Van beng naar eng‘’Nieuwbouw landhuis Leusden’’

Auteurs: Arie Ebbenhorst, Eric Lamberts en Jelle van Drie

Zakelijke gegevens

Uitvoerende Arie Ebbenhorst’t Hooghe landt College 5HAVO TechnasiumProfiel Natuur en Gezondheid met Economie

Eric Lamberts’t Hooghe landt College 5HAVO TechnasiumProfiel Natuur en Techniek met Biologie

Jelle van Drie’t Hooghe landt College 5HAVO TechnasiumProfiel Natuur en Techniek met Biologie

OpdrachtgeverJohan KoopmanArchitect StudioWA!http://www.studiowa.nl

Versie: 30Datum: 12 februari 2018

1

Voorwoord

AanleidingDit adviesrapport is geschreven naar aanleiding van een opdacht van architecten bureau StudioWA!. StudioWA! heeft van een particuliere klant de opdracht gekregen om een bijna energieneutrale woning te ontwerpen. StudioWA! wil een stap verder gaan en heeft ons gevraagd om een advies te geven over wat er gedaan moet worden om de woning volledig energieneutraal te maken.

DoelgroepDit advies rapport is bedoeld voor het architectenbureau StudioWA! en de eigenaren van het huis. Ook is het verslag geschikt voor degene die geïnteresseerd zijn omhaar huis energieneutraal of duurzamer te maken.

OpbouwDe eerste hoofdstukken (1. t/m 3.4) zijn vooral oriënterende onderzoeken. Hierin staat vooral de basis van verder onderzoek beschreven. In de daarop volgende hoofdstukken (3.5 t/m 3.8) wordt uitgebeid beschreven welke technieken er zijn om een energieneutraal huis te maken en welke daarvan geschikt zijn. Dit stuk is vooral geschikt voor de geïnteresseerde in een energieneutraal huis of een duurzamer huis. De daarop volgende hoofdstukken zijn een advies voor de opdrachtgever en de eigenaren van het huis. Hierin staat beschreven hoe een huis energieneutraal gemaakt kan worden, wat de kosten en opbrengsten zijn.

Dankwoord We willen graag Johan Koopman onze opdrachtgever bedanken voor het beschikbaar stellen voor de opdracht. Ook willen we hem graag bedanken voor de tijd die hij genomen heeft om ons te begeleiden. Met name voor het verduidelijken van technische vraagstukken en het stellen van kritische vragen. Mevrouw Veen willen we graag bedanken voor haar begeleiding, met name voor het bewaken van het proces. Tevens willen we de bedrijven die ons informatie hebben verstrekt bedanken voor hun medewerking.

2

Inhoudsopgave

Zakelijke gegevens....................................................................................................1Voorwoord..................................................................................................................2Inhoudsopgave..........................................................................................................3Samenvatting.............................................................................................................71. Milieuvervuiling.................................................................................................10

1.1 Broeikasgassen......................................................................................................10

1.2 Afval weggooien.....................................................................................................10

1.3 Fijnstof.....................................................................................................................11

1.4 Energieneutraal huis..............................................................................................11

2. Plan van eisen....................................................................................................123. Vooronderzoeken..............................................................................................133.1 EPC.....................................................................................................................13

3.1.1 EPC.......................................................................................................................13

3.1.2 Waardes...............................................................................................................13

3.1.3 EPC eisen............................................................................................................13

3.1.4 EPC berekenen....................................................................................................13

3.1.5 Rc waardes..........................................................................................................14

3.1.6 U waardes............................................................................................................14

3.2 Bijna energieneutraal gebouw.........................................................................153.2.1 Eisen van een BENG-huis:.................................................................................16

3.2.2 Soort gebouw......................................................................................................17

3.3 Energieneutraal gebouw...................................................................................183.4 Voorbeelden van een beng en eng huis..........................................................193.5 Energiebesparing..............................................................................................23

3.5.1 Passief bouwen...................................................................................................23

3.5.2 Glas......................................................................................................................23

3.5.3 Isoleren dak.........................................................................................................24

3.5.4 Ventilatie..............................................................................................................25

3.5.5 Rieten dak............................................................................................................28

3.5.6 Isoleren gevel......................................................................................................30

3.5.7 Vloerisolatie.........................................................................................................32

3.5.8 Ketel.....................................................................................................................33

3.5.9 Verwarming.........................................................................................................36

3

3.5.10 Radiatorfolie........................................................................................................39

3.5.11 Leidingen.............................................................................................................39

3.5.12 Rolluiken..............................................................................................................40

3.5.13 Verlichting...........................................................................................................40

3.5.14 Meetapparatuur...................................................................................................41

3.5.15 Tochtstrip............................................................................................................42

3.5.16 Koken...................................................................................................................42

3.6 Energie opwekken.............................................................................................433.6.1 Zonnepanelen......................................................................................................43

3.6.2 Zonneboilers.......................................................................................................48

3.6.3 Windturbines.......................................................................................................52

3.6.4 Bodemwarmte en aardwarmte...........................................................................53

3.6.5 Regen...................................................................................................................55

3.6.6 Biogassen............................................................................................................55

3.7 Conclusie energie besparen.............................................................................563.7.1 Ramen..................................................................................................................56

3.7.2 Dak.......................................................................................................................56

3.7.3 Ventilatie..............................................................................................................56

3.7.4 Rieten dak............................................................................................................56

3.7.5 Gevelisolatie........................................................................................................57

3.7.6 Vloerisolatie.........................................................................................................57

3.7.7 Ketel.....................................................................................................................57

3.7.8 Verwarming.........................................................................................................58

3.7.9 Radiatorfolie........................................................................................................58

3.7.10 Leidingen.............................................................................................................58

3.7.11 Rolluiken..............................................................................................................58

3.7.12 Verlichting...........................................................................................................59

3.7.13 Tochtstrip............................................................................................................59

3.7.14 Meetapparatuur...................................................................................................59

3.7.15 Koken...................................................................................................................59

3.8 Conclusie energie opwekken...........................................................................603.8.1 Zonnepanelen......................................................................................................60

3.8.2 Zonneboiler.........................................................................................................60

3.8.3 Windturbines.......................................................................................................60

3.8.4 Aardwarmtepomp en bodemwarmtepomp.......................................................61

3.8.5 Regen...................................................................................................................61

3.8.6 Biogassen............................................................................................................61

4

4. Afmetingen van het huis...................................................................................624.1 Aanzichten:.............................................................................................................62

4.2 Maten van het huis:................................................................................................62

4.3 Vloeren:...................................................................................................................62

4.4 Buitenmuren:..........................................................................................................63

4.7 Dak:..........................................................................................................................64

4.8 Begane grond:........................................................................................................64

4.9 Eerste verdieping:..................................................................................................65

4.10 Zijaanzicht:..............................................................................................................65

5. advies.................................................................................................................665.1 Isolatie................................................................................................................665.2 Warmtepomp......................................................................................................725.3 WTW...................................................................................................................735.4 Verwarming........................................................................................................75

5.4.1 Benodigde installaties........................................................................................76

5.4.2 Elektrische vloerverwarming badruimte 1.6....................................................77

5.4.3 Natbouw vloerverwarming verblijfruimte 0.4 t/m 0.8.......................................78

5.4.4 LTV radiatoren in ruimte -1.5, 0.1, 0.3 en 1.2 t/m 1.5.......................................79

5.5 Zonnepanelen....................................................................................................805.6 Leefadvies..........................................................................................................83

5.6.1 Verwarmen...........................................................................................................83

5.6.2 Douchen...............................................................................................................83

5.6.3 Wassen en drogen..............................................................................................84

5.6.4 Apparaten............................................................................................................84

5.6.5 Koken...................................................................................................................84

5.7 EPC waarde........................................................................................................856. Conclusie...........................................................................................................867. Aanbeveling.......................................................................................................888. Literatuur............................................................................................................899. Bijlage.................................................................................................................94

9.2.1 Waterverbruik......................................................................................................96

9.2.2 Bijbouwen............................................................................................................97

9.2.3 Warmtewisselaars...............................................................................................98

9.3 Projectplan.........................................................................................................99Inleiding..................................................................................................................101

Opdrachtgever.................................................................................................................101

5

De opdracht.....................................................................................................................101

Uitwerkingen opdracht..........................................................................................1029.4 Mail................................................................................................................... 1059.5 EPG berekening...............................................................................................1099.6 Urenverantwoording.......................................................................................116

6

Samenvatting

Het wordt steeds belangrijker om energiezuinig te leven. Een goede oplossing om dit waar te maken is door in een energie neutraal huis te gaan wonen. In dit verslag wordt informatiegegeven over hoe een huis energie neutraal kan worden gemaakt en er wordt een oplossing gezocht om een nieuwbouwwoning op de Asschatterweg in Leusden energie neutraal te maken. Het huidige ontwerp van het huis is op dit moment een bijna energieneutraal gebouw. De wens van de opdrachtgever, architectebureau StudioWA!, is om het ontwerp aan te passen zodat het een energie-neutraal gebouw kan worden: het moet van beng (bijna energieneutraal gebouw) naar eng (energieneutraal gebouw). Energie neutraal betekent dat het huis geen energie van buitenaf nodig heeft.

Er zijn verschillende manieren om een huis energieneutraal te maken. Dit kan worden gedaan door het huis energie te laten produceren en/of door ervoor te zorgen dat het huis zo weinig mogelijk energie verbruikt.

Energie besparen

Energie kan worden bespaard door het toepassen van: Isolatie

Isolatie kan op bijna elk deel van een huis worden toegepast (dak, ramen, vloeren en muren). Een extra complexiteit bij deze opdacht is dat de bewoners een rieten dak wensen. Een rieten dak mag bij de officiële isolatie berekeningen niet meegenomen worden .Een goede isolatie moet voldoen aan de zogenaamde EPC eisen. Om aan deze norm te voldoen moet er een complexe afweging gemaakt worden tussen functie, materiaal, -dikte en kosten. In dit verslag wordt er uitgebeid op ingegaan.

Warmtewisselaars

Warmtewisselaars zijn apparaten die warmte van één stof naar een andere stof kunnen overdragen. Dit principe wordt meestal gebruikt bij lucht en water.

o Lucht/lucht: Hierbij wordt de verse lucht die naar binnen wordt gezogen opgewarmd met de lucht die naar buiten wordt gezogen. in de zomer kan dit principe gebruikt worden voor koeling. De warme buitenlucht wordt afgekoeld met de koude binnenlucht.

o Lucht/waterDe warmtepomp maakt gebruik van warme buitenlucht om het tapwater op te warmen. Dit principe werkt van -20°C tot +35°C.

o Water/waterDe warmtepomp maakt gebruik van de grondwarmte om tapwater te verwarmen. Dit principe is niet verder uitgewerkt omdat het te duur is voor particulier huis.

De kosten en opbrengsten van warmtepompen zijn vergeleken met HR-ketels.

7

Energie opwekken

Een huis kan energie opwekken op verschillende manieren, bijvoorbeeld door het gebruik van zonnepanelen, zonneboilers, windturbines, regen en biogassen.

ZonnepanelenZonnepanelen zetten zonnelicht om in elektriciteit. Er is gekeken naar de twee meest gangbare verkrijgbare zonnepaneel types monokristallijn, polykristallijn.

Zonneboilers Zonneboilers verwarmen water met zonlicht. Het warme water kan gebruikt worden voor tapwater en de verwarming van het huis alsdan niet in combinatie met HR-ketels of warmtepompen.

WindturbinesHierbij wordt wind omgezet in elektriciteit door middel van een dynamo.

Regen Door een waterrad in de regenpijp kan energie opgewekt worden.

Biogassen Door vergisting van organische afvalstoffen (toilet, keuken en tuin) ontstaat gas en warmte dat gebruikt kan worden in het huis om op te koken en te verwarmen.

In hoofdstuk 3.5 en 3.6 worden de bovenstaande methodes en technieken uitgewerkt. In hoofdstuk 3.7 en 3.8 wordt de bruikbaarheid/toepasbaarheid van de bovenstaande methodes besproken.In hoofdstuk 4 staan de detailgegevens waarmee gerekend is om aan een eindadvies te komen voor de opdracht.

In hoofdstuk 5 staat het eindadvies.

8

Inleiding

Op 12 december 2015 tekende Nederland het Klimaatakkoord van Parijs. Nederland besloot toen om de uitstoot van CO2 te verminderen en alle energie duurzaam te maken. De eisen voor woonhuizen worden steeds strenger op energieverbruik en het energielabel moet steeds hoger worden. De doelstelling van de overheid is om alle huizen in 2050 energieneutraal te hebben. Dit houdt in dat huizen hun eigen energie moeten opwekken en van het gas af moeten. Dit is een reden voor de eigenaren van het huis op de Asschatterweg om voor energieneutraal te kiezen.

Het doel van het onderzoek is daarom ook om uit te zoeken wat er moet gebeuren om het huis energieneutraal te krijgen. Er moet gekeken worden naar op welke manier het huis zo optimaal mogelijk geïsoleerd kan worden en op welke manier er duurzame energie kan worden opgewekt.

Er wordt dus een advies gegeven wat er moet gebeuren en wat de kosten hiervan zijn. Er moet wel rekening gehouden worden met dat het rieten dak niet aangepast mag worden. Dit geldt ook voor de situering van het huis en de boom die naast het huis staat.

.

9

1. Milieuvervuiling

Milieuvervuiling zorgt voor veel veranderingen op de aarde. Dit zijn meestal geen goede veranderingen. Veel dieren en planten kunnen er ziek van worden en producten die we normaal nog zouden kunnen hergebruiken worden weggegooid in de natuur. Er zijn verschillende soorten milieuvervuiling.

1.1 Broeikasgassen Koolstofdioxide uitstoot is één van de meest bekende soorten van milieuvervuiling. Koolstofdioxide (CO2) is een stof die meestal vrijkomt bij het verbranden van stoffen. Het ontstaat bijvoorbeeld bij de verbranding van hout, olie en gassen. Ook adem je het zelf uit. Behalve koolstofdioxide zijn er ook nog andere schadelijke gassen, bijvoorbeeld ozon, methaan en stikstof dioxide. Een te grote hoeveelheid van deze stoffen in de lucht is slecht voor het milieu. Doordat de gassen infraroodstraling opnemen kan de straling niet meer van de aarde ontsnappen. Hierdoor zal het sneller opwarmen op aarde, het zogenaamde broeikaseffect. Dit heeft een enorm effect op de manier van leven. De woestijnen zullen verder uitbreiden, gewassen kunnen niet meer goed groeien waardoor er voedselschaarste ontstaat en diersoorten zullen uitsterven. Ook zullen de poolkappen smelten door de hitte, hierdoor stijgt het zeeniveau. Omdat het grootste deel van Nederland onder zeeniveau ligt heeft zullen de dijken en dammen moeten worden verhoogd.

Planten doen aan fotosynthese. Hierbij wordt CO2 en licht omgezet in energie en ontstaat er ook zuurstof. Dit zorgt ervoor dat er minder CO2 in de atmosfeer is dus een oplossing voor het broeikaseffect. Ook oceanen nemen CO2 op, dit wordt deels benut door planten onder water maar de oceanen kunnen de CO2 ook weer uitstoten. De andere oplossingen is om te zorgen dat we minder CO2

uitstoten. Door bijvoorbeeld geen olie of gas meer te verbranden voor energie en in plaats daarvan zonne-energie en windenergie te gebruiken. Hierbij komt geen CO2 vrij.

1.2 Afval weggooienDe tweede meest voorkomende manier van milieuvervuiling is het weggooien van afval in het milieu. Veel mensen gooien hun lege pakjes drinken of zakken chips gewoon op de grond. Dit wordt dan niet opgeruimd en moet dus worden afgebroken worden door de natuur. Dit kan erg lang duren. Een stukje kauwgom is pas volledig afgebroken na 20 tot 25 jaar, maar een plastic frietbakje is pas na 100 jaar weg.

Het grootste deel van het zwerfafval komt in de zeeën en oceanen terecht. Dit wordt dan door de zeestromen meegevoerd naar één punt. Hier ontstaat plasticsoep. Plasticsoep is een gebied waar een hele hoge concentratie plastic en ander zwerfafval bij elkaar komt.

10

De plasticsoep in de Stille Oceaan is de grootste, maar in andere oceanen komt dit ook voor. De grootte van de plasticsoep op de Stille Oceaan is niet precies bekend. Wel is bekend dat hij waarschijnlijk groter is dan Frankrijk.

Er zijn veel mensen mee bezig om te zorgen dat er minder afval in de natuur komt. In Singapore is het verkopen van kauwgom verboden en als iemand het op de grond gooit kan deze persoon een boete van 600 euro kosten. Ook wordt veel plastic van producten die vaak worden weggegooid vervangen. Er is bijvoorbeeld een Amerikaans bedrijf die de plastic sixpack houders van hun bierblikjes eetbaar hebben gemaakt. Veel van deze houders belanden in de oceaan, dit proberen de vissen dan op te eten en daar sterven ze aan. Nu die houders niet meer van plastic zijn en eetbaar zijn zullen de vissen er geen last meer van hebben. Ook is er veel onderzoek naar hoe men de plasticsoep in de oceanen zou kunnen opruimen, dit wil men gaan doen met grote constructies en netten om het zwerfafval te verzamelen.

1.3 FijnstofFijnstoffen zijn vaste stoffen van ongeveer 10 micrometer groot zijn en zweven in de lucht. 55% van deze stoffen in Nederland zijn natuurlijk. Het grootste deel is zand en zeezout. Fijnstof kan ontstaan doordat de wind zand of zeezout met zich meeblaast. Ook ontstaat het bij verbranding van hout, brandstof in automotoren en uitbarstingen van vulkanen..

De kleine zwevende stoffen kunnen worden ingeademd en in je longen terecht komen. Hierdoor ontstaan stoflongen. Dit zorgt ervoor dat de longen minder goed zuurstof kunnen opnemen uit de lucht. Ook vergroot het de kans op longkanker.

1.4 Energieneutraal huis Om de klimaat doelstelling van Parijs te halen is het nodig om goed voor het milieu te zorgen en zo min mogelijk uitstoot te hebben. Dit houdt voor de bouwsector in dat de huizen veel beter geïsoleerd moeten worden om minder energie te verspillen. Ook is het nodig om zelf duurzame energie op te wekken. Ook moeten alle huizen in 2050 van het gas af. Om dit alles te bereiken is het belangrijk om nu al te beginnen met het maken van energieneutrale huizen. Dit levert nieuwe kennis op en het is goed voor het milieu.

11

2. Plan van eisen

Het huis op de Asschatterweg moet energieneutraal worden. Aan deze eis moet voldaan worden. Om dit te bereiken moet er een aantal dingen gebeuren. Alle energie die nodig is moet zelf worden opgewekt. De uitstoot van CO2 moet zo laag mogelijk worden. Dat houdt in dat het huis geen gas meer mag gaan verbruiken.

De eventueel benodigde aanpassingen worden beperkt door de keus van de bewoners voor een rieten dak. Zo mogen er geen zonnepanelen op het dak komen. Als dit wel zou gebeuren gaat het riet rottenTevens is de ligging van de woning een gegeven die niet veranderd kan worden. Ook staat er een grote boom bij het huis, deze boom mag niet worden verwijderd.

De eisen: Energieneutraal huis Alle energie zelf opwekken CO2 uitstoot beperken Geen gas aansluiting Geen zonnepanelen op het dak Geen aantasting van het rieten dak Situering van het huis onveranderd laten Boom bij het huis blijft staan

12

3. Vooronderzoeken 3.1 EPC

3.1.1 EPCEPC is de afkorting voor Energie Prestatie Coëfficiënt. In het EPC cijfer wordt uitgedrukt hoeveel energie (in Joules) nodig is om een woning te verwarmen, te koelen en om water te verwarmen. Hiermee wordt alleen de energie bedoeld die nodig is om een woning comfortabel te houden (enregie verbruik van bv een computer, tv of een geluidinstalatie worden niet mee gerekend) maar wel de verlichting. Dus hoe lager de EPC is, hoe milieuvriendelijker het huis is.

3.1.2 WaardesOm de EPC te berekenen zijn er waardes toegekend. U waardes zijn voor ramen en deuren. Rc waardes zijn voor de isolatie waarde van vloeren, wanden en daken. Bij de U en Rc waardes wordt niet alleen gekeken hoe dik het materiaal is, maar ook hoe het materiaal aansluit op de woning. Bijvoorbeeld bij glas wordt er niet alleen gekeken naar het soort glas, maar ook naar hoe het verwerkt is in het kozijn en het kozijn in de muur.

3.1.3 EPC eisenVanaf 1 januari 2015 moet de EPC waarde lager zijn dan 0,4. Er wordt verwacht dat de waarde in 2020 0 moet zijn. Dat houdt in dat de woning zich in zijn eigen energie kan voorzien.

3.1.4 EPC berekenenOm de EPC waarde te bepalen wordt eerst bepaald hoeveel energie de woning jaarlijks gebruikt bij een EPC van 1. Daarna wordt er uitgerekend hoeveel energie de woning echt gebruikt. De twee waardes worden dan door elkaar gedeeld en dat is dan de EPC waarde van de woning. Om het goed uit te rekenen moet er EPG software gebruikt worden. Hierin worden alle gegevens met betrekking op het energie verbruik van een woning ingevuld. Er zijn hiervoor gespecialiseerde bedrijven die deze berekeningen maken.

13

3.1.5 Rc waardesRc waarde betekent letterlijk Resistance Construction. In het Nederlands betekent het thermische weerstand van een constuctiedeel. De Rc waarde geeft aan hoe goed een constructie warmte tegenhoudt. Hoe hoger het getal hoe beter de constructie isoleert. Sinds 1 januari 2015 zijn de Rc waardes verscherpt. Voor vloeren, gevels en daken gelden de volgende eisen:

Vloer: Rc waarde minimaal 3,5 m2K/W Gevel: Rc waarde minimaal 4,5 m2K/W Dak: Rc waarde minimaal 6,0 m2K/W

Om een energieneutrale woning te maken is moeten er hogere Rc waardes gehaald worden. Voor een energieneutrale woning moet er minimaal aan deze eisen worden voldaan:

Vloer: Rc waarde minimaal 5,0 m2K/W Gevel: Rc waarde minimaal 4,5 m2K/W Dak: Rc waarde minimaal 6,0 m2K/W

3.1.6 U waardes U waarde betekent warmtedoorgangscoëfficiënt. Dit drukt de hoeveelheid warmte uit die een materiaal, per seconde, per vierkante meter en per graad temperatuurverschil tussen de verschillende zijden van een materiaal doorlaat. Hoe lager de U waarde van een materiaal hoe beter het isoleert. De U waardes zijn sinds 2015 onveranderd gebleven. Bij het isoleren van een huis krijgen deuren en ramen geen Rc waarde, maar een U waarde. Hiervoor gelden de volgende eisen:

Ramen: U waarde lager dan 1,65 W/m2K Deuren: U waarde lager dan 1,65 W/m2K

Voor een energieneutraal gebouw zijn er niet direct eisen waar het aan moet voldoen. Wel is het aan te raden om aan de volgende waardes te voldoen:

Ramen: U waarde lager dan 1,1 W/m2K Deuren: U waarde lager dan 1,1 W/m2K

14

3.2 Bijna energieneutraal gebouw

Beng staat voor bijna energieneutraal gebouw. Dit betekent dat een gebouw niet veel elektriciteit uit een centrale mag verbruiken tevens moet het verbruik van fossiele brandstoffen zoveel mogelijk beperkt worden. De energie die een gebouw tekort komt moet dus gehaald worden uit duurzame energie. Vanaf 2021 moeten alle gebouwen bijna energieneutraal gebouwd worden. De overheidsgebouwen moeten in 2019 al bijna energieneutraal gebouwd worden. Dit is 2 jaar eerder dan andere gebouwen in Nederland. Dit wordt gedaan door de overheid omdat deze een voorbeeldfunctie moet geven aan de bevolking.

De gebouwen moeten beng gebouwd worden, omdat er tegenwoordig overal energie voor nodig is. Om energie op te wekken worden in Nederland hoofdzakelijk fossiele brandstoffen gebruikt. De fossiele brandstof die in Nederland over het algemeen gebruikt wordt is aardgas. Aardgas stoot 1.887 kg CO2 per kubieke meter uit. Dit lijkt niet veel, maar een gemiddeld huis in Nederland verbruikt ongeveer 1600 kubieke meter per jaar. Dat betekent dat een gemiddeld huis in één jaar 3000 kg CO2 uitstoot en dat is behoorlijk veel aangezien er behoorlijk veel huizen in Nederland staan.

Ook is de wens van mensen dat hun huis beng wordt, want een beng huis heeft minder behoefte aan stroom en fossiele brandstoffen. Fossiele brandstoffen en elektriciteit zijn redelijk duur in Nederland, dus als een huis minder elektriciteit en fossiele brandstoffen gaan verbruiken gaan de maandelijkse kosten aan fossiele brandstoffen en elektriciteit aanzienlijk omlaag.

Een bijna energieneutraal gebouw moet voldoen aan drie eisen. Deze eisen gaan over de energiebehoefte van een gebouw, het verbruik van fossiele brandstoffen in een gebouw en het aandeel hernieuwbare energie. Het aandeel hernieuwbare energie is uitgedrukt in procenten en de energiebehoefte van een gebouw en het verbruik van fossiele brandstoffen in een gebouw worden uitgedrukt in kWh/m2/jaar. Bij het aandeel hernieuwbare energie hoort de formule:

aandeel hernieuwbare energie =

hernieuwbare energiex 100%primair fossiel energie verbruik + hernieuwbare

energie

15

3.2.1 Eisen van een BENG-huis: Beng1 Elektriciteit verbruik

De eis voor de energiebehoefte van een woonhuis wordt in 2021: 25 kWh/m2/jaar. De energiebehoefte van een gebouw is de behoefte naar warmte om te koken, voedsel te bewaren maar ook voor de luxe in het huis, zoals bijvoorbeeld een zwembad, televisie en computer. Deze energie komt in de vorm van elektriciteit binnen. Deze eis wordt beng 1 genoemd.

Beng 2 Gas verbruikDe eis voor het primaire energieverbruik van een woonhuis wordt in 2021: 25 kWh/m2/jaar. Het primaire energieverbruik van een gebouw is gebruik van fossiele brandstoffen voor de verwarming en koeling van de temperatuur in het huis en voor onder anderen een gasfornuis of warm water. Deze vorm van energie komt als aardgas binnen. Deze eis wordt beng 2 genoemd

Beng 3 Hernieuwbare energieDe eis voor het aandeel hernieuwbare energie van een woonhuis wordt in 2021: 50% van de benodigde energie van het gebouw. De hernieuwbare energie kan onder andere gehaald worden uit zonnepanelen, zonneboilers en bodemenergie. Hierbij komt geen CO2 vrij. Deze eis wordt beng 3 genoemd.

16

3.2.2 Soort gebouwJe hebt verschillende soorten gebouwen. Hierbij horen dus ook verschillende eisen. Een huis en een school zijn namelijk niet te vergelijken als het gaat om energie verbruik. De eis voor een school ligt ook hoger dan de eis van een woonhuis. Dit komt omdat er op een school veel meer mensen in en uit lopen en dus de buitendeuren veel open en dicht gaan. Hierdoor gaat veel warmte verloren.

