Volgens dagvoorzitter en ICA-directeur Deny Smeets waren de congres-

gangers zeer tevreden. ‘Het is duidelijk dat informatiemodellering steeds

belangrijker wordt, daarover heerst onder de deskundigen een sterke

convergentie. En ik heb alle deelnemers bij de opening een‘niet tevreden,

geld terug-garantie’ gegeven. Er is niemand om z’n geld gekomen’, for-

muleert Smeets het met een lach.

De volgende IT-generatie

Juni-oogstmaand. Dat mogen we zo wel stellen want de HAN tekende maar l iefst twee convenanten. Op 4 juni met ACT (St . Achterhoeks Centrum voor Technologie ) en op 21 juni met Randstad. Frans de Jong, manager van het Exper t isecentrum Manufacturing legt uit : ‘Het doel van de HAN is om zijn oplei-dingen zo dicht mogeli jk tegen de beroepsprakti jk aan te zet ten, dus werkt zi j samen met bedrijven. Tegeli jk komt dan de kennis binnen de HAN makkeli jker voor die bedri jven vri j .’

Beide convenanten gelden voor vier jaar met een automatische verlenging

tenzij een van de partijen ‘halt’ roept. Beiden werken met een jaarlijks actie-

plan. In 2007 wordt eerst de structuur van deze samenwerkingen opgezet.

Het doel van de samenwerking met ACT is vergroting van het innovatief

vermogen en daardoor de concurrentiekracht van het MKB. Voor 2007

staat het volgende op stapel:

∏ de instelling van een lectoraat Maakindustrie, dat zich toespitst op de

Achterhoek;

∏ het aanzwengelen van stages, afstudeeropdrachten en gastdocent-

schappen;

∏ het ‘ontsluiten’ van het HAN-studentenpotentieel voor de Achterhoekse

maakindustrie door een gezamenlijke studenten-bedrijvenmarkt te

organiseren en door continue presentatiemogelijkheden binnen de

HAN te scheppen waar bedrijven gebruik van zullen maken;

∏ participatie van de HAN in het ACT-project Zorginnovatie;

∏ participatie van de hogeschool in de opzet en bemensing van een regio-

naal innovatiecentrum.

Randstad wil als HR-dienstverlener samenwerken met opleidingsinstitu-

ten om de HRM-discipline verder te ontwikkelen. Het bedrijf constateert

een behoefte aan kennisontwikkeling en kennisdeling op vlak van HRM

en arbeidsmarkt. Het ziet mogelijkheden om studeren en werken te

combineren waardoor de aansluiting van vraag en aanbod op de arbeids-

markt verbetert. Dat komt mooi uit gezien het streven van de HAN om de

opleidingen te laten aansluiten bij de beroepspraktijk.

Dit jaar moet het volgende zijn gerealiseerd:

∏ de instelling van een gezamenlijk lectoraat HRM;

∏ samenwerking met bestaande lectoraten, vooral van de faculteit Educatie;

∏ een baangarantie voor rechtenstudenten;

∏ verkenning van samenwerkingsmogelijkheden van de faculteit

Economie & Management met Randstad-Finance, van HAN-VDO met

Randstad-Gezondheidszorg en tussen de afdelingen Techniek van de

twee partners.

HAN sluit convenanten met Randstad en ACT

Cursus biedt toegang tot Duitse marktTwee jaar geleden heeft het Expertisecentrum Economie & Management

van de faculteit Economie & Management van de HAN samen met

de Fachhochschule Bochum het scholingsprogramma Leadership

Management opgezet. Speciaal voor het MKB. Het programma behan-

delt in een periode van tien weken thema’s als marketing, financiën

en personeelsbeleid. Het wordt gegeven in Kleve, net over de grens

met Duitsland, omdat het – Engelstalige – programma bedoeld is voor

Duitse én Nederlandse MKB’ers. Nu blijkt Leadership Management veel

Duitse ondernemers te trekken, maar nauwelijks Nederlandse. ‘En dat

is jammer’, meent William Smits van het Experisecentrum. ‘Immers,

het levert niet alleen veel managementinzichten op, het biedt ook een

grensoverschrijdend netwerk dat toegang kan geven tot de zeer aan-

trekkelijke Duitse markt.’

Overigens doet het Expertisecentrum nog veel meer voor ondernemers.

Daarbij valt te denken aan onderwijs op maat en in house, over bijvoor-

beeld financiën of belastingtechnische vraagstukken. Maar ook biedt

het marketingopleidingen aan als NIMA A en B. ‘En we geven ook taal-

cursussen. Duits en Engels natuurlijk, maar onlangs hebben we voor

een bedrijf ook een in house-cursus Chinees verzorgd.’

www.fem.han.nl/bedrijven

Samenwerkingsverband beroepsonderwijs verbetert doorstroom MBO-HBOHet Nederlandse beroepsonderwijs levert meer gediplomeerde leerlingen op als VMBO, MBO en HBO beter op elkaar aansluiten. Daarom hebben de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en vijf ROC’s uit die regio in 2000 het samenwerkingsverband RxH (voor-heen R4H) opgericht. De ROC’s zijn Graafschap College, ROC A12, ROC Nijmegen, ROC Rijn IJssel en ROC de Leijgraaf. De afgelopen jaren heeft dit een aantal succesvolle doorstroomtrajecten MBO-HBO opgeleverd.

De regering wil dat meer leerlingen in het beroepsonderwijs succesvol

doorgaan met een vervolgopleiding. De onderwijsinstellingen van RxH

geven met hun samenwerking vorm aan dit regeringsbeleid. RxH laat

namelijk meer leerlingen van MBO naar HBO doorstromen. Ook moe-

ten meer doorstromers echt afstuderen door lesstof en niveau beter op

elkaar te laten aansluiten.

Behalve met de doorstroomprojecten manifesteert RxH zich in de

regio als een samenwerkingsverband. Onder het motto ‘Samen zijn we

sterker’ bundelen de zes regionale instellingen voor beroepsonderwijs

hun expertise en innovatieve krachten. Dit consortium leidt vragen

uit maatschappelijke instellingen en bedrijfsleven naar de gewenste

plaats. Langs geleidelijke weg kunnen kennis- en expertisecentra tot

stand komen die handelen onder één handelsnaam.

De naam RxH staat voor ‘de chemie’ tussen de partners die nodig is om

deze doelen te bereiken. In de afgelopen jaren is zeer veel bereikt en

wordt RxH overal gezien als een succesvol samenwerkingsverband.

Voor meer informatie: Frank Verhoeven HAN Service Centrum Onderwijs

Frank.Verhoeven@han.nl; Jonathan v Deutekom HAN Smart Business

Center J.vanDeutekom@han.nl.

De afgelopen jaren is het percentage mbo’ers dat doorstroomde naar de HAN

gestegen. De Leijgraaf is niet opgenomen in deze cijfers, omdat deze ROC pas in

2005 tot RxH is toegetreden.

H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N8 9

2003 2004 2005 Toename

Rijn IJsselcollege 16,8% 20,6% 21,7% 29,2%

ROC A12 16,6% 20,7% 21,1% 27,1%

ROC Graafschap College 20,7% 23,7% 25,1% 21,3%

ROC Nijmegen 17,5% 20,8% 22,9% 30,9%

Gemiddeld 17,9% 21,5% 22,7% 26,8%

‘Ontwerp een concept car. Kom met innovaties en laat zien wat er momenteel gebeur t in de autowe-reld. Deadline : de AutoRAI, over drie maanden.’ Met dat verzoek benaderde een tv-producent de opleiding Autotechniek van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. De opleiding ging die uit-daging aan, met Menno Mer ts als coördinator. Mer ts, onderzoeksmedewerker bi j het lectoraat Mobil i teitstechnologie, zocht een groep medewer-kers, studenten en mogeli jke bedrijven om mee samen te werken. ‘Het was méér dan de moeite waard want het ging om het ‘echie’. Geweldig voor studenten als ze op de AutoRAI naast hun eigen product kunnen staan glimmen.’

Nederland is altijd een autoland geweest, en hoewel heel

wat industrie in die sector verloren is gegaan, gebeurt er

nog van alles op autogebied. Er is een f lorerende vracht-

wagenindustrie en er zijn veel vernieuwende fabrikanten

van onderdelen.

De allereerste vraag binnen de groep was: wat willen

we precies bouwen? Eigenlijk was iedereen het er snel

over eens: we bouwen een verstandige auto. Hij moet

niet te groot zijn, zuinig, schoon maar wel een stoere en

sportieve uitstraling hebben. Voor de buitenkant werd

ontwerper Marcel Bastiaans ingeschakeld en die ging

aan het werk samen met studenten van de opleiding

Industrieel Product Ontwerpen (IPO). De studenten

Autotechniek en Werktuigbouwkunde gingen aan de

slag met de technische aspecten. Het hele proces werd

gevolgd door RTL-7 die er negen weken lang een uitzen-

ding van een half uur over maakte, met Erik de Zwart

als presentator.

StudentenMet de uitvoering van de opdrachten vervulden som-

mige studenten hun stage, anderen deden het als pro-

jectonderdeel van hun studie en weer anderen wilden

vrijwillig meedoen vanwege de uitdaging. Merts: ‘In het

begin waren de studenten wel wat sceptisch. Hoe moet

dat nou? Komen we op televisie? Dat lukt nooit in drie

maanden. Maar al snel werd iedereen enthousiaster.

Normaal eindigt een project in een stapeltje papier.

Maar hier ging het om ‘het echie’. Het is voor studenten

natuurlijk geweldig als ze op de AutoRAI naast hun

eigen concrete product staan te glimmen.’

Die AutoRAI was de absolute deadline en veroorzaakte

een enorme tijdsdruk. Merts: ‘We hadden maar drie

HAN-studenten bouwen in drie maanden innovatieve auto

‘Hier ging het om het echie’

Prautotype eyecatcher

10 11

maanden, van het bepalen van het concept, het engi-

neeren tot het daadwerkelijke bouwen. Maar we hebben

het gered.’

Sabine Dekkers is tweedejaars Autotechniek en was

de enige vrouwelijke medewerker aan het project. Ze

werkte aan het brandstofsysteem en de transmissie. ‘Dit

is gewoon een heel mooie kans. Je komt nu al in aan-

raking met bedrijven, dat heb je normaal nooit. Het is

ook een goede ervaring om binnen een team te werken.

En ik wil laten zien dat vrouwen ook echt wel voor zo’n

opleiding kunnen kiezen.’ Ze zou de auto wel verder

willen ontwikkelen, vooral op het gebied van veiligheid

en snelheid. ‘En dan lekker gaan rondrijden natuurlijk.

Langs terrasjes en zo; met zo’n auto trek je absoluut de

aandacht!’ Haar jaargenoot van Werktuigbouwkunde

Nick van Gennip wilde ook per se meedoen. ‘Ik was er

meteen van overtuigd dat het een uniek project was. Qua

inhoud veel grootser dan andere projecten op school. En

de spirit binnen het team was heel ambitieus.’

Posi t ie fOp de AutoRAI werd de auto zeer positief ontvangen,

zowel door het publiek als door de autowereld. Er

zitten dan ook nogal wat vernieuwende zaken in, bij-

voorbeeld de wielophanging. Die is tijdens het rijden

via een camberverstelling in te stellen op sportief of

normaal gebruik. De aandrijving geschiedt via een Wide

Expansion tweecilindermotor met variabele compressie

die het brandstofvermogen en de CO2-uitstoot halveert

zonder het motorvermogen (100 pk) of de prestatie (200

kilometer per uur) aan te tasten. Verder is de besturing

volledig elektronisch, het dashboard vervangen door

een touchscreen voor de bedieningsfuncties en kent de

auto geen buitenspiegels; achteruitkijken gebeurt via

monitoren.