Wat in alle gevallen wel hetzelfde blijft is het aandeel hernieuwbare energie. De overheid vindt het dus belangrijk dat de helft van de hoeveelheid gebruikte energie opgewekt wordt uit bijvoorbeeld zonnepanelen of windmolens. In het onderstaande schema staan de exacte gegevens:

17

Beng van verschillende gebouwen

Soort gebouw Energiebehoefte Primaire energieverbruik

Aandeel hernieuwbaar

Woning 25 kWh/m2/jaar 25 kWh/m2/jaar 50%

Utiliteit 50 kWh/m2/jaar 25 kWh/m2/jaar 50%

Onderwijs 50 kWh/m2/jaar 60 kWh/m2/jaar 50%

Gezondheidszorg 65 kWh/m2/jaar 120 kWh/m2/jaar 50%

3.3 Energieneutraal gebouw

Eng staat voor energieneutraal gebouw. Dit is anders dan beng, want bij beng hoeft het huis niet helemaal energieneutraal te zijn. Dit betekent dat er bij een energieneutraal gebouw jaarlijks géén energie verbruikt mag worden van een elektriciteitscentrale. Ook mag er geen gas verbruikt worden om te verwarmen. Kortom: het huis moet niet meer energie verbruiken dan dat het opbrengt.Een energieneutraal huis mag wel elektriciteit gebruiken van een energieleverancier, maar deze gebruikte elektriciteit moet ook weer terug naar de energieleverancier. Dus als er wordt gekeken op jaarbasis staat er ‘’een 0 op de meter’’. In de zomer wordt er dus stroom gegeven aan de energieleverancier en in de winter komt de geleverde stroom weer terug.

Naast een energieneutraal gebouw kan een gebouw ook klimaatneutraal zijn. Een klimaatneutraal gebouw is een gebouw dat geen co2 uitstoot en/ of andere broeikasgassen. Een klimaatneutraal huis hoeft geen energieneutraal huis te zijn. Een energieneutraal huis moet wel klimaatneutraal zijn omdat er geen gassen meer gebruikt mogen worden om het huis te verwarmen.

Er zijn twee soorten energieneutrale gebouwen. Er zijn energieneutrale gebouwen met een nul op de meter en er zijn energieneutrale gebouwen die zelfvoorzienend zijn. Er zit hier wel een groot verschil in, want een energieneutraal gebouw met een nul op de meter is aangesloten bij een elektriciteitsleverancier en een zelfvoorzienend gebouw is dat niet. Een zelfvoorzienend gebouw heeft namelijk een accu waar de overige energie van de zomer in opgeslagen wordt.

Een energieneutraal gebouw is belangrijk om de aarde in stand te houden, omdat een bijna energieneutraal huis ook nog CO2 uitstoot. CO uitstoot is heel erg slecht voor de aarde, omdat het een versterkt broeikaseffect oplevert. CO2 is niet het enige gas dat dit doet, maar dit gas wordt veel geproduceerd door de mensheid. CO2 ontstaat namelijk door onder andere producten te verbranden. In Nederland wordt er veel aardgas verbrand. Dit gas ligt onder Groningen. Door het gas omhoog te halen ontstaan er in Groningen aardbevingen.

Ook is een energieneutraal gebouw heel erg goedkoop om in te leven, omdat er geen kosten zijn voor elektriciteit. Een energieneutraal huis is wel veel duurder dan een niet energieneutraal huis, maar uit onderzoek blijkt dat het binnen 15 jaar is terugverdiend. Hierna gaat het huis ‘’winst’’ maken als het vergeleken wordt met een niet energieneutraal huis.

Een energieneutraal huis heeft ook veel meer comfort, omdat het huis veel sneller op de gewenste temperatuur is. Dit komt omdat het huis zo goed geïsoleerd is. Een energieneutraal huis heeft ook een frisse lucht, omdat het lucht zuivert via een ventilatiesysteem.

18

3.4 Voorbeelden van een beng en eng huis

Huis 1:

Bij dit bouwproject in Aalst laten ze expres zien hoe dit gebouw achter de stenen er uit ziet. Het is bedoeld als inspiratie bron voor mensen die beng willen bouwen. In dit geval is het huis heel erg goed geïsoleerd. Alle isolatiematerialen die gebruikt zijn zijn te zien. Hierdoor zijn de mensen zich beter bewust van alle isolatie die gebruikt wordt achter een stenen muur. Het huis heeft als isolatiematerialen onder anderen spouwisolatie en zelfdragende isolerende dak elementen. Hierdoor krijg je een luchtdichte buitenschil die wordt afgewerkt met dakpannen, bakstenen en gevelstenen om er een net huis van te maken.

Huis 2:Om een huis goed te kunnen isoleren moet er nergens meer een kier zitten. Toch gebeurt dit nog heel erg vaak. Op dat soort momenten is het huis goed geïsoleerd, maar blijft er warmte verloren gaan. Dat is in dit huis veranderd. De gehele buitenschil van dit huis is goed geïsoleerd. Dit betekent dat er nergens meer koude lucht naar binnen kan komen zonder dat het huis open is.

19

Huis 3:Dit huis is heel erg goed geïsoleerd, maar wat dit huis bijzonder maakt zijn de PV-panelen en de lucht-waterwarmtepomp. Een lucht-waterwarmtepomp zorgt ervoor dat de warme lucht het koude water warmer maakt. Hierdoor hoeft er geen gas meer verbruikt te worden om het water in een cv-ketel te verwarmen. Een nadeel is wel dat er elektriciteit nodig is om het water helemaal te verwarmen. Dit is vooral nodig als de buitentemperatuur onder de 3 graden ligt. De benodigde energie die gebruikt wordt voor de lucht-waterwarmtepomp om het water in het huis te verwarmen wordt dan gehaald uit de PV-panelen.

Huis 4:

Wat bij dit huis erg opvalt zijn de zeer dikke muren. Dit komt omdat het huis zeer goed geïsoleerd is. Er is gekozen om dit te laten zien door de ramen verder naar achter te zetten. In deze muren zitten wanden met een isolatiedikte van 30 cm. Er komt ook geen koude lucht naar binnen, omdat de ramen heel erg goed zijn afgesloten. Er zit dus geen kier meer in, waardoor er geen warme lucht naar buiten toe gaat en warme lucht naar binnen.

20

Huis 5:

Op het eerste gezicht ziet dit huis er normaal uit, maar de muren zijn veel dikker dan bij andere huizen. Dit komt omdat het huis een hoogwaardige spouwmuurisolatie met harde isolatieplaten heeft. Ook liggen er zonnepanelen op het dak, maar deze zijn anders gevormd waardoor deze niet opvallen, maar toch energie opleveren. Het huis warmt op door middel van een warmtepomp. Deze warmt verdwijnt niet snel, omdat het huis goed geïsoleerd is. Er is ook een mechanische ventilatie met warmteterugwinning. Hierbij wordt de lucht wel verschoond, maar de warmte gaat niet verloren. Hierdoor is het huis energieneutraal. Voorbeeld 1:

Er komt steeds meer vraag naar zonne-energie, maar veel mensen vinden zonnepanelen niet mooi op hun dak. Hier is een oplossing voor bedacht. Deze oplossing zijn zonnepannen. Dit zijn zonnepanelen in de vorm van dakpannen. Hierdoor zitten er geen grote panelen op het dak, maar allemaal kleine panelen in de vorm van dakpannen. Ook kan er gebruik worden gemaakt van een geheel dak vol met zonnepanelen. Hierbij liggen de zonnepanelen niet op de dakpannen, maar zijn de zonnepanelen het dak zelf.

21

Voorbeeld 2:

Om te voorkomen dat er allemaal zonnepanelen in de tuin komen te liggen kan er een carport gemaakt worden waar de zonnepanelen op gelegd kunnen worden zoals op de foto’s hierboven te zien zijn. Dit is namelijk veel efficiënter dat een carport zonder zonnepanelen. Er wordt dan namelijk optimaal gebruik gemaakt van de carport. Een carport heeft ook veel voordelen voor de auto. De ramen bevriezen namelijk niet of nauwelijks meer in de winter. Ook in de zomer heeft een carport veel voordelen, want dan staat de auto in de schaduw. Hierdoor wordt het in de auto niet zo warm.

Voorbeeld 3:

Een andere manier om te voorkomen dat er zonnepanelen op de grond komen te liggen is door een veranda te bouwen. Ook zijn de zonnepanelen uit het zicht. Hierdoor heeft men er geen last van en kunnen ze optimaal geplaatst worden (op het zuiden onder een hoek van 35-40 graden). Onder de veranda kan lekker gezeten worden terwijl het regent of in de schaduw in de zomer.

22

3.5 Energiebesparing  3.5.1 Passief bouwen

Passief bouwen is het gebruiken van isolatiemaatregelen. Door een huis goed te isoleren blijft de warmte beter binnen of buiten. Hierdoor is het in de winter warmer in het huis en in de zomer koeler. Er is dan minder energie nodig om het huis te verwarmen of te verkoelen. 

 3.5.2 Glas 

Er zijn twee manieren om  glas beter te isoleren. Er kunnen meer glasplaten worden toevoegen hierdoor wordt het dubbel of triple glas. Doordat bij dubbel of triple de binnenlucht en buitenlucht niet meer in contact zijn door één glasplaat, kan de warmte minder snel ontsnappen of binnenkomen. Hierdoor verbruikt het huis minder energie om de temperatuur te regelen.  

HR glas is hoog rendement glas, dit is glas waarbij er een coating is aangebracht tussen de glazen platen in. Er is ook HR+ en HR++ glas. HR+ is hetzelfde als HR glas maar met betere coating. Bij HR++ glas worden er edelgassen tussen het glas gestopt in plaats van gewone lucht. 

  Prijsvergelijking

Glas soort: Isolatiewaarde(U-waarde)

Gemiddelde prijs per m2

Jaarlijkse besparing bij 20 m2

Terug verdientijd In jaren

Standaard dubbel glas

2.7 € 115 € 140 16

HR glas 1.7-2.0 € 120 € 180 13 HR+ glas 1.3-1.6 € 125 € 220 12 HR++ glas 1.2 € 130 € 260 10 HR+++glas 0.5-0.9 € 170 € 280 12

23

3.5.3 Isoleren dak Om een rieten dak te dekken zijn er twee constructies. Dat zijn:   1. Traditionele open constructie  

Er wordt gebruik gemaakt van een raamwerk van latten en balken. Hier wordt het riet op bevestigd met riethaken die aan de latten worden bevestigd, dan gaat een ijzerdraad om het riet en wordt het aan de haak vast gemaakt. Aan de onderkant is het riet te zien of er worden gips of houten platen tegen aangebonden zodat het riet niet meer zichtbaar is. Tussen het riet en de platen ontstaat een luchtlaag. Deze techniek zorgt voor een isolerende laag. Alleen de brandveiligheid is niet goed.

2. De gesloten constructie   Bij deze constructie worden eerst balken met hout platen bedekt van 20mm dik of een geïsoleerd schroefdakpaneel. Het riet wordt bevestigd op het dak door schroeven waar draden aan zitten die het riet vasthouden. Aan de binnenkant is het riet niet zichtbaar. Deze constructie zorgt voor een betere brandveiligheid. Dit komt omdat er aan de onderkant geen lucht zit waardoor het vuur aan de onderkant geen zuurstof krijgt en dus minder snel verspreidt. Deze constructie isoleert net zo goed als de traditionele open constructie.  

Verschillen tussen open en gesloten constructie:    Traditionele open constructie  Gesloten constructie  

Methode   Zeer beproefd, wordt al 600 jaar gebruikt.  

Vrij nieuwe methode wordt pas 42 jaar gebruikt. Isolatie paneel pas 16 jaar.   

Ventilatie  Optimale ventilatie zonder condensvorming.  

Slechte ventilatie duurt langer voordat het droog is.  

Isolatiewaarde   Heeft een isolatie waarde van ongeveer 2.5 

Heeft een isolatie waarde van ongeveer 2.5

Isolatie   Zeer groot energieverlies boven verwarmde ruimtes.   

Hoge isolatiewaardes zijn mogelijk.   

Brandveiligheid   Slechte brandveiligheid en moeilijk te blussen voor de brandweer.   

Hoge brandveiligheid. Hierdoor is de premie voor brandveiligheid stuk lager.   

Stof  Vrijwel niet stofvrij te maken   Geen stof door de nette afwerking   

Prijs  Om het goed te isoleren moet veel geld geïnvesteerd worden.   

Om het aan te leggen moet er veel geld worden betaald, maar het geld wordt op lange termijn terugverdiend door lage brandverzekeringspremies en een lagere energierekening.  

Helling  Door de goede ventilatie kan er een lage hoek gebruikt worden voor het dak.  

Hoek lager dan 40 graden is niet mogelijk. Omdat het slecht geventileerd is en lang duurt voordat het droog is zou de kwaliteit van het riet snel achter uit gaan.   

24

Om een dak goed te isoleren moet er isolatie worden aangebracht met een Rc waarde van 4 of meer. Ook is het verstandig om de zolder verwarmd te houden. Als het huis energieneutraal moet worden is een Rc waarde van 6 of hoger vereist. Ook is er bij wet vastgesteld dat nieuwbouwhuizen een Rc van 6 of hoger moeten hebben.

Veel gebruikte isolatiematerialen voor daken zijn:Materiaal Dikte in cm

nodig voor Rc= 6Glaswol 21 cmSteenwol 22,2 cmEPS 24 cmPUR 16,8 cmPIR 13,6 cm

Prijsvergelijking Materiaal Dikte in cm

voor Rc= 6Prijs per m2*

Glaswol 21 cm € 8,-Steenwol 22,2 cm € 8,-EPS 24 cm € 20,-PUR 16,8 cm € 25,- PIR 13,6 cm € 25,-

*is inclusief btw en niet gebaseerd op de minimale dikte.

3.5.4 Ventilatie Systeem A natuurlijke ventilatie

Dit systeem werkt op natuurlijke luchttoevoer en luchtafvoer. Bij dit systeem is er dus geen ventilator aanwezig die de lucht verplaatst door het huis. De lucht komt het huis in door spleten tussen de buitendeuren en ramen. Ook kan er lucht binnenkomen via roostertjes die zijn aangebracht. De lucht wordt afgevoerd via verticale buizen met een rooster waarmee de hoeveelheid lucht kan worden bepaald. De warme vervuilde lucht gaat via de verticale buizen het huis uit. Doordat de vervuilde lucht omhoog gaat zuigt het als het ware schone verse lucht van buiten aan dat via de roostertjes het huis in komt. Het nadeel van dit systeem is dat er veel warmte verloren gaat. Dat komt omdat de warme lucht meteen weg is zonder dat daar wat mee gebeurt en er direct lucht van buiten wordt aangezogen. Dus als het vriest komt er lucht binnen met een temperatuur onder nul.

Systeem B toevoer mechanisch afvoer natuurlijk In dit systeem wordt de lucht toevoer op een mechanische wijze geregeld en de luchtafvoer wordt op een natuurlijke manier geregeld. Er worden in het huis op verschillende plaatsen ventilatoren geplaatst, waardoor er een lucht-circulatie ontstaat. Deze ventilatoren blazen schone lucht het huis in. Via afvoerkanalen in de toiletten, keukens en badkamers kan de vervuilde lucht het huis verlaten. Deze lucht is warm en zal dus via het afvoerkanaal naar buiten gaan, zonder dat daar een ventilator voor nodig is.

25

Nadeel bij dit systeem is dat er veel warmteverlies is. Dat komt omdat de warme lucht die het huis verlaat meteen weg is en met die warmte niets gedaan wordt.

Systeem C toevoer natuurlijk afvoer mechanisch De verse lucht komt via dit systeem bijvoorbeeld via roostertjes of ramen binnen. De vervuilde lucht wordt via een ventilator naar buiten gezogen. Doordat er lucht naar buiten wordt gezogen komt er automatisch weer verse lucht naar binnen. Ook hier is het grootste nadeel dat de warme lucht naar buiten gaat zonder dat er wat mee gedaan wordt. Hierdoor is er veel warmte verlies.

Systeem D balansventilatie Een balansventilatiesysteem is een ventilatiesysteem waarbij de warme lucht uit het huis wordt weggezogen en langs een warmtewisselaar wordt geleid. Deze wisselaar brengt de warmte van de afgevoerde lucht over aan de binnenkomende frisse buitenlucht. Hierdoor kost het minder energie om de kamertemperatuur te regelen. Een balanssysteem mag niet zomaar uitgezet worden. Alleen als er een ramp in de buurt is of als het huis in brand staat of als er onderhoud wordt gedaan mag het wel uitgeschakeld worden. Bij het balanssysteem kan wel de warmte van de lucht en de hoeveel lucht die er binnenkomt geregeld worden. Ook is het belangrijk dat het systeem goed onderhouden wordt en de filters goed schoon blijven. Als dat niet gebeurt blaast het systeem bacteriën en schimmels in de lucht en dat is niet goed voor de gezondheid.

Er zijn twee soorten balansventilatiesystemen, dat zijn: centrale- en lokale balansventilatie.

o Centrale balansventilatie De aan- en afvoer van de lucht gebeurt via aparte kanalen. Via ventielen wordt er lucht in de kamers geblazen. Via afzuigventielen in de keuken, de badkamer en de toiletten wordt er lucht afgevoerd. Via een regelknop kan er voor het hele huis worden bepaald of er meer of minder verse lucht het huis in komt. Het nadeel van dit systeem is dat het alleen kan worden toegepast in nieuwbouwhuizen omdat er veel ingrijpende veranderingen nodig zijn.

o Lokale balansventilatie Lokale balansventilatie werkt hetzelfde als centrale balansventilatie alleen het grote verschil is dat het systeem per kamer werkt. Het verwarmt dus ook maar een kamer. Het voordeel van dit systeem is dat het ook in oude huizen kan worden toegepast omdat er niet een grote verbouwing nodig is.

26

Een warmtewisselaar is een apparaat dat wordt gebruikt om warmte van de ene stof op aan de andere stof over te geven. Dit kan worden gebruikt op veel verschillende manieren en plekken. Een balansventilatie systeem geeft bijvoorbeeld de warmte van de lucht die naar buiten stoomt af aan de lucht die naar binnen stroomt.Warmtewisselaars kunnen zowel bij de combinatie van gas-vloeistof, vloeistof-vloeistof en gas-gas worden gebruikt. Meestal is de gas lucht en de vloeistof water.

Buizenwarmtewisselaar.Een buizenwarmtewisselaar is een warmtewisselaar die warmte over zet door middel van buizen, die door elkaar heen lopen.Eén of meerdere buizen met de warmtebron worden door een omhulsel geleid. In dit omhulsel zit ook de koude vloeistof of gas. Deze warmtebron verwarmt dan de koude stof waardoor dit kan worden gebruikt om het huis te verwarmen. De warme- en koude stof moeten in tegen gestelde richting stromen voor een optimale warmte overdracht. Meestal is de warme stof een stof die niet meer kan worden gebruikt. Zoals CO2 rijke lucht die naar buiten gaat of douche water.

PlatenwarmtewisselaarEen platenwarmtewisselaar werkt in plaats van met buizen met platen. Een platenwarmtewisselaar bestaat uit een frame. In dit frame liggen meerdere dunne platen tegen elkaar aan. In de eerste plaat zit de warme stof, in de tweede plaat zit de koude stof, in de derde plaat zit dan weer de warme stof, enzovoort. Doordat de platen tegen elkaar aan liggen kan dan de warmte worden overgezet van de warme stof naar de koude stof.

Douchewarmtewisselaar.Een goede plek waar warmte kan worden bespaart is in het afvoerputje van de douche. Het water wat weg stroomt is niet meer nodig maar is meestal nog wel warm. Dit water kan dan worden gebruikt om ander water op te warmen. Dit kan bijvoorbeeld worden gedaan met een buizenwarmtewisselaar.

AirconditionerOok in het ventilatiesysteem kan energie worden bespaard met een warmtewisselaar. De warme lucht die naar buiten gaat kan door een platen- of buizenwarmtewisselaar worden gestuurd. In dit systeem kan dan de warmte worden overgezet naar de koude buitenlucht die naar binnen wordt geblazen. Door dit systeem wordt het minder snel koud in het gebouw.

27

Prijsvergelijking  Systeem Gemiddelde prijs Subsidie Warmte

terugwinning A Systeem afgeraden - 0%B € 3000,- - 0%C € 3500,- - 0%D € 5000,- tot € 8000,- € 800,- 90%

Prijs is inclusief installatiekosten. Subsidie voor systeem D geldt alleen als aanvullende maatregel. Voor het verkrijgen ervan moeten er bijvoorbeeld nog twee isolatiemaatregelen genomen worden.

3.5.5 Rieten dakEen rieten dak zorgt ook voor isolatie van het dak. Helaas wordt dit niet meegerekend bij de eisen hoe goed het huis geïsoleerd moet worden. Dit komt omdat eens in de zoveel jaar er een stuk van het riet af moet worden gehaald. Dit zgn “opstoppen” wordt gedaan om de algen en bacteriën van het dak af te halen, doordat er weer een schone laag ligt ziet het dak er ook weer mooier uit. Door dit opstoppen wordt dus een stuk van het riet afgehaald. Als het eerst 25 cm dik was is het nu nog maar 20 cm dik. Dit betekent dan ook dat het minder isoleert. De isolatie van het riet zal dus over de jaren heen veranderen. Daarom wordt het niet meegerekend bij de berekeningen.

De levensduur van het gemiddelde rieten dak is meer dan 45 jaar. In deze 45 jaar moet het riet wel eens in de 5 jaar opgestopt worden om het dak niet te laten rotten. De meeste daken halen de levensduur van 45 jaar niet omdat het niet meer mooi is na lange tijd. Bij schuren waarbij de esthetische waarde niet heel belangrijk is blijft het riet meestal na meer dan 50 jaar nog goed.

Er zijn verschillende soorten riet. Er is natuurlijk riet en kunstriet. Maar de kwaliteit van het riet is ook altijd anders.

Rieten daken hebben bijna nooit een dakgoot om regen op te vangen. Dit komt omdat het moeilijk is om een dakgoot aan riet te bevestigen en het er ook niet mooi uit ziet. In plaats van de dakgoot hebben de meeste huizen met rieten daken grind om het huis heen om daarmee het water op te vangen.

Het nadeel van rieten daken is dat je er geen zonnepanelen op kan bevestigen. Als je een zonnepaneel op een rieten dak legt gaat het riet onder de zonnepanelen rotten, dat is niet goed voor het riet. Wel kan je stukken tussen het riet opvullen met zonnepanelen zolang er maar voor gezorgd wordt dat er geen riet onder de zonnepanelen zit. Op kunstriet kunnen wel zonnepanelen worden gemaakt.

Natuurlijk rietNatuurlijk riet is de meest voorkomende riet. Dit werd al gebruikt in de Romeinse tijd en daarvoor. Dit werd gebruikt omdat riet erg goedkoop en makkelijk te produceren was. Het meeste Nederlandse riet komt uit Friesland. Tegenwoordig komt ook veel riet uit Oost Europa en China. Ongeveer 75% van het riet op daken in Nederland komt uit het buitenland.

28

Het fijnste riet geeft over het algemeen het mooiste resultaat na het dekken, maar voor een gezond en duurzaam dak is een wat grovere riet meestal beter. Dit ademt meer en heeft over het algemeen ook een langere levensduur. Meestal kan het riet het beste door de rietdekker worden gekozen. Zij hebben er veel verstand van. De meeste rietdekkers hebben veel ervaring met een bepaald soort riet. Als de rietdekker met een ander riet moet werken is dit meestal lastiger. Ook moet de rietdekker dan bij een andere riethandelaar riet kopen en deze kan een onbekende koper minder goed riet verkopen. Als de rietdekker dus niet het riet uitzoekt kan dit ten koste gaan van de kwaliteit van het dak.

KunstrietKunstriet is riet gemaakt van kunststoffen. Er zijn op dit moment 3 soorten kunstriet in de omloop, elke soort kunstriet heeft zijn voor- en nadelen. Kunstriet is bijvoorbeeld meestal duurder dan natuurriet.

o PatentrietPatentriet is kunstriet dat bestaat uit allemaal shingles. Dit zijn allemaal platen die met elkaar overlappen en zo één dak maken. Deze shingles bestaan uit 2 cm dik patentriet dat van onder naar boven wordt aangebracht. Vanaf een afstand heeft het wel wat weg van een rieten dak maar het ziet er wel echt anders uit. Patentriet brandt niet en zorgt voor een permanent goede isolatie. Er komt wel mos en algen op, maar minder snel dan bij natuurriet. Patentriet heeft hierdoor minder onderhoud nodig dan natuurriet.

o CandurCandur riet is kunstriet met houtmeel erin. Het is op de markt gebracht in september 2016 en is dus nog erg nieuw, hierdoor wordt het nog heel weinig gebruikt en is er ook weinig informatie beschikbaar. Candur is net als patentriet niet brandbaar en heeft weinig onderhoud nodig.

o NovarietNovariet wordt gemaakt van PVC (polyvinylchloride). Het voordeel van Novariet is dat het al op een dak van 25 graden kan worden gemaakt. Natuurriet heeft een dak van 30 graden nodig. Omdat Novariet duurder is dan natuurriet wordt het maar 12 cm dik bevestigd. Ondanks dit kost het nog steeds meer dan natuurriet. Ook zijn er veel mensen die het minder mooi vinden.

29

3.5.6 Isoleren gevel   Spouwmuren

Een spouwmuur bestaat uit een binnen en buiten muur. De ruimte tussen deze twee muren wordt spouw genoemd. De spouwmuur voorkomt dat er vocht van buiten naar binnen komt en heeft een isolerende werking. Om extra warmte-isolatie aan te brengen kan er in de spouwmuur extra isolatiemateriaal aangebracht worden. Een spouwmuur isoleren is een goede investering. Het rendement is vergelijkbaar met dat van een rente van 11 procent op de bank.

Op de afbeelding is te zien hoe een spouwmuur er uit ziet. 1. Buitenmuur2. Luchtspouw3. Isolatiemateriaal4. Binnenblad5. Verdiepingsvloer6. Begane grondvloer7. Funderingsbalk8. Bodemafsluiting9. Maaiveld

Om aan de Rc waarde van 5,0 te komen is een spouwmuur isoleren niet genoeg. Er zou ook gekeken kunnen worden naar gevelisolatie. Dat kan zowel aan de binnenkant als aan de buitenkant.

Buitenkant Gevelisolatie aan de buitenkant van het huis is veel duurder dan spouwmuurisolatie. Maar het voordeel is dat de isolatielaag veel dikker kan zijn dan de spouwmuurisolatie. Dit houdt dus meer warmte vast. Zoals te zien op de afbeelding.

Het isolatiemateriaal wordt tegen de buitengevel geplaatst. Hierdoor word het huis iets ‘’dikker’’. De isolatielaag kan dan worden afgewerkt met steen strips, stucwerk, hout of gevelplaten. Hierdoor lijkt de muur weer op de oorspronkelijke gevel.

Binnenkant Als de gevel aan de buitenkant niet mag

veranderen of er geen spouwmuur in zit, dan is gevelisolatie aan de binnenkant een goede oplossing.