Natuurlijk konden de studenten en het lectoraat het

niet alleen. Veel instanties en bedrijven werden inge-

schakeld bij de uiteindelijke uitvoering. De Rijksdienst

voor het Wegverkeer (RVD) werkte mee, evenals het

ministerie van VROM. Brezan leverde onderdelen, en

het revolutionaire motorconcept kwam van Gomecsys,

een Nederlands bedrijf van een oud-HAN-student

Autotechniek. Het chassis is vervaardigd van dunwan-

dig hoge sterkte staal dat werd geleverd door Corus en

het Nederlandse Nedcam zorgde tijdens het proces voor

een schaalmodel en een één-op-één model.

ProcesOndanks de gigantische werkdruk kijkt Merts zeer

tevreden terug. ‘We hebben een prima product neer-

gezet dat bovendien goed is ontvangen. Maar eigenlijk

ben ik nog meer tevreden over het proces. Je begint met

niks en moet binnen drie maanden met een eindproduct

komen. Je kunt dan goed zien hoe studenten leren. In

het begin hebben ze de neiging om met elk probleempje

aan te komen zetten. Of ze kijken elkaar aan en wachten

op de eerste zet van de ander. Tijdens het proces worden

ze steeds pragmatischer en uiteindelijk komen ze met

de mededeling dat ze dit of dat probleem tegen zijn

gekomen en dat ze dat zus of zo opgelost hebben.’ Het

proces past volgens Merts ook uitstekend binnen het

nieuwe f lexibele onderwijs dat de hogeschool enkele

jaren geleden startte. Het is zeer praktijkgericht, de

studenten komen direct in aanraking met bedrijven en

ze leveren een tastbaar product af.

Ook lector Mobiliteitstechnologie Joop Pauwelussen

is enthousiast over het project. ‘Het had zonder stu-

denten nooit kunnen slagen. Een prachtig voorbeeld

ook hoe er een brug geslagen kan worden tussen ver-

schillende opleidingen, zoals nu IPO, Autotechniek

en Werktuigbouwkunde. Een uitdaging om nu al na

te denken over onze rol als opleidingsinstituut bij een

mogelijke voorzetting via Prautotype 02.’

Menno Merts

Onderzoeksmedewerker lectoraat

Mobiliteitstechnologie

‘Normaal eindigt een project in

een stapeltje papier’

op AutoRAI

Sabine Dekkers

Tweedejaars Autotechniek

‘Je komt nu al in aanraking met

bedrijven, dat heb je normaal

nooit’

Joop Pauwelussen

Lector Mobiliteitstechnologie

‘Zonder studenten had het nooit

kunnen slagen’

H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N

Voorheen kwamen studenten in hun afstudeerop-dracht vaak niet verder dan aanbevelingen aan hun afstudeerbedrij f. Met de MtD-Knowledge Box vl iegen ze nu door de analysefase heen en houden dan nog voldoende t i jd over om hun oplossingen te implementeren. De ervaringen bij Commerciële Economie zi jn zeer posit ief. Rappor ten verdwijnen niet meer in de la, maar leiden daadwerkeli jk tot verbeteringen.

‘Onze MtD-Knowledge Box vormt de link tussen de the-

orie van de opleiding Commerciële Economie (CE) en de

praktijk van het bedrijfsleven.’ Martin ten Donkelaar is

bijzonder enthousiast over de samenwerking die hij met

de HAN-opleiding heeft kunnen opzetten. Momenteel

zijn drie duo’s van afstudeerders bezig de Knowledge

Box in te zetten bij drie verschillende bedrijven, om op

de resultaten daarvan af te studeren. ‘Zo komen ze al

werkende weg heel veel theorie uit hun opleiding tegen,’

aldus Ten Donkelaar.

William Smits, docent van de CE-opleiding, deelt dat

enthousiasme: ‘SWOT-analyses, klantgerichtheid, mar-

ketingcommunicatie… Allemaal onderwerpen die in

de opleiding aan bod komen en die door de Knowledge

Box, in de praktijk terugkomen.’

Snel le analyseDe Knowledge Box waar Ten Donkelaar en Smits over

spreken is ontwikkeld door MtD Solutions, de busi-

nessconsultancy waar Ten Donkelaar directeur is. De

methodiek van de box is erop gericht in acht weken tijd

een analyse te maken van de commerciële organisatie van

een bedrijf, uitmondend in concrete verbetervoorstellen.

MtD-Knowledge Box voorkomt dat

afstudeeronderzoeken in de la verdwijnen

Aanbevelen is niet geno

eg, het moet echt werken

In Stap 1 vindt er een intake plaats met de directie,

waarbij bepaald wordt welke set van vragen aan welke

functionarissen binnen het bedrijf gesteld zullen wor-

den. ‘Vervolgens gaan de studenten in Stap 2 die vragen

stellen, schriftelijk en mondeling. In totaal stellen de

studenten alles bijeen minimaal vierhonderd vragen.

Voorts mogen alle functionarissen hun mening geven

over het functioneren van de commerciële organisatie

en vult iedereen een SWOT-analyse in. ‘Daarbij vergelij-

ken ze bijvoorbeeld de antwoorden van de directie met

die van anderen, om te zien hoe consistent ze zijn.’

Op basis van alle antwoorden stellen de studenten een

diagnose die ze eerst aan de coaches van MtD Solutions

en de betrokken HAN-docenten voorleggen. Na het

verwerken van de feedback presenteren ze hun bevin-

dingen aan de directie van hun bedrijf.

Groots te u i tdagingDe grootste uitdaging moet dan nog volgen: de derde

stap waarin ze hun bevindingen implementeren. Ten

Donkelaar: ‘Ze stellen een plan van aanpak op, waarin

staat hoe hun verbetervoorstellen moeten worden uit-

gevoerd. En vervolgens gaan ze ermee aan de slag. Ze

stellen een strategisch sales & marketingplan op, of

doen een klanttevredenheid- en imago-onderzoek. Én

ze moeten zorgen dat de uitkomsten daadwerkelijk ver-

taald worden in het verbeteren van het functioneren van

de commerciële organisatie.’

En dat gaat ze erg goed af constateert mèt Ten Donkelaar

ook docent Smits: ‘Pijnpunten bloot leggen of oplossin-

gen formuleren is belangrijk, maar vervolgens moet je

die wel zo presenteren dat ze landen bij de directie. En

daar slagen ze in.’ Smits refereert daarbij aan bijvoor-

beeld de diagnose van één van de duo’s dat bij hun bedrijf

de vervangingsmarkt niet afdoende wordt bewerkt door

een ‘inefficiënte leadgeneratie’. Die studenten hebben

een pilot opgezet met een CRM-systeem waarmee ze

hebben aangetoond dat mailings veel accurater en snel-

ler de deur uitkunnen, leidend tot meer marktrespons.’

Echt werkenTen Donkelaar: ‘Dát is een van de voordelen van het wer-

ken met de Knowledge Box: deze maakt een veel snellere

analyse mogelijk, waardoor er binnen de afstudeerpe-

riode van twintig weken genoeg tijd overblijft voor de

implementatie.’ En dat betekent, zo geeft William Smits

aan, dat studenten daarop nu ook afgerekend kunnen

worden. ‘Vrijblijvend aanbevelen is niet meer voldoen-

de. Wat ze aan oplossingen voorstellen moet ook echt

werken, anders is het niet goed.’

Dat ze effect zien van hun inspanningen motiveert hen

enorm, constateert Smits onder zijn studenten. ‘Als

ze al werkende weg bijvoorbeeld in aanraking komen

met bepaalde strategische keuzes, dan pakken ze hun

boeken erbij. Want ze willen expert zijn op hun terrein.

Kregen we voorheen nog wel eens de vraag of het echt

nodig was dat ze bepaalde literatuur doornamen, nu

steken ze uit zichzelf veel tijd in het lezen van boeken.’

In teresse?Bedrijven die geïnteresseerd zijn in de inzet van de MtD-

Knowledge Box door CE-studenten van de HAN kunnen

contact opnemen met Jonathan van Deutekom van het

HAN Smart Business Center van de hogeschool. Ook

voor nadere informatie over het gesubsidieerd krijgen

van afstudeerprojecten kunnen ze hier terecht.

Afstudeerders wijzen Diabolo de wegRonald Brakenhoff van ICT-dienstverlener

Diabolo heeft net twee HAN-studenten

Commerciële Economie uitgezwaaid

die bij zijn Arnhemse onderneming de

MtD-Knowledge Box hebben toegepast

voor hun afstudeeropdracht. Hij stelt

vast dat dat hulpmiddel het proces van

analyseren en verbeteren versneld heeft.

‘Normaal gesproken reiken wij afstu-

deerders zelf een probleemstelling aan

waar ze mee aan de slag gaan. Nu

hebben ze zelf die probleemformulering

gedaan nadat ze onze salesorganisa-

tie, ons marketingbeleid en de interne

communicatie geanalyseerd hebben.’

Hun bevindingen hebben de twee stu-

denten vastgelegd in een Verbeterplan,

waarin ze onder andere concluderen

dat Diabolo haar marketingbudget en

–inspanningen beter kan steken in één-

op-één contacten met de klant. Een

terechte constatering, vindt Brakenhoff.

‘Onze nieuwsbrief bracht eigenlijk niets

teweeg. Wij moeten echt aan tafel zit-

ten met relaties om ze tot klant te

maken. Immers, wij leveren niet alleen

softwarepakketten, notebooks en alle

andere benodigdheden voor kantoorau-

tomatisering, wij doen ook de dienstver-

lening: het beheer, de migratie en imple-

mentatie. Dan heb je het over meerjarige

contracten en die kun je alleen aangaan

als je persoonlijk communiceert met de

klant.’ Ook staat in het Verbeterplan dat

Diabolo consequenter de resultaten van

zijn marketinginspanningen moet meten.

En dat de onderneming haar klanten ‘in

kaart’ moet brengen. ‘Nu doen we dan

nog vooral op het gevoel, maar weten

we niet echt hoe belangrijk een klant

voor ons is’, erkent Brakenhoff.

De twee afstudeerders zijn aan het

daadwerkelijk implementeren van hun

bevindingen net niet meer toegekomen.

‘Dat is nu aan ons, maar we gaan hier

zeker mee aan de slag.’

www.diabolo.nl

12 13

William Smit

Docent CE-opleiding

‘Vrijblijvend aanbevelen is niet

meer voldoende’

Martin ten Donkelaar

Directeur MtD Solutions

‘Er blijft voldoende tijd over voor

implementatie’

Ronald Brakenhoff

Medewerker Diabolo

‘De afstudeerders hebben dit

keer zelf de probleemstelling

geformuleerd’

H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N

‘Je kunt hier niet al het tilwerk uit-

bannen. Maar door je mensen

serieus te nemen kun je frustraties

voorkomen’

HAN-studenten helpen ATAG aan betere arbeidsomstandigheden

Meer werkplezier,

minder verzuim

Coen Berk

Lectoraat Arbeid en

Gezondheidzorg

‘Vitaliteit, inzetbaarheid

en productiviteit lijken de

onderscheidende succesfactoren’

Manuela Walter

Logistiek manager van ATAG

ETNA Pelgrim

‘Fysieke klachten willen we

graag voorkomen’

Erik Kruisselbrink

Manager Buitendienst van ATAG

ETNA Pelgrim:

‘Die apparaten wegen vaak veel’

Studenten van de HAN hebben dit voorjaar de arbeidsomstandigheden bi j ATAG ETNA Pelgrim onder de loep genomen. De leverancier van koelkasten en fornuizen gaat enthousiast met hun bevindingen aan de slag, om het werkplezier te vergroten en het ziekteverzuim te verlagen.

Er wordt in de vestiging van ATAG ETNA Pelgrim heel

wat afgetild, achteromgekeken, gepakt en getrokken.

Daar, in Duiven, pal aan de A12, staat het magazijn en

het logistieke onderkomen van de afdeling Service en

Gereed Product. Bij Service gaat het vaak om kleine

onderdelen die gepickt en in dozen gestopt worden en

vervolgens in een vrachtauto terechtkomen. Bij Gereed

Product gaat het om de handling van complete koelkas-

ten, fornuizen, ovens en magnetrons. Afkomstig van de

fabricagebedrijven krijgen ze in het magazijn een plaats,

of ze gaan meteen op transport naar de retail: de keuken-

vakhandel. Voor de medewerkers houdt dat in dat ze veel

achteruitrijdend met hun heftruck de hal door moeten,

het hoofd naar achteren gedraaid. Of dat ze zich tijdens

het orderpicken moeten bukken om een sparepart uit het

onderste schap te halen. Of dat ze van een hoge plank

een magnetron van tientallen kilo’s naar zich toe moeten

trekken, om die er van af te tillen.