Aan de binnenkant van het huis wordt een extra wand tegen de buiten muur geplaatst. Deze wand wordt dan gevuld met isolatiemateriaal. Zoals te zien op de afbeelding.

Prijsvergelijking

30

Materiaal Gemiddelde prijs per m2

Subsidie per m2

Rc Terugverdientijd in jaren

Knauf Supafil(glaswol)

€ 14,00 - 20,00

€ 5,00 50mm - 1.54 60mm - 1.8270mm - 2.0980mm - 2.36 90mm - 2.63

3 tot 4

Neopixels(EPS parels)

€ 16,00 - 18,00

€ 5,00 50mm - 1.51 60mm - 1.9270mm - 2.1280mm - 2.42 90mm - 2.72

3 tot 6

PUR schuim € 25,00 - 30,00

€ 5,00 50mm - 2.083 60mm - 2.5070mm - 2.917 80mm - 3.33 90mm - 3.75

3 tot 4

Glaswol € 15,00 - 20,00

€ 5,00 50mm - 1.3560mm - 1.6570mm - 1.9580mm - 2.25 90mm - 2.55

3 tot 4

EPS parels € 20,00 – 25,00

€ 5,00 50mm - 1.51 60mm - 1.9270mm - 2.1280mm - 2.42 90mm - 2.72

3 tot 4

Steenwol € 10,00 - 14,00

€ 5,00 50mm - 1.7560mm - 2.0070mm - 2.2580mm - 2.5090mm - 2.75

3 tot 4

BTW is 6% in plaats van 21% als de woning ouder is dan 5 jaar

31

3.5.7 Vloerisolatie

Onderzijde Onderkant van de vloer

De vloer op de begane grond isoleren is alleen mogelijk als er een kruipruimte is van minimaal 35 cm. In de kruipruimte wordt tegen de onderkant van de vloer isolatiemateriaal aangebracht. Dit zorgt er voor dat er geen direct contact meer is tussen de vloer en de koude lucht in de kruipruimte. Door het toepassen van vloerisolatie wordt er voor een gemiddeld huis 320 m3 gas per jaar bespaard. Dit levert ongeveer 200 euro per jaar op. De kosten voor de aanleg van vloerisolatie voor een gemiddeld huis zijn 1800 euro. Dit betekent dat de investering in 9 jaar is terugverdiend.

Bodemisolatie Bodemisolatie is een laag isolatiemateriaal dat op de bodem van de kruipruimte wordt gelegd. Er is nog wel een laag met lucht tussen de vloer en het isolatiemateriaal. Er wordt alleen gekozen voor bodemisolatie als het niet mogelijk is om de onderkant van de vloer te isoleren. Bodemisolatie bespaart 250 m3 gas per jaar. Dat levert ongeveer 160 euro per jaar op. De prijs om het aan te leggen bij een gemiddeld huis is 1100 euro. Dit betekent dat het ongeveer binnen 7 jaar is terugverdiend. Om bodemisolatie toe te passen moet er aan de volgende eisen voldaan worden:

o Er moet ruimte overblijven in de kruipruimte voor de ventilatielucht.o Er zijn geen leidingen in de kruipruimte die bereikbaar moeten zijn.o Er wordt geen gasbuis bedekt met isolatiemateriaal.

Prijsvergelijking Soort Gemiddelde

kostenBesparing per jaar

Besparinggas

Terugverdientijdin jaren

Rc

Bodem isolatie

€ 1.800 € 200 250 m3 9 3,5

Onderkant vloer

€ 1.100 € 160 320 m3 7 3,5

Bovenzijde Als de onderzijde van de vloer niet geïsoleerd kan worden, omdat er geen kruipruimte is, is het de beste optie om de bovenzijde van de vloer te isoleren. Als een huis erg koud of vochtig is en het heeft wel een kruipruimte dan is het verstandig om beide zijdes te isoleren. Er zijn twee manieren om de bovenzijde van de vloer te isoleren.

Isolerend ondertapijt.Bij deze methode wordt er een isolerende folielaag onder de laminaat vloer gelegd. Deze folie is enkele millimeters dik en zorgt voor akoestische en thermische isolatie. Het rendement van het isolerende folie is niet hoog.

32

DekvloerDit is een ingrijpende isolatie maatregel. Boven op de oude vloer wordt een nieuwe vloer aangebracht waarin de isolatie zich bevindt. Boven op deze vloer kan dan bijvoorbeeld tapijt op tegels worden aangebracht. De nieuwe vloer kan op verschillende manieren gemaakt worden. Er kunnen houten balken worden aangebracht waarop beloopbare platen komen te liggen. Tussen de balken wordt dat isolatiemateriaal gelegd. Een andere manier is om een lichtgewicht stalen vloer te plaatsen. Hierop wordt een dunne laag beton gestort. Daarboven op kan dan weer tapijt op tegels worden geplaatst. Het grootste nadeel van deze manier is dat de vloer minstens 5 tot 10 centimeter dikker wordt. Dit houdt in dat alles moet worden ingekort zoals deuren en gordijnen.

Prijsvergelijking Soort Gemiddelde

kosten per m2Dikte in mm

Rc

Folie € 1.53 2 0.086Dekvloer Tempex ps 200

€ 30,- 275 5,0

Dekvloer Roofmate

€ 37,- 140 5,0

3.5.8 Ketel Warmtepomp

Deze pomp haalt de warmte uit de lucht, bodem of grondwater en brengt deze over op tapwater. Deze pomp gebruikt alleen maar stroom. Dus als deze pomp geïnstalleerd wordt zal de energierekening hoger zijn dan daarvoor. Maar de gasrekening zal fors dalen omdat een warmtepomp geen gas gebruikt. De CO2 uitstoot daalt dan met ongeveer 60%. De warmtepomp zorgt voor de verwarming van het water en de temperatuur in het huis.

o KostenKosten voor de aanschaf van een volledige warmtepomp:volledige warmtepomp

Prijs Subsidie

Bron lucht € 6.500 - € 14.000 € 1.300 - € 2.500Bron bodem € 8.500 - € 19.500 € 2.800 - € 3.500Prijs is inclusief BTW en exclusief subsidies.

o BesparingEnergie verbruik van een HR-ketel vergeleken met een warmtepomp.

33

Energieverbruik per jaar (kWh of m3)

Energie kosten

Besparing

HR-ketel 1.050 m3 gas € 670 -Warmtepomp lucht 2.500 kWh € 500 € 170Warmtepomp bodem

1.800 kWh € 360 € 310

Hybride warmtepompEen hybride warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht of uit het ventilatiesysteem. De hybride warmtepomp werkt samen met een CV-ketel. Als de hybride warmtepomp het niet meer aan kan springt de CV-ketel bij. Dit gebeurt als het buiten heel koud is of als er veel warm water wordt gebruikt.Een hybride warmtepomp is het meest efficiënt als het gecombineerd is met een LTV. Als de hybride warmtepomp op de buitenlucht wordt aangesloten komt er buiten een buitenunit (een soort airco) te staan.

Buitenunit

o KostenKosten voor de aanschaf van een hybride warmtepomp van 5kW

Prijs Subsidie Subsidie A++ label

Exclusief Cv-ketel € 3.600 - € 4.600 € 1.500 € 1.800Inclusief Cv-ketel € 4.700 - € 6.700 € 1.500 € 1.800

Prijs is inclusief BTW en exclusief subsidies.

o Besparing Energie verbruik van een HR-ketel vergeleken met een hybride warmtepomp.

Energie verbruik voor verwarming

Energie kosten

Besparing

Hr-ketel 1400 m3 gas € 880,- -Warmtepomp 5 kW met HR-ketel

1.700 kWh + 530 m3 gas

€ 630 € 250

BiomassaketelEen biomassaketel is een Cv-ketel die in plaats van gas of olie op houten pellets of korrels wordt gestookt. Als je hout verbrandt ontstaan er net zoals bij gassen CO2, maar bij hout komt er minder vrij. Een boom die zet CO2 om in O2, maar een deel van de koolstofdioxide blijft in de boom zitten. Als de boom dood gaat en er niks met de boom wordt gedaan, dan gaat hij rotten. Bij dit proces zal alle koolstofdioxide in de boom uiteindelijk in de lucht terecht komen. Als de boom in de biomassaketel in één keer wordt verbrand, dan zal dezelfde hoeveelheid koolstofdioxide in de lucht terecht komen, alleen zal deze keer bij het proces waarbij de boom verdwijnt energie opgewekt. Hierdoor is het verbranden van hout beter voor het milieu dan gassen en olie verbranden.

Het nadeel van biomassaketels is dat er fijnstof ontstaat als hout wordt verbrand. Fijnstof zijn kleine vaste stukjes stof van kleiner dan 10 micrometer.

HR-ketel

34

HR-ketel staat voor hoogrendementsketel. Een HR-ketel is een stuk zuiniger dan een gewone Cv-ketel. Dat komt omdat de HR-ketel de warmte van de waterdamp die ontstaat bij het verbranden van gas gebruikt. Bij een normale Cv-ketel verdwijnt deze warmte via de afvoerpijp. De HR-ketel gebruikt deze warmte om het water weer mee op te warmen. Hierdoor gebruikt de HR-ketel 25 procent minder energie. Het rendement van een HR-ketel is daardoor ook 100 procent en het rendement van een normale Cv-ketel is maar 80 procent.

o HR-label Om te weten of een HR-ketel energiezuinig is, is er een gaskeurlabel gemaakt. Dit label geeft aan of de ketel voldoet aan de eisen op het gebied van: duurzaamheid, kwaliteit en prestaties. Er zijn drie verschillende HR klassen. Dat zijn:

HR-100: rendement van minimaal 100% HR-104: rendement van minimaal 104% HR-107: rendement van minimaal 107%

o CW-waardes De CW-waarde geeft aan hoeveel warm water de ketel per minuut kan leveren. Hoe hoger de waarde is des te meer warm water de ketel kan leveren. De waarde gaat uit van een temperatuur van ongeveer 40 graden Celsius. De waarde loopt op van CW1 tot CW6. De meest Cv-ketels hebben een waarde tussen de CW3 tot CW6. Dat komt omdat de waardes CW1 en CW 2 een te laag vermogen hebben. Kenmerken meest voorkomende CW waardes:

Vermogen van de ketelOm een goed idee te krijgen wat voor ketel er in het huis nodig is, is het handig om een globale berekening te doen. Dat gaat als volgt: gewenste temperatuur in huis x de grootte van de woning in m3 x 3,86 = vermogen van de cv-ketel in W : 1000 = vermogen in kW.Het verstandigst is om deze berekening per kamer te doen. Dat komt omdat het niet in iedere kamer even warm hoeft te zijn.

35

CW 3 10 L per min keuken of douche/bad (niet tegelijk)

€ 1.000 - € 1.200

CW 4 13 L per min keuken of douche/bad (beperkt tegelijk)

€ 1.000 - € 1.400

CW 5 17 L per min keuken of douche/bad (beperkt tegelijk)

€ 1.200 - € 1.800

CW 6 20 L per min keuken en douche/bad (tegelijk)

€ 1.600 - € 2.200

Prijsvergelijking Soort ketel Gemiddelde

prijsSubsidie Energiekosten per

jaarWarmtepomp (bron lucht)

€ 6.500,- tot € 14.500,-

€ 2.150,- tot € 3.400,-

€ 747,-

Warmtepomp (bron bodem)

€1.200,- tot € 21.000,-

€ 2.800,- tot € 4.000,-

€ 666,-

Hybride warmtepomp (exclusief Cv ketel)

€ 2.500,- tot € 4.500,-

€ 1.000,- tot € 1.500,-

€ 885,-

HR- 100 ketel € 2.200,- Geen € 1.054,-Biomassaketel € 6.000,-* Vanaf €2.500,- € 1.100,- tot € 1.210,-

Soort ketel Totaal kosten aanschaf + 15 jaar energieverbruik zonder subsidie

Gemiddelde kosten per jaar

Warmtepomp (bron lucht)

€ 17.705,- € 1.180,-

Warmtepomp (bron bodem)

€ 20.790,- € 1.386,-

Hybride warmtepomp (exclusief Cv ketel)

€17.165,- € 1.144,-

HR- 100 ketel € 18.010,- € 1.200,-Biomassaketel € 22.500,- tot € 24.150,- €1.500 tot € 1.610

Bij de berekening is uitgegaan van een huis van 152m2 *Bij de prijs zijn niet de kosten voor de aanleg van rookgaskanaal en de aansluiting op het Cv-systeem. De kosten hiervoor zijn rond de 2.350 euro.

3.5.9 Verwarming LTV (lagetemperatuurverwarming)

Het water dat door de radiatoren, vloer- of wandverwarming stroomt is 55 graden Celsius in plaats van 80 graden Celsius bij een gewone radiator. Dit zorgt voor een lager gas verbruik. Een LTV systeem is te koppelen aan alle HR-ketels, collectieve verwarming en warmtepompen.

Als er geen LTV systeem is komt het water terug bij de ketel rond een temperatuur van 60 graden Celsius. Als er een LTV systeem is gebruikt, komt het water terug met een temperatuur van rond de 25 graden Celsius. Dit water wordt door beide soorten systemen weer verwarmd. Alleen het grote verschil is dat bij een LTV systeem het rendement veel hoger is waardoor er minder gas verloren gaat.

o VoorwaardeDit systeem is alleen nuttig als het huis zeer goed geïsoleerd is. Ook moet er in het huis vloer- of wandverwarming of speciale radiatoren zijn.

36

o Nadelen en voordelenEen groot nadeel is dat het een tijd duurt voordat het huis op de gewenste temperatuur is. Dit geldt vooral bij vloer- en wandisolatie. Het is dus verstandig om het alleen te gebruiken in ruimtes die lang op dezelfde temperatuur verwarmd moeten worden. Voor ruimtes waar dat niet nodig is, is het verstandiger om een LT-radiator te gebruiken. Deze radiatoren warmen sneller op.

Vloerverwarming Droogbouw systeem vloerverwarmingDe vloerverwarming wordt in een isolatieplaat onder de vloer geplaatst. Hier bovenop kan makkelijk vloerbedekking worden geplaatst. Het voordeel hiervan is dat het het huis snel verwarmt. Dit systeem is vooral geschikt bij nieuwbouw woningen met een houten skelet.

Natbouw systeem vloerverwarmingBij dit systeem worden buizen en slangen van de vloerverwarming in een cementlaag geplaatst. Dit gebeurt door gleuven in de vloer te frezen. De vloer moet wel bewapende vloer (verstrekt met staaldraad) gebeuren. Dit moet het krimpen en het uitzetten van de vloer beheersen. Doordat het systeem in cement zit heeft het meer tijd nodig om op te warmen. Maar het houdt de warmte wel langer vast. Het systeem is vooral geschikt voor ruimtes die permanent bewoond worden, zoals de woonkamer. Doordat het er lang over doet om de gewenste warmte af te geven is het niet verstandig om het vaak aan en uit te zetten. Het is beter om het aan te laten staan. Als er lange tijd niemand in het huis zit, kan het systeem op een lagere temperatuur gezet worden. Als het systeem lange tijd uit staat en daarna weer aan gezet wordt moet het eerst goed worden gereinigd omdat er algen in kunnen gaan groeien.

Elektrisch vloerverwarmingHierbij wordt gebruikgemaakt van dunne matjes met elektrische draden er doorheen. Dit systeem is apart aangesloten en is dus niet verbonden met de centrale verwarming. Het systeem is vooral geschikt voor ruimtes die niet permanent bewoond worden, zoals de badkamer. Het verwarmt namelijk heel snel de ruimte, hierdoor is het geschikt om het aan en uit te zetten.

37

PrijsvergelijkingDroogbouw Afstand 20 cm Afstand 15

cmAfstand 10 cm De

prijs/kostenBijverwarming Uitgebreide

bijverwarming

Hoofdverwarming  matten

tot 20 m2 tot 15 m2 tot 10 m2 € 775,-tot 40 m2 tot 30 m2 tot 20 m2 € 950,-tot 60 m2 tot 45 m2 tot 30 m2 € 1.200,-tot 80 m2 tot 60 m2 tot 40 m2 € 1.400,-tot 100 m2 tot 75 m2 tot 50 m2 € 1.640,-tot 120 m2 tot 90 m2 tot 60 m2 € 1.900,-tot 140 m2 tot 105 m2 tot 70 m2 € 2.150,-tot 160 m2 tot 120 m2 tot 80 m2 € 2.340,-tot 180 m2 tot 135 m2 tot 90 m2 € 2.580,-tot 200 m2 tot 150 m2 tot 100 m2 € 2.850,-tot 220 m2 tot 165 m2 tot 110 m2 € 3.100,-tot 240 m2 tot 180 m2 tot 120 m2 € 3.350,-

NatbouwAfstand 20 cm Afstand 15

cmAfstand 10 cm De prijs/kosten

Bijverwarming Uitgebreide bijverwarming

Hoofdverwarming In gefreesd

tot 20 m2 tot 15 m2 tot 10 m2 € 750,-tot 40 m2 tot 30 m2 tot 20 m2 € 850,-tot 60 m2 tot 45 m2 tot 30 m2 € 990,-tot 80 m2 tot 60 m2 tot 40 m2 € 1.100,-tot 100 m2 tot 75 m2 tot 50 m2 € 1.250,-tot 120 m2 tot 90 m2 tot 60 m2 € 1.500,-tot 140 m2 tot 105 m2 tot 70 m2 € 1.690,-tot 160 m2 tot 120 m2 tot 80 m2 € 1.850,-tot 180 m2 tot 135 m2 tot 90 m2 € 2.005,-tot 200 m2 tot 150 m2 tot 100 m2 € 2.150,-tot 220 m2 tot 165 m2 tot 110 m2 € 2.265,-tot 240 m2 tot 180 m2 tot 120 m2 € 2.505,-

ElektrischVermogen in Watt

Prijs exclusief montage

Verwarmingsdraden afstand 12 cm

Verwarmingsdraden afstand 18 cm

320 € 95 2 m2 3 m2

520 € 115 4 m2 6 m2

730 € 130 5 m2 7,5 m2

930 € 140 6 m2 9 m2

1080 € 160 8 m2 12 m2

1760 € 190 13 m2 19 m2

2070 € 245 16 m2 24 m2

2350 € 295 20 m2 30 m2

38

3.5.10 Radiatorfolie  Radiatorfolie is folie dat tussen de radiator en de buitenmuur wordt geplaatst. Doordat de radiatoren vaak tegen een buitenmuur worden geplaatst, gaat er veel warmte verloren. Deze warmte gaat via de muur naar buiten en niet het huis in. Er zijn tegenwording twee manieren om radiatorfolie te monteren. Dat zijn: 

Folie op de muur.  De folie wordt op de muur achter de radiator geplaatst. De folie weerkaatst rond de 70 à 90 procent van de warmte terug. Hierdoor is er nog maar 30 procent warmteverlies vergeleken met een radiator zonder folie.  

Folie op de radiator. Het Nederlandse bedrijf Tonzon heeft een nieuwe techniek ontwikkeld. Zij hebben een manier bedacht waardoor het radiatiefolie op de radiator kan gemonteerd worden. Dit heeft een groot voordeel; het zorgt er namelijk voor dat er nu nog maar 4 procent warmteverlies is. Een ander voordeel is dat het niet te zien is en niet het interieur aantast.  

Hoeveel gas er mee wordt bespaard hangt af van een aantal factoren: hoe goed de ruimte is geïsoleerd, het rendement van de Cv-ketel en de manier waarop de bewoner zijn huis verwarmt.  

  Prijsvergelijking

Soort Gemiddelde prijs

Warmte reflectie

Besparing per jaar*

Terugverdientijd

Folie op de muur

€ 11 - € 15 70% 8 m3 gas€ 5,04

Binnen 2-3 jaar

Folie op de radiator

€ 15 - € 18 90% 10 m3 gas€ 6,30

Binnen 2-3 jaar

*De gasprijs is € 0,63 cent per m3. De besparing geldt voor huizen die geen spouwmuurisolatie hebben.

3.5.11 Leidingen  TONZON Bandagefolie  

Dit materiaal zorgt ervoor dat er minder warmte wordt verloren door het transport van warm water van de CV ketel naar de radiatoren. De folie wordt om de leidingen gewikkeld. Bij bochten en koppelstukken wordt er een extra laagje op aangebracht. De montage werkt precies hetzelfde als hoe een verzwikte enkel wordt ingepakt.

Buisisolatie Dit materiaal is gemaakt van Polyethyleen. Dit is een soort buis van schuim die om de leidingen wordt geplaatst. Dit houdt de leiding warm en zorgt voor minder warmteverlies. Het nadeel is wel dat de leidingen een stuk dikker worden.

39

Prijsvergelijking Soort prijs Besparing per jaar Terugverdientijd

TONZON Bandagefolie  

15 m is € 21,- 7,8 m3 = € 4,86 4 jaar

Buisisolatie 15 m is € 75,- 45m3 tot 60m3 = € 27,- tot € 36,-

1 tot 3 jaar

3.5.12 Rolluiken Rolluiken kunnen voor het raam of de deur worden gemonteerd zodat het donkerder wordt in het huis. Rolluiken kunnen goed gebruikt worden om te isoleren, omdat ze het zonlicht tegenhouden waardoor de warmte buiten het huis blijft. In de winter kunnen ze ook warmte binnenhouden waardoor er minder energie nodig is om het huis te verwarmen. Het heeft bijna dezelfde functie als dubbel- en HR+ glas. Het verschil is dat HR+ glas en dubbelglas meestal beter isoleren, maar rolluiken kunnen weer worden gebruikt als bescherming tegen inbraak. Dubbelglas, HR+ glas en rolluiken kunnen tegelijkertijd bij een raam worden toegepast. Dit zorgt voor de optimale isolatie. 

3.5.13 Verlichting LED lampen en spaarlampen zijn zeer zuinige lampen, ze verbruiken gemiddeld 85% minder stroom dan gloeilampen. Een nadeel is dat er schadelijke stoffen in zitten, zoals bv. kwik in de spaarlampen. Lange tijd waren spaarlampen het beste alternatief voor gloeilampen, dit kwam omdat LED lampen erg geavanceerd zijn en dus nog niet veel op de markt waren. Het voordeel van LED lampen is dat LED lampen dimbaar zijn, hierdoor hoeft de lamp niet altijd op volledige vermogen te branden en zal dit weer energie besparen. LED lampen hoeven in tegenstelling tot spaarlampen ook niet op te warmen, hierdoor is er meteen de gewenste hoeveelheid licht. Ook gaan LED lampen veel langer mee dan spaarlampen.

Prijsvergelijking Soort Gemiddelde

prijs 60 Watt Lumen Nuttige

energie Gemiddelde levensduur in jaren

Kosten verdeeld over 20 jaar

Gloeilamp € 2,- 700 5 % 1 € 400,-Spaarlamp € 2,50 tot

€ 7,50 741 Gelijk aan

12 Watt5 tot 7 € 86,-

Led lamp € 25,- tot € 60,-

806 Gelijk aan 8 tot 12 Watt

25 tot 50 € 90,-

40

3.5.14 Meetapparatuur Meetapparatuur kan erg handig zijn om te zien hoeveel energie wordt verbruikt. Er wordt minder energie gebruikt doordat mensen zich er bewust van worden hoe hun energieverbruik is. Sommige meetinstallaties werken ook op afstand via een app. Hierdoor wordt energie bespaard als er vergeten is om een lamp uit te zetten. Deze kan dan namelijk op afstand worden uitgezet. Deze apparaten zijn niet altijd verkrijgbaar. Dit hangt vooral af van de energieleverancier die men heeft en wat deze voor apparaten aanbiedt. De volgende meetapparatuur is verkrijgbaar:

HuisbaasjeHuisbaasje bestaat uit een meetset en een app waar alles mee bijgehouden kan worden. Het is gemaakt door de Consumentenbond. De app geeft inzicht in wat er wordt gebruikt aan stroom en geeft handige bespaartips.

Toon Toon is een apparaat van Eneco. Het geeft een duidelijk beeld van het energie verbruik. Dit is te zien per dag, per week, per maand of per jaar. Ook is er een app waarmee alle apparaten, verwarming en verlichting op afstand bediend kan worden. Er kunnen ook losse apparaten bij gekocht worden. Dat zijn:

o Fibaro slimme stekkerGeeft per apparaat aan wat het gebruikt.

o Philips Hue lampenKan er op afstand licht aan- of uitgezet worden. Ook kan de felheid van de lampen bepaald worden.

o Zon op ToonLaat het verbruik en de opwek van de zonnepanelen zien.

o Fibaro rookmelderGeeft een waarschuwing op de telefoon als er rook gesignaleerd wordt.

QboxQbox is een slimme meter van Qurrent. Het komt in de test van Kassa als best naar voren. Het meet alleen de energie die er gebruikt wordt en laat dat zien in een gratis app. Ook mogelijk om energie teruglevering te zien. Dit is alleen nodig als er zonnepanelen zijn.

EnviREnviR is een slimme meter van Current Cost. Op het apparaat of op de computer is het mogelijk om het energie verbruik te zien. Het apparaat zelf moet in de meterkast worden geïnstalleerd.

Prijsvergelijking Merk Van wie? Abonnement Aanschaf

prijsOverig

Huisbaasje

Consumentenbond

N.v.t. € 149,00 Eerste 3 jaar gratis daarna€ 1,- per maand

Toon Eneco Gratis bij 4 jaar Eneco

€ 200,-

Installatie €75,-

Qbox Qurrent Gratis als klant (€ 49,- borg)

€ 90,- Terug levering bijhouden totaal €50,- extra

EnviR Current Cost N.v.t. € 129,- Uitbreiding stekkers mogelijk

41

3.5.15 Tochtstrip Een tochtstrip is een strip voor onder een deur. Deze strip zorgt ervoor dat er geen wind onder de deur doorgaat. Hierdoor koelt het minder snel af in de kamer en is er minder energie nodig om de kamer te verwarmen. 

3.5.16 Koken Gas

Bij koken met gas wordt er gebruik gemaakt van de warmte die vrijkomt bij het verbranden van gas. Het grote nadeel van koken op gas is dat er warmte verloren gaat. Het rendement van koken op gas is rond de 50%. Door het warmteverlies duurt het koken op gas langer dan koken op inductie- of keramische kookplaat. Een voordeel van gas is dat alle pannen gebruikt kunnen worden en er geen extra leidingen aangelegd te hoeven worden omdat bijna alle huizen voorzien zijn van een gasaansluiting.

Inductie kookplaatBij het koken met inductie wordt de bodem van de pan verhit. De plaat waar de pan opstaat wordt zelf niet verhit. Hierdoor is het rendement 80 tot 90%. Als de pan van de plaat wordt gehaald is de plaat vrijwel meteen koud. Dit zocht ervoor dat er vrijwel geen warmte verloren gaat. Het nadeel van inductie is dat er een aparte stop moet komen omdat de plaat veel stroom verbruikt. Het voordeel is dat er geen gas gebruikt wordt en het een hoog rendement heeft.

Keramische kookplaat Bij het koken op een keramische plaat wordt de kookplaat warm waardoor de pan heet wordt. De plaat wordt verhit door metalen spiralen die in de plaat liggen. Op die spiralen komt stroom te staan waardoor die heet worden. Het voordeel van deze manier is dat er veel warmte nuttig gebruikt wordt. De keramische kookplaat heeft een rendement van 60%. Het nadeel is dat er een aparte stop in de meterkast moet komen omdat er veel stroom gebruikt wordt. Een ander nadeel is dat als de pan van de plaat wordt gehaald dat de plaat nog erg heet is.

Prijsvergelijking Manier Energie Energie kosten* Rendement

Gas 37m3 = 361 kWh

€ 23,31 50%

Inductie 175 kWh € 35,- 80 % tot 90% Keramisch 225 kWh € 45,- 60%

*Energie kosten gaan uit van €0.63 per m3 gas en €0.20 per kWh

42

3.6 Energie opwekken 3.6.1 Zonnepanelen

Zonnepanelen zijn de bekendste manier om energie op te wekken. Ze worden bijvoorbeeld gebruikt op het ruimtestation ISS, omdat het lastig is om daar energie op te wekken. Je kan er geen windturbines plaatsen, want er is geen wind en je kan er ook heel lastig energie uit grondstoffen halen omdat die er dan eerst naartoe gestuurd moeten worden. Ook worden ze door de particulier gebruikt. in Amersfoort zijn er al ongeveer 3.000 huishoudens met zonnepanelen.

Zonnepanelen zijn panelen die als er licht op valt het licht omzetten in energie dat kan worden gebruikt. Ook kunnen zonnepanelen energie opwekken als het bewolkt is. Zonnepanelen bestaan meestal uit silicium. Dit silicium bestaat uit twee lagen. Als er licht op deze twee lagen schijnt ontstaat er een elektrische stroom die tussen de twee lagen gaat lopen. Deze stroom wordt opgevangen en kan dan worden gebruikt.Er zijn vijf verschillende soorten zonnepanelen, monokristallijn, polykristallijn, Amarf, PVT en glas-glas zonnepanelen.

Monokristallijn zonnepanelen Dit zijn panelen die maar uit één kristal soort bestaat, hierdoor kunnen ze het meest energie opwekken van de vier. Wel zijn ze het duurst.

Polykristallijn zonnepanelen Polykristallijn zonnepanelen zijn zonnepanelen die uit meerdere grovere kristallen bestaan. Ze zijn goedkoper dan monokristallijn zonnepanelen en hebben nog steeds een redelijk hoog rendement.

Amorf zonnepanelen of dunne film zonnepanelen Dit zijn zonnepanelen die geen kristal in zich hebben. Hierdoor leveren ze het minste energie op van de vier. Wel zijn ze erg buigzaam en dun. Ze worden meestal gebruikt op voertuigen zoals boten, auto's en bussen.

PVT zonnepanelenHet laatste soort zonnepanelen zijn PVT zonnepanelen. PVT staat voor Photo Voltaïsch Thermisch. Dit zijn zonnepanelen die naast normale elektriciteit opwekken ook water kunnen opwarmen, het is een soort zonneboiler en zonnepaneel in één. Met een PVT paneel wordt dus zowel gas om water op te warmen als elektriciteit bespaard. Nog een voordeel van de PVT panelen is dat als er in de winter sneeuw op ligt, er warm water naar de panelen kan worden gevoerd waardoor het sneeuw smelt. Hierdoor kunnen de zonnestralen weer op de panelen komen en is er een hogere energieopbrengst in de winter. Het nadeel van PVT panelen is dat ze erg duur zijn. Ook ligt het rendement lager doordat de zonnestralen op het paneel zowel het water moeten verwarmen als energie moeten opwekken.

43

Glas-glas zonnepanelen Dit zijn nieuwere zonnepanelen die een langere levensduur hebben dan de andere zonnepanelen. Ze worden ook minder snel zwak. Na 20 jaar kunnen ze nog steeds 80% van hun optimale capaciteit opwekken. Glas-glas zonnepanelen zullen dus het meest opleveren, maar het zal langer duren. Omdat de technologie erg nieuw is is er nog maar weinig aanbod op de markt, hierdoor zijn de zonnepanelen op dit moment nog erg duur.

Richting Zonnepanelen worden meestal naar het zuiden gericht, dit komt omdat daar het langst de zon schijnt. Ook zijn in de middag de zonnestralen het sterkst en dan is de zon ook in het zuiden. De sterkte van een zonnepaneel wordt gemeten in Wattpiek. Een zonnepaneel van één vierkante meter heeft een wattpiek tussen de 100 en 200. Deze panelen kunnen dan ongeveer 120 kWh opleveren. In de afbeelding hiernaast staat wat de optimale positie is om zonnepanelen te plaatsen. De optimale positie is gericht op het zuiden onder een hoek van ongeveer 30 tot 40 graden vanaf de grond, dit zorgt voor een rendement van 100%. De minst optimale hoek voor een zonnepaneel is naar het noorden gericht onder een hoek van 90 graden, hierbij heeft het zonnepaneel maar een rendement van 18%. In een leeg open veld kan je dus de zonnepanelen het best op het zuiden gericht hebben. Wel moet er worden opgepast met omliggende huizen of bomen, die kunnen zorgen voor schaduw en een lagere rendement geven van je zonnepanelen.

Installatie op de grondAls zonnepanelen op de grond worden geïnstalleerd is er een speciale installatie nodig. In de grond moet eerst een fundering worden aangebracht zodat de constructie met de panelen niet in de grond zakt. Dit kan met beton of door een gat te graven en een worteldoek neer te leggen en het gat vullen met grint. Bovenop de fundering kan dan een platte dak installatie worden geplaatst. Het voordeel van het plaatsen van de zonnepanelen op de grond is dat de panelen onder een ideale hoek geplaatst kunnen worden ten opzichte van de zon. Hierdoor is de terugverdientijd groter dan op een schuin dak. Het nadeel is dat de kans op diefstal van de panelen groter is. Ook is de kans op schaduw erg groot. Het plaatsen van zonnepanelen in de tuin betekent ook dat verkleining van het te gebruiken tuinoppervlak.

44

Vergelijking zonnepanelen Polykristallijn Monokristallijn

Kristallen in het silicium

Meerdere grove kristallen

Een kristal

Kleur panelen Blauw/paars Donker Rendement Iets lager dan

monokristallijn Hoger dan polykristallijn

Vorm zonnecellen Vierkant Afgeronde hoekenPrijs € 150 - 300 € 200 - 400 Uiterlijk

Schakelingo Parallel

Een parallelschakeling houdt in dat alle zonnepanelen los van elkaar geschakeld zijn. Ze zijn geschakeld met de plus polen aan de plus polen en de min polen aan de minpolen. Voordelen:Als een paneel een lagere opbrengst heeft door bijvoorbeeld schaduw dan vermindert het niet de opbrengst van de andere panelen. De opbrengst is dus hoger dan bij een serie schakeling.Een ander voordeel is, dat er per paneel bijgehouden kan worden wat het opbrengt.Nadeel: Een parallelschakeling is fors duurder dan een serie schakeling. Daarom is het verstandig alleen een parallelschakeling te gebruiken als er veel schaduw is.

o Serie Serie schakeling houdt in dat alle zonnepanelen in hetzelfde systeem met de plus- en de minpolen aan elkaar verbonden zijn. De panelen vormen samen als het ware een grote zonnecel

Voordelen:De spanning is hoger dan in een parallelschakeling. Als de zonnecellen in serie zijn geschakeld dan is de spanning (in volt) over het de panelen hoger dan wanneer ze los geschakeld worden. In serie wordt de spanning bij elkaar opgeteld. Dit levert 2 voordelen op.

45

Minder verliesDoordat de spanning hoger is is de weerstand lager in de schakeling. Het nadeel van weerstand is, is dat het energie omzet in warmte en dat betekent energieverlies. Dus hoe lager de weerstand hoe minder energie er verloren gaat.

Makkelijk omzetten naar wisselspanningIn een gebouw wordt 230 Volt wisselspanning gebruikt. Wisselspanning is dat er heel snel gewisseld wordt tussen de plus- en de minpool. Zonnepanelen leveren gelijkspanning. Als deze stroom in het gebouw gebruikt moet worden moet het omgezet worden naar wisselspanning. Dit doen omvormers. Het enige wat de omvormer moet doen is de spanning lager maken en dan omzetten naar wisselspanning. Lager maken gaat makkelijker omdat in serie de spanning hoog is.

Nadelen:Als er een paneel defect is dan werkt het hele systeem niet meer en zal er ook geen opbrengst meer zijn. Ook zal de opbrengst een stuk lager zijn als er op een paneel schaduw valt of vuil zit waardoor de opbrengst van die paneel lager zal zijn. Dit heeft dan gevolgen voor de hele serie want de laagste spanning van de serie wordt door alle panelen opgewekt.Een ander nadeel is dat er niet bijgehouden kan worden hoeveel energie elk paneel opwekt. Hierdoor kan er niet gezien worden of een paneel slecht werkt.

Vergunning Zonnepanelen zijn een handige oplossing om energie op te wekken en hiermee de energierekening te verlagen, maar zonnepanelen mogen niet zomaar geplaatst worden zonder vergunning. Er zijn hier meerdere eisen voor, maar in de meeste gevallen wordt er wel voldaan aan die eisen voor zonnepanelen. Dit is overigens niet in alle gevallen zo.Aan de volgende eisen moet er voldaan worden om zonder vergunning de zonnepanelen te mogen plaatsen:1. De zonnepanelen moeten op een dak worden geplaatst.2. De zonnepanelen moeten een omvormer hebben. Dit kan geïntegreerd

worden en een zonnepaneel of de aangesloten omvormer moet in het betreffende gebouw worden geplaatst.

3. Als de zonnepanelen op een schuin dag worden geplaatst dan gelden de volgende regels:

a. De zonnepanelen mogen niet uitsteken. Dit betekent dat de zonnepanelen binnen het dakvlak moet liggen.

b. De panelen moeten in het dak worden geplaatst of het moet direct op het dak worden geplaatst.

c. De hellingshoek van de zonnepanelen moet hetzelfde zijn als de hellingshoek van het betreffende dak.

46

4. Als de zonnepanelen op een plat dak worden geplaatst dan gelden de volgende regels:

a. De panelen moeten ten minste zo ver van de dakrand verwijderd zijn als de hoogte van de panelen.

5. De panelen mogen niet zomaar worden geplaatst op een door het Rijk aangewezen dorpsgezichten en stadsgezichten.

Als er niet aan deze eisen voldaan wordt moet er een vergunning aangevraagd worden bij de desbetreffende gemeente.

Prijsvergelijking Monokristallijn Vermogen (Wp)

Gemiddelde prijs

20 panelen

Jaarlijkse besparing

Terug-verdientijd

Totale besparing

265 € 210,- € 4.200,- € 964,60 4,35 jaar € 24.738,-270 € 240,- € 4.800,- € 980,80 4,88 jaar € 24.642,-275 € 356,- € 7.120,- € 1.001,- 7,09 jaar € 22.910,-

Er is uitgegaan van een ligging op het zuiden onder een hoek van 35 graden. Het rendement is daardoor 0,91. Er is geen rekening gehouden dat het rendement minder wordt. Bij de totale besparing is uitgegaan van een levensduur van 30 jaar. Het elektriciteitstarief is in die 30 jaar € 0,20 per kWh. De drie vermogens die zijn vergeleken zijn het meest voorkomend.

Polykristallijn Vermogen (Wp)

Gemiddelde prijs

20 panelen

Jaarlijkse besparing

Terug-verdientijd

Totale besparing

250 € 210,- € 4.200,- € 910,- 4,62 jaar € 31.850,-255 € 215,- € 4.300,- € 928,20 4,63 jaar € 32.487,-265 € 340,- € 6.800,- € 964,60 7,05 jaar € 33.761,-

Er is uitgegaan van een ligging op het zuiden onder een hoek van 35 graden. Het rendement is daardoor 0,91. Er is geen rekening gehouden dat het rendement minder wordt. Bij de totale besparing is uitgegaan van een levensduur van 35 jaar. Het elektriciteitstarief is in die 35 jaar € 0,20 per kWh. De drie vermogens die zijn vergeleken zijn het meest voorkomend.

De totale besparing van zowel mono- als polykristallijn zonnepanelen zal in de praktijk lager zijn omdat het rendement na verloop van tijd zal afnemen. Ook kan de energieprijs dalen of stijgen waardoor er niet met zekerheid bepaald kan worden wat de terugverdientijd is. Het is niet met zekerheid te zeggen wanneer de zonnepanelen terugverdiend zijn. Dit komt omdat de energieprijs kan veranderen. Andere factoren die dit kunnen beïnvloeden zijn het weer en of er schaduw op de panelen valt. Als de zon veel schijnt in een jaar zal de opbrengst hoger zijn. Maar dit geldt ook omgekeerd: schijnt de zon niet veel dan is de opbrengst veel lager.

47

Prijsverhouding tussen mono- en polykristallijn zonnepanelen.Wat piek (WP) Aantal Mono Poly

600 2x300 € 1.060 € 1.0201500 5x300 € 2.445 € 2.3452000 8x250 € 3.035 € 2.9002500 10x250 € 3.800 € 3.6353000 10x300 € 4.275 € 3.7153500 14x250 € 5.305 € 5.0754000 16x250 € 5.825 € 5.5555000 20x250 € 6.965 € 6.6306000 20x300 € 8.220 € 7.820

OpslaanOverdag kunnen zonnepanelen meer energie opwekken dan er wordt gebruikt. Deze overige energie kan dan worden terug geleverd aan het net. De energieleverancier betaald voor deze terug geleverde elektriciteit. Maar de energieleverancier betaald minder dan dat het huishouden zou moeten betalen. 's Avonds wordt er niet genoeg energie geproduceerd, daarom moet er extra energie van de energieleverancier worden gebruikt. Dit kost het huishouden geld. Doordat het huishouden meer geld betaald dan de energieleverancier voor de stroom. Kost de energie het huishouden meer geld dan de energieleverancier. Een accu kan worden gebruikt om energie op te slaan, hierdoor kan de overtollige energie van overdag 's avonds worden gebruikt en is het huis 100% zelfvoorzienend.

3.6.2 ZonneboilersZonneboilers zijn erg vergelijkbaar met zonnepanelen. Beide gebruiken ze zonlicht om energie op te wekken. Het verschil is dat zonneboilers de energie gebruiken om water op te warmen. Dit warme water kan bijvoorbeeld worden gebruikt in de douche, bad of in de radiator. Zonneboilers zijn een uitstekend alternatief voor aardgassen. Ze stoten geen CO2 uit. In een huishouden van vier personen bespaart een zonneboiler jaarlijks zo'n 340 kg CO2-uitstoot en 190 m3 gas. In de winter zal de zonneboiler niet genoeg water verwarmen om het huis te voorzien. Hiervoor kan er een combiketel of warmtepomp erbij worden aangesloten.

Als er een zonneboiler aangeschaft wordt kan het huishouden subsidie krijgen. Dat wil zeggen dat de overheid meebetaalt voor de aanschaf van de boiler. De boiler moet wel aan drie eisen voldoen. Allereerst mag het maximaal een apparatuuroppervlakte van 200 vierkante meter hebben. Ook moet de boiler tapwater kunnen leveren, als laatste moet het voorzien zijn van de productiekaart en technische documentatie.

48

Er zijn vier soorten zonneboilers.1. Standaard zonneboiler

De collectoren op het dak verwarmen het water. Het verwarmde water kan worden opgeslagen in een voorraadvat. Dit vat wordt in het huis geplaatst en heeft een capaciteit van 80 tot 250 Liter.

2. Compacte zonneboilerEen compacte zonneboiler doet precies hetzelfde als een standaard zonneboiler, maar het voorraadvat is samengevoegd met de collectoren. Hierdoor is er geen vat nodig in het huis. Dit is alleen handig als er in het huis geen ruimte is voor een voorraadvat. Het nadeel hiervan is dat de capaciteit kleiner is, namelijk tussen de 70 en 170 Liter.

3. Zonneboilercombi Een zonneboilercombi verwarmt niet alleen het water, maar kan ook de temperatuur in het huis regelen. Om een zonneboilercombi te gebruiken moeten er wel veel collectoren worden geplaatst en is een groter voorraadvat nodig dan een standaard zonneboiler gebruikt. Het voordeel hiervan is dat bij een gezin van 4 personen nog eens 180 m3 gas wordt bespaard. Dit levert ongeveer 100 euro extra op. Ook is er een optie om er een Cv-ketel die op gas werkt aan te koppelen. De Cv-ketel gaat alleen werken als de temperatuur uit de boiler niet warm genoeg is.

4. Cv zonneboilers De Cv zonneboiler werkt hetzelfde als een normale zonneboiler, maar het heeft een extra warmtewisselaar in de Cv-ketel. Hierdoor hoeft het water dat uit het voorraadvat komt niet nog eens verwarmd te worden.

Het rendement Het rendement van een zonneboiler is erg hoog, dit kan oplopen tot wel 50%-70%. In de zomer, het voorjaar en het najaar zal het rendement van de zonneboiler erg hoog zijn. Het kan zelfs voorkomen dat de Cv-ketel of warmtepomp niet eens aan hoeft te gaan. In de winter zal het rendement veel lager zijn omdat het kouder is en de zon niet veel schijnt. Maar ook in de winter levert het warm water op. Dit water wordt opgeslagen en kan dan elektrisch na-verwarmd worden. Het rendement van een zonneboiler is afhankelijk van:

Hoeveel water er wordt gebruikt. Oriëntatie op de zon. De hoek van de installatie. Hoeveel mensen er gebruik van maken. Hoeveel energie voor de zonneboiler werd gebruikt. Huidig energietarief. Hoeveel subsidie ontvangen kan worden.

49

PrijsvergelijkingDit zijn de gemiddelde kosten die gemaakt worden bij de aanschaf van een zonneboiler met collectoren. Soort Aanschaf Installatie Totaal Subsidie Totaal

1 collector, boiler 100 L

€ 1.750 €650 €2.400 €500 €1.900

2 collectoren, boiler 100 L

€ 2.350 €750 €3.100 €600 €2.500

2 collectoren, boiler 200 L

€2.750 € 850 €3.600 €750 €3.850

3 collectoren, boiler 300 L

€3.950 €1.200 €5150 €900 €4.250

Dit is de geschatte terugverdientijd van verschillende soorten zonneboilers. Kleinere zonneboilers hebben een langere terugverdientijd. Soort Prijs Besparing

gasJaarlijkse besparing

Terugverdientijd

1 collector, boiler 120 L

€ 1.914 200-250 m3 € 140 – 170 13 – 11 jaar

2 collectoren, boiler 200 L

€ 2.475 400-520 m3 € 280 – 350 8 – 7 jaar

3 collectoren, boiler 300 L

€ 3.429 600-825 m3 € 400 – 560 8 – 6 jaar

Hierin staan de specifieke kosten voor een boilersysteem voor een gezin van 4 personen. Systeem Richtprijs Subsidie Totaalbedrag Rendement

HRS200D/4,8m2 € 5.083 € 991 € 4.092 15,3%HRS200L/4,8 m2 € 4.649 € 1.212 € 3.437 14,3 %

Systeem Besparing per

jaarBesparing over 25 jaar

Opgewekte energie in KWh

HRS200D/4,8m2 € 409 - € 473 € 18.232 5683 – 6613 HRS200L/4,8 m2 € 309 - € 372 € 13.753 4266 - 5146

De HRS200D/4,8m2 bestaat uit 3 HPC Collectoren van 1,6m2. Het is geschikt voor tapwater, de verwarming van het huis en de vaatwasser. De capaciteit is geschikt voor een gezin met twee kinderen. Doordat de verwarming ook aan dit systeem is gekoppeld is het nodig om gas te gebruiken om de juiste temperatuur te krijgen voor de capaciteit.

De HRS200L/4,8 m2 bestaat uit 3 HPC Collectoren van 1,6m2. Het is geschikt voor het tapwater en de vaatwasser. De capaciteit is geschikt voor een gezin met twee kinderen.

50

De consumentenbond heeft in april 2016 getest welke zonneboilers de beste zijn. Hierbij zijn de installatiekosten niet meegerekend. Omdat er heel veel verschillende zonneboilers op de markt zijn zijn niet alle zonneboilers getest en in de ranglijst meegerekend. Er is dus geen garantie dat dit de allerbeste zonneboilers zijn.Merk en type Prestatie Betrouw-

baarheidinstallatiegemak

Testoordeel

Weging testoordeel

60% 30% 10% -

Remeha RemaSOL 150SE-1S

7,4 10,0 5,8 8,0

HR Solar Hrs200L / 5,0

7.5 9,3 5,9 7,9

Nefit SolarLine 1-120 II

6,8 10,0 5,5 7,6

Sonnenkraft Compact E 300

7,0 9,2 6,4 7,6

Vaillant Aurostep Plus VIH S2 250

6,8 9,2 5,9 7,5

Viessmann Vitosol 200-F

6,7 8,2 5,5 7,0

Merk en type Richtprijs Inhoud opslagvat

Subsidie Totaalprijs

Remeha RemaSOL 150SE-1S

€3.400 150 L €1.405 € 1.995

HR SolarHrs200L / 5,0

€3.000 200 L €1.335 € 1.665

NefitSolarLine 1-120 II

€2.150 120 L €823 € 1.327

SonnenkraftCompact E 300

€3.400 300 L €1.193 € 2.207

VaillantAurostep Plus VIH S2 250

€2250 246 L €1.274 € 976

Viessmann Vitosol 200-F

€2.650 250 L €926 € 1.727

51

3.6.3 WindturbinesWindturbines worden veel gebruikt om energie op te wekken. In 2013 hebben alle windturbines van Nederland bijna 5% van de stroom die we nodig hadden geproduceerd. Dit zorgde ervoor dat we 2.674 kton CO2 minder hebben uitgestoten. Een windturbine die bij een huis kan worden bevestigd is minder groot dan die van de overheid. Ook is er een vergunning nodig als er één geplaatst moet worden. Een windturbine kan op het dak worden bevestigd of op een aparte paal. Deze paal mag maximaal 15 meter hoog zijn. Er zijn drie verschillende soorten windturbines. Allereerst is er de normale, de Horizontale-as-turbine, de windturbine met de propeller. Deze wordt voornamelijk gebruikt in vlakke gebieden zoals het platteland of de zee. Ook heb je de Verticale-as-turbine. Deze windturbine werkt vooral goed op plekken waar vaker windvlagen voorkomen en de windrichting meer varieert, zoals in de stad. Je hebt twee soorten Verticale-as-turbines. Het Darrieus type en het Savonius type. Ook heb je speciale Verticale-as-turbines waarbij deze twee soorten zijn samengevoegd.

Prijsvergelijking Merk Aanschaf-

prijsOpbrengst Verbruik Totale

verbruikOpbrengst per jaar

Terugverdientijd

WRE 060 € 37.187,50 505 kWh 7 kWh 498 kWh € 54,87 677 jaarSkystream € 10.742,03 2219 kWh 24 kWh 2195 kWh € 241,45 44 jaarAirdolphin € 17.548,00 411 kWh 63 kWh 348 kWh € 38,28 458 jaarSwift € 13.208,00 191 kWh 66 kWh 125 kWh € 13,75 960 jaarWRE 030 € 29.512,00 425 kWh 15 kWh 410 kWh € 45,10 654 jaarEnergy Ball

€ 4.324,00 75k Wh 0 kWh 75 kWh € 8,25 524 jaar

Passaat € 9.239,16 606 kWh 0 kWh 606 kWh € 66,66 138 jaarMontana € 18.508,07 2843 kWh 115 kWh 2728 kWh € 300,08 61 jaarTurby € 21.350,00 264 kWh 15 kWh 249 kWh € 27,39 779 jaarAmpair € 8.925,00 262 kWh 79 kWh 183 kWh € 20,13 443 jaar

De gegevens zijn afkomstig uit een test in Zeeland van 1 april 2008 tot en met 30 april 2009. De gemiddelde windsnelheid was 3,7 m/s. Dit zal in Leusden lager zijn, de terugverdientijd zal dus langer zijn. De prijs bevat geen onderhouds- en installatie kosten. De Skystream en de Montana zijn de enige windmolens die een beetje rendabel zijn. Maar het is maar de vraag of ze het 44 en 61 jaar vol houden.

52

3.6.4 Bodemwarmte en aardwarmte Werking 

Bij bodemwarmte wordt er een buis van 100 tot 400 meter diep de grond in geboord. Deze buis loopt ook weer omhoog. In de buis wordt koud water gepompt, dit water stroomt naar beneden en daar warmt het water op. Dit warme water stroomt weer omhoog. Daarna komt het water langs een warmtewisselaar die boven op de grond staat en dan wordt de warmte afgetapt. Het water gaat weer opnieuw naar beneden. Bodemwarmte wordt meestal gebruikt voor kleinere projecten zoals huizen. Dit komt omdat het een stuk goedkoper is dan een aardwarmte systeem. 

Bron Bodemwarmte ontstaat doordat de zon op het aardoppervlak schijnt. Hierdoor warmt de grond op en het ook het oppervlaktewater warmt op. Dit verwarmde water zakt dan de grond in. Hierdoor warmt de grond op.  

Opslag Water dat tussen de 30 en 300 meter onder de grond zit, houdt dezelfde temperatuur. Dit maakt het ideaal om warmte op te slaan op die diepte. In de zomer wordt het koele water uit de grond omhoog gepompt om de lucht af te koelen. Daarna wordt het verwarmde water weer terug de grond ingepompt. In de winter wordt dan dit verwarmde water omhoog gepompt om de lucht te verwarmen. Dan koelt het water weer af en dat wordt dan weer in de grond gepompt. Dit blijft zo doorgaan. 

Probleem  Het nadeel van bodemwarmtesystemen is dat het water maar een paar graden kan verwarmen. Bij een diepte van 400 meter wordt het water ongeveer 17 graden. Als een huis moet worden verwarmd is er minstens 50 graden warm water nodig. Het water uit het bodemwarmtesysteem moet dus ook nog extra verwarmd worden voordat het gebruikt kan worden. 

Werking Er worden twee buizen in de grond geboord. Deze buizen komen tot een diepte tussen de 1,5km en de 4km. Hier wordt koud water in gepompt. Door de temperatuur van de aarde wordt het water opgewarmd. Dit warme water wordt dan weer omhoog gepompt. Er zijn twee soorten aardwarmte systemen, het gesloten- en het open systeem.  

Bij een gesloten systeem wordt een mengsel van water en antivries omlaag en omhoog gepompt. Dit water wordt alleen gebruikt voor de verwarming van het huis of leidingwater. Daarna wordt het weer de grond in gepompt om opnieuw op te warmen. Omdat dit water niet uit het systeem gaat is hier meestal geen vergunning voor nodig. Er is wel een vergunning nodig als het om grote systemen gaat. 

Bij een open systeem wordt het verwarmde water wel gebruikt om te douchen en als kraanwater. In dit water zit geen antivries en het gaat ook niet terug de grond in. Voor een open systemen is er altijd een vergunning nodig.

53

Open systemen worden meestal alleen gebruikt voor woonwijken, kassencomplexen en grotere kantoren. 

De meeste aardwarmte systemen werken niet met radiatoren. Dit komt omdat voor radiatoren je water van 70 tot 90 graden nodig hebt. De meeste aardwarmte systemen gaan niet diep genoeg de grond in om deze temperatuur te kunnen produceren. Een LTV (lage temperatuur verwarming) radiator kan wel worden gebruikt voor aardwarmte systemen. Ook werkt vloer- en wandverwarming. In 2007 is de eerste aardwarmtewinning van Nederland gemaakt in Bleiswijk. 