Negentien aanbevel ingenWerkzaamheden, zo realiseren ze zich bij ATAG ETNA

Pelgrim, die tot lichamelijke problemen kunnen leiden

en tot ziekteverzuim. ‘Fysieke klachten van onze maga-

zijnmedewerkers willen we graag voorkomen of ver-

minderen en we willen hen gemotiveerd houden.

Daarnaast voldoen we graag aan de geldende

Arbonormen’, verhaalt logistiek manager Manuela

Walter. Reden genoeg voor het bedrijf om aan drie stu-

denten Ergotherapie van de Hogeschool van Arnhem

en Nijmegen de opdracht te geven in kaart te brengen

hoe het met de arbeidsomstandigheden in het maga-

zijn en de logistieke ruimte is gesteld en hoe die zou-

den kunnen worden verbeterd.

Begin dit jaar gingen Kim Stapelbroek, Inge Spreeuwenberg

en Irene Pronk met de klus aan de slag, in het kader van

hun afstuderen. Ze interviewden uitvoerig de teamleiders

en de mensen op de werkvloer en namen enquêtes af.

Ook observeerden ze medewerkers tijdens de uitvoering

van hun taken. Zo hebben ze op een rijtje gezet hoe de

mensen hun werk ervaren, hoe ze zich er lichamelijk en

geestelijk onder voelen, of ze bepaalde klachten hebben

en welke werkomstandigheden beter zouden kunnen.

Die analyse hebben ze voorzien van negentien waarde-

volle aanbevelingen. ‘Daar gaan we zeker mee aan de

slag’, verzekert Walter.

Beter communicerenEen van de adviezen is een extern bureau in te huren dat

ervoor zorgt dat de teamleiders beter met hun mensen

gaan communiceren. Dat spreekt haar aan: ‘Dat was

ook een belangrijke conclusie in het rapport: je kunt hier

niet al het tilwerk, al het zware werk uitbannen. Maar

om frustraties te voorkomen en te zorgen dat mensen

gemotiveerd zijn en blijven, moet je ze serieus nemen,

naar ze luisteren’, aldus de logistiek manager. Een ander

verbeterpunt is het geven van tilcursussen. ‘De eerste is al

gegeven. En die houden we in het programma, net als de

communicatietraining van onze teamleiders.’

Meer materieel van aard is de aanbeveling van de HAN-

afstudeerders de zwaardere onderdelen of gerede produc-

ten ‘klembaar’ te maken. Het gaat hier om voorwerpen

die uitkomen boven de NIOSH-norm van 23 kilo. ‘Maak

je ze klembaar, dan kun je ze met de heftruck tillen. Maar

dat vergt wel dat we de verpakkingen steviger moeten

maken, met schuim of latjes.’

Een vierde aanbeveling die Walters zich ten harte neemt

is de inzet van tilhulpen. ‘Rollerbanken, waarover je pro-

ducten in en uit vrachtauto’s kunt laten glijden. Of zuig-

apparatuur waarmee je ze makkelijk kunt vastgrijpen.’

Plank op wielt jesAan die tilhulpen wordt een bijzondere toegevoegd.

Deze is ontworpen door twee Techniek-studentes

Industrieel Product Ontwerpen, Petra Siebelink en

Joukeline Leenman. Zij deden hun stage tegelijk met

de drie Ergotherapeuten bij dit bedrijf. Hun ontwerp is

speciaal bedoeld voor servicemensen van de buitendienst,

vaklui die bij de eindconsumenten thuis in de keuken

apparatuur repareren. ‘Vaak inbouwapparatuur’, vertelt

manager Buitendienst Erik Kruisselbrink. ‘Die apparaten

wegen vaak veel en staan vaak hoog. Om er dan goed bij

te kunnen moeten monteurs ze uit de ombouw halen en

op een goede werkhoogte plaatsen.’

Momenteel hebben veel servicemensen daarvoor een

‘eigen’ oplossing, een workmate of een plank op zwenk-

wieltjes. ‘Maar dat werkt niet altijd goed. Soms heb je met

een hoog apparaat als een koelkast te maken. Voor een

goede werkhoogte moet die op een laag platform staan,

maar in andere gevallen, als er aan een magnetron gesleu-

teld moet worden bijvoorbeeld, moet het platform juist

meer dan een meter hoog zijn. Daar komt bij, zo’n plank

op wieltjes geeft naar de consument niet de gewenste

professionele indruk, terwijl je het met ATAG toch over

het bovensegment van de markt hebt.’

Licht en opvouwbaarDus zijn de twee studentes Industrieel Product Ontwerpen

de afgelopen maanden intensief bezig geweest een com-

pleet nieuwe tilhulp te ontwikkelen. Zij hebben ook

interviews afgenomen en de servicemensen in actie

geobserveerd en zelfs gefilmd. Zo werd duidelijk aan

welke vereisten het til-instrument zou moeten voldoen.

Kruisselbrink: ‘Het is de Carry Fold geworden, een ver-

rijdbaar werkplatform. Hij is opvouwbaar en neemt dus

niet teveel ruimte in beslag in de servicewagen. Hij is

licht, een voorwaarde om ‘m goed en veilig te kunnen

gebruiken. Hij is traploos in hoogte verstelbaar, tussen de

15 centimeter en de 1,30 meter. En –niet onbelangrijk– de

Carry Fold heeft een professionele uitstraling en zal wor-

den uitgevoerd in aluminium en RVS.’

Aldus een tevreden Kruisselbrink die overweegt het plat-

form ook aan derden beschikbaar te stellen. ‘Of de Carry

Fold later ook commercieel in de markt gezet zal worden

is nog de vraag. Daarvoor moet eerst het prototype verder

worden uitgewerkt.’

Ook Manuela Walter wil de resultaten van het werk van

haar studenten buiten het bedrijf beschikbaar stellen.

‘Zodat onze leveranciers de zwaardere spullen klembaar

gaan verpakken. En zodat de keukenvakhandel, als ze bij

de eindklant onze apparatuur komen inbouwen, dat op

een ergonomisch verantwoorde manier kan doen. ATAG

ETNA Pelgrim wil immers niet alleen keukenapparatuur

leveren, maar met goede adviezen een zo hoog mogelijk

toegevoegde waarde aan de klant bieden.’

14 15

Onderzoek naar arbeidsomstan-digheden steeds belangrijker Het contact van ATAG ETNA Pelgrim

met de HAN kwam tot stand via het HAN

Smart Business Center. Vanuit de HAN

zijn voorts Coen Berk en Wietske Kuijer,

van het lectoraat Arbeid en Gezondheid,

als begeleiders van de studenten

Ergotherapie en Industrieel Product

Ontwerpen bij het onderzoek betrokken

geweest. Berk: ‘Het belang van onder-

zoek naar arbeid en arbeidsomstan-

digheden neemt in belangrijkheid toe

aangezien we willen dat meer werkne-

mers langer doorwerken en de verant-

woordelijkheid voor gezondheid steeds

meer op het individu wordt afgeschoven.

Wanneer je deze verantwoordelijkheid

neemt, mag je van de werkgever verwa-

chten dat deze in - toenemende? - mate

zich inspant de werkplek ‘gezond’ in te

richten. Immers, vitaliteit, inzetbaarheid

en productiviteit lijken de onderschei-

dende succesfactoren voor bedrijven.’

Lectoraat Arbeid en Gezondheid: preventie en reïntegratieDe belangstelling voor het thema ‘arbeid

& gezondheid’ is de afgelopen jaren

gegroeid door het grote aantal mensen

dat door het werk langdurig ziek wordt

en in de WAO belandt. De relatie tussen

gezondheid en werk krijgt steeds meer

aandacht. Immers, verzuim van werk op

macro- (de gemeenschap), meso- (het

bedrijf) en microniveau (de persoon) is

kostbaar, en dat niet alleen in financiële

zin. Dit heeft geleid tot veranderingen in

wet- en regelgeving rondom werk, inko-

men en gezondheid.

De missie van het lectoraat is het

inzichtelijk maken, uitbouwen, bevor-

deren en onderbouwen van de rol van

Arboverpleegkundigen, diëtisten, ergo-

therapeuten, personeel- en organisatie-

adviseurs en andere professionals op dat

terrein van ‘arbeid & gezondheid’. Het gaat

erom dat werknemers gezond blijven, dat

verzuim wordt voorkomen en dat de terug-

keer naar het werk wordt bespoedigd.

‘Het is de Carryfold geworden, een verrijdbaar werkplatform’

H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N

16 17

‘Ook binnen het HBO is de kennis – ik spreek l ie-ver van vakkundigheid – ernstig achteruit gegaan. De docent is ondergeschikt geraakt aan het bedri j fsresultaat.’ Stevige beschuldigingen van Ad Verbrugge, universitair hoofddocent f i losofie maar vooral bekend als voorzitter van Beter Onderwijs Nederland (BON). Die anderhalf jaar oude vereni-ging heeft een t ien-punten manifest opgesteld om het in hun ogen in het slop geraakte onderwijs weer te laten bloeien. Verbrugge spreekt over een ‘ernstige erosie van het onderwijs’ .

Verbrugge is een van de sprekers op de opening van het stu-

diejaar van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen met als

thema: de staat van het hoger beroepsonderwijs in Nederland. Na

zijn inleiding volgt een levendig debat met hoogleraar Frits

van Oostrom, president van de Koninklijke Nederlandse

Akademie van Wetenschappen, PvdA Tweede Kamerlid

Marianne Besselink, HAN-lector Frans de Vijlder, Bastiaan

Verwey, voorzitter van het Interstedelijk Studenten Overleg

en studenten en docenten van de HAN. De discussie, waar-

bij ook de zaal via vragen en stembiljetten wordt betrokken,

richt zich al snel op het competentiegericht onderwijs (cgo),

het zogeheten ‘nieuwe leren’ waarin onderwezen kennis en

vaardigheden worden gerelateerd aan de praktijk en waarin

de nadruk ligt op zelfsturing door studenten.

DoorgeschotenVan Oostrom is het tot op zekere hoogte met Verbrugge

eens. ‘Ik ben niet vóór of tegen het nieuwe leren. Ik ben

zelf een exponent van het oude leren en daar heb ik nooit

spijt van gehad. Maar de beste leerervaring ligt dáár waar

mensen zelf ontdekken, actief bezig zijn. Kinderen actief

iets laten doen, leidt vaak tot verrassende dingen; als ze

moeten reproduceren, valt dat vaak tegen. Het is alleen te

ver doorgeschoten.’ Ook Van Oostrom vindt dat het kennis-

niveau flink gedaald is en wil daar wel een simpel voorbeeld

van geven. ‘Als straks die gasbel leeg is, dan is er toch echt

kennis nodig om dat probleem op te lossen.’ Verbrugge

bevestigt nogmaals dat de BON niet tegen vernieuwingen

in het algemeen of competentiegericht onderwijs in het

bijzonder is. ‘Maar wij constateren een erosie van het onder-

wijs op het gebied van vakkennis. Die elementaire kennis

is absoluut noodzakelijk. De kwaliteit van het lesgeven

staat onder druk’. Op verzoek van de discussieleider ziet de

bomvolle zaal plotseling groen van de stembiljetten. Méér

Onderwijsdebat bi j opening studiejaar HAN

Jacques Tichelaar

Voorzitter Tweede-Kamerfractie

PvdA

‘Kwaliteit snoeihard waarborgen’

Frits van Oostrom

President Koninklijke

Nederlandse Akademie van

Wetenschappen

‘Nooit meer die

labbekakkerigheid’

Ad Verbrugge

Voorzitter Beter Onderwijs

Nederland

‘Ernstige erosie van het

onderwijs’

De parel in ons onderwijs

Competentie-gericht onderwijs is niet hetzelfde als vrijheid, blijheid

H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N

dan tachtig procent van de aanwezigen blijkt de zorgen

van Verbrugge te delen. Beide sprekers krijgen bijval van

Marianne Besselink: ‘Kennis is ontzettend belangrijk’. Maar

ze wil daarbij extra nadruk leggen op een leven lang leren.

‘Je kunt niet alle kennis vergaren in vier jaar. Laten we een

systeem ontwikkelen rond de education permanente.’

ZorgVan Oostrom valt haar bij: ‘We leren niet voor de school,

maar voor het leven.’ En hij steekt de hand in eigen boe-

zem. ‘Ik had het zelf beter kunnen doen; ik had een groter

tegenwicht moeten bieden tegen de 5,5 cultuur. Tegen het

randjeswerk, tegen de student die bij me kwam met het

smoesje dat hij het college niet had kunnen voorbereiden

omdat hij afscheid moest nemen van zijn vriendin die op

vakantie ging. Die dingen kun je potdorie toch alle twee wel

doen. Die labbekakkerigheid zal ik niet meer hebben: kwali-

teit moeten we leveren.’ Bastiaan Verwey valt hem spontaan

bij: ‘De onderwijskwaliteit is ook de grootste zorg van onze

studentenorganisatie. Niet zozeer het competentiegerichte

model, maar de manier waarop het wordt ingevuld.’ En van-

uit de zaal klinkt de roep om de terugkeer van de bevlogen

en gepassioneerde docent. Waarop die zaal weer mag rea-

geren op de stelling dat het onderwijs de verkeerde profes-

sionals krijgt. De docenten moeten hun vak weer goed leren

verstaan, zo luidt de algemene reactie. En vanuit het forum

komt de opmerking dat bij sommige opleidingen studenten

nog maar acht uur per week les hebben waarvan ook nog

vier over zelfevaluatie en –reflectie. ‘Ik heb de vakkennis in

ieder geval gemist’, aldus Verwey. De grootste angst ook van

Verbrugge: ‘De psychosociale navelstaarderij gaat overheer-

sen en het vak komt tekort.’

Tot slot krijgt de zaal nog een laatste stelling voorgelegd:

‘Je hoort mij komend jaar niet meer klagen over de kwaliteit

van het onderwijs’. De verdeling tussen rood en groen is

fifty-fifty. Het ‘gezeur’ lijkt nog niet voorbij.

Kop en schouderEn juist dat eeuwige gezeur is waar Jacques Tichelaar zo’n

vreselijke hekel aan heeft. Tichelaar, fractievoorzitter van

de PvdA in de Tweede Kamer, moet op het laatste moment

afzeggen voor de opening van het studiejaar. De ‘gevechten’

over de begroting voor Prinsjesdag eisen teveel van zijn

tijd. Maar hij blijkt absoluut niet te beroerd in een interview

vooraf zijn mening te geven over de onderwijsdiscussie in

Nederland. ‘Het beroepsonderwijs in Nederland steekt met

kop en schouders uit boven wat er internationaal gebeurt.

Het is de parel in ons onderwijs, echt uniek. En dat is ook

een absolute voorwaarde voor de noodzakelijke innovatie.’

Hij geeft toe dat de erkenning in het buitenland (te?) laag

is en dat ook in Nederland het HBO vaak negatief in beeld

komt. ‘Er wordt hier zo veel gezeurd. Neem nou die discus-

sie of het HBO wel onderzoek mag doen of dat alleen de

universiteiten dat recht hebben. Hou daar toch eens mee op,

zeg. Laten we gewoon aan de slag gaan.’ Hij legt de schuld

over deze discussie met name bij de universiteiten die het

academische karakter van onderzoek claimen. ‘Er is even-

zeer behoefte aan onderzoek vanuit het beroepsonderwijs.

Belachelijk toch dat een gekwalificeerde HBO-er eerst naar

de universiteit moet voordat hij onderzoek kan gaan verrich-

ten.’ En dan spreekt toch weer de politicus in hem: ‘Het zal

wat tijd nodig hebben en ik verwacht een enorme clash met

de universiteiten, maar straks moet gekozen worden waar

de geldstromen heen gaan…’

PABOTichelaar ergert zich eveneens aan het slechte imago van

de lerarenopleiding. Vooral de verhalen over de Pabo’s,

de rekentoetsen, de taalvaardigheid, het intellectuele

niveau. ‘Niet teveel over zeuren. Als de kwaliteit niet vol-

doende is moeten we daar onmiddellijk iets aan doen.

Competentiegericht onderwijs is bepaald niet hetzelfde als

vrijheid, blijheid. Ik heb zelf in de praktijk gezien dat het

prima werkt en dat het beter inspeelt op de behoefte binnen

het bedrijfsleven. Het belangrijkste blijft de waarborg van de

kwaliteit en dan is de weg daar naar toe minder belangrijk.

Als door cgo de kwaliteit achteruit zou gaan, dan moeten

we ingrijpen. Maar ik geloof daar niets van. Moeten we dan

terug naar het aloude klassikale gedram voor de grootste

gemene deler? Het gaat om de kwaliteit: die moet snoeihard

gewaarborgd zijn.’

Ook de klacht dat teveel onderwijsgeld naar overhead

en management gaat, vindt Tichelaar gezeur. ‘Ik ontken

niet dat het primaire proces heeft moeten inleveren. Maar

misschien zijn we nog niet toe aan autonomie binnen het

onderwijs. De instelling moet zelf haar prioriteiten leggen

hoe het geld te verdelen. Daar moeten de diverse gremia

gezamenlijk over beslissen. Maar ik zie in die interne dis-

cussie vaak nog te weinig respect voor elkaar; zeg wat je wil

en luister naar de ander.’

Tichelaars boodschap aan het HBO is overduidelijk: er

gaat veel goed, dus asjeblieft, laten we niet zo zeuren maar

aanpakken. En daar is college van bestuursvoorzitter Marcel

Wintels het in de dagafsluiting mee eens. ‘Het HBO is het

afgelopen jaar helaas veel en negatief in beeld geweest,

maar er is niet zoveel mis met het niveau van het onderwijs.

We moeten niet blijven zeuren, maar wél elkaar erop aan-

spreken hoe het beter kan. We zijn ons ervan bewust dat ook

wij bij de HAN nog behoorlijke stappen voorwaarts kunnen

en moeten maken. Maar dat neemt niet weg dat wij nog

steeds trots zijn op de prestaties van de HAN. En dat is de

verdienste van al onze mensen: docenten, ondersteunende

medewerkers en managers, die daar elke dag weer met

ziel en zaligheid aan werken. Aan die prestaties kan geen

maatschappelijke discussie of een debat zoals vandaag iets

af doen. Maar als gezegd, dat neemt niet weg dat we ontvan-

kelijk zijn voor kritiek, zeker waar die goed onderbouwd en

genuanceerd is.’

Traditiegetrouw reikt de

hogeschool bij de opening

van het studiejaar de Mr.

Van der Brugghenprijs uit,

ditmaal aan een student én

een medewerker die zich op

bijzondere wijze binnen de

hogeschool onderscheiden

hebben.

De studentenprijs gaat naar

Maaske Treurniet, studente

Logopedie. Voor haar afstu-

deeropdracht zette Maaske

in haar eentje een project

op in een revalidatiecentrum

voor gehandicapte kinderen

in Roemenië. Het protocol

voor ‘totale communicatie’

dat ze daar ontwierp, is in

het Roemeens vertaald en

wordt nu ook door andere

instellingen gebruikt.

Menno Merts ontvangt de

medewerkersprijs voor zijn

innovatieve en praktische

projecten op het gebied van

voertuigveiligheid en aan-

drijving. Menno is de drij-

vende kracht achter onder

andere de scooter op water-

stof en hij was projectleider

bij Prautotype, de TV-serie

voor RTL-7, waar studenten

Autotechniek een nieuw pro-

totype ontwierpen dat suc-

cesvol gepresenteerd werd

op de AutoRAI.

Het primaire proces mag niet

bloeden voor managementgeld

Of het nu cursussen of (management)opleidingen voor beroepsbeoefenaren betreft of de ontwikkeling en

implementatie van complexe organisatievernieuwingen, het gaat om leren met een duidelijk rendement:

het moet zijn effect krijgen in de dagelijkse werkpraktijk.

VDO Opleidings- en adviescentrum adviseert en begeleidt organisaties bij het doorvoeren en implementeren van

complexe organisatieveranderingen en biedt (in het verlengde daarvan) opleidings- en coachingstrajecten op maat.

Daarnaast biedt VDO een breed scala aan praktijkgerichte post-hbo opleidingen, van korte cursussen tot professionele

masteropleidingen, voor beroepsbeoefenaren en management in de sectoren waarbinnen VDO actief is.

www.vdo.han.nl VDOOpleidings- en adviescentrum

‘Zo, van dat studeren zijn we af, en nu aan het werk.’ Ook ú zult waarschijnlijk een dergelijke verzuchting hebben geslaakt na het behalen van uw eindexamen. Tegenwoordig echter ervaren steeds meer studenten op dat moment nog wél de opluchting, maar van stoppen met studeren en starten met werken is geen sprake meer. Want al op school combineerden zij studeren met werken, en ze weten dat ze dat zullen blijven doen. Hun leven lang. Zij volgden het Competentiegericht Onderwijs, een onderwijsvorm die de faculteit Educatie van de HAN mee helpt vormgeven en implementeren.

De traditionele docent. Hij dirigeert zijn groep het klas-

lokaal in, gaat als laatste naar binnen en trekt de deur

achter zich dicht. Posteert zich vervolgens voor het bord,

het krijtje in de hand en op zijn bureau ligt het lesboek,

opengeslagen bij hoofdstuk 7. Want daar waren ze geble-

ven. Als het aan Ellen Klatter en Bartha Huijberts van de

Stichting Consortium PGO in Nijkerk ligt, is dit type docent

binnenkort verdwenen uit het Nederlandse onderwijsveld.

Liefst met naam en al. ‘Docént heeft teveel van docéren, van

eenrichtingsverkeer naar de leerling toe. Leerkrácht is een

beter woord en duidt iemand die de energie heeft om de

ander te laten leren.’

DialoogDe monoloog van de docent maakt plaats voor de dialoog

van de leerkracht met de onderwijsdeelnemers. Juist in het

verdwijnen van het eenrichtingsverkeer in de klas zit een

belangrijk kenmerk van het Competentiegericht Onderwijs

(CGO). Deze duale onderwijsvorm is niet langer leerstof-

maar leerlinggestuurd. Centraal staan niet langer vakken

als Duits, Wiskunde en Nederlands, maar praktijkgerichte

groepsprojecten waarin al die vakken verweven zitten, legt

projectleider en onderzoeker Klatter uit. ‘Projecten die

leerlingen in een positie brengen die ze lastig vinden, maar

die tegelijk prikkelen en uitdagen.’ Zo gaat een beproefd

project over de familie Huisman die een elektrische instal-

latie wil laten aanbrengen. ‘Dan gaat het niet alleen om het

oplossen van dat technische vraagstuk, maar ook over hoe

je gesprekken met de klant voert – dat raakt aan het vak

Nederlands – hoe je offertes vergelijkt – een bedrijfsecono-

misch vraagstuk – en hoe je onderhandelt met Duitse leve-

ranciers – waarbij het vak Duits aan bod komt’, illustreert

Huijberts, manager Training en Implementatie.

Het CGO wil leerlingen zélf laten nadenken over hun com-

petentieontwikkeling. Daarbij past dus geen docent die in

een monoloog aangeeft hoe ze ervoor staan en ‘wat voor

hen het beste is’, maar een leerkracht die zijn leerlingen

hooguit een overzicht van hun mogelijkheden biedt. Ze

helpt hun talenten te ontdekken en ambities te definiëren.