Aardwarmtesystemen worden meestal gebruikt bij grote projecten zoals een het verwarmen van een hele wijk. Dit komt omdat het erg duur is vergeleken met een bodemwarmtesysteem. 

Bron Aardwarmte ontstaat door de warmte van de aardkern. De kern wordt geschat op een temperatuur van 2.000 tot 12.000 graden Celsius. Deze warmte die ontstaat uit de kern wordt aardwarmte genoemd. De temperatuur neemt iedere kilometer dieper de aarde in met 30 graden toe.  

Problemen In theorie zou er in Nederland genoeg energie in de bodem zitten om drie keer aan de energiebehoefde te voldoen. Maar aardwarmte kost meer dan het oplevert. Dat komt omdat het heel duur is om een aardwarmte energiecentrale te bouwen. Een ander probleem is dat niet overal in Nederland de bodem geschikt is. Daardoor moeten er eerst proefboringen gedaan worden om te kijken of de bodem geschikt is en dat kost veel geld.  

Voordelen Een groot voordeel is dat er boven de grond geen grote installaties nodig zijn, zoals bij een warmtepomp op lucht. Ook is er geen geluid dat er wel is bij een warmtepomp op lucht. Een ander groot voordeel is is dat er altijd warmte is dat uit de grond gehaald kan worden.  

Prijsvergelijking Een Cv-ketel kost elk jaar veel geld als het op gas werkt. Energie kosten zijn hieronder in een tabel vermeld, de gasprijs is inclusief heffing, transport en btw. De hoeveelheid gas is alleen voor het verwarmen van het huis.HR-combi Cv-ketel:Gasprijs Hoeveelheid gas voor

een vrijstaande woningTotale kosten

55 cent/m3 2.300 m3 € 1265,- per jaar

De investering voor een HR-combi Cv-ketel staat hieronder vermeld, Deze Cv-ketel gaat gemiddeld 15 jaar mee.Gemiddelde aanschafprijs

Onderhoudskosten Totale kosten 15 jaar

Kosten per jaar

€ 1.500,- € 1.650,- € 3.150,-. € 210,-

54

Aardwarmte:Elektriciteitskosten Kosten gas Besparing

€ 340,- per jaar € 1265,- per jaar € 925,- per jaarEr zijn verschillende pompsoorten, de pomp die hier is gebruikt is een 8 kWh warmtepomp met een COP van 4,5.

Gemiddelde aanschafprijs

Eenmalige besparing

Besparing per jaar

Terugverdientijd in jaren

Winst

€ 20.000,- € 5.250,- aanschaf HR-combi Cv-ketel

€ 925,- energie

16 jaar € 7.400,-

Een warmtepomp gaat gemiddeld 25 jaar mee. Een HR-combi Cv-ketel gaat gemiddeld 15 jaar mee. Dat betekent dat in de levensloop van een warmtepomp 1,6 HR-combi Cv-ketels mee gaan. Dit houdt in dat de kosten voor een HR-combi cv-ketel € 3.150,- x 1,6 dat komt neer op € 5.250,-. In 25 jaar wordt er minimaal € 5.250,- uitgegeven aan installaties om het huis te verwarmen. Dat betekent dat er € 14.750,- extra moet worden uitgegeven.

3.6.5 RegenDoor een waterrad in de regenpijp te laten plaatsen kan dit energie opwekken als het regent. In Nederland regent het ongeveer 800mm per jaar. Als je dan een dak van 50 vierkante meter zou hebben dan zou je 0,7 kWh per jaar kunnen opleveren. Een gemiddeld huis verbruikt per jaar 3500 kWh per jaar. Dus het regenwater zou ongeveer 0,02% van de energie van het huis opleveren per jaar.

3.6.6 BiogassenBiogassen kunnen worden opgewekt door bacteriën. Philip Troost kwam op het idee om dit te gebruiken om bedrijven in Rotterdam te verwarmen. Een elektrische auto haalt bij restaurants de etensresten op en brengt ze naar de bedrijven. Daar worden de resten in een biogasinstallatie gestopt. In deze installatie zitten bacteriën die de resten gaan verteren. Bij dit gistingsproces komen methaangassen en warmte vrij. Deze gassen kunnen door de verwarmingsleidingen worden gevoerd waardoor het gebouw kan worden verwarmd.

De meeste afvalproducten kunnen gewoon worden gebruikt. In Nederland is het wel illegaal om vlees te gebruiken.

Ook veel boeren gebruiken het concept om met biogassen energie te maken. Hiervoor gebruiken ze mest van het vee. In Nederland is er de laatste jaren een mest overschot geweest omdat er meer mest werd geproduceerd dan dat er wettelijk op het land uitgereden mocht worden. Vroeger moesten er andere biostoffen zoals maïs bij het mest worden gevoegd om de vergisting te laten werken. Met de modernere manieren is dit niet meer nodig dus is de productie minder duur en meer rendabel.

55

3.7 Conclusie energie besparen 3.7.1 Ramen 

De meeste warmte gaat verloren door de ramen daarom is het belangrijk dat deze goed isoleren. De goedkoopste oplossing om de ramen zo goed mogelijk te isoleren is om HR++glas te nemen. Deze ramen zijn het snelst terugverdiend: voor 20 vierkante meter zijn ze in 10 jaar terugverdiend. Deze ramen hebben een U-waarde van 1.2 . Dit zijn daarom de beste ramen als je kijkt naar prijs-kwaliteit. HR+++ glas heeft de beste U-waarde namelijk van 0.5 tot 0.9. Deze ramen zijn wel wat duurder dan HR++ glas, maar ze zijn wel een stuk beter met isoleren. Het is daarom verstandig om deze ramen te kiezen als er meer geld beschikbaar is dan voor HR++ glas.

3.7.2 Dak  Bij het isoleren van het dak is het geen optie om de traditionele open constructie te kiezen. Dit komt omdat het niet isoleert waardoor er veel energie verloren gaat. Dit zou betekenen dat het huis niet energieneutraal kan worden. Om het dak goed te isoleren is het dus nodig om de gesloten constructie toe te passen. Het dak kan geïsoleerd worden met veel verschillende materialen. De goedkoopste materialen zijn glaswol en steenwol. Glaswol is iets dunner dan steenwol dus als er minder ruimte is, is de keuze voor glaswol de beste optie van de twee. Als je isolatiemateriaal wilt gebruiken dat zo dun mogelijk is, is PIR de beste keuze. Het nadeel is wel dat de prijs hiervan drie keer zo hoog is als die van glaswol.

3.7.3 Ventilatie Als je met een ventilatiesysteem energie wilt besparen moet je systeem D kiezen. Dit is namelijk het enige systeem dat warmte terugwint. Het nadeel is wel dat het systeem erg prijzig is. Dus als er niet veel geld beschikbaar is, is het verstandiger om ventilatiesysteem B te kiezen. Dit is namelijk het goedkoopst.

Als er voor systeem D gekozen wordt zijn er twee opties: centrale- of lokale balansventilatie. Het lokale systeem is vooral geschikt voor oude huizen en het centrale systeem is alleen geschikt voor nieuwbouwhuizen. Het grote voordeel van het centrale systeem is dat het het hele huis verwarmt. Hierdoor wordt de meeste warmte hergebruikt, dit is dus ook de duurzaamste vorm van het huis ventileren.

3.7.4 Rieten dak Er wordt voor het huis natuurlijk riet gebruikt. Dit heeft de opdrachtgever bepaald dus is het niet mogelijk om ander riet te kiezen. Dit was ook een van de eisen dat het rieten dak niet aangetast mag worden. Als er kunstriet wordt gebruikt is dit zichtbaar en zal het dak er anders uit zien.

56

3.7.5 Gevelisolatie  Om het huis goed te isoleren moet er spouwmuurisolatie gebruikt worden. Het best is om PUR schuim te gebruiken. Dit materiaal heeft een hoge Rc waarde. Door het gebruik van PUR schuim wordt de spouwmuur het best geïsoleerd en komt het dichtst in de buurt van een Rc van 5. Als dit niet genoeg is moet de binnengevel ook geïsoleerd worden. Het is niet mogelijk de buitengevel te isoleren omdat daar riet zit.

3.7.6 Vloerisolatie  De onderkant van de vloer kan niet geïsoleerd worden omdat er onder een deel van het huis een kelder zit. Als hiervan de onderkant geïsoleerd wordt zal de ruimte kleiner worden. Het deel van de vloer dat boven de kruipruimte zit kan wel aan de onderkant worden geïsoleerd. Om de Rc-waarde van 5 te halen moet er dus aan de bovenzijde van de vloer geïsoleerd worden. Folie onder de vloer leggen is geen optie. Met folie kan nooit de gewenste Rc-waarde halen. Daarom moet er een dekvloer gebruikt worden. Het verstandigst is om Tempex ps 200 te gebruiken. Dit materiaal is goedkoper dan Roofmate. Het materiaal is wel twee keer zo dik. Bij het bouwen van het huis zal hier dus rekening mee gehouden worden. De betonnen vloer zal dus een stuk lager moeten liggen dan normaal. 

3.7.7 Ketel Een van de eisen is dat het huis geen gas mag gebruiken. Dat betekent dat er geen HR-ketel of een hybride warmtepomp gebruikt kan worden. Er moet dus een volledig elektrische warmtepomp komen of een biomassaketel. Bij een biomassaketel komt er nog steeds CO2 vrij dus dit is geen ideale manier op water te verwarmen als je een energieneutraal gebouw wilt. De beste optie is dus om een warmtepomp te gebruiken. Dan is het de vraag welke warmtepomp? Er kan gekozen worden tussen warmtepomp met bron als lucht of uit de grond. Als er gekozen wordt voor de warmtepomp die op lucht werkt moet er buiten een buitenunit worden geplaatst. Deze apparaten maken geluid wat vervelend kan zijn. Als er wordt gekozen voor warmte uit de grond, moet er een aardwarmte installatie komen. Deze installaties zijn erg duur. Welk van de twee er gebruikt wordt is vooral afhankelijk van de prijs.

57

3.7.8 Verwarming  LTV

Over het algemeen worden er gewone radiatoren gebruikt in een huis. Er kan gekozen worden voor LTV. Dit kan alleen als het huis goed geïsoleerd is. Ook kan het alleen worden gebruikt als er vloer- of wandverwarming is of er speciale radiatoren zijn. Dit is een stuk duurder dan radiatoren gebruiken. LTV is dus alleen een goede optie als het huis goed geïsoleerd is en vloer- of wandverwarming wordt gebruikt.

VloerverwarmingDroogbouw vloerverwarming is geen optie voor het huis om te gebruiken omdat het geschikt is voor een huis met een houten karkas en dat heeft het huis niet. Natbouw kan goed gebruikt worden om de woonkamer te verwarmen. Deze ruimte wordt het meest bewoond en moet altijd warm zijn. Ook de elektrische vloerverwarming kan gebruikt worden. Dit kan gebruikt worden in de slaapkamers en de badkamer. In deze ruimtes hoeft het niet altijd even warm te zijn. Hiervoor is elektrische vloerverwarming geschikt.

3.7.9 Radiatorfolie Om te zorgen dat er minder warmte verloren gaat bij radiatoren is het verstandig om radiatorfolie te gebruiken. De beste optie is om het op de radiator te plakken. Dit zorgt er voor dat er net iets meer warmte wordt bespaart dan als je het op de muur plakt. Een andere reden om het op de radiator te plakken is dat je het niet zien. 

3.7.10 Leidingen  Om de warmwater leidingen zo goed mogelijk te isoleren is het verstandig om buisisolatie te gebruiken dit materiaal isoleert beter dan de TONZON Bandagefolie, maar is wel een stuk duurder. Ook is het mogelijk om beide materialen te gebruiken (zie afbeelding). Dit zorgt voor een optimale isolatie van de leidingen.

3.7.11 Rolluiken Rolluiken kunnen niet worden gebruikt omdat dat het uiterlijk van het huis aan tast. Dat komt omdat er grote bakken boven aan het raamkozijn moeten komen en dat laat het huis er anders uitzien. Een van de eisen was dat het uiterlijk van het huis niet aangetast wordt. Dus rolluiken zijn geen optie. Als ze wel zouden kunnen zouden ze niet mee genomen mogen worden in de berekening van de isolatie. Dit komt omdat ze soms wel dicht zijn en dan weer niet. Het is geen constante isolatie factor dus mag het niet mee genomen worden in de berekening.

3.7.12 Verlichting  Het is verstandig om LEDlampen te gebruiken als verlichting. Deze lampen gebruiken de minste energie wat dus goed voor het milieu is. Ook gaan ze veel langer mee dan spaarlampen waardoor ze op lange termijn weer goedkoper worden.

58

3.7.13 Tochtstrip Op de tochtstrip hoeft niet speciaal op gelet te worden. Deze strips zijn tegenwoordig altijd verwerkt in ramen en in veel deuren. Wel is het verstandig om ze te gebruiken omdat het zorgt dat het warm blijft in het huis en er niet onnodig warmte verloren gaat.

3.7.14 Meetapparatuur Of er meetapparatuur wordt gebruikt ligt aan de eigenaar of hij dat handig vindt of niet. Ook moet er dan gekeken worden welke energieleverancier er gekozen wordt. Dit is erg belangrijk omdat niet iedere energiemaatschappij een meter heeft. Het beste is om Toon van Eneco of Qbox van Qurrent te kiezen omdat deze meters het beste inzage in het energieverbruik geven. 

3.7.15 Koken In het huis kan er niet gekookt worden op gas omdat er geen gas aansluiting is. Er moet dus gekookt worden op elektriciteit. Er zijn twee soorten voor het koken op elektriciteit, inductie en keramisch. Inductie gebruikt de minste energie. Ook is het rendement het hoogst. Dit is dus de beste optie om op te koken.

59

3.8 Conclusie energie opwekken Niet elke soort energieopwekkingsysteem is geschikt voor het huis. Er moet dus een keuze gemaakt worden welke systemen er wel en niet gebruikt worden. Er wordt gekozen op basis van de terugverdientijd, het uiterlijk en of het toegepast kan worden.

3.8.1 ZonnepanelenZonnepanelen zijn geschikt zeer geschikt om duurzame energie op te wekken. De zonnepanelen moeten op de grond geplaatst worden omdat ze niet op het dak mogen. Het riet gaat rotten als de panelen op het dak bevestigd worden en dat mag niet gebeuren. Daarom is plaatsing van de panelen op de grond de beste optie. De monokristallijn panelen zijn het best om te gebruiken. Deze panelen zijn het goedkoopst en zijn snel terugverdiend. Er moet wel een vergunning aangevraagd worden omdat de panelen op de grond komen. De overtollige energie opslaan is nu nog niet rendabel. Dit komt omdat de accu’s erg duur zijn en de terug geleverde stroom geld oplevert. De accu’s worden pas interessant als de prijzen dalen en er geen geld wordt gegeven voor terug geleverde stroom.

3.8.2 ZonneboilerZonneboilers zijn geen goede optie om te gebruiken in combinatie met een warmte pomp. De warmtepomp zorgt er al voor dat al het water op een duurzame manier verwarmt wordt. In theorie kan de zonneboiler nog een extra bijdrage aan leveren. Echter de zonneboiler kan niet op het dak geplaatst worden maar moet het op de grond worden geplaatst in de tuin. Het water zal dan middels buizen naar de warmte pomp vervoert moeten worden hierdoor gaat warmte verloren. Ook neemt het extra ruimte in waardoor er minder tuin overblijft.

3.8.3 Windturbines Windturbines zijn geen goede investering voor particulieren. De kosten zijn zo hoog dat de investering zich pas na een lange tijd terugverdient. De beste windturbine voor particulieren is pas na 44 jaar terugverdiend. Het kost 10.000 euro om het aan te schaffen. Een windturbine heeft veel onderhoud nodig, dit maakt het nog duurder. Ook is het niet geschikt omdat het afhankelijk van de wind is hoeveel stroom er opgewekt kan worden. De hoeveelheid stroom die opgewekt wordt is niet genoeg om een huishouden mee te voorzien van stroom.

60

3.8.4 Aardwarmtepomp en bodemwarmtepompDe beide pompen zijn geschikt om duurzame energie op te wekken. Aardwarmtepompen zijn vooral geschikt voor grootschalige projecten. Dit komt omdat het heel duur is om aan te leggen. Bodemwarmtepompen worden gebruikt voor een paar huizen. Een nadeel is dat Leusden in een gebied ligt waar de potentie van aardwarmtewinning relatief laag is. Er is slechts 30% kans op een opbrengst van meer dan 10 MW. Dit maakt samen met de hoge prijs aardwarmtepompen en bodemwarmtepompen niet geschikt om te gebruiken.

3.8.5 RegenUit regen kan energie worden gehaald door het regenwater door een waterrad te laten gaan, dit waterrad kan je bijvoorbeeld plaatsen in de regenpijp. Omdat het huis een rieten dak heeft, heeft het geen dakgoot en dus ook geen regenpijp, het waterrad kan dus niet in de regenpijp geplaatst worden. Een waterrad is ook geen goed middel om een huis van energie te voorzien omdat het maar 0,02% van de energierekening kan bekostigen. Een waterrad voor het huis is dus geen goede optie.

3.8.6 Biogassen Biogassen zijn geen goede manier voor particulieren om duurzame energie mee op te wekken. De benodigde installaties zijn erg groot. De kleinste installatie is 10 bij 10 bij 5 meter. Dit is te groot voor in een tuin. Als de installatie geplaatst wordt in de tuin zal dit het uitzicht bederven. Een ander probleem is dat het lastig is om aan biostoffen te komen. Hier kunnen wel afspraken gemaakt over worden met boeren in de buurt. Biogassen zijn dus geen goede oplossing voor het huis om duurzame energie op te wekken.

61

4. Afmetingen van het huis

4.1 Aanzichten:

Kant Oriëntatie 1 Voorgevel 2702 Linker gevel 03 Achtergevel 904 Rechtergevel 180

4.2 Maten van het huis:Oppervlakte in m2

Inhoud in m3

Kelder 73,11 228,84Begane grond 112,53 326,331e verdieping 111,40 228,84Totaal 297,54 871,62

33,9% van de vloer van de begaande grond grenst aan de kelder.

4.3 Vloeren:Dikte

Kelder 450 mmBegane grond 300 mm1e verdieping 300 mm

62

1 2

3 4

4.4 Buitenmuren:Lengte Breedte Hoogte Oppervlakte

Voorgevel 11.700 mm 380 mm 2600 mm 28,510 m2

Linkergevel 8.700 mm 380 mm 2600 mm 35,530 m2

Achtergevel 11.700 mm 380 mm 2600 mm 11,730 m2

Rechtergevel 8.700 mm 380 mm 2600 mm 18,915 m2

4.5 Keldermuren:

4.6 Ramen: Oppervlakte Hoek

Dakraam voorgevel 4,400 m2 45˚Dakraam achtergevel 4,400 m2 45˚Ramen voorgevel 3.120 m2 90˚Ramen linkergevel 17,270 m2 90˚Ramen achtergevel 31,560 m2 90˚Ramen rechtergevel 33,885 m2 90˚Totaal 94,635 m2 -

63

Linkerkant Lengte: 9790mm Breedte: 380 mm Hoogte: 2600 mm

Rechterkant Lengte: 9790 mm Breedte: 380 mm Hoogte: 2600 mm

Bovenkant Lengte: 7070 mm Breedte: 380 mm Hoogte: 2600 mm

Onderkant Lengte: 7070 mm Breedte: 380 mm Hoogte: 2600 mm

4.7 Dak:Oppervlakte

Voorgevel 56,050 m2

Achtergevel 69,310 m2

Achtergevel 11,700 m2

Totaal 137,06 m2

Hoek

Voorgevel 45˚Achtergevel 45˚Achtergevel 0˚Totaal -

4.8 Begane grond:

64

4.9 Eerste verdieping:

4.10 Zijaanzicht: Doorsnede A-A Doorsnede C-C

65

5. advies

5.1 Isolatie Om de juiste isolatie materialen en de diktes te weten moet eerst de Rc waarde berekend worden. Aan de hand van de uitkomst van die berekening kan er besloten worden om het materiaal en de dikte te gebruiken. Om deze berekening te doen zijn de volgende formules nodig:

Formule 1.Rm=d

λ

Rm= Warmteweerstand van afzonderlijke lagen materialend= Dikte van het materiaalλ= Lambda waarde van het materiaal

Formule 2.Rc=Σ Rm+Rse+Rsi

1+α−Rse−Rsi

Rc= De weerstand van de gehele constructieΣRm= Alle weerstanden van de afzonderlijke lagen materialen bij elkaar opgeteldRse= Surface exterior (overgangsweerstand van binnenlucht naar het materiaal) (zie tabel 1.)Rsi= Surface interior (overgangsweerstand van buitenlucht naar het materiaal) (zie tabel 1.)α = Corectiefactor (zie tabel 2.)

Formule 3. Rl=Rc+Rse+Rsi

Rl = De weerstand van de constructie lucht op luchtRc = De weerstand van de gehele constructieRse = Surface exterior (overgangsweerstand van binnenlucht naar het materiaal) Rsi = Surface interior (overgangsweerstand van buitenlucht naar het materiaal)

U= 1Rl

U= De warmtedoorgangscoëfficient van een constructie lucht op luchtRl= De weerstand van de constructie lucht op lucht

66

Tabel 1. Waardes van Rse en Rsi:Rsi Rse

Vloeren bij een naar boven gerichte warmtestroom. 0,1 0,1Vloeren boven buitenlucht. 0,1

70,04

Vloeren boven onverwarmde ruimtes/kruipruimte. 0,17

0,17

Daken met een kleinere hellingshoek dan 75 graden. 0,1 0,04Overige constructies grenzend aan buitenlucht. 0,1

30,04

Overige constructies 0,13

0,13

Tabel 2. Waardes α:    α1 Indien het onderdeel isolatielaag bevat die aan weerszijden

wordt begrens door een luchtlaag van meer dan 5 mm dikte.

1

2 Als regel 1 niet van toepassing is en als isolatiemateriaal uitsluitend cellulair glas is toegepast

0

3 Als regels 1 en 2 niet van toepassing zijn, maar het onderdeel afgezien van eventuele afwerklagen, onder geconditioneerde en beheerste omstandigheden worden gebruikt.

0,02

4 In alle overige gevallen 0,05

Lambda-waarde Luchtspouwen De lucht heeft niet echt een lambda waarde, omdat het niet stilstaat. Als er sprake is van een spouwmuur staat de lucht wel stil. Het heeft hierdoor dus wel een lambda waarde. De lambda waarde staat niet vast, omdat er luchtcirculatie kan plaatsvinden in de spouwmuur als deze dik genoeg is en alleen stilstaande lucht isoleert goed. In de onderstaande tabel zijn deze lambda waardes gegeven.

De R-waarde in m2.K/W voor deze luchtspouwen is als volgt: Breedte luchtspouw (spouw zonder ventilatie)

Verticale spouw

Horizontale spouw (plafond/zolder)

Horizontale spouw (vloer)

5mm 0,11 0,15 0,1810mm 0,18 0,11 0,1525mm 0,16 0,16 0,1150mm 0,15 0,19 0,21

67

Gegevens van de gevel, het dak en de vloer in de kelder/ boven de kruipruimte:Om een huis het best te isoleren moeten er isolatiematerialen worden gebruikt. De isolatiematerialen met de laagste lambda waarde isoleren het huis het best. Hoe lager de lambda waarde hoe hoger de Rc-waarde is en hoe dikker het materiaal is hoe beter het isoleert. Het huis is in aanbouw, dus de verschillende diktes kunnen niet veranderen. Wel kan het een klein beetje aangepast worden om op het beste resultaat te komen. In de onderstaande tabellen zijn de lambda waardes en de diktes gegeven.

GevelMateriaal Dikte (mm) lambda

(W/m*k)prijs per m2 in euro's

Gevelgemetselde bakstenen 100 1,1  -Isolatie (PIR) 120 0,022 41.32Isolatie (glaswol) 20 0,034Stilstaande lucht 20 0,15  -Kalkzandsteen 150 1,126  -Totaal 410  - 41.32

DakMateriaal Dikte in

mm Lambda Prijs in

euro’sRiet n.v.t. n.v.t n.v.t.Therma tp11 hellende dakplaat

160 0.022 72

Unidek aero riet dakplaat (oud)

164  - 67,1

Vloer kelder/ vloer boven de kruipruimteMateriaal Dikte

(mm)Lambda (W/m*k)

Prijs per m2 in euro's

Isolatie (PIR) 120 0,022 32,27Beton (gewapend) 300 1,7  -Isolatie (PIR) 30 0,022 11,95Vloerverwarming 50 0,93  -Totaal 500  - 44,22

Rc waarde van de gevel, het dak en de vloer van de kelder/ boven de kruipruimte:

68

In de onderstaan de tabellen zijn de Rc waardes berekend door middel van de formules. De gegevens van de gevel, daken en vloeren zijn hier toegepast om de Rc waarde te kunnen bereken. Om deze Rc waardes te kunnen berekenen zijn de Rse en de Rsi waardes ook nodig (zie tabel 1.). Deze waardes zijn ook in de tabel neergezet. Er is geprobeerd overal een Rc waarde uit te halen hoger dan 6 W/m*k. Dit is gelukt en bij de vloeren en het dak zit het er zelfs nog boven.

Gevel Waarde: W/m*kRc 6,40 Rsi 0,13 Rse 0,04

Dak Waardes  W/m*k OpmerkingenRc Nieuw 7,27 zonder riet  Oud 6 inclusief 300 mm rietRsi 0,13  -Rse 0,04  -

Vloer kelder/ vloer boven de kruipruimteWaarde: W/m*kRc 7,05 Rsi 0,17 Rse 0,00

Hieronder staat in de afbeelding aangegeven in welke volgorde de materialen geplaatst moeten worden bij de gevel, het dak en de vloer.

Gevel:

Dak:

69

Vloer:

RamenDe meeste warmte gaat in een huis verloren door de ramen. Het is daarom belangrijk dat er het best geïsoleerd glas in de ramen komt. Dit is vooral belangrijk bij een energie neutraal huis. In dit geval bestaat een groot deel van het huis uit glas. Dit betekent deze keuze nog belangrijker is. Hierdoor moet er het beste glas worden gebruikt in het huis. HR+++ glas is dus de beste keuze. Het glas heeft een terugverdientijd van 12 jaar, maar hierdoor kan het huis wel energie neutraal worden. Daarom moet er in het huis HR+++ glas gebruikt worden.

BuizenDe buizen die van de warmtepomp naar de LTV radiatoren gaan moeten ook geïsoleerd worden. Dit heeft een terugverdientijd van 1 tot 3 jaar. Door er isolatie om heen te leggen gaat er veel minder warmte verloren.

70

Kosten van de isolatie: Gevel

De prijs voor PIR en glaswol is samen € 41,32 per m2. De totale oppervlakte van de gevel is ongeveer 95m2. De totale prijs zal dan rond de € 3.788,-. Dit kan in werkelijkheid hoger worden of lager. Dat komt omdat als het in grote hoeveelheden gekocht wordt de prijs anders is.