‘Leerlingen onderschatten vaak hun mogelijkheden. Zeker

Competentiegericht onderwijs: bouwen aan je carr ière vanaf schooldag één

Leven volgens

Bartha Huijberts

Manager Training en Implemen-

tatie Stichting Consortium PGO

‘CGO-leerlingen zijn zich er veel

meer van bewust dat ze moeten

blijven leren’

Ruud Klarus

Lector Ontwikkelen van

Competenties op de Werkplek

‘We zijn nog maar net begonnen

met het volgens de CGO-aanpak

opleiden van leraren’

Ellen Klatter

Projectleider Stichting

Consortium PGO

‘Docént heeft teveel van docéren’

20 21

als ze tot nog toe traditioneel onderwijs hebben gevolgd,

denken ze vaak heel bescheiden over zichzelf ’, constateert

Huijberts.

Het CGO moet erin uitmonden dat de leerling een levens-

doel bepaalt. Klatter: ‘Dat hij ontdekt waarvoor hij warm

loopt, dat hij weet welke rol hij wil spelen in de maatschap-

pij.’ Heel belangrijk, vult Huijberts aan, omdat in het

beroepsonderwijs nu nog heel veel leerlingen uitvallen,

juist omdat ze geen levensdoel voor ogen hebben. ‘Vanaf

de eerste dag krijgen ze een persoonlijk portfolio waarin ze

hun prestaties verzamelen en presenteren. Zo bouwen ze

aan hún loopbaan, in het besef dat ze het allemaal primair

voor zichzelf doen.’

BewustLeerlingen met die opstelling vinden het vanzelfsprekend

dat ze na hun schoolloopbaan voortdurend verder moeten

leren. Huijberts: ‘Onze generatie was na het eindexamen

nog vooral blij dat ze ervan af was. CGO-leerlingen zijn

zich er veel beter van bewust dat ze moeten blijven leren en

kunnen daarvoor heel goed hun keuzes maken.’

Overigens geldt die eis van de moderne samenleving om

een levenlang te leren niet alleen de leerlingen, maar ook

de leerkrachten. Het consortium is nauw betrokken bij het

scholen van de docenten in de CGO-onderwijsvorm.

De HAN, vervolgt Huiberts, is in de persoon van lector

Ruud Klarus al jaren nauw betrokken bij het opstellen van

een beoordelings- en evaluatiesystematiek voor het CGO.

‘Als gast van de visiegroep heeft hij ons gevoed met prik-

kelende ideeën en voorzien van soms zeer concrete ant-

woorden.’ Klarus, lector Ontwikkelen van Competenties

op de Werkplek, onderkent de waarde van de CGO-ervaring

binnen het consortium voor de onderwijspraktijk. En ook

de kritiek van Bartha Huijberts, dat veel Pabo-afgestudeer-

den nog niet goed weten wat het CGO inhoudt, kan Klarus

goed plaatsen. ‘Want op de HAN-faculteit Educatie zijn we

nog maar net begonnen met het volgens de CGO-aanpak

opleiden van leraren. Onze derdejaars, die snappen het nu

wel, maar de huidige afstudeerders hebben nog geen goed

beeld van hoe ze bijvoorbeeld de beroepspraktijk in hun

onderwijs kunnen gebruiken.’ Maar dat geldt volgens hem

onderwijsbreed. ‘De kritiek op het CGO die alom de media

haalt is dan ook nergens op gebaseerd, want er is nog nau-

welijks ervaring mee.’

Behalve via het consortium adviseert de HAN de ROC’s ook

rechtstreeks over hoe zij hun onderwijs conform de CGO-

aanpak moeten inrichten. Interstudie NDO, het onderwijs-

ontwikkelingsinstituut van de HAN, neemt dat advieswerk

voor zijn rekening. Ook verzorgt het instituut cursussen

voor ROC-docenten: over hoe je lesgeeft in een CGO-omge-

ving en hoe je leerlingen dan beoordeelt.

een plan

Polit ieacademie levert geen groentjes meer afEen bijzondere beroepsopleiding, die al

sinds 2002 met het CGO werkt, is de

Politieacademie die opleidingen verzorgt

op MBO-, HBO- en academisch niveau.

Voorheen was het zo, legt Jacolien

Spijkerboer van de academie uit, dat

de studenten een aantal maanden in de

schoolbanken doorbrachten, dan een

tijdje stageliepen in de politiepraktijk en

weer terug naar school kwamen. Het

volgen van het CGO impliceert echter

duaal leren en dus voortdurende con-

tacten met de praktijk. Daardoor zijn

CGO-afgestudeerden direct goed inzet-

baar. Ze kunnen veel eerder zelfstandig

opereren, ze zijn veel beter in staat

hun leervragen te formuleren. ‘En dat

is precies’, realiseert Spijkerboer zich,

‘de houding die nodig is in het moderne

politiekorps, waarin het noodzakelijk is

een levenlang te leren.’

Dat ze een leven lang moeten leren,

ervaren bij uitstek ook de docenten van

de Politieacademie. Afkomstig uit de

politiepraktijk, met veel deskundigheid

op hun vakgebied en geschoold bin-

nen het traditionele onderwijssysteem,

hebben ze bij hun start binnen de aca-

demie een forse stap te maken. ‘Vaak

staan ze vanaf dag één voor de klas.

Want ook voor hen geldt dat ze duaal

moeten leren.’ In een jaar tijd worden

ze geacht een Pedagogisch Didactisch

Aantekening (PDA) te halen.

Dat is overigens een traject dat is

ontwikkeld met en wordt uitgevoerd

door docenten van Interstudie NDO,

een onderdeel van de HAN-faculteit

Educatie. Samen met Interstudie NDO

en de tweedegraads lerarenopleidingen

ILS van de HAN is de academie momen-

teel bezig een minor op pedagogisch

didactisch gebied te ontwikkelen waar

de PDA een onderdeel van is.‘Voor de

Politieacademie sluit dit aan bij de eis

dat docenten een HBO-diploma hebben.’

Voorts adviseert lector Ruud Klarus de

Politieacademie over het inrichten van de

CGO-examens en lopen studenten van

de HAN-studie Opleidingskunde stage

bij de academie in Apeldoorn. Om daar in

de praktijk competentiegerichte bedrijfs-

opleidingen te helpen opzetten.

info@politieacademie.nl

H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N

Geen gepreek in ambteli jke termen, maar advies in de ‘eigen’ taal. Studenten van de HAN trekken erop uit om met leeft i jdsgenoten te discussiëren over de gevaren van alcohol en drugs in het verkeer. Het is een door de Europese Commissie gefinancierde proef.

‘Hey, yo! Check this out.’Zo’n opmerking komt vast niet uit de mond van bejaar-

den. Noch van managers, technici en aardrijkskundelera-

ren. Dit is 2007. Precies dit tijdseigene in het taalgebruik

en de uitstraling van studenten aan de HAN, dat is waar

het project DriveClean gebruik van maakt. In Drive

Clean pogen HAN-studenten andere jongeren –als gelij-

ken– bewust te maken van de gevaren van alcohol- en

drugsgebruik in het verkeer. Die beginnende chauffeurs,

van pakweg achttien tot 25 jaar, voelen zich slechts aan-

gesproken door peers: mensen uit hun eigen leefwereld.

De rest doet er niet toe (sorry, geachte lezer, het ìs niet

anders). TMF-taalgebruik, baggy trousers, coole uitstraling.

Daarvoor staan ze eerder open dan voor een kneus die

beleefd vraagt: ‘Neemt u mij niet kwalijk. Mag ik u een

vraag over alcoholgebruik in het verkeer stellen?’ Níét

spannend! Dus rechtsomkeert.

Hete hangijzersDe aanpak van Drive Clean vindt zijn oorsprong op de

universiteit van Magdeburg waar bleek dat op gedrags-

verandering gerichte voorlichting door zogeheten peers

beter aansloeg dan die door oudere preventiemedewer-

kers. Dat laatste werd als top-down ervaren. IrisZorg

te Arnhem pikte het idee op en gebruikte het al bij

verschillende voorlichtingsprojecten. Sinds kort dus

ook bij de voorlichting over ‘middelen’ in het ver-

keer. Vandaar de naam ‘DriveClean’. Het project krijgt

geld van de Europese Commissie en vindt behalve

in Nederland plaats in ondermeer België, Duitsland,

Portugal, Spanje, Roemenië en Oostenrijk.

Projectleider Rob Hobeijn en preventiemedewerker

Ronald Vissers, beiden van IrisZorg, ‘dragen’ het project

in Gelderland. Hobeijn licht nog een ander voordeel van

de peergroepmethode toe. ‘Je hebt niet alleen een betere

Jonge bestuurders accepteren advies van leeft i jdgenoten

over alcoholgebruik in het verkeer

Hey, yo! Check this out

Rob Hobeijn

Projectleider DriveClean, IrisZorg

‘Bepaalde groepen bereik je uit-

sluítend via peers’

Ronald Vissers

Preventiemedewerker IrisZorg

‘We willen ons preventiedoel

bereiken vóór er een hulpvraag

ontstaat’

Marlies van Tilburg

Medewerker Praktijkbureau MWD

‘Is hij voldoende extravert?’

22 23

aansluiting bij de doelgroep, het is zelfs zo dat je bepaal-

de groepen uitsluítend via peers bereikt. Marokkanen

hebben zo voorlichting gekregen over gezondheid, vei-

lige sex, drank en drugs, en criminaliteit. Stuk voor stuk

hete hangijzers.’

Extravert?Vissers schetst de omstandigheden die tot DriveClean

hebben geleid: ‘Probleem nummer één: een halve krat

bier per persoon op een dinsdagavond is op het platte-

land helaas heel normaal. Probleem twee: de jongeren

die het betreft, zijn bij ons niet in beeld. We willen ons

preventiedoel bereiken vóór er een hulpvraag ontstaat.

Dus moeten we een andere manier van benaderen

vinden.’

Marlies van Tilburg van het Praktijkbureau Maat-

schappelijk Werk en Dienstverlening (MWD) is voor

IrisZorg een oude bekende als het erom gaat stagiairs te

vinden. Nu, bij DriveClean, bloeit er weer iets moois op

tussen de HAN en de buitenwacht. Van Tilburg moest

nu een hele groep studenten vinden, en dat is gelukt,

onder andere door een presentatie te geven tijdens de

Praktijkmarkt voor eerstejaars. De HAN selecteerde de

aanmelders en hanteerde daarbij criteria als: kan de stu-

dent in een groep voorlichting geven en kennis overdra-

gen? Is hij/zij als persoon in staat om een gesprek aan te

gaan en is hij voldoende extravert. Heeft hij affiniteit met

het onderwerp en… heeft hij zelf een rijbewijs?

Tot zover de vraag; nu het aanbod. Studenten moeten

in bepaalde periodes acht uur per week stage lopen

bij DriveClean. Zij krijgen een onkostenvergoeding en

eenmaal per week intervisie om te bespreken waar ze

tegenaan lopen. En aan het eind van de stage maken ze

een verslag. Maar dat is van later zorg. Cruciaal is de

training waar zij afgelopen lente middenin zaten. Die

was allereerst gericht op kennis van genotmiddelen als

alcohol en drugs en de effecten daarvan op rijvaardig-

heid. Verder op vaardigheden als contacten leggen,

motiverende gesprekken voeren, stimuleren tot gedrags-

verandering; inschatten in welke fase van gedragsveran-

dering de gesprekspartner zit; en doelen vaststellen.

Heel belangrijk: hoe reageer je in levensechte situaties?

Die worden nagespeeld door een ‘beschonken’ acteur.

Zo kunnen de peers oefenen wat ze dénken al te kunnen,

maar waarbij ze ontdekken dat methodisch-didactisch

handelen in de praktijk met jongeren meer vereist dan

collegebankkennis. Peentjes zweten dus.

DiscussiesDe benadering van instellingen en bedrijven waar

de peers op de doelgroep worden losgelaten, neemt

IrisZorg altijd zelf ter hand. Dat kun je niet aan de

individuele peer overlaten; immers, namens wie of wat

spreekt die?