Dak:De prijs therma tp11 hellende dakplaat is per m2 € 72,-. De oppervlakte van het dak is ongeveer 137 m2. De totale prijs zal dan ongeveer rond de € 9.864,-liggen. De prijs is een inschatting omdat er niet bekend is of er extra platen worden gekocht waardoor de prijs hoger uitvalt.

Vloer De prijs voor PIR is € 44,22 per m2. In totaal moet er ongeveer 112 m2 worden geïsoleerd. De totale prijs zal dan rond de € 4.953,- komen. Dit kan in werkelijkheid hoger worden of lager. Dat komt omdat als het in grote hoeveelheden gekocht wordt de prijs anders is.

Glas HR+++ glas met spouwvulling: dubbel spouw met Argon en een dubbele coating heeft een U waarde van 0,5. De prijs per m2 is € 150,-. Het totale oppervlakte van de ramen is afgerond 95 m2. Dat zou betekenen dat voor ongeveer € 14.250,- het beste glas kan worden geplaatst. Deze prijs kan hoger of lager worden omdat er geen rekening is gehouden met maten van de ramen en de vorm. Dit kan de prijs verhogen of verlagen.

Totaal prijs:Locatie PrijsGevel € 3.788,-Dak € 9.864,-Vloer € 4.953,-Glas € 14.250,-Totaal: € 32.855,-

71

5.2 Warmtepomp Fujitsu Waterstage WH14F

Het advies van EcoLibrium-Jazon is om de warmtepomp Fujitsu Waterstage WH14F te gebruiken. De pomp kan het water verwarmen tot 60°C, met een vermogen van 13 kW. Dit is mogelijk bij een buitentemperatuur van -20°C tot +35°C. De warmtepomp verbruikt ongeveer 6700kWh per jaar. Het systeem is zeer geschikt voor vloerverwarming en LTV radiatoren. Ook is er een aparte stand voor het bestrijden van legionellabacteriën. Het water wordt dan een half uur elektrisch verwarmd tot 60°C. Het energie label van de warmtepomp is A++. Dit is het hoogst haalbare voor een warmtepomp.

Bron Lucht/water: De warmte wordt hier uit de buitenlucht gehaald. Ook wordt de warmte van het afvalwater er uitgetrokken. Met deze warmte wordt het water verwarmd. Op deze manier wordt er veel energie bespaard. Als het nodig is kan de warmtepomp ook bijspringen om via elektriciteit water te verwarmen.

Werking De warmtepomp bestaat uit twee apparaten: een buitenunit en de warmtepomp zelf binnen. De buitenunit zuigt de lucht van buiten naar langs een vloeistof. Deze vloeistof heeft een heel laag kookpunt. Zelfs in de winter is de buitenlucht warm genoeg. De vloeistof gaat koken en verdampt. Binnen wordt de damp opgevangen door de warmtepomp. De compressor in de warmtepomp perst de damp samen. Hierdoor stijgt de temperatuur tot 40 graden. Hiermee wordt het water verwarmt. De vloeistof koelt nu af en gaat weer naar de buitenunit om weer gebruikt te worden.

Prijs Om de pomp aan te schaffen en te installeren kost het €12.000. Voor deze warmtepomp is er een subsidie beschikbaar van € 2.600. De uiteindelijke kosten komen neer op € 9.400 inclusief BTW. De terug verdientijd is niet te bepalen omdat er hiervoor geen CV-ketel was waarmee de kosten vergeleken kunnen worden.

72

5.3 WTW MARLEY Warmtewisselaar MENV 180

De MARLEY Warmtewisselaar MENV 1680 is een lucht warmtewisselaar. Het kan worden ingebouwd in bijna elke buitenmuur van een woning. De warmtewisselaar werkt minder goed in ruimtes met een hoge luchtvochtigheid zoals de badkamer. De warmtewisselaar heeft geen grote installatie door het hele huis nodig. De warmtewisselaar kan 16 kubieke meter lucht in één uur verversen, in een radius van tien meter om de wisselaar heen. De warmtewisselaar kan gemiddeld 79,1% van de warmte in het huis behouden. Een kamer van 16 kubieke meter zou dus na een uur van 21 graden naar 16,6 graden zijn gedaald en alle lucht zou zijn ververst. De warmtewisselaar is niet alleen goed als energiebesparing, maar is ook erg stil, op één meter afstand laat het maar een geluid van 22 decibel horen. Dat is een hele zachte zoem.

Het huis op de Asschatterweg ververst op dit moment 370 kubieke meter per uur. Dit is ongeveer 36% van de lucht in het huis per uur. Met 24 MARLEY warmtewisselaren zou 384 kubieke meter lucht worden ververst per uur. Dit zou dus theoretisch genoeg zijn voor het huis, ervan uitgaand dat op dit moment ook al genoeg wordt ververst. In de praktijk werkt dit iets anders. Op de eerste verdieping zit namelijk aan twee kanten van het huis een het rieten dak. Hier kunnen de warmte-wisselaars dus niet worden geplaatst. De warmtewisselaar is alleen effectief als hij in de buitenmuur is geplaatst. Op de eerste verdieping kan hij dus alleen op de voorkant en achterkant van het huis worden geplaatst. Ook is de prijs erg hoog, vierentwintig warmtewisselaren kosten bijna 6000 euro, daarna moeten ze ook nog geïnstalleerd worden. Doordat de warmtewisselaar alleen aan de buitenmuur kan worden geïnstalleerd en ook erg duur is, is dit dus niet een goede optie voor het huis aan de Asschatterweg.

Duco WTW-systeem.Het Duco WTW-systeem is een warmteterugwinning ventilatiesysteem. Het systeem heeft een A++ label, het is dus erg zuinig. Dit systeem kan het hele huis van verse lucht voorzien. Het ventilatiesysteem gebruikt de warme CO2 rijke lucht vanuit het huis om de verse buitenlucht op te warmen. Deze zuurstofrijke buitenlucht kan dan naar binnen worden geblazen wat zorgt voor een goed binnenklimaat dat zowel warm als zuurstofrijk is. Doordat het Duco WTW-systeem op het ventilatiesysteem wat nu al in het huis is aangelegd kan worden aangesloten zijn de kosten van het installeren van het systeem aanzienlijk lager. Hierdoor wordt het systeem aantrekkelijker dan de MARLEY warmtewisselaar.

Nog een reden waarom het Duco WTW-systeem beter is is dat de warmtewisselaar het huis beter kan ventileren. De MARLEY-systemen kunnen

73

alleen aan de buitenmuren worden geplaatst terwijl het Duco WTW-systeem door buizen op veel meer plekken in het huis kan komen. Het Duco WTW-systeem heeft een COP-waarde van 4, dat wil zeggen dat voor elke 1 kWh energie de machine gebruikt het 4 kWh energie oplevert.

Prijs De prijs van het Duco WTW-systeem bedraagt 3100 euro inclusief in bedrijfstelling, dit is aanzienlijk lager dan het MARLEY-systeem. Het systeem zorgt voor een gemiddelde besparing van 250 euro per jaar. In twaalf en een half jaar is het product dus helemaal terug verdiend.

74

5.4 VerwarmingIn de onderstaande tabellen staat aangegeven welke ruimtes er per verdieping worden verwarmd. Ook staat er aangegeven op welke manier de ruimte wordt verwarmd. Als er radiator staat houdt dit in dat er een LTV verwarming wordt gebruikt. Staat er vloer dan wordt er gebruik gemaakt van vloerverwarming. Er worden twee soorten vloerverwarmingssystemen aangegeven dat zijn vloer nt. en vloer elc. Vloer nt. houdt in dat er een natbouw systeem wordt gebruikt. Vloer elc. betekent dat er elektrische vloerverwarming gebruikt wordt. De nummers die voor de benaming van de ruimtes staan geven de locatie op de bouwtekeningen aan.

KelderRuimte Oppervlakte

in m2Verwarmen Soort

Bergruimte –1.2 6.78 Nee -Bergruimte –1.5 9.04 Ja Radiator Onbenoemde ruime –1.6 34.30 Nee -Toiletruimte –1.4 1.28 Nee -Verkeersruimte –1.1 8.84 Nee -

Totale oppervlakte ruimte in m2

Vloerverwarming 0 Aantal radiatoren nodigRadiatorverwarming 1

Begane grondRuimte Oppervlakte

in m2Verwarmen Soort

Verblijfsruimte 0.3 5,05 Ja Radiator Verblijfsruimte 0.4 15,50 Ja Vloer nt.Verblijfsruimte 0.5 13,84 Ja Vloer nt.Verblijfsruimte 0.6 9,05 Ja Vloer nt.Verblijfsruimte 0.7 19,11 Ja Vloer nt.Verblijfsruimte 0.8 20,62 Ja Vloer nt.Verkeersruimte 0.1 9,92 Ja Radiator Verkeersruimte 0.2 2,33 nee -Toiletruimte 0.3 1.31 Nee -

Totale oppervlakte ruimte in m2

Vloerverwarming nt. 87,53 Aantal radiatoren nodigRadiatorverwarming 2

75

1e VerdiepingRuimte Oppervlakte

in m2Verwarmen Soort

Verblijfsruimte 1.2 7,00 Ja Radiator Verblijfsruimte 1.3 6,70 Ja Radiator Verblijfsruimte 1.4 6,09 Ja Radiator Verblijfsruimte 1.5 6,18 Ja Radiator Badruimte 1.6 7,37 Ja Vloer elc.Bergingsruimte 1.7 5,98Verkeersruimte 1.1 9,48Toiletruimte 1.8 1,35 Nee -Technische ruimte 1.9 1,39 Nee -

Totale oppervlakte ruimte in m2

Vloerverwarming elc. 7,37 Aantal radiatoren nodigRadiatorverwarming 4

De nummers voor de ruimte geven de locatie aan op de bouwplaats.

5.4.1 Benodigde installaties Elektrische vloerverwarming

Verdieping Ruimte Oppervlakte in m2

Inhoud in m3

Temperatuurin °C

1e Verdieping 1.6 7,37 19,162 = 19 20Begane grond

Natbouw vloerverwarmingVerdieping Ruimte Oppervlakte

in m2Inhoud in m3

Temperatuur in °C

Begane grond 0.3 5,05 13,130 = 13 20Begane grond 0.4 15,50 40,300 = 40 20Begane grond 0.5 13,84 35,984 = 36 20Begane grond 0.6 9,05 23,530 = 24 20Begane grond 0.7 19,11 49,686 = 50 20Begane grond 0.8 20,62 53,612 = 54 20

LTV RadiatorVerdieping Ruimte Inhoud in

m3Temperatuur in °C

Vermogen in Watt*

Kelder -1.5 23,504 20 1815Begane grond 0.1 25,792 20 2146Begane grond 0.3 13,130 20 10141e Verdieping 1.2 18,200 18 tot 20 14051e Verdieping 1.3 17,420 18 tot 20 13451e Verdieping 1.4 15,834 18 tot 20 12221e Verdieping 1.5 16,068 18 tot 20 1240

*Vermogen is te berekenen door de gewenste temperatuur te vermenigvuldigen met 3,86. Daarna het vermogen te vermenigvuldigen met de inhoud van de ruimte. Het vermogen is de energie in Watt die vrij moet komen om de ruimte te kunnen verwarmen.Geschikte radiator is Low H2O tempo van Jagapro. Dit is de zuinigste radiator.

76

5.4.2 Elektrische vloerverwarming badruimte 1.6Het rood gearceerde gedeelte is de plek waar de elektrische vloerverwarming komt. Het oppervlakte van de vloerverwarming is 4,5 m2. Niet de hele vloer hoeft verwarmd te worden. Waar het bad en de wasbakken staan heeft het geen zin omdat daar niemand kan lopen. Ook in de douche heeft het geen zin omdat daar warm water komt uit de kraan. De vloerverwarming heeft alleen zin in het gebied waar gelopen wordt.

Offerte van Electricconfort B.V. voor het aanleggen van elektrische vloerverwarming in de badkamer.

Aantal Eenh Omschrijving Eenheidsprijs Totaal

Badkamer ca. 4,5 m2 verwarmd oppervlak geïnstalleerd vermogen 820 watt1 Stuks Thermopads floorheating 820W 168,33 168,331 Stuks Heatmiser NeoStat-e White

programmeerbare thermostaat tbv. elektrische vloerverwarming

101,00 101,00

2 Stuks Egaline tbv. Het afgieten van de verwarmingselementen

32,25 64,50

4,5 M2 Polyesterdoek Colback CDF 50-130 cm

2,25 10,13

4,5 M2 Diverse kleine matrialen, tape spuitlijm primer

2,55 11,48

4 Montage kosten 60,00 240,00Voorrijkosten 50,00

Totaal exclusief BTW € 645,44BTW 21,0% € 135,54Totaalbedrag € 780,98

Garantie Verwarmingselementen 10 jaar fabrieksgarantieThermostaten 2 jaar fabrieksgarantie

Energieverbruik De vloerverwarming gebruikt 0.82 kWh. Het zal alleen ’s avonds en ’s ochtends aangezet worden. Dat is ongeveer 8 uur per dag. Per dag wordt er dus 6.56 kWh verbruikt. Het stookseizoen duurt ongeveer 6 maanden (november t/m april) voor de rest van het jaar kun je 1 maand tellen. Gemiddeld heeft een maand 30 dagen. Dat houdt in dat de vloerverwarming 210 dagen per jaar aanstaat. Dat houdt in dat het ongeveer 1378 kWh per jaar gebruikt. Er is uitgegaan van dat de verwarming vol aanstaat. Dit is niet altijd nodig dus het uiteindelijke verbruik zal dus lager kunnen liggen.

77

5.4.3 Natbouw vloerverwarming verblijfruimte 0.4 t/m 0.8De vloerverwarming op de begane grond dient als hoofdverwarming. Het voordeel hiervan is dat er geen radiatoren geplaatst hoeven worden. Ook is luchtkwaliteit beter omdat er minder luchtcirculatie is waardoor minder stof in de lucht zit. In het gebied dat op de afbeelding rood is omlijnd komt vloerverwarming. De oppervlakte bedraagt 82,48 m2.

Offerte van Noordegraaf Thermovloeren voor vloerverwarming begane grond waar de vloer bestaat uit beton.Uitgangspunten calculatie

Het vloeroppervlak met lage temperatuur vloerverwarming is circa 82 m2 op de begane grond; isolatiewaarde schil minimaal Rc= 2,5 m2 K/W.

Infrezen vloerverwarming als hoofdverwarming in zandcement dekvloeren NB voor betonnen- anhydriet- en grindvloeren geldt een toeslag waarvan de hoogte afhankelijk is van de hardheid van de vloeren!

Sleuven en buizen hart op hart circa 100 mm, verdeeld over 9 groepen.

leveren en monteren zuurstof diffuus dichte vloerverwarming buizen type PE-RT met KOMO keur en productcertificaat circa 820 m1.

1 Stuks verdeler voor de vloerverwarming met energiezuinige A-label circulatiepomp en 9 groepen.

Aansluiten vloerverwarming verdeler op transportleidingen van de CV (afstand maximaal 1,5 meter, grotere lengte tegen nader overeen te komen meerprijs) Uitgezonderd zijn aansluitingen op dikwandige en dubbelwandige stalen leidingen, die maken wij niet.

De leveringen en werkzaamheden omvatten:

Inslijpen sleuven met diamantschijven voor de vloerverwarming buizen.

leveren en monteren vloerverwarming buizen. leveren, plaatsen en aansluiten en afpersen

meng-regelunit.

Prijsspecificatie Het infrezen, leveren, monteren en afpersen (exclusief BTW) € 1.890,00Totaal inclusief (BTW) € 2.286,90

Garantie vloerverwarming buizen 10 jaarmeng-regelunit 5 jaar appendages en de circulatiepomp van de regelunit. 2 jaar

78

5.4.4 LTV radiatoren in ruimte -1.5, 0.1, 0.3 en 1.2 t/m 1.5 Prijs radiator

Verdieping Ruimte Inhoud in m3

Temperatuur in °C

Vermogen in watt*

Kelder -1.5 23,504 20 1815Begane grond 0.1 25,792 20 2146Begane grond 0.3 13,130 20 10141e Verdieping 1.2 18,200 18 tot 20 14051e Verdieping 1.3 17,420 18 tot 20 13451e Verdieping 1.4 15,834 18 tot 20 12221e Verdieping 1.5 16,068 18 tot 20 1240

*Vermogen is te berekenen door de gewenste temperatuur te Vermenigvuldigen met 3,86. Daarna het vermogen te vermenigvuldigen met de inhoud van de ruimte.

LTV radiatorMerk Type Lengte

in cmEnergie verbruik in Watt

Vermogen in Watt

Prijs Ruimte

Tempo Low H2O Jaga

10 160 75/65 1048 € 207,40 0.3

Tempo Low H2O Jaga

20 80 75/65 1226 € 196,70 1.5

Tempo Low H2O Jaga

20 80 75/65 1226 € 196,70 1.4

Tempo Low H2O Jaga

20 90 75/65 1379 € 211,30 1.3

Tempo Low H2O Jaga

20 100 75/65 1532 € 234,60 1.2

Tempo Low H2O Jaga

20 120 75/65 1815 € 265,40 -1.5

Tempo Low H2O Jaga

15 200 75/65 2180 € 360,00 0.1

Totaal: incl. BTW

€ 1.672,10

Voor het installeren van de LTV is een monteur gemiddeld 3,5 uur mee bezig. Bij deze installatie wordt ook de installatie van het leiding werk. Dit zou betekenen dat ze voor 7 LTV radiatoren 24,5 uur bezig zouden zijn. Het uurloon van een monteur is € 54,21 inclusief BTW. Dit zou uitkomen op een bedrag van ongeveer € 1334,- voor de complete aanleg van de LTV radiatoren en het leiding werk. Het totale bedrag dat voor de installatie en aanschaf voor de LTV radiatoren moet worden betaald is € 3009,10 inclusief BTW.

Totaalprijs Vloerverwarming nt. € 780,98Vloerverwarming elc. € 2.286,90LTV radiator € 3.009,10Totaal incl. BTW € 6.076,98

79

5.5 ZonnepanelenOm voor het huis duurzame energie op te wekken moet er in totaal 15.906 kWh opgewekt worden (zie tabel elektriciteit). Zonnepanelen zijn hiervoor het meest geschikt. Hiervoor zijn 51 monokristallijn zonnepanelen nodig met een vermogen van 335 Wp. Dit zorgt in totaal voor een vermogen van 17.085 Wp. Dit is genoeg om het huis te voorzien van elektriciteit en er is nog elektriciteit over zodat als er meer nodig is dan gedacht dat ook kan. Om de panelen zo gunstig mogelijk af te stellen wordt er een onderconstructie gebruikt. De zonnepanelen, onderconstructie en de installatie kosten samen € 23.311,33. De zonnepanelen hebben 12 jaar productiegarantie en een power garantie voor 25 jaar van 84,8%. Na 25 jaar levert de zonnepaneel nog 84,8% energie op in vergelijking met het 1e jaar. In de offerte staat beschreven wat er precies geplaatst wordt met de zonnepanelen.

Offerte zonnepanelen Uitgangspunten:Paneel aantal : 51 Zonuren per jaar : 900Paneel vermogen in Wp : 335 Stroomprijs per kWh : € 0,21Totaal vermogen in Wp : 17.085 Stroomprijs stijging per jaar : 2%Vermogens degradatie : 0,61% Verwachte productie 1e jaar : 15.984Paneel efficiëntie : Hoog

RendementVerwachte besparing 1e jaar : € 3.357

Correctie op oriëntatie : 99%

Investerings overzicht Hoog Rendement white sheet51 Stuk LG Solar 335N1C-A5 Mono White Sheet. Vermogen: 335 Wp HR 5% meer per

jr. Productgarantie: 12 jr, 25 jr power garantie 84,8%.1 Stuk SolarEdge - SE16k-EUR- 3-fase, 12 jaar productgarantie. Met SolarEdge P600

Optimizer per twee panelen. 25 jaar productgarantie. Totaal prijs excl. BTW1 Set Onder constructie met 10 jaar productgarantie bestaande uit:

Valk box 3 volgens legplan t.b.v. plat dak.Paneel klemmen aluminium.Solarkabel 4mm2 PV TUF zwart.Aardkabel 1x6mm2 geel/groen.MC 4 Stekkerset per lus zonnepanelen 4-6 mm2 .Ballast volgens berekening van der Valk.* Optioneel mogelijk gekoppeld lichtgewicht systeem Van der Valk Pro + met windschilden

1 Stuk Montage plat dak volgens geldende norm. 2 jaar arbeidsgarantie conform Zonnekeur voorwaarden.

1 Stuk Doe het Zelf Montage omvormer, voedingskabel en aanpassen meterkast.1 Korting

Totaal excl. BTW € 19.265,5621% BTW € 4.045,77

Totaal offerte incl. BTW € 23.311,33

80

Elektriciteit Apparaat  Verbruik

in kWh Warmtepomp  6700 Elektrische vloerverwarming 1378 Verlichting   3027 Zomercomfort*  4626 Fornuis**  175 Totaal   15.906 

Rendementsberekening op investering:

Constructie Om de zonnepanelen op de grond te plaatsen wordt er gebruik gemaakt van de ValkTriple (zie afbeelding constructie). Op deze constructie kunnen 3 panelen geplaatst worden. Dat houdt in dat er 17 ValkTriples geplaatst moeten worden. Dit zal gebeuren over een lengte van ongeveer 30 meter. Dit beslaat een oppervlakte van 93,84 m2.

BTW Bij het aanschaffen en installeren van zonnepanelen kan de BTW terug gevraagd worden aan de belastingdienst. Op basis van deze offerte geeft dat een besparing van €4.045,77. Dat zorgt voor een eindbedrag van € 19.265,56. Het terugvragen van BTW is niet wettelijk verplicht maar wel erg verstandig.

Terugverdientijd De verwachting is dat na ongeveer vijf en een half jaar de zonnepanelen zijn terugverdiend. Dat houdt in dat er 19,5 jaar geld wordt verdient. De totale opbrengst wordt geschat op iets meer dan € 80.000,-. Dit kan natuurlijk uiteindelijk hoger of lager uitkomen, maar dat is afhankelijk van de hoeveel zon die in 25 jaar schijnt.

81

constructie

Ruimtebesparing Omdat de zonnepanelen op de grond liggen gaat er een stuk van de tuin verloren. Het oppervlakte wat er verloren gaat kan verkleind worden door de zonnepanelen slim weg te werken. Dit kan op meerdere manieren. Zo kan er gekozen worden voor een zonneveranda. Dit zijn doorzichtige zonnepanelen die als dak dienen boven een terras (zie foto zonneveranda). Er zitten hier wel een paar nadelen aan: de zonnepanelen hebben een lager vermogen waardoor er dus uiteindelijk meer panelen nodig zijn en het gaat extra geld kosten omdat er een veranda gebouwd moet worden en er extra apparatuur aangeschaft moet worden. Ook zouden de zonnepanelen op een carport geplaatst kunnen worden, maar ook hiervoor geldt dat het extra duur wordt en er meer panelen nodig zullen zijn omdat het vermogen lager is.

Locatie Op de afbeelding hiernaast is te zien hoeveel ruimte de zonnepanelen in de tuin in beslag nemen. Het rood gemarkeerde deel is de locatie waar het verstandigst is om de zonnepanelen te plaatsen. De lange zijde is 30 meter en de korte zijde is 3,2 meter. De panelen zijn aan het einde van de tuin geplaatst omdat hier de minste schaduw is. Ook liggen ze hier het minst in de weg omdat dit aan de rand van de tuin is.

Beveiliging Omdat de zonnepanelen op de grond staan zijn ze erg gevoelig voor diefstaf. Het is daarom verstandig om een beveiligingscamera op te hangen of er een hek omheen te zetten. Dit maakt het minder aantrekkelijk voor dieven.

Opslaan In de toekomst kan het rendabel worden om een accu te kopen om de overproductie op te slaan. Deze accu is alleen verstandig om aan te schaffen als er geen of weinig geld meer gegeven wordt voor de terug geleverde stroom aan het net en de prijs van de accu lager wordt. Als aan deze twee punten in de toekomst voldaan wordt is het verstandig om een accu te kopen.

VergunningAls de zonnepanelen op de grond geplaatst worden moet er bij de gemeente een omgevingsvergunning worden aangevraagd. Als deze vergunning gegeven is, is het toegestaan om de zonnepanelen op de grond te plaatsen.

82

Zonneveranda

Carport

5.6 LeefadviesHet huis isoleren en eigen energie opwekken is niet genoeg om een energieneutrale woning te maken. Op papier zal dat er kunnen staan, maar als er iedere dag heel veel wordt gestookt dan wordt het huis niet meer energie neutraal. Het is dus belangrijk dat de eigenaren van een energieneutrale woning hun levensstijl aanpassen.

5.6.1 Verwarmen Om te voorkomen dat het huis onnodig wordt verwarmd kan er een automatische thermostaat gebruikt worden. Deze thermostaat kan ingesteld worden dat het op bepaalde momenten uit gaat. Als er overdag niemand thuis is kan het zelf zorgen dat de verwarming uit gaat. Ook kan het zorgen dat de verwarming een uur voordat iedereen gaat slapen uitgaat. In een uur koelt het huis nog niet heel veel af. Dit bespaart energie.Ook kan er een slimme thermostaat of een slimme meter gekocht worden. Via deze apparaten kan ook op afstand de verwarming worden bediend. Ook regelt het dat de Cv-ketel efficiënter verwarmd. Op deze manier wordt er ook energie bespaard.Een andere manier om te zorgen dat er niet onnodig verwarmd wordt is pas de verwarming aan te zetten als er iemand een tijd in een ruimte verblijft. Het nadeel is dat de ruimte in het begin nog een beetje koud is, maar dit bespaart wel veel energie om het huis te verwarmen.

5.6.2 Douchen Om water te besparen kan beter worden gedoucht dan dat een bad genomen wordt. Een douche gebruikt gemiddeld de helft aan water en energie. Als iedere week een keer wordt gedoucht in plaats van gebaad wordt kan dit jaarlijks ruim 2.400 liter water en 15 m3 gas besparen. Dat levert weer 10 euro op.Een andere manier is om korter te gaan douchen. Gemiddeld staat men 9 minuten onder de douche. Het is beter om 5 minuten te douchen. Dit bespaart per huishouden ruim 16.000 liter warm water en 90m3 gas. Als 5 minuten wordt gedoucht levert het ongeveer 80 euro per jaar op. Ook levert het extra tijdwinst op. Gemiddeld staat een Nederlander 130 dagen in zijn leven onder de douche dat is 1,5 dag per jaar. Als iemand dan 5 minuten gaat douchen kan deze persoon 26 voetbalwedstrijden per jaar kijken, in plaats van 4 minuten per keer langer onder de douche. Om te zorgen dat niet langer dan 5 minuten wordt gedoucht is het handig om bijvoorbeeld een zandloper te gebruiken of een wekker. Ook kan er een waterbesparende douchekop worden gebruikt. Dit type douchekop blaast luchtbelletjes in het water. Hierdoor wordt er 20% aan water en energiegebruik bespaard ten opzichte van een standaard douchekop. Terwijl water wordt bespaard blijft het douchecomfort hetzelfde. De temperatuur van de douche is ook belangrijk. Als heet water gebruikt wordt om te douchen kost het meer energie dan als warm water wordt gebruikt. Als een huis zo zuinig mogelijk moet worden is het belangrijk dat niet te heet water gebruikt wordt om te douchen.

83

5.6.3 Wassen en drogenHet best is om een wasmachine en een -droger met het energielabel van A+++ te kopen. Dit komt omdat deze apparaten altijd veel energie gebruiken. De voordelen van de aanschaf van een energiezuinige wasmachine of -droger zal dus nog meer worden gemerkt dan bij andere apparaten. Bij de droger is het ook verstandig om er één te kopen met warmteterugwinning. Dit bespaart ook weer meer energie. Het beste is om bij warm weer de natte was gewoon buiten aan de waslijn te laten drogen. Hierdoor wordt helemaal geen energie gebruikt. Bij een wasmachine is het verstandig om de eco-stand zo veel mogelijk te gebruiken. Hierdoor duurt het misschien wel wat langer voordat de was klaar is, maar het bespaart wel meer energie. Als het huis zonnepanelen heeft is het verstandig om overdag de wasmachine en de -droger te gebruiken. Overdag wordt er meer energie opgewekt dan 's nachts. Een deel daarvan kan dan niet worden gebruikt, die energie kan dan worden gebruikt om de was te doen. Dit zorgt ervoor dat er minder teruggeleverd hoeft te worden aan het net. Hierdoor levert de energie meer op en zijn de zonnepanelen eerder terugverdiend.

5.6.4 ApparatenAls er nieuwe elektrische apparaten gekocht worden is het slim om ook te kijken naar het energielabel. Een energielabel laat zien hoe veel energie een apparaat verbruikt. Apparaten worden gerangschikt van G tot en met A+++, een apparaat die veel energie gebruikt heeft een G-label, een apparaat die heel weinig energie gebruikt heeft een A+++ label. Deze apparaten gebruiken ongeveer 30% minder energie als apparaten met een A+ label. Deze apparaten zijn wel duurder maar op termijn is dat weer terug te verdienen door lagere energie prijs. Bij apparaten zoals wasmachines en koelkasten, die veel energie gebruiken, is het extra belangrijk om een apparaat met een goede energielabel te hebben.

5.6.5 KokenOm het huis van het gas te krijgen kan er geen gas fornuis gebruikt worden. er moet dus een Inductie kookplaat gebruikt worden. Deze plaat werkt op elektriciteit en heeft het hoogste rendement.

84

5.7 EPC waarde Er wordt verwacht dat het huis energieneutraal is door de hoge mate van isolatie(zie tabel).Gevel, dak en vloer hebben een hoge Rc waarde. De ramen bezitten een lage U waarde. Aanvullend worden er energie besparende maatregelen genomen en gebruik gemaakt van zonnepanelen. Hierdoor wordt ruimschoots voldaan aan de eisen die gesteld zijn (zie de tabel ”kolom “eis). Ook mag het huis geen gas verbruiken, dit is opgelost door toepassing van een warmtepomp. Er wordt meer energie opgewekt dan verbruikt. De verwachting is namelijk dat er 15.906 kWh wordt verbruikt terwijl er 17.085 kWh opgewekt wordt.

Omdat alle waardes boven de gestelde eisen liggen en het huis meer energie opwekt dan het verbruikt , is de verwachting dat er een EPC van 0 of lager uitkomt. Het is niet exact uitgerekend omdat wij geen beschikking hebben over de benodigde software. Alleen gespecialiseerde bedrijven kunnen deze complexe berekeningen maken tegen betaling.

85

Eisen locatie Eis ToegepastGevel Rc 4,5 6,4Dak Rc 6,0 7,27Vloer Rc 5,0 7,08Ramen U 1,1 0,5

6. Conclusie Om aan de EPC van 0 te voldoen moeten de volgende maatregelen doorgevoerd worden:

1. IsolatieDe gevel moet worden geïsoleerd met PIR. Hiermee wordt een Rc waarde bereikt van 6,4. Voor het dak moet er Therma tp11 hellende dakplaten gebruikt worden. Dit levert een Rc waarde op van 7,27. Voor de vloeren moet ook PIR gebruikt worden. Hierdoor haalt de vloer een Rc waarde van 7,08. Voor het glas moet er HR+++ glas komen. Dit glas heeft een U-waarde van 0,5.

2. WarmtepompOm het huis te verwarmen en het tapwater warm te maken moet de Fujitsu Waterstage WH14F warmtepomp aangeschaft worden.

3. WTWVoor de luchtverversing in het huis kan het Duco WTW-systeem gebruikt worden. Hiermee wordt bereikt dat het huis overal verse lucht heeft terwijl voorkomen dat er warmte verloren gaat.

4. VerwarmingOm de badkamer te verwarmen moet er elektrische vloerverwarming worden geïnstalleerd.Op de begane grond moet er een natbouwvloerverwarming komen. Voor de slaapkamers en de overige ruimtes kunnen er Tempo Low H2O Jaga LTV radiatoren geplaatst worden. Dit zijn er in totaal 7.

5. ZonnepanelenOm alle energie duurzaam op te wekken zijn er 51 monokristallijn zonnepanelen van 335Wp nodig. Deze kunnen in de tuin geplaatst worden. Hiervoor zijn er 17 ValkTriples nodig. Deze beslaan in totaal een oppervlakte van 93,84 m2.

De kosten voor bovenstaande maatregelen zijn in onderstaande tabel weergegevenToepassing PrijsIsolatie € 32.855,-Warmtepomp € 9.400,-WTW € 3100,-Verwarming € 6.076,98Zonnepanelen € 19.265,56Totaal incl. BTW € 70.697,54

86

Aanvullende maatregelenAanvullend op de bouwkundige technische maatregelen die er voor zorgen dat de woning aan de EPC eis voldoet is het ook verstandig verschillende aanvullende maatregelen te treffen.De leefstijl heeft ook invloed op het energie verbruik, bijvoorbeeld door slechts 4 minuten te douchen kan er energie bespaard worden. Ook verstandig met licht omgaan heeft invloed.Verder is het raadzaam om overdag de wasmachine en -droger te gebruiken omdat de zonnepanelen dan stroom leveren. Het verstandig om apparaten te kopen die het hoogst mogelijke energielabel hebben. Dit bespaart stroom. Om helemaal van het gas af te komen moet een inductiekookplaat gebruikt worden. Door een slimme meter of thermostaat te gebruiken kan de temperatuur in huis optimaal geregeld worden.

87

7. Aanbeveling In principe zouden een aantal onderwerpen verder uitgezocht kunnen worden om een nog betrouwbaarder advies te kunnen geven

EPCEr is geen volledige EPC berekening gemaakt. Dit kan uitsluitend door een gespecialiseerd bedrijf gedaan worden die over de juiste software beschikt.

Kostenberekening De berekening aan de kosten kan veel exacter. Er moet gekeken worden naar wat het specifieke bedrag is voor het aanschaffen van de verschillende materialen en installaties. Hiervoor zouden formele offertes bij verschillende leverancier opgevraagd moeten worden. Wij hebben gerekend met gemiddelde waardes die vrij beschikbaar waren.

VergunningOm zeker te weten of de zonnepanelen geplaatst mogen worden moet er nog een omgevingsvergunning worden aangevraagd bij de gemeente Leusden.Voor ons was dat niet mogelijk omdat het huis nog niet over een postcode beschikt. Dit is een voorwaarde van de gemeenten. Bovendien kan alleen de eigenaar dit verzoek indienen.

88

8. Literatuur EPC en andere berekeningen.

Uit: Rijksdienst voor ondernemend Nederland, EPC woningbouw, geraadpleegd; november 2017.

Uit: Nen, EPC en kosten, 2006. Uit: M. Menkveld, Reële EPC, december 2012. Uit: Milieucentraal, bereken je CO2-uitstoot, geraadpleegd november 2017. Uit: Milieucentraal, Klimaatklappers, geraadpleegd; november 2017. Uit: Milieucentraal, Advies op maat: CO2-uitstoot, geraadpleegd; november 2017. Uit: Warmtepomp-info, EPG EPC EPN, geraadpleegd; november 2017. Uit: Nieman, EPC + Rc vanaf 01-01-2015, geraadpleegd november 2017. Uit: Rijksdienst van ondernemend Nederland, Bepalingsmethode EPC,

geraadpleegd; november 2017. Uit: Rijksdienst van ondernemend Nederland, Energieprestatie (EPC), geraadpleegd;

november 2017. Uit: Gaslicht, Energie vergelijken en direct besparen, geraadpleegd; november 2017. Uit: Pricewise, Energie vergelijken, geraadpleegd; november 2017. Uit: Energievergelijken.nl, Energie vergelijken, geraadpleegd; november 2017. Uit: Dgmrsoftware, EPC software, geraadpleegd; november 2017. Uit: Vakfederatie rietdekkers, de R-waarde van een rieten dak, 15-10-2014. Uit: Vakfederatie rietdekkers, (aanvullende) isolatie, geraadpleegd; november 2017. Uit: Wessel Simons, 2 voorbeelden van een EPC berekening, 1 juli 2013. Uit: Rc.kingspaninsulation, Online berekenen van Rc-Waarde, geraadpleegd; januari

2018. Uit: Kinspan, Unidek Aero Riet, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Kinspan, Kooltherm K108 Spouwplaat, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Ekbouwadvies, Wat wordt er bedoelt met Rm-waarde, Rc-waarde,Rl-waarde en U-

waarde, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Ekbouwadvies, Voorbeeld: Rc-waarde van een spouwmuur, geraadpleegd;

januari 2018. Uit: Ekbouwadvies, Baksteen, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Dicks-website, De isolatie calculator, geraadpleegd; januari 2018.

Bijna energieneutraal gebouw Uit: LenteAkkoord, Themagroep BENG-eisen, geraadpleegd; september 2017. Uit: LenteAkkoord, Woningbouw volgens BENG, februari 2017. Uit: Rijksdienst voor ondernemend Nederland, Infoblad Energieneutraal bouwen:

definitie en ambitie, geraadpleegd; september 2017. Uit: Rijksdienst voor ondernemend Nederland, Energieprestatie – BENG,

geraadpleegd; september 2017. Uit: BENG!, Samen om naar de groenste leverancier, geraadpleegd; september

2017. Uit: CO2 emissiefactoren, Lijst emissiefactoren, januari 2017. Uit: Energie vastgoed, Eisen (bijna) energieneutraal bouwen gepubliceerd, 11

november 2015.

Energieneutraal gebouw Uit: Rijksdienst voor ondernemend Nederland, Algemene begrippen Gebouwen,

geraadpleegd; november 2017. Uit: Milieu centraal, Energieneutrale woning, geraadpleegd; november 2017.

89

Voorbeelden van beng en eng huizen Uit: Woont lekker, bouw of koop geen tweedehands huis, 24 januari 2017. Uit: iedereenBEN, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Recticel Insulation, Bijna Energieneutrale woning in Aalst vol met innovaties, 8

mei 2017. Uit: Gruwez, Bijna energieneutraal bouwen – BEN woning bouwen, geraadpleegd;

oktober 2017. Uit: Livios, In 3 stappen naar een bijna-energieneutrale woning, geraadpleegd;

november 2017. Uit: Gretel Kerkhofs, Bijna energieneutrale woning: van definitie tot kostprijs, 20 april

2012.

Energiebesparing Uit: Plezier in de keuken, Inductie, keramisch of toch gewoon koken op gas?,

geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Kenniscentrum Duurzaam bouwen, Duurzaam (ver)bouwen, geraadpleegd;

oktober 2017. Uit: Rijksoverheid, Duurzaam bouwen, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Klimaatgids.nl, 101 tips om energie te besparen, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Energie besparen, Zelf energie besparen, 30 juli 2009. Uit: Isolatiefolie, Dak isoleren, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: VerbeterUwHuis, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Johan van der Stoel, Ventilatie, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Wikipedia, Spouwmuur, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Isolatiespecialist.nl, Spouwmuurisolatie, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Milieu centraal, Spouwmuurisolatie, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Laurens, Spaarlamp of ledlamp: wat is beter?, 2 januari 2016. Uit: Gamma, Buisisolatie voor 22 mm buis neutraal grijs 1 meter, geraadpleegd;

oktober 2017. Uit: Cvketel-weetjes, Hr-ketel, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: cvketel kiezen, Betekenis CW waarde cv-ketels, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Milieu centraal, Bodemisolatie, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Milieu centraal, Vloerisolatie, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Laura Wismans, Breng slurpers bij je thuis in kaart met een energiemanager, 15

april 2014. Uit: Qurrent, slim met energie, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Energiebesparen doe je nu, Check je woning, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Isolatiepoint, Home, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: vloerenverwarming, vloerverwarmingssystemen, geraadpleegd; 29 december

2017. Uit: Vakfederatie rietdekkers Nederland, riet, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Appartement & eigenaar, Leidingisolatie levert binnen jaar winst op, 16 januari

2001. Uit: Mechanische ventilatie, Mechanische ventilatie kopen: systeem & prijs,

geraadpleegd; november 2017. Uit: Isolatiespecialist, Spouwmuurisolatie, geraadpleegd; november 2017. Uit: Isolatiespecialist, Knauf Supafil, geraadpleegd; november 2017. Uit: gevel & wand, Spouwmuurisolatie kosten, geraadpleegd; november 2017. Uit: Isolatie-info, Prijs spouwmuurisolatie, geraadpleegd; november 2017. Uit: Spouw zaken, Isover Multimax 30 Ultra: het betere alternatief voor de

spouwmuur, geraadpleegd; november 2017. Uit: WPI BV, Isolatiewaarde PUR, geraadpleegd; november 2017. Uit: Robert, Gloeilamp vs Spaarlamp vs Ledlamp, 5 januari 2012. Uit: Achterburg Lucht Techniek, R-waarden, geraadpleegd; november 2017. Uit: Isolatie-info, Isolatiemateriaal, geraadpleegd; november 2017.

90

Uit: Isolatie-info.nl, Vloerisolatie, geraadpleegd; januari 2018.

Energie opwekken Uit: Zonne-paneel.net, Prijs zonnepanelen 2017, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: dj100, Nominatie Philip Troost, geraadpleegd oktober 2017. Uit: Telegraaf, Bacteriën gaan bedrijven in Rotterdam verwarmen, 13 februari 2017. Uit: Jasper Vis, Energie uit regenwater, 29 november 2017. Uit: Windenergie nieuws, Wet- en regelgeving, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Rijksdienst voor ondernemend Nederland, Cijfers windenergie, geraadpleegd;

oktober 2017. Uit: Duratherm, Nieuwste ontwikkelingen in bodemenergie, geraadpleegd; december

2017. Uit: Milieu centraal, Kleine windmolens, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Zonne energiegids, Soorten zonnepanelen, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Rijksdienst voor ondernemend Nederland, Subsidie voor zonneboilers ISDE,

geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Milieu centraal, Zonneboiler, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Milieu centraal, aardwarmte en bodemwarmte, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: The Tyee, hout stoken is niet CO2 neutraal, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Milieu centraal, Pelletkachel of biomassaketel, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Zonneplan, Parralel of seriegeschakeld systeem, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: fritts, Zonnepanelen serie of parallel, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Zonneplan, Hoe werkt een omvormer, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Mileucentraal, Energieneutrale woning, geraadpleegd; september 2017. Uit: Rijksdienst van ondernemend Nederland, Infoblad Energieneutraal bouwen, april

2013 Uit: Dubbelglas-weetjes, HR++ glas, geraadpleegd; september 2017. Uit: Glaskoning, HR+++ glas, geraadpleegd; september 2017. Uit: Huisman, ventilatiesystemen met warmteterugwinning, geraadpleegd; september

2017. Uit: Friederike de Raat, Loont een windmolen in de tuin?, 26 augustus 2016. Uit: Ad, Grootste zonnepanelen-veld in Nederland, 28 juni 2017. Uit: Bomar aardwarmte, werking, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Biogasplus, Compact plus biogasinstallatie, geraadpleegd; november 2017. Uit: Groengas Nederland, Mest, geraadpleegd; november 2017. Uit: Appartement & eigenaar, Leidingisolatie levert binnen jaar winst op, 16 januari

2001. Uit: Mechanische ventilatie, Mechanische ventilatie kopen: systeem & prijs,

geraadpleegd; november 2017. Uit: Isolatiespecialist, Spouwmuurisolatie, geraadpleegd; november 2017. Uit: Isolatiespecialist, Knauf Supafil, geraadpleegd; november 2017. Uit: gevel & wand, Spouwmuurisolatie kosten, geraadpleegd; november 2017. Uit: Isolatie-info, Prijs spouwmuurisolatie, geraadpleegd; november 2017. Uit: Spouw zaken, Isover Multimax 30 Ultra: het betere alternatief voor de

spouwmuur, geraadpleegd; november 2017. Uit: WPI BV, Isolatiewaarde PUR, geraadpleegd; november 2017. Uit: Robert, Gloeilamp vs Spaarlamp vs Ledlamp, 5 januari 2012. Uit: Achterburg Lucht Techniek, R-waarden, geraadpleegd; november 2017. Uit: Isolatie-info, Isolatiemateriaal, geraadpleegd; november 2017. Uit: Warmtepomp-info, Warmtepomp, geraadpleegd; november 2017. Uit: Warmtepomp-weetjes, Warmtepomp prijzen, hoeveel kost een warmtepomp?,

geraadpleegd; november 2017. Uit: Zonnepanelen-weetjes, Wat kost een warmtepomp?, geraadpleegd; november

2017. Uit: zelfenergieproduceren, zonneboiler, geraadpleegd; november 2017.

91

Uit: zizon, standaard zonneboiler, geraadpleegd; november 2017. Uit: zonnepanelen gids, bereken uw terugverdientijd, geraadpleegd; november 2017. Uit: zonnepanelen info, zonnepanelen kopen, geraadpleegd; november 2017. Uit: zonnepaneelprijzen, Zonnepanelen kopen, concrete tips voor de beste

zonnepaneel keuze en aanschaf, geraadpleegd; november 2017. Uit: zonnepanelen kopen, monokristallijn zonnepanelen, geraadpleegd; november

2017. Uit: allesoverzonnepanelen, Verschil tussen monokristallijne en polykristallijne

zonnepanelen, geraadpleegd; november 2017. Uit: allesoverzonnepanelen, Vergunning voor zonnepanelen nodig?, geraadpleegd;

januari 2018. Uit: zonnepaneelprijzen, Zonnepanelen plat dak, hoger rendement dan op schuin

dak, geraadpleegd; november 2017. Uit: evo energie, zonnepanelen in de tuin, geraadpleegd; november 2017. Uit: huisjeopknappen, opstelling zonnepanelen platdak, geraadpleegd; november

2017. Uit: zonnepanelen, zonnepanelen plat dak 10 gunstige tips, geraadpleegd; november

2017. Uit: zonnepanelencentra, zonnepanelen platdak, geraadpleegd; november 2017. Uit: zonnepanelengids, zonnenpanelen op een plat dak, geraadpleegd; november

2017. Uit: zonnepanelengids, zonnepanelen in de tuin, geraadpleegd; november 2017. Uit: urbanwind, wineur project, geraadpleegd; november 2017. Uit: solarwindbioshop, voordelen wind energie, geraadpleegd; november 2017. Uit: duurzaamthuis, kleine windmolen test: een windturbine voor thuis, geraadpleegd;

november 2017. Uit: duurzaamthuis, Test: Zonnepanelen of een kleine windmolen?, geraadpleegd;

november 2017. Uit: duurzaamthuis, windenergie, geraadpleegd; november 2017. Uit: Gielissen b.v., Buizenwarmtewisselaar, geraadpleegd; december 2017.

Milieu vervuiling Uit: Reisbloggers, Singapore: een 'fine city' | opmerkelijke wetten en regels, 30 juli

2014. Uit: Naomi Jansen, Sixpack-houder is nu eetbaar, 20 mei 2016. Uit: Wikipedia, Plasiticsoep, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Wikipedia, Great Pacific garbage patch, geraadpleegd; oktober 2017. Uit: Wikipedia, Broeikasgas, geraadpleegd; oktober 2017.

Advies Uit: Techneco, Lorio lucht/water warmtepomp, geraadpleegd; januari 2018. Uit: hier verwarmt, Warmtepomp, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Vloer&Verwarming, Vloerverwarming prijzen, geraadpleegd; januari 2018. Uit: verbouwkosten, Vloerverwarming, geraadpleegd; januari 2018. Uit: CVtotaal, Jaga Radiator Tempo Wand – Convector type 10 400 x 1000,

geraadpleegd; januari 2018. Uit: Badenmarkt, Radiatoren, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Thermo Lámina, Wat zijn de verbruikskosten van de elektrische vloerverwarming

van Thermo Lámina?, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Radiatorxxl.nl, Bereken eenvoudig het vermogen voor jouw radiator,

geraadpleegd; januari 2018. Uit: Den Boer b.v., Radiatoren in alle soorten en maten, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Jaga, productgroepen, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Warmteservice, Jaga Tempo vlakke convectorradiator, geraadpleegd; januari

2018.

92

Uit: Heuvelland, Radiatoren in alle soorten en maten, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Hornbach, MARLEY Warmtewisselaar MENV 180, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Duco, Duco WTW System – Warmteterugwinning, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Milieu centraal, Huishoudelijke apparaten, geraadpleegd; februari 2018. Uit: Milieu centraal, Besparen onder de douch en in bad, geraadpleegd; februari

2018. Uit: Milieu centraal, Halveer je stroomverbruik, geraadpleegd; februari 2018. Uit: Milieu centraal, Zuinig wassen, geraadpleegd; februari 2018. Uit: Nuon, Lekker douchen toch besparen, geraadpleegd; februari 2018. Uit: InfoNu.nl, Hoe kan je energiezuinig leven? 8 tips, geraadpleegd; februari 2018. Uit: De isolatieshop, PIR 2-zijdig Aluminium 1200x600x120mm, geraadpleegd; januari

2018. Uit: De isolatieshop, PIR Spouwplaat Plus 1200x600x120/20mm, geraadpleegd;

januari 2018.

Bijlage Uit: Clo, Huishoudelijk waterverbruik per inwoner, 1995-2013, 4 september 2014. Uit: Water.nl, verbruik van water, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Watereducatie, Waterverbruik in Nederland, 20 juli 2015. Uit: wml, Waterverbruik, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Nibud, Energie en water, geraadpleegd; januari 2018. Uit: Pooltopper, Pahlen Hi-Flow HF 28 warmtewisselaar, geraadpleegd; 27 december

2017. Uit: Halvewerk.nl, RVS warmtewisselaar met 10 platen 22KW, geraadpleegd; 27

december 2017.

Boeken: Uit: Henk Leenaers, De Bosatlas van de energie, Uitgeverij Noordhoff Atlasproducties

Groningen, 2012.

93

9. Bijlage

9.1 Verklarende woordenlijst Betekenis Blz.

Beng Is de afkorting voor bijna energieneutraal gebouw. Deze gebouwen moeten 50% van hun energie verbruik halen uit duurzame energiebronnen.

15

Droogbouw vloerverwarming

Dit type vloerverwarming wordt in een isolatieplaat onder de vloer geplaatst. Hierboven op kan dan de vloer komen. Dit systeem is vooral geschikt voor nieuwbouwhuizen met een houten skalet.

37

Eng Is de afkorting voor energieneutraal gebouw. Deze gebouwen moeten al hun energie zelf opwekken op een duurzame manier. Ook moeten deze gebouwen voldoen aan strenge isolatie eisen.

18

EPC EPC staat voor Energie Prestatie Coëfficiënt. Dit cijver drukt uit hoeveel energie nodig is om een woning te verwarmen, te koelen en om water te verwarmen.

13

Lambda Lambda geeft de warmtegeleidingscoëfficiënt van een materiaal aan. Hoelager de waarde hoe beter het matriaal warmte vast houd.

66

LTV LTV betekent Lagetemperatuurverwarming. Dit is een verwarmingssysteem waar water van 55 grande Celsius door stroomt. Door de standaard radiatoor stroomt water van 80 graden Celsius.

36

Natbouw vloerverwarming

Bij dit type vloerverwarming worden er slangen in de vloer gefreest. Door deze slangen stroomt warm water dat het gebouw verwarmt. Het is vooral geschikt voor ruimtes die permanent bewoont zijn.

37

Rc (waarde) Rc staat voor Resistance Construction, in het Nederlands betekent het thermische weerstand van een constructiedeel. Rc waarde geeft aan hoegoed een matriaal de warmte tegenhoud. Hoe hoger het getal hoe beter het warmte tegenhoud.

14

Rse Rse staat voor surface exterior. Dit is de overgangsweerstand van de binnenlucht naar het materiaal.

66

94

Betekenis Blz. Rsi Rsi staat voor Surface interior. Dit is de

overgangsweerstand van de buitenlucht naar het materiaal.

66

U waarde U waarde staat voor warmtedoorgangscoëfficiënt. Dit drukt de hoeveelheid warmte uit die een materiaal, per seconde, per vierkante meter en per graad temperatuurverschil tussen de verschillende zijden van een materiaal doorlaat. Hoe lager de waarde hoe beter het materiaal warmte tegenhoud. Deze waarde geld vooral voor ramen en deuren.

14

WTW WTW staat voor warmtewisselaar. Dit is een apparaat dat de warmte van de ene stof op aan de andere stof over geeft. Hierdoor gaat er minder warmteverloren.

27

95

9.2 Overige onderzoekenIn de onderstaande onderzoeken is onderzoek gedaan naar waterverbruik en wetten die gelden voor het terrein. Het idee was eerst om een manier te bedenken om de zonnepanelen van de grond te houden. Hiervoor zou een extra gebouw nodig zijn. Deze onderzoeken waren achteraf niet bruikbaar voor het advies omdat er gevonden informatie niet bruikbaar was of niet meer van toepassing was.