Eind april was de eerste echte dag ‘in het wild’ bij rij-

school Monnereau in Doetinchem. Zo’n eerste keer wor-

den peers altijd door medewerkers van IrisZorg bege-

leid, en ze trekken altijd minstens met z’n tweeën op,

net als duikers met hun buddy. Ze helpen dan mee aan de

reguliere voorlichting en zwengelen discussies aan op

de door het ROVG (Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid

Gelderland) georganiseerde terugkomdagen voor jonge

bestuurders. Die opfriscursus wordt betaald door de

Provincie, dus dat is aantrekkelijk voor jonge bestuur-

ders. Onderdeel zijn ondermeer een beoordeling van

de rijstijl, een slipcursus en dus ook een discussie over

‘middelengebruik’ in het verkeer.

Het blijkt dat jonge chauffeurs graag zelf de grens wil-

len vaststellen van wat wel of niet toelaatbaar is in het

verkeer. Bijvoorbeeld: wat spreek je af met je BOB? Mag

hij helemaal niets behalve Spa, of mag hij één biertje?

Twee misschien? Wat mag hij maximaal drinken om

jou nog naar huis te mogen brengen? Wat doe je met die

stelregel, gelegd naast de geldende overheidsnormen?

Dat soort discussies wordt veel gevoerd.

QuizOok rijschoolhouders maken voor theorielessen dankbaar

gebruik van de peermethode, omdat bij henzelf de kennis

ontbreekt. Heel effectief blijken peers daarnaast te zijn

bij recreatieplassen, festivals en discotheken. Zien café-

bazen hen niet liever gaan dan komen? Hobeijn: ‘De grote

meerderheid van de horeca-ondernemers is er blij mee. De

omzetvermindering is marginaal, het komt hun naam ten

goede en daarmee op lange termijn ook de omzet.’

Vissers neemt de training van de peers ter hand en is

zeer te spreken over hun inzet en resultaat. ‘Het is wel

heel luxe om te kunnen werken met mensen die zelf

zozeer meedenken. Wij hadden bij IrisZorg een quiz

bedacht waarmee de peer de doelgroep kan benaderen.

Dat is een betere opening dan ‘Mag ik mij even tot u

richten’. Maar twee weken later hadden ze zelf een alter-

natieve quiz bedacht en die was veel beter.’

Hoe verder?De essentie van een project is zijn eindigheid. DriveClean

wordt medegefinancierd door de Europese Commissie,

wat impliceert dat het project na drie jaar geacht wordt

te zijn ‘ingedaald’ in de organisatie waarna de subsidie

stopt. Hobeijn, Visser en Van Tilburg liggen er niet wak-

ker van. De HAN zal studenten blijven leveren, IrisZorg

zal het aanbod blijven verzorgen, mede gefinancierd

door de gemeente en/of Justitie. Met andere woorden:

het ìs al een regulier aanbod van IrisZorg.

‘Probleem nummer één: een halve krat bier per persoon op een dinsdagavond’

‘Het komt op lange termijn ook de omzet ten goede’

H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N

Arnhem heeft een bloeiende creatieve sector met toonaangevende dans, toneel, muziek, beel-dende kunst, vormgeving en mode. Er l iggen ambitieuze stedenbouwkundige plannen om het cultuuraanbod te clusteren en aan te vullen. Hoe kan de stad in economisch opzicht daarvan zo goed mogeli jk profiteren? Een nieuwe lector zal antwoorden op die vraag formuleren.

‘Het cultuuraanbod maakt Arnhem tot één van de

beeldbepalende steden buiten de Randstad’, vindt Ger

Strijker, secretaris van het College van Bestuur van

ArtEZ hogeschool voor de kunsten. ‘Maar tegelijk leert

onderzoek dat de impact daarvan op de stad en de eco-

nomische groei groter kan. Er ligt een onbenut poten-

tieel voor de creatieve sector.’

Frank Stöteler, directeur van de faculteit Economie &

Management (FEM) van de HAN: ‘ArtEZ timmert nati-

onaal en internationaal aan de weg. Arnhem bruist. De

succesvol afgesloten modebiënnale is een voorbeeld,

net als de bomvolle stad tijdens het ‘living statues’

festival. Maar ook in de beeldende kunst, vormgeving,

dans en toneel gebeurt veel.’ Adriaan de Regt, Hoofd

Cultuur van de gemeente Arnhem onderstreept dit: ‘In

Nederland heeft Arnhem na Amsterdam het hoogste

aantal mensen werkzaam in de creatieve sector per

hoofd van de bevolking.’ Stöteler: ‘Het komt er nu op

aan die creatieve kwantiteit en kwaliteit - voor een groot

deel geboren vanuit ArtEZ - verder om te zetten in winst

voor de stad.’ Ziedaar de taak waaraan de HAN vanuit

een nieuw lectoraat gaat bijdragen.

RijnboogDe plannen voor de promotie van Arnhem als cul-

tuurstad liegen er niet om. De Regt: ‘Het stedenbouw-

kundige project Rijnboog betekent een metamorfose

voor een groot deel van de Arnhemse binnenstad. Het

voorziet ondermeer in een nieuwe haven die de rivier de

stad intrekt. Een prominent onderdeel vormt de groep

nieuwe cultuurgebouwen, geclusterd binnen de thema’s

kunsten en kennisoverdracht. Het masterplan mikt op

synergie tussen kunst, horeca en detailhandel.’

Net als elke stad heeft Arnhem een hoofdwinkelstraat met

de bekende ketens; niet onderscheidend, maar wel een

publieksmagneet. De Regt: ‘Daaromheen hebben we het

stegenpatroon van de Middeleeuwse stad, een ideale ves-

tigingsplaats voor jonge, creatieve bedrijven. Designers en

modeontwerpers nestelen zich er al steeds meer.’

Het winkelend publiek passeert hun etalages op weg

naar de bekende ketens en andersom verlenen de nieu-

we winkels in de stegen een onderscheidend element

en meerwaarde aan de stad. Om de stegen heen komt

de Rijnboog met zijn geclusterde cultuuraanbod van

podia en musea, terwijl rond de haven activiteiten als

uitgaan, eten en cultuur verbonden worden. De Regt:

‘Deze onderlinge versterking maakt Arnhem aantrek-

kelijker als vestigingsplaats voor bedrijven, bewoners,

regionaal winkelpubliek en verblijfstoerisme.’

De plannen vergen een enorme investering die berust

op de overtuiging dat cultuur de drijvende kracht voor

de economie kan zijn. De Regt: ‘Onderzoek kan verhel-

deren hoe je in die setting de aanwezige creatieve sector

het best kunt profileren. Dat is meer dan welkom.’

‘Succesvolle bedrijven zoals

Spijkers & Spijkers voelen zich prima op hun gemak in

Arnhem’

Arnhem onderkent economisch belang creatieve klasse

Lectoraat als brug tuss

Frank Stöteler

Directeur faculteit Economie &

Management

‘Het komt er nu op aan die

creatieve kwantiteit en kwaliteit

om te zetten in winst’

Adriaan de Regt

Hoofd Cultuur gemeente Arnhem

‘Zo realiseren we in onze plan-

nen de situatie die Richard

Florida propageert’

Ger Strijker

Secretaris College van Bestuur

ArtEZ hogeschool voor de

kunsten

‘We waren meteen enthousiast

over het nieuwe lectoraat’

24 25

Gezocht en gevonden: lector met ‘stevig’ prof ielDe lector Kunst, Cultuur en Economie

is geworden prof. dr. Dany Jacobs.

Hij is ook bijzonder hoogleraar aan de

Universiteit van Amsterdam. Voor Jacobs

is gekozen omdat hij verschillende rol-

len en competenties in zich verenigt.

Stöteler: ‘Om te beginnen: creativiteit

en nuchterheid om de brug tussen de

kunsten en economie te slaan.’ Strijker:

‘De rollen variëren van strategisch tot

praktisch. De lector kan de gemeen-

te adviseren over maatregelen om de

creatieve sector zoveel mogelijk nut te

laten genereren. Aan hem om onder-

zoeksprojecten op te zetten om de eco-

nomische impact van maatregelen zo

goed mogelijk te monitoren. En hij wordt

geacht projecten te initiëren die de posi-

tie van creatieve mensen en hun succes-

vol ondernemerschap bevorderen.’

Stöteler vult nog aan: ‘Daarnaast is hij

uitstekend in staat een netwerk te vor-

men, een kenniskring, die antwoord kan

geven op de informatiebehoefte van de

gemeente. De lector gaat het palet van

de opleiding ‘economie van de kunsten’

invulling geven.’

Als het goed is, zal de nieuwe lector voor

het eind van 2007 zijn werkzaamheden

aanvangen.

Verzi lverenRichard Florida, schrijver van ‘The rise of the creative

class’ (2002) waarin hij het economisch belang van de

creatieve klasse benadrukt, ziet voor Arnhem kansen

voor samenwerking met Amsterdam op het gebied van

mode: Amsterdam als het centrum voor handel en pro-

ductie, Arnhem als de broedplaats voor de kunstkant

van de mode.

Maar hoe te zorgen dat succesvolle creatievelingen in

Arnhem blijven? De Regt: ‘Viktor & Rolf zijn met hun

megasucces naar wereldsteden getrokken, maar andere

succesvolle bedrijven zoals Spijkers & Spijkers en People

of the Labyrinths voelen zich prima op hun gemak in

deze stad waar veel onderling inspirerende kunstvor-

men op een kleine oppervlakte bij elkaar zitten. Je kunt

niet iedereen vasthouden, je kunt alleen de voorwaarden

scheppen om het zo aantrekkelijk mogelijk te maken in

Arnhem te blijven.’ Het komt er voor de stad op aan de

kansen voor de creatieve sector zo goed mogelijk aan te

grijpen en dat te verzilveren.

Verbindende factorVanuit onderlinge contacten kwam het idee op om

deze missie centraal te stellen in een nieuw lectoraat

aan de faculteit Economie & Management aan de HAN.

Stöteler: ‘We hebben veel lectoraten die onderzoek doen

dat voor bedrijven een goede investering blijkt te zijn.

Voor de gemeente moet dat dus ook gelden. De lector

vormt voor de gemeente het scharnier tussen interessan-

te economische vraagstukken over de creatieve industrie

en achtduizend economiestudenten aan de HAN en de

Radboud Universiteit die hem kunnen helpen antwoor-

den te genereren.’

Strijker: ‘Bij ArtEZ waren we meteen enthousiast over

het nieuwe lectoraat. Wij juichen samenwerking met

de HAN toe. De combinatie van de daar aanwezige

kennis over management en ondernemerschap met

onze creatieve inbreng is een mooie. Er is geen sector

die zoveel zelfstandige ondernemers af levert als het

kunstonderwijs. Tegelijk leggen onze studenten, hoewel

we er in het aanbod wel de nadruk op leggen, maar een

matige interesse voor economie en bedrijfskunde aan de

dag.’ Na het afstuderen blijkt het runnen van een eigen

zaak dan uiteraard lastig. Strijker: ‘Daarom wordt het

lectoraat ook betrokken bij het opzetten van een pakket

van scholing, advisering en begeleiding in de vorm van

vouchers. Die kunnen onze studenten zowel tijdens hun

studie benutten als daarna: op het moment dat ze de

economische kennis in hun praktijk nodig hebben.’

Om de aansluiting op de praktijk te verbeteren zet ArtEZ

een winkel op, waarin alumni in mode en product design

hun ontwerpen kunnen vermarkten. ‘Het lectoraat zou

daarbij een begeleidende rol kunnen spelen’, suggereert

Strijker. Stöteler: ‘Voor onze economiestudenten levert

de omgang met creatieve mensen een inspirerende com-

binatie op. Creativiteit en een ‘hands on’-mentaliteit kun-

nen samen tot mooie dingen leiden. De vertegenwoordi-

gers van die verschillende beroepsgroepen kunnen van

elkaar leren en elkaar onderling stimuleren.’

Onderbouwing en legit imatieNet als ArtEZ reageerde de gemeente positief op de plan-

nen voor het lectoraat. De Regt: ‘We hebben afspraken

gemaakt over een afnameverplichting voor een bepaald

bedrag aan onderzoek per jaar en hebben beloofd te hel-

pen met zoeken naar opdrachten die het lectoraat voor

derden kan uitvoeren.’

De plannen van de gemeente Arnhem mikken erop het

aanwezige cultuuraanbod onderling te verknopen en zo

synergie te creëren. De Regt: ‘Zo realiseren we in onze

plannen de situatie die Richard Florida propageert. Je

kunt daarbij op je gevoel van alles aannemen, maar het

is prettig dat ook cijfermatig te onderbouwen. Het lecto-

raat heeft precies dàt èn beleidsadvisering als doelstel-

ling. Het is prettig als we nog meer bevestiging krijgen

dat onze investeringen verantwoord zijn.’

sen kunst en economie

H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N

26 27

De studie Biochemie aan de Hogere Laboratorium School werd haar met k lem afgeraden. Die zou ‘ te zwaar’ voor haar zi jn. Tegenwoordig is Hogeschool-alumnus Saskia van der Vies hoogle-raar Biochemie. ‘Dat is wel een rode draad in mijn loopbaan : dat wat ik wil , past steeds niet goed in het gei jk te patroon.’

Het is niet moeilijk haar te herkennen als ze tussen ande-

re medewerkers komt aanlopen. Immers, even ‘googlen’

en er verschijnen honderden hits, waarvan sommige met

foto. Zoals op de site van de Nationale Wetenschapsquiz

waarop ze te zien is met een opgetogen gelaatsuitdruk-

king, een kralenketting in haar hand. Uit het bijschrift

wordt duidelijk dat ze ermee ‘de structuur van eiwitten’

uitlegde tijdens de opnames van dat VPRO -programma

waaraan ze tweemaal deelnam. Als ze ergens ‘iets’ doet

wordt ze heel vaak teruggevraagd, verklaart ze bijna ver-

ontschuldigend.

Bij de Wetenschapsquiz zal dat ongetwijfeld te maken

hebben met haar heldere taalgebruik. Als de hoogleraar

Biochemie over haar werk praat, doet ze dat in de taal van

de gewone man. ‘Ja, ik kan mijn werk goed uitleggen’,

bevestigt ze. ‘Ik gebruik bijvoorbeeld graag die kralenket-

ting, als een metafoor voor de ketting van aminozuren.

Opgevouwen vormen die een eiwit.’

Te zwaar?Op dit terrein deed Van der Vies vijftien jaar terug een

belangrijke ontdekking: dat opvouwen gaat niet vanzelf

goed en gáát het fout dan kan het organisme waar het eiwit

deel van uitmaakt –plant, mens of dier – ziek worden. ‘Door

te achterhalen waardoor dat opvouwen soms misloopt

kunnen we mogelijk geneesmiddelen maken voor ziektes

als Parkinson en Alzheimer’, zo schetst zij het onderzoek

waar ze zich de komende jaren op zal toeleggen.

Ze werkt aan het VU Medisch Centrum in Amsterdam,

het huidige station in een loopbaan in de biochemie

die begon in Oss, aan de Hogere Laboratorium School.

Tegenwoordig is deze HLS onderdeel van de HAN, maar

Een hobbelig pad omhoog

Hogeschool-alumnus Saskia van der Vies, hoogleraar Biochemie Van Oss naar Amsterdam:CV van Saskia van der Vies1972 - 1975

B.Sc. Analytische Chemie,

Hogere Laboratorium School, Oss

1975 - 1977

M.Sc. Biochemie,

Hogere Laboratorium School, Oss

1986 - 1990

Ph.D. Biological Sciences,

University of Warwick, VK

1977 - 1986

Research assistant Dept. Biochemistry,

Landbouwhogeschool Wageningen

1984 - 1985

(Visiting) Research assistant Dept. Plant

Genetics, Plant Breeding Institute,

Cambridge, VK

1986 - 1990

PhD student Dept. Biological Sciences,

University of Warwick, VK

1990 - 1992

Post-doctoral fellow Dept. of Central

Research and Development,

DuPont de Nemours & Co.,

Wilmington, Delaware, VS

1992 – 1998

Research Associate Dept. Medical

Biochemistry, University Medical

Centre, Geneve, Zwitserland,

1998 – heden

Hoogleraar Biochemie, Vrije Universiteit,

Amsterdam,

Saskia van der Vies zit tal van weten-

schappelijk commissie voor, in bin-

nen- en buitenland. Ook is ze lid van

het Landelijk Netwerk Vrouwelijke

Hoogleraren en van de Taskforce van

het EU-project Equal.

Ze heeft veel wetenschappelijke

artikelen gepubliceerd, ondermeer in

‘Nature’. Ook heeft ze wetenschap-

pelijke boeken op haar naam staan, uit-

gebracht door uitgevers in Nederland,

Groot-Brittannië en de VS. Voorts is ze

in binnen- en buitenland onderschei-

den. Zo ontving ze in 1996 de Lecturer

award van de American Society for

Antarctic Research.

In 2001 en 2003 trad ze op in de

Nationale Wetenschapsquiz van de

VPRO.

www.few.vu.nl

Saskia van der Vies

Hoogleraar Biochemie VU

Medisch Centrum

‘Dat wat ik wil, past steeds niet

goed in het geijkte patroon’

‘Hoe je een experiment opzet; in dat praktische werk

was ik veel verder dan mijn collega’s met een

universitaire achtergrond’

H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N

toen was het nog een kleine zelfstandige school van

zeven klassen à vijftien leerlingen. Conciërge ‘meneer

Van Rosmalen’ kende ze allemaal bij naam. ‘Een hele

gezellige school.’

Ze koos voor die opleiding na een beroepskeuzetest die

uitwees dat iets op het snijvlak van creativiteit en weten-

schap haar wel zou liggen. Ook een artistieke studie

kwam aan de orde, maar op advies van haar ouders koos

ze voor de gedegen opleiding Analytische Chemie. ‘Want

daar zou ik in elk geval een baan mee kunnen vinden en

zelfstandig in mijn levensonderhoud kunnen voorzien.

Dát vonden mijn ouders erg belangrijk, of je nu een jon-

gen of een meisje was. Nee, dat ik als een van de weinige

meisjes een exacte opleiding ging volgen, dat kwam nooit

aan de orde. Wel dacht de HLS dat de driejarige richting

Biochemie te zwaar voor me zou zijn en raadde me die

sterk af.’ Dus deed ze eerst de tweejarige analistenoplei-

ding en pas daarna Biochemie.

Hobbels nemenDus geen start aan een universiteit, maar in Oss. Dat

was - in elk geval in haar vak - een groot voordeel. Dat

bleek toen ze eenmaal op haar promotieplaats zat, aan

de universiteit van Warwick. ‘Heel wezenlijk in het bio-

chemische promotieonderzoek is het doen van proefjes.

Hoe je een experiment opzet en hoe zorgvuldig je daarbij

moet zijn; in dat praktische was ik veel verder dan mijn

collega’s met een universitaire achtergrond. De opleiding

in Oss was echt een heel gedegen studie.’ Vóórdat ze

echter aan de Britse universiteit aan de slag kon, had Van

der Vies wel de nodige bureaucratische hobbels te nemen.

‘Tegenwoordig is het geen probleem als een HBO’er aan

een universiteit wil promoveren, maar toen kon dat in

Nederland niet. Ik ben na de HLS als analist gaan werken

aan de Landbouwhogeschool Wageningen (de huidige

Wageningen Universiteit, red.). Studerende vrienden van

mij gingen voor hun stage een tijd naar het buitenland, en

dat wilde ik ook. Maar dat werd aanvankelijk heel vreemd

gevonden, dat ik als niet-wetenschapper, als analist voor

onderzoek naar het buitenland wilde. En eenmaal in

Engeland bleek het een probleem als niet-Brit voor pro-

motieonderzoek in aanmerking te komen.’

‘Dat is wel een rode draad in mijn loopbaan: dat wat ik wil

past steeds niet goed in het geijkte patroon, in bestaande

organisatiestructuren. Het kost daarom meer moeite.’

Maar een andere rode draad is dat zij die hobbels steeds

weer weet te nemen. Door een sleutelfiguur binnen de

organisatie voor zich te winnen en door vooral goed te

communiceren over wat ze wil. En natuurlijk door op een

belangwekkend, ‘relevant’ onderzoeksterrein ‘gewoon

goed’ te zijn. Inmiddels ‘behept’ met internationale erva-

ring en een indrukwekkende publicatielijst is ze zo, in

1998, hoogleraar Biochemie geworden.

MannenwereldHaar ‘niet-traditionele’ pad heeft haar terecht doen

komen in een werkomgeving waarin ze weer een hobbel

tegenkomt. Één die minder makkelijk te nemen is: de

Nederlandse top van het Biochemisch onderzoek is –nog

altijd– een uitgesproken mannenwereld. ‘Tot ik hoogle-

raar werd is me dat nooit zo opgevallen. Natuurlijk zag

ik, als ik rond keek in de laboratoria, dat mannen veruit

in de meerderheid waren. Maar dan ben je bezig met je

onderzoek, je praat over de wetenschap. Het is me pas

wat gaan doen, toen ik als hoogleraar ook een mana-

gende taak kreeg en leiding moest geven aan mannen. Je

wordt als vrouw gewoon anders behandeld dan een man

in een soortgelijke positie. Als je ook nog als enige vrouw

in een door mannen gedomineerde omgeving moet func-

tioneren is dat vooral een nadeel.’

Ze constateert dat een meerderheid van de VU-studen-

ten en bijna de helft van de VU-instroom in de exacte

vakken tegenwoordig vrouw is, maar dat er zelden een

vrouw doordringt tot de hogere wetenschappelijke- en

management functies. ‘Dit probleem wordt niet door elke

organisatie onderschreven. Alleen als sleutelpersonen in

organisaties zich sterk maken voor een betere balans tus-

sen het percentage mannen en vrouwen, in alle lagen van

de organisatie, kan het in de toekomst beter gaan, voor

zowel mannen als vrouwen.’

Van Oss naar Ni jmegenHet onderwijs van de Hogere Labora-

torium School is tegenwoordig

ondergebracht binnen de HAN-

opleidingen Biologie & Medisch

Laboratoriumonderzoek, Chemie en

Bio-informatica. De eerstgenoemde

opleiding omvat onder ander het gebied

Biochemie. Chemie kent ondermeer

de specialisatie Analytische Chemie.

De opleidingen worden verzorgd in

Nijmegen, op de HAN-campus aldaar.

‘Als je als enige vrouw in een door mannen gedomineerde omgeving moet functioneren, is dat een nadeel’

Hoe kri jgen docenten hun studenten act ief en geïnspireerd? Dat is geen kwestie van puur les-geven. Een docent anno 2007 is vooral ook bege-leider, hi j laat studenten steeds weer het beste uit zichzelf halen. De Informatica Communicatie Academie ( ICA) interviewde docenten om te ont-dekken wat nou precies het geheim van de smid is . En ook studenten zet ten op papier wat hen in beweging zet . Het boekje ‘Passie is besmet teli jk’ bevat hun verhalen. ‘Je moet vooral niet bang zi jn om iets nieuws uit te proberen.’

Maartje van Hoorn, student Communicatie en

Mediadesign, weet precies wat haar motiveert. ‘Zó zou

ik elke les willen uitlopen: met het gevoel dat ik mooie,

nieuwe bergen heb beklommen; avonturen heb beleefd;

mijn wimpel op de top heb gezet en dat ik ook weer heel-

huids beneden ben gekomen’, zo schrijft ze in haar essay

in het boekje ‘Passie is besmettelijk’. Kortom, ze wil les

krijgen van docenten die steeds weer een uitdaging creë-

ren. ‘Tuurlijk, dat is eng, dat is niet gemakkelijk’, licht ze

toe. ‘Maar ik vind het leuk om steeds iets nieuws te doen

in de les. Ik wil dingen niet op een presenteerblaadje aan-

gereikt krijgen. Het motiveert me om iets aan te pakken

dat ik lastig vind. En dat dan toch lukt.’