9.2.1 WaterverbruikMensen gebruiken water voor veel verschillende dingen. Er kan mee gekookt worden, planten water gegeven worden, schoongemaakt worden, toilet doorgespoeld worden, enzovoort. Mensen bestaan ook uit 65% water, hierdoor hebben mensen ook veel water nodig om te kunnen overleven. Het vocht wat de mens verliest via urine, ontlasting, uitademing en zweten moet aangevuld worden. Water is een primaire behoefte. In Nederland komt er schoon water uit de kraan. Dit is niet overal zo. In Afrika hallen ze namelijk het water uit de grond. In dit water zit nog veel zand, ziektes en schadelijke stoffen. Door dit probleem overlijden ook veel mensen in Afrika. In Nederland wordt de grootste hoeveelheid van deze stoffen eruit gehaald. Dit wordt gedaan door middel van verschillende filters. Hierdoor hebben wij in Nederland veilig en drinkbaar kraanwater, maar dit betekent niet dat alles eruit is gefilterd.In Nederland gebruikt één persoon 119 liter water per dag. Dit is al veel beter dan in 1969. In dit jaar gebruikte één persoon 190 liter water per dag. Dit verschil komt vooral doordat de toiletten, vaatwassers en wasmachines veel zuiniger zijn geworden. Het meeste water verbruikt men aan douchen en het toilet doorspoelen, ondanks dat toiletten zuiniger zijn geworden. Dit komt omdat een gemiddeld persoon ongeveer 6 keer per dag naar toilet gaat. Een gemiddeld toilet spoelt dan 5,6 liter weg per bezoekje. Ook douchen de meeste Nederlanders 1 keer per dag. Hierbij verbruiken Nederlanders ongeveer 51 liter, omdat een gemiddelde Nederlander 9 minuten onder de douche staat per dag.Waterverbruik in Nederland

Liters per inwoner per dag1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013

Bad 9 6,7 3,7 2,8 2,5 2,8 1,8Douche 38,3 39,7 42 43,7 49,8 48,6 51,4Wastafel 4,2 5,1 5,2 5,1 5,3 5 5,2Toiletspoeling 42 40,2 39,3 35,8 37,1 33,7 33,8Wassen hand 2,1 2,1 1,8 1,5 1,7 1,1 1,4Wasmachine 25,5 23,2 22,8 18 15,5 14,3 14,3Afwassen hand 4,9 3,8 3,6 3,9 3,8 3,1 3,6Afwasmachine 0,9 1,9 2,4 3 3 3 2Voedselbereiding 2 1,7 1,6 1,8 1,7 1,4 1Koffie/thee 1,5 1,1 1 1 1,2 1,2 0,6Water drinken 0,5 0,5 0,6 0,6 0,6 0,4Overig keukenkraan 6,7 6,1 6,7 6,4 5,3 5,3 3,4Totaal 137,1 131,9 130,7 123,8 127,5 120,1 118,9

96

In deze tabel is duidelijk een verschil te zien tussen 1995 en 2010. In 15 jaar tijd is het waterverbruik per persoon met 17 liter verminderd. Tussen 2007 en 2010 zijn de totale liters per inwoner heel erg verminderd, wel met 7,4 liter. Dit komt omdat er veel minder water wordt gebruikt om het toilet door te spoelen en de wasmachine in waterverbruik is verminderd. Ook is in de tabel te zien dat mensen meer gaan douchen en minder in een bad gaan. Voor de persoonlijke hygiëne is het waterverbruik ook verhoogd.

9.2.2 Bijgebouwen Het desbetreffende terrein is best wel groot, hierdoor zijn er verschillende mogelijkheden op het terrein om een bijgebouw te plaatsenAls er aan de volgende eisen wordt voldaan kan er vergunningsvrij een bijgebouw worden geplaatst:

Het bijgebouw moet minimaal 1 meter achter de voorgevel van het hoofdgebouw staan.

Het bijgebouw moet naast of achter het hoofdgebouw staan Het bijgebouw moet qua functie ondergeschikt zijn aan het hoofdgebouw. De maximale oppervlakte van de bijgebouwen is 100m2 binnen de bebouwde

kom en 150m2 buiten de bebouwde kom. De oppervlakte van de bijgebouwen is maximaal 50% van het onbebouwde erf Maximale goothoogte 3 meter Maximale nokhoogte 5 meter Maximale dakhelling 55° Een eventuele verdieping mag niet voor bewoning worden gebruikt De hoogte van de daknok mag in ieder geval niet hoger zijn dan 5 meter hoog

en wordt verder in hoogte begrensd volgens de formule: afstand daknok tot de perceelsgrens [m] x 0,47) + 3= maximale daknokhoogte [m].

Binnen een afstand van 4 meter van het hoofdgebouw mag er niet hoger gebouwd worden dan 30 cm boven de hoogte van de vloer van de eerste bouwlaag. Heeft het hoofdgebouw maar één bouwlaag dan mag binnen de afstand van 4 meter het bijbehorende bouwwerk niet hoger zijn dan het hoofdgebouw.

Grootte van het bebouwingsgebied:

Dan mag u bouwen:

Plus:

kleiner of gelijk aan 100 m²

De helft -

groter dan 100 m² en kleiner of gelijk aan 300m²

50 m² 20% van het gebied dat groter is dan 100 m²

groter dan 300 m² 90 m² 10% van het gebied dat groter is dan 300 m² met een max van 150 m² extra

97

9.2.3 Warmtewisselaars Pahlen Hi-Flow.

De Pahlen Hi-flow is een universele warmtewisselaar die gebruikt wordt om zwembaden warm te houden. Bij zwembaden zijn warmtewisselaars ook handig omdat het water met chloor erin meteen weer terug het zwembad kan worden ingestopt. Hierdoor gaat er minder chloor verloren.Er zijn meerdere apparaten in de Pahlen Hi-flow serie. De HF 13, HF 28, HF 40 en de HF 75. Het nummer wat achter HF staat staat voor het aantal kW de wisselaar kan opleveren bij een warmte van 90 graden. Elke warmtewisselaar heeft een roestvrijstalen binnenkant. Dit zorgt ervoor dat de warmtewisselaar een langere levensduur heeft. De soort warmtewisselaar die nodig is voor een zwembad hangt af van de grootte van het zwembad. Bij een zwembad van 10 kubieke meter kan de HF 13 warmtewisselaar het beste worden gebruikt, bij een zwembad van 200 kubieke meter is de HF 75 de beste keuze.

B3-12A-10-2.0De B3-12A-10-2.0 is een kleine platenwarmtewisselaar die net als de Hi-Flow bestaat uit roestvrijstaal gemaakt van aluminium en staal. De warmtewisselaar kan voor veel dingen worden gebruikt, zoals airconditioning, vloerverwarming en zwembadverwarming. De B3-12A-10-2.0 kan 4 vierkante meter laten doorstromen per uur.

98

9.3 Projectplan

Projectplan‘’van beng naar eng’’

(Afbeelding 1)

Groepsnamen: Arie Ebbenhorst, Eric Lamberts en Jelle van drie

Projectnaam: van beng naar eng

Docenten: Joyce Boijmans en Iokaste Veen

99

Inhoudsopgave

Inleiding..................................................................................................................101Opdrachtgever.....................................................................................................101

De opdracht.........................................................................................................101

Uitwerkingen opdracht..........................................................................................102Planning..................................................................................................................104

(Afbeelding 2)

100

Inleiding

OpdrachtgeverDe opdrachtgever is Johan Koopman. Hij is werkzaam bij studioWA!. Het kantoor van studioWA! Is gevestigd in Amersfoort. Het bedrijf is een architectenbureau en houdt zich vooral bezig met duurzaam vastgoed en herbestemmingen van locaties en gebouwen.Johan Koopman werkt samen met de architect Jan-Willem Heutink. Het bedrijf hebben ze samen opgericht en is al actief sinds 2012. Johan Koopman is als architect actief sinds 1986. Hij heeft gestudeerd aan de universiteit van Delft.

De opdrachtIn het buitengebied van Leusden wordt eind 2017 een woonhuis gebouwd. Het huis heeft een mooie ligging en een goede lichtinval. Dit komt omdat het woonhuis voor een groot deel uit glas bestaat.(zie afbeelding 1 en 2)

De opdracht is het nieuwbouwhuis in Leusden energieneutraal te maken. Een energieneutraal gebouw wordt afgekort naar eng. Op dit moment is het landhuis bijna energieneutraal. Bijna energieneutraal wordt afgekort naar beng.

Het landhuis in Leusden wordt op dit moment gebouwd. Het huis is bijna energieneutraal (beng). De opdracht is dus om het huis energieneutraal te maken. Dit betekent dat het huis evenveel of meer stroom moet opwekken dan dat het huis verbruikt. De energie die het huis moet opwekken moet duurzame energie zijn.

Het is dus van belang dat het huis en het bijgebouw energieneutraal worden. Op het dak kunnen geen zonnepanelen geplaatst worden, omdat het landhuis een rieten dak heeft. Dus er moeten andere oplossingen gevonden worden. De uitgangspunten van het huis zijn de situering van het huis en het rieten dak op het huis.

101

Uitwerkingen opdracht1. Onderzoek naar bengIn dit onderzoek moet er onderzoek gedaan worden naar het onderwerp beng. De overheid is al een tijd bezig met dit onderwerp. Het onderwerp gaat ook ingevoerd worden in Nederland. Dit betekent dat niet alleen onderzoek gedaan moet worden over huizen, maar ook over andere soorten gebouwen. Hier gelden namelijk ook andere eisen voor. Er moet onderzoek gedaan worden naar wat beng inhoudt, wanneer het ingevoerd gaat worden, wanneer een huis beng is en of er verschillende eisen gelden voor verschillende gebouwen.

2. Onderzoek naar engIn dit onderzoek moet er onderzoek gedaan worden naar het onderwerp eng. Op dit moment is de overheid bezig met de eisen van een bijna energieneutraal gebouw, maar na de beng eisen wil men ook dat een huis evenveel of meer energie opwekt dan dat een huis verbruikt. Dit wordt dus ook de volgende eis van de overheid. Hier moet dus onderzoek gedaan worden naar wat eng inhoudt, wat de eisen er voor zijn en waarom mensen een eng huis zouden willen hebben.

3. Onderzoek naar energiebesparingJe gaat nu kijken naar welke manieren er zijn om energie te besparen. Iedereen die een huis heeft wil zo min mogelijk gebruik maken van elektriciteit en fossiele brandstoffen, dit wil men omdat het veel geld kost en slecht voor het milieu is. Om het gebruik hiervan te verminderen moet energie bespaard worden. Er kan op veel manieren energie bespaard worden, maar welke manieren zijn dat? Hoe werken de verschillende manieren? En hoeveel besparen deze manieren?

4. Onderzoek naar energieopwekkingIn dit onderzoek moet er gekeken worden naar de verschillende manieren van energieopwekking. Om een eng huis te kunnen krijgen moet je energie opwekken, want met alleen energie besparen red je het niet. Om aan de eisen te kunnen voldoen moet er dus duurzame energie opgewekt worden. Je gaat dus kijken naar welke soorten er zijn, hoe worden ze toegepast en wat zijn de eisen die er voor gelden.

102

5. Bekijken van bestaande voorbeeldenHet is verstandig om te kijken naar verschillende gebouwen die (bijna) energieneutraal zijn. Hieruit kun je misschien ideeën opdoen die ook kunnen toegepast worden op de opdracht. Je gaat hier kijken hoe ze energie opwekken en hoe er energie bespaard wordt.

6. De mogelijkheden op het terrein Het terrein is behoorlijk groot, hierdoor is er veel mogelijk op het terrein. Er is eerder al onderzoek gedaan naar verschillende mannieren om energie op te wekken. Kijk naar die resultaten van dat onderzoek en bekijk wat er mogelijk is op het terrein. Kijk ook naar welke mogelijkheden er zijn om energie te besparen.

7. Het terreinOp het terrein mag natuurlijk niet alles worden neergezet. Hier neemt de gemeente over het algemeen een beslissing over. Hier moet dus onderzoek naar gedaan worden. Hierbij moet er gekeken worden naar wat er wel mag en wat er niet mag toegepast worden op het terrein.

8. EnergieOm te weten hoeveel energie je nodig hebt om ervoor te zorgen dat een gebouw energieneutraal is, moeten er gegevens bekend zijn over het energieverbruik van een gebouw. Er moet dus onderzoek gedaan worden naar het energieverbruik van een huis.

9. ToepassingenAls er bekend is wat allemaal toegestaan is en hoeveel het huis ongeveer gaat verbruiken kan er gekeken worden naar de toepassingen van duurzame energie op het terrein. Er moet gekeken worden naar hoe er de meeste energie opgewekt kan worden op het terrein en waar het geplaatst gaat worden, maar de toepassingen mogen niet het mooie zicht op het landschap wegnemen. Ook moet er gekeken worden naar toepassingen in het huis. Deze toepassingen moeten ervoor zorgen dat het huis energie bespaart.

10. EPCEPC gaat over het energie verbruik van een gebouw. Je gaat eerst onderzoeken wat EPC is en welke eisen er aan zitten voor een eng huis. Daarna ga je kijken naar hoe de EPC berekening werkt en probeer je de EPC van het woonhuis te berekenen. 

103

Planning

34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10voortgangs gesprek x x xOverleg opdrachtgever x x x

Opdracht ontvangenopstellen planningprojectplanproject plan goed keuren

Onderzoeken123456789

10Tussen verslag x

conceptverslag maeindverslag mapresentatie x

104

9.4 Mail Hieronder staan alle belangrijke mailtjes met gegevens van bedrijven. Deze gegevens waren van belang bij het advies.

Beumer Loodgieters en CV bedrijfBij een energie neutrale woning moet je met een aantal zaken rekening houden.Warmtepomp (monovalent dus zonder naverwarming uitvoering met bron water /water of split lucht/water ) voor verwarming en warmwater (meestal boiler 300L)Vloerverwarming toepassen om warmte te bufferen want als de warmtepomp de boiler staat op te warmen geeft hij als de boiler leeg is +/- een uur geen warmte af aan de cv zijde.Vloerverwarming verblijfsruimtes en LT radiatoren slaapkamers (vloerverwarming in slaapkamers is niet handig, vloer blijft te lang warm als je bv gaat slapen. Het is dan te warm).De schil van de woning zeer goed isoleren zodat er nagenoeg geen afkoeling optreedt (in de bestaande bouw geeft dit een probleem).Géén nachtverlaging toepassen, het opstoken van de installatie kost meer als dat de installatie op temperatuur blijft en vermogen van de warmtepomp hoeft dan ook niet zo groot te zijn.Het vermogen van de warmtepomp moet zeer nauwkeurig bepaald worden. We willen eigenlijk dat de warmtepomp de gehele dag draait (compressor heeft een hekel aan starts en stops).Er moeten zonnecollectoren worden toegepast die de gehele elektrische voorziening dekken.Voor de ramen screens toepassen om de zoninvloed van buitenaf zoveel mogelijk te beperken.Er zijn nog veel meer zaken te beschrijven waar je rekening mee moet houden maar in hoofdlijnen staan ze hier boven beschreven. 

Voor het plaatsen van de LTV radiator en het leidingwerk aanvoer/retour moet je rekening houden met 3.5 uur montage tijd per radiator.Tarief monteur € 45.00 excl. BTW.   

EcoLibrium-Jazon Dat hangt helemaal van het warmteverlies van de woning af. Sommige huizen van 300m2 kunnen het met een 10kW warmtepomp af, sommige van 100m2

hebben 30kW nodig. Er is dus wat meer informatie nodig om dit te kunnen bepalen.

Ik heb net uw voicemail ingesproken. Er zijn ook andere factoren belangrijk, namelijk veel of weinig glas, type ventilatiesysteem, aantal inwoners (ivm inhoud tapwaterboiler). Wellicht kunt u een keer met de tekeningen bij ons langs komen, dan kan ik u beter adviseren. Vooralsnog, uitgaande van balansventilatie en daarmee een warmteverlies van ongeveer 35W/m2, zou ik uitgaan van een Fujitsu Waterstage WH14F. Deze zal geïnstalleerd rond 12.000 à 13.000 euro kosten. Er zit een subsidiebedrag op van rond de 2500 euro.

105

Jaga Onze dank voor de interesse in onze Jaga producten.Wij kunnen geen berekeningen maken wat u nodig zou hebben dit is echt het werk van een installateur.Wij als radiator fabrikant kunnen wel aan geven wat onze toestellen aan wattages kunnen aangeven bij een bepaald temperatuur traject en bepaalde maat.Op www.jagapro.nl vind u bij de producten de documentaties van alle Jaga toestellen.Op www.jagapro.nl - downloads - "selectiemodel installateur" vind u een selectie module waarin u kunt selecteren op maatvoeringen, uitvoeringen, afgiftes en temperatuur trajecten. Prijzen : bruto per stuk ex. BTWLevertijd : in overleg met leverancierLevering : via Jaga groothandel dealers in Nederland of installateurVerkooppunt : Op www.jaga.nl - BUY kunt u het dichtstbijzijnde verkooppunt bij u in de buurt vinden.

Nathan Hartelijk dank voor je mailtje welke ik van Uponor heb ontvangen.Nathan Systems is de fabrieksagent van Uponor in Nederland, vandaar dat ik je antwoord:

Met de gegevens die je verstrekt: 7.37 m2 kan ik kiezen uit een mat van of 7m2.Ik ben er vanuit gegaan dat dit de schone oppervlakte is. Dit wil zeggen dat er geen WC pot, douchebak of een andere opbouw op staat, maar dat de oppervlakte puur de ruimte is die beloopbaar is.

Voor vloerverwarming in badkamers hebben we voor Uponor de Kabelmat van Comfort-E. Allereerst zit je met de eenmalige aanschafprijs van de 7m2 kabelmat:7m2 =   € 686,50http://www.nathansystems.nl/uploads/public/Comfort_E_Brochure_A5_NL_39L_WEB.pdf

Daarna komen we bij het interessantste stuk en denk ook meer op de vraag die je stelt: De kosten van het gebruik:De matten hebben een afgifte van 160W/m2 dat wil zeggen 0.16 KWuGezien de 7m2 kom je uit op 0.16KWu x 7 =  1.12 KWuAls we rekenen met het prijspeil van 2017 dan zijn de kosten € 0,20 per KWu.Oftewel als je de gehele badkamer 1 uur vol laat verwarmen dan kom je uit op: 1,12 KWu  x € 0,20 = € 0,224Ik weet niet of je nog gegevens hebt gekregen met je opdracht, hoelang de vloerverwarming aan staat.Maar als we er van uit gaan dat deze ’s nachts in ieder geval niet aan staat, ’s ochtends en ’s avonds zal de verwarming wel ingeschakeld zijn.Laten we 12 uur per dag pakken: Dan kom je op een verbruik van € 0,224  x 12 uur = € 2,688 per dag.

106

Over het algemeen rekenen we met 6 maanden (november t/m april) voor het stookseizoen. De rest van het jaar kan je als 1 volledige maand samenvatten.Als we de maanden rekenen op 30 dagen per maand: kom je uit op 210 dagen dat de verwarming aan staat.Voor de berekening: 210 dagen x € 2,688 per dag = € 564,48 per jaar wat het je kost als je de elektrische vloerverwarming vol aan laat staan.De werkelijke kosten zullen dus iets lager uitpakken maar laten we gewoon met de verstrekte waardes rekenen.

Vloerverwarming StoreAls er een hartafstand van 10cm wordt aangehouden tussen de vloerverwarmingsbuizen dan kan vloerverwarming in vrijwel alle gevallen als hoofdverwarming ingezet worden.Voorwaarde is wel dat de woning voldoende geïsoleerd is.

HRsolarBedankt voor de mail, wat betreft onze zonneboiler systemen is het verstandig om de boiler altijd op de grond te plaatsen. Gezien het gewicht, en het eventuele warmteverlies. Wij adviseren altijd om de boiler zo dicht mogelijk bij de CV-ketel te plaatsen. Voor kosten kun je een kijkje nemen bij onze calculator: https://www.hrsolar.nl/zonneboiler-calculator. Hierin staan de prijzen en kun je de terugverdientijd van onze systemen berekenen.

Zelfstroom Via mijn collega ontving ik je bericht over de vragen omtrent zonnepanelen. Zelfstroom plaatst uitsluitend zonnepanelen op daken, dus ik kan je niet exact de juiste informatie geven. Je moet bij het plaatsen van panelen op de grond wel rekening houden met de kabels, deze moeten veilig worden weggewerkt en op een gegeven moment wel een weg naar de meterkast vinden. Het is dus belangrijk daar rekening mee te houden, want kabels moeten op een bepaalde diepte komen te liggen. Daarnaast is het met het plaatsen van zonnepanelen belangrijk dat je rekening houdt met schaduwval, wanneer er schaduw op de panelen komt, ontstaat namelijk minder opbrengst. Daar is bij het plaatsen van panelen op de grond meer kans op dan wanneer je ze op een dak plaatst. 

Wat betreft het terugverdienen van panelen, dat is afhankelijk van welke panelen je plaatst, hoeveel energie er wordt verbruikt, de hoek waarin de panelen geplaatst worden en nog een aantal andere factoren. Dit is dus niet zomaar te zeggen. 

Ik hoop dat ik je zo al voor een deel heb kunnen helpen. Verder zou ik zeker kijken naar andere mogelijkheden om een huis energie-neutraal te maken. Veel succes met het onderzoek.

107

Info Spectrum SolarWanneer je er voor kiest om de collectoren niet op het dak te plaatsen, kan er gebruik gemaakt worden van een standaard. Hierdoor staan de collectoren op de precies goede stand. Wat dat gaat kosten is moeilijk om te zeggen aangezien wij moeten weten welk dakoppervlakte je hebt en om hoeveel personen het gaat. De terugverdientijd is ook lastig te zeggen, dit is eigenlijk geheel afhankelijk van het weer. Als er in de zomer voldoende zon is geweest dan heb je daar uiteraard de hele zomer plezier en zal er bijna niet tot nauwelijks gas worden gebruikt. Een geschatte terugverdientijd ligt natuurlijk ook aan het aantal zonneboilers en collectoren wat wordt afgenomen.

StudioWA!We zijn druk bezig geweest met het onderzoeken naar hoe we een huis het beste energie neutraal kunnen maken, helaas zijn we op een paar problemen gekomen, zo willen wij graag weten van welk materiaal de muren wij denken in kalkzandsteen op een porisosteen, plafond plafond bg is beton (de betonvloer) + stuc. het dak is van binnen gipsplaat + stuc. Daarachter zit de eigenlijke dakplaat en die is van hout in combi met isolatie (veel isolatie). Buiten die dakplaat zit weer het rieten dak (wat ook iets isoleert).en vloer alle vloeren zijn dus van beton, ca. 200 mm dik. Daarop komt dan nog een afwerklaag (waar vloerverwarming in kan van 80 mm, bij elkaar dus 280 mm.

DucoOnze DucoBox WTW heeft een COP-waarde van 4.Het maximaal opgenomen vermogen is 620W.Het nominaal vermogen is rond de 350W.De brutoprijs van onze DucoBox WTW bedraagt: € 3100,- (incl. inbedrijfstelling).

108

9.5 EPG berekening

In de volgende documenten staat een EPG dat betekend Energie Prestatie Gebouwen. Dit is het zelfde als een EPC berekening alleen dan voor huizen. In deze EPG berekening staan gegevens over het huis alleen dan als het beng is. Dit zijn dus niet de gegevens voor een energie neutraal gebouw.

109

110

111

112

113

114

115

9.6 Urenverantwoording In de onderstaande grafieken staat aangegeven wanneer waar aan is gewerkt en hoelang dat heeft geduurd.

Arie Ebbenhorst:week: Wat Les Tussen uur Thuis Totaal

34 Bezoek opdracht gever 0 0 240 24035 planning maken 135 0 70 20536 Vooronderzoeken 140 0 50 19037 Onderzoek isolatie 140 45 80 26538 Onderzoek energie besparen 140 45 60 24539 Onderzoek energie opwekken 135 0 160 29540 Onderzoek energie opwekken +milieu vervuiling 135 0 60 19541 Onderzoek energie opwekken +milieu vervuiling 0 0 220 22042 Milieu Vervuiling 0 0 180 18043 Afspraak opdrachtgever 135 0 130 26544 Onderzoek kosten zonnepanelen 135 0 0 13545 (Toetsweek) Duurzame energiemarkt onderzoek, onderzoek rieten dak 0 0 100 10046 Onderzoek rieten dak, keuzes en bezoek Asschatterweg 90 90 190 37047 Onderzoek keuzes energieopwekkers. Toevoeging energie opwekken 0 165 530 69548 Bronnen verwerken, onderzoek keuzes. 90 230 270 59049 Bronnen verwerken, onderzoek keuzes. 90 45 470 60550 Onderzoeken afronden. 90 90 420 60051 Onderzoek 180 90 365 63552 Onderzoek warmtewisselaar 0 0 700 7001 Warmtewisselaar 0 0 680 6802 Warmtewisselaar 90 90 430 6103 Warmtewisselaar en Accu 90 100 345 5354 (Toetsweek) Warmtewisselaar en Accu 0 0 580 5805 Warmtewisselaar, eindverslag 180 120 455 7556 Eindverslag 180 45 805 10307 printen 180 1808 09 (Voorjaarsvakantie) 0

10 0Totaal in minuten: 2175 1335 7590 11100Totaal in uren: 36,25 22,25 126,5 185

116

Eric Lamberts:week: Wat Les Tussen uur Thuis Totaal

34 Bezoek opdracht gever 0 0 240 24035 planning maken +tijdstabel  135 60 30 22536 onderzoek naar EPC 140 75 60 27537 onderzoek isolatie en EPC 140 20 45 20538 onderzoek naar isolatie + projectplan 140 170 110 42039 onderzoek naar isoltie + energie opwekken 135 30 230 39540 onderzoek naar energie opwekken en besparen 135 0 185 32041 onderzoek naar energie opwekken + kosten 0 145 210 35542 onderzoek naar de kosten 0 0 70 7043 onderzoek naar kosten + bezoek opdracht gever 135 85 215 43544 onderzoek naar kosten 135 0 80 21545 onderzoek naar kosten 0 0 175 17546 onderzoek naar kosten, bezoek asschatterweg 90 90 210 39047 onderzoek naar zonnecellen 0 90 670 76048 onderzoek naar mogelijkheden + plan van eisen 90 90 420 60049 onderzoek naar mogelijkheden + verslag 90 45 465 60050 onderzoek naaar mogelijkheden + maten gebouw 90 120 360 57051 warmtepomp 180 135 145 46052 verwarming 0 0 300 3001 verwarming 0 0 610 6102 verwarming 90 45 330 4653 verwarming 90 180 270 5404 verwarming + elektrischiteit verbruik 0 0 450 4505 verslag + zonnepanelen 180 150 565 8956 180 90 1100 13707 printen 180 1808 09 (Voorjaarsvakantie) 0

10 0Totaal in minuten: 2175 1800 7545 11520Totaal in uren: 36,25 30 125,75 192

117

Jelle van Drie:week: Wat Les Tussen uur Thuis Totaal

34 Bezoek opdracht gever  + mailen 0 0 270 27035 planning maken +tijdstabel +mails sturen 135 60 30 22536 onderzoek naar beng 140 0 0 14037 onderzoek naar beng 140 60 30 23038 onderzoek naar beng + projectplan 140 180 180 50039 voorbeelden beng 135 0 0 13540 voorbeelden beng 135 0 0 13541 voorbeelden beng 0 30 0 3042 voorbeelden beng + verbeteren 0 30 150 18043 verbeteren 135 45 120 30044 onderzoek epg woonhuis 135 0 0 13545 onderzoek epg woonhuis 0 0 120 12046 onderzoek epg woonhuis + bezoek 90 75 335 50047 onderzoek epg woonhuis + onderzoek eng +eindverslag0 210 1120 133048 eindverslag 90 90 450 63049 onderzoek terrein + onderzoek eng 90 90 380 56050 onderzoek terrein +mailen 90 140 370 60051 onderzoek terrein 180 170 210 56052 water (niet goed opgeslagen, hele onderzoek weg)0 0 660 6601 water + terrein 0 0 500 5002 bezoek opdrachtgever + mailen + onderzoek veranderen90 110 400 6003 onderzoek veranderen+ water 90 90 420 6004 (Toetsweek) 0 0 300 3005 Rc 180 210 480 8706 Rc 300 90 840 12307 printen 180 1808 09 0

10 0Totaal in minuten: 2295 1860 7365 11520Totaal in uren: 38,25 31 122,75 192

118