VereerdDocenten en studenten weten allemaal heel helder te

vertellen wat lesgeven boeiend en effectief maakt. Aan

medewerking bij het maken van het boekje geen gebrek,

zo vertelt docent Ineke Knol. Met een paar collega’s zette

ze een project op over de vraag hoe docenten van elkaar

kunnen leren nu ze van lesgever steeds meer begeleider

worden. Langzaam ontstond het plan om er een mooi,

beknopt boekje van te maken. ‘Het is goed om bij elkaar

in de keuken te kijken en van elkaars werkvormen te

leren’, zegt Knol. ‘Docenten voelden zich vereerd om

geïnterviewd te worden. Dit was een goede gelegenheid

om eens expliciet in woorden te vangen hoe zij tegen het

onderwijs aankijken. Het dwingt ook om na te denken

over zaken die zo vanzelfsprekend lijken.’

Live en levensechtDocent Digitale Communicatie Cees Landman stelt dat

er genoeg mogelijkheden zijn om een les spannend te

maken. Zijn lessen moeten ‘live en levensecht’ zijn, zo

benadrukt hij in het boekje. Hij laat ‘creatievelingen’

samenwerken met ‘nerds’ en laat zijn studenten steeds

ervaren dat ze problemen op heel verschillende manie-

ren kunnen aanpakken. Net als later op de werkvloer.

Landman blijft na al die jaren vooral ook zélf nieuws-

gierig. ‘Bij het vak E-commerce heb ik studenten op een

gegeven moment iets laten doen met het advertentie-

programma Google AdWords. Ze gingen aspirant-stu-

denten voor de ICA-opleidingen werven. Ze wisten van

geen ophouden. ‘Ja, maar het moet wel serieus blijven’,

hoor ik wel eens om me heen. Dat is zo, maar de wereld

gaat echt deze kant op. Studenten moeten iets met al die

nieuwe ontwikkelingen, en wij als docenten net zo.’

Docenten moeten volgens Landman niet bang zijn om

nieuwe zaken in hun colleges te integreren. ‘Soms

weet ik ook niet alles van een onderwerp. Maar ik laat

studenten dingen ontdekken en uitzoeken en zo komen

we samen verder.’ Hij noemt nog een voorbeeld: in de

leergang ‘Create rich internet applications’ werkten

studenten voor externe opdrachtgevers. ‘Misschien doe

je met die echte opdrachten soms wat concessies aan

je leerdoelen. Maar de meerwaarde ervan is overdui-

delijk.’

LuisterOok andere HAN-onderdelen hebben interesse voor

‘Passie is besmettelijk’. Het boek wordt nu in grotere

aantallen herdrukt. Het wemelt van de tips (‘Luister

naar de studenten’, ‘Wees niet bang om te vragen’,

‘Geef tussentijdse feedback’). Ineke Knol: ‘We hebben

het luchtig gehouden. Het moet niet te belerend over-

komen.’

Ook een gratis exemplaar van ‘Passie is besmettelijk’

aanvragen? Bel de Informatica Communicatie Academie,

(026) 365 82 82.

Leerkrachten en studenten schri jven boek over inspireren

en geïnspireerd worden‘Ik wil les van een docent die uitdaagt’

28 29 H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N

Het HAN-blad is een magazine van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen bedoeld voor vernieuwende bedrij-ven, not for profit organisaties en het regionale grootbedrijf.

Het magazine verschijnt drie keer per jaar.

Real isatie:HAN Marketing, Communicatie en

Voorlichting

Redactie:Martin van Zaalen en Frank Höppener

Marina Beckers, redactie-assistente

(024) 353 04 52

hanblad@han.nl

Postbus 30011, 6503 HN Nijmegen

Medewerkers:Leendert van der Ent, Han Geurts, Lucy Holl

Fotografie:Ralph Schmitz, NijmegenCoos Dam, ArnhemMegaStock

Vormgeving en productie:Communicerende Ontwerpers, Ubbergen

Druk: Thieme MediaCenter, Nijmegen

Advertenties, abonnementen en adreswijzigingen:Marina Beckers, (024) 353 04 52hanblad@han.nl

COLOFON

Faculteit Gezondheid, Gedrag en MaatschappijLectoraat Professionalisering van agogische

beroepen en vaktherapeuten in de gezond-

heidszorg:

lectoren Kitty Kwakman en Marion van Hattum

Lectoraat Acute Intensieve Zorg:

lector Joke Mintjes

Lectoraat Arbeid en Gezondheid: preventie en

reïntegratie:

lectoren Yvonne Heerkens en Josephine Engels

Lectoraat Zorgmanagement:

lector Rijk van Kooij

Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit

Klantperspectief: lector Martha van Biene

Lectoraat Neurorevalidatie: lector Bert de Swart

Kitty.Kwakman@han.nl

Marion.vanHattum@han.nl

Joke.Mintjes@han.nl

Yvonne.Heerkens@han.nl

Josephine.Engels@han.nl

Rijk.vanKooij@han.nl

Martha.vanBiene@han.nl

Bert.deSwart@han.nl

Informatica Communicatie AcademieLectoraat Data Architecture & Metadata

Management: lector Guido Bakema

Lectoraat Embedded Systems: vacature

Guido.Bakema@han.nl

Faculteit TechniekLectoraat Mobiliteitstechnologie:

lector Joop Pauwelussen

Lectoraat Telecommunicatie Netwerken:

lector Jaap van Till

Lectoraat Voertuigmechatronica:

lector Bram Veenhuizen

Lectoraat Experimentele Akoestiek:

lector Hans Elias de Bree

Lectoraat Molecular Life Sciences:

lector Cees van den Hondel

Lectoraat Industrial Safety: lector Jan Kops

Lectoraat Meet- en regeltechniek: in aanvraag

Joop.Pauwelussen@han.nl

Jaap.vanTill@han.nl

Bram.Veenhuizen@han.nl

HE.deBree@han.nl

Cees.vandenHondel@han.nl

Jan.Kops@han.nl

Faculteit Economie & ManagementLectoraat Human Communication

Development: lector Els van der Pool

Lectoraat Logistiek en allianties:

lector Stef Weijers

Lectoraat Internationale Handel voor het MKB:

lector Louise van Weerden

Lectoraat Total Quality Management in

Organisatienetwerken:

lector Gerard Berendsen

Lectoraat Professional and Leadership

Development: lector Hans Timmermans

Lectoraat Innovatie: lector Frans Nauta

Lectoraat Kunst, Cultuur en Economie:

Prof. dr. Dany Jacobs

Els.vanderPool@han.nl

Stef.Weijers@han.nl

Louise.vanWeerden@han.nl

Gerard.Berendsen@han.nl

Hans.Timmermans@han.nl

Frans.Nauta@han.nl

Dany.Jacobs@han.nl

Faculteit EducatieLectoraat Ontwikkelen van competenties op de

werkplek: lector Ruud Klarus

Lectoraat Leren met ICT: lector Marijke Kral

Lectoraat Pedagogische kwaliteit van de leraar:

lector Arjan Dieleman

Lectoraat Governance en innovatiedynamiek in

het onderwijs: lector Frans de Vijlder

Lectoraat Innovatie van leren in organisaties:

lector Jürg Thölke

Lectoraat Ontwerpen van innovatieve

leerarrangementen: lector Bregje de Vries

Lectoraat Leren in veranderende organisaties:

lector Gertjan Schuiling

Ruud.Klarus@han.nl

Marijke.Kral@han.nl

A.Dieleman@han.nl

Frans.deVijlder@han.nl

J.Thoelke@han.nl

Bregje.deVries@han.nl

Lectoraten HAN

Master Social Work, pg. 4Mariël van Pelt, Coördinator

HBO-Master Social Work

(024) 353 06 01

Mariel.vanPelt@han.nl

www.vdo.han.nl

BRAVO, pg. 5Marc Boschker, Docent Instituut

Sport en Bewegingsstudies,

(024) 353 11 31

Marc.Boschker@han.nl

www.han.nl

Convenanten, pg. 8Frans de Jong, Hoofddocent

Faculteit Techniek

(026) 365 81 46

Frans.deJong@han.nl

Prautotype, pg. 10Menno Merts,

Onderzoeksmedewerker lectoraat

Mobiliteitstechnologie

(026) 365 82 78

Menno.Merts@han.nl

www.han.nl

Marcel Bastiaans, Ontwerper

(06) 53 92 77 96

marcel.bastiaans@iae.nl

Joop Pauwelussen

Lector Mobiliteitstechnologie

Joop.Pauwelussen@han.nl

(026) 365 82 76

Aanbevelen is niet genoeg, pg. 12William Smits,

Hogeschoolhoofddocent FEM

(026) 369 13 01

William.Smits@han.nl

www.han.nl

Martin ten Donkelaar,

Directeur MtD Solutions

(020) 627 28 55

info@mtdsolutions.nl

Ronald Brakenhoff, Diabolo

(026) 442 25 40

info@diabolo.nl

www.diabolo.nl

Meer werkplezier, pg. 14Coen Berk, Kenniskring lectoraat

Arbeid en Gezondheid,

(024) 353 05 98

Coen.Berk@han.nl

www.han.nl

Wietske Kuijer, Kenniskring

lectoraat Arbeid en Gezondheid

(024) 353 11 53

Wietske.Kuijer@han.nl

www.han.nl

Manuela Walter, Logistiek

Manager ATAG ETNA Pelgrim

(026) 446 47 83

www.pelgrim.nl

Erik Kruisselbrink, Manager

Buitendienst ATAG ETNA Pelgrim

(026) 446 47 83

www.pelgrim.nl

De parel in ons onderwijs, pg. 16Frits van Oostrom, President KNAW

www.knaw.nl

Jaques Tichelaar, voorzitter

Tweede Kamerfractie PvdA

www.pvda.nl

Ad Verbrugge, voorzitter BON,

www.beteronderwijsnederland.nl

Leven volgens een plan, pg. 20Ruud Klarus, Lector Ontwikkelen

van competenties op de werkplek

(024) 353 00 14

Ruud.Klarus@han.nl

www.han.nl

Ellen Klatter, Onderzoeker/

Projectleider Stichting

Consortium PGO

(033) 246 04 47

secretariaat@consortiumbo.nl

Bartha Huijberts, Manager

Training en Implementatie,

Stichting Consortium PGO

(033) 246 04 47

secretariaat@consortiumbo.nl

Jacolien Spijkerboer, Coördinator

Politieacademie Apeldoorn

(055) 539 20 00

info@politieacademie.nl

‘Hey, yo! Check this out’ , pg. 22Marlies van Tilburg,

Praktijkbureau MWD

(024) 353 16 30

Marlies.vanTilburg@han.nl

Rob Hobeijn, IrisZorg,

Projectleider DriveClean

(026) 8451186

R.Hobeijn@iriszorg.nl

Ronald Vissers

Preventiemedewerker IrisZorg

(026) 845 11 00

R.Vissers@iriszorg.nl

30 31

Rectif icatieIn het HANblad van maart 2007 heeft Tineke Meijs als onderzoeker/

opleider VDO een bijdrage geleverd aan het artikel ‘Onder behandeling

of ónderbehandeling’. Zij heeft het genoemde onderzoek verricht in

het kader van haar lidmaatschap van en onderzoeker bij de kenniskring

Acute Intensieve Zorg. Tineke.Meijs@han.nl

Nieuwe gegevens Interstudie NDO:Interstudie NDO,

Adviesbureau voor onderwijsmanagement en -ontwikkeling:

Willemsplein 23, 6811 KB Arnhem, (026) 353 73 00

informatie@interstudie-ndo.nl

www.interstudie-ndo.nl

ContactgegevensWilt u naar aanleiding van de artikelen in het HAN-Blad meer informatie over opleidingen, onderzoek of advies, neem dan contact op met een van onderstaande personen:

H A N B L A D N R . 7 V A N B U I T E N N A A R B I N N E N