INHOUD

SPECIAL ECOMOBIELEN ECOLOGISTIEK 2014

KOPSTUKKEN OVER VIJFJARIG JUBILEUM E-MOBILITY

‘SOLAROAD MAAKT SCHOON ELEKTRISCH VERVOER MOGELIJK’

OPMARS ELEKTRISCHE AUTO MET WATERSTOFTECHNOLOGIE IN PERSPECTIEF GEPLAATST

TIJDSCHRIFT E-MOBILITY WORDT SMART E-MOBILITY

VAKBLAD ELEKTRISCH VERVOEREN SMART GRIDS / SEPTEMBER 2014

INHOUD

www.twitter.com/SolarMagazineNL

Vijfj arig jubileum (Smart) E-Mobility: ‘Nederland moet zelfverworven goede uitgangspositie benutten voor succesvolle transitie’ 10

Vijf jaar (Smart) E-Mobility in vogelvlucht 13

Rexel Nederland gaat kennisdeling faciliteren via landelijke community elektrotechnisch installateurs 16

‘Zonne-energie uit wegen maakt elektrisch vervoer mogelijk’ 17

Column - Smart, smarter, smartest? 18

Interesse in laadinfrastructuur stijgt naar nieuw hoogtepunt 22

Ecologistiek toont oplossingen voor duurzame goederenmobiliteit:‘Schoon vervoer ongekend belangrijk voor Nederlandse binnensteden’ 30

De opmars van de elektrische auto met waterstoftechnologie in perspectief 33

Column - Aangenaam, Platform Toekomstbestendige Mobiliteit 34

‘Door zaken te verbinden kunnen smart grids en duurzame mobiliteit sneller doorbreken’ 35

‘De elektrische auto als fl exibele buff er voor duurzame energie’ 37

M-Products maakt zich op voor grote vraag naar elektrische driewieler Virto 39

Het Verlengd Privaat Aansluitpunt: kansloos concept of nuttige nichetoepassing? 40

E-Mobility Activiteitenkalender 45

Meer dan eens heb ik in de afgelopen vijf jaar op deze plek met u teruggeblikt op bijzon-dere gebeurtenissen. Ik vertelde u over de vele hoogtepunten, maar ook dieptepunten in de (inter)nationale gemeenschap rond elektrisch vervoer en smart grids. In dit speciale jubileumnummer ter ere van het eerste lustrum van E-Mobility pak ik het anders aan, ik neem u mee in de toekomst van de Nederlandse zonne-energiesector. Over vijf jaar mag u mij op de spreekwoordelijke vingers tikken als ik het niet bij het rechte eind heb. Oh ja, ik heb u eerder al een naamswijziging aangekondigd omdat de naam E-Mobility weliswaar de aandacht voor elektrische auto’s dekt (met batterij- en waterstoftechnolo-gie), maar niet voor smart grids. De nieuwe naam? Smart E-Mobility!

Elektrische auto’s. Het 2020-doel van tweehonderdduizend elektrische auto’s lijkt wat hoog gegrepen onder de huidige marktomstandigheden. Anderzijds verwacht ik dat Nederland wel degelijk meters gaat maken. Een doel van minimaal honderdvijftigdui-zend auto’s moet in het komende lustrum haalbaar zijn. Dat zou neerkomen op zo’n

slordige twintigduizend auto’s per jaar. Zeker als wij ook initiatieven mogen verwelkomen om niet langer enkel leaserijders, zelfstandigen zonder personeel en directeuren, maar ook consumenten in elektrische auto’s te krijgen. Waterstof. Voor waterstof lijken de ambities keer op keer groter te worden. De toekomst die dit type elektrische auto’s toegedicht wordt is grandioos. Realisme is tegelijkertijd op zijn

plaats. Bij de uitrol van elektrisch vervoer liep het immers minder snel dan gedacht. Een mijlpaal van vijfduizend ‘ waterstofauto’s’ in 2019 lijkt mij het maximaal haalbare.

BV Nederland. Dutch technology inside. Het is het credo dat ook voor de elektrische auto geldt. In vrijwel iedere elektrische auto zit een Nederlandse component, van design tot onderdelen. Ook rond smart grids moeten Nederlandse bedrijven een dergelijke rol kunnen claimen en de positie van Nederland als kennis- en maakeconomie veiligstellen.

Opslag. Tenslotte verwacht ik dat de opslag van duurzame energie – waarbij zonnestroom evident de belangrijkste decentrale energievorm wordt – een wezenlijk volume heeft bereikt. Dit omdat de behoefte aan zelfconsumptie vanuit de overheid wordt gestimuleerd door fi scale voordelen, maar ook door de toename van het aantal elektrische voertuigen.

Edwin van Gastel, hoofdredacteur E-Mobility (edwin@emobilitymagazine.nl)

De glazen bol…

I N T E R N A T I O N A A L

fonts

Lettercountouren

LettercountourenNo pay o�

5

ABB en Volvo gaan samenwerken bij snelladen elektrische bussenABB en Volvo gaan intensief samen-werken om snelladers te creëren voor elektrische en hybride bussen. ABB, dat drie jaar geleden de Nederlandse snellaadspecialist Epyon overnam en sindsdien wereldwijd domineert in de snellaadmarkt, gaat voor Volvo haar direct current (DC) snellaadsystemen doorontwikkelen en geschikt maken voor het bussegment. De samenwerking zal volgens de twee partijen leiden tot een gestandaardiseerd laadsysteem voor elektrische en hybride bussen. Snelladen aan haltes is straks mogelijk via auto-matisch gestuurde trolleystangen op het dak van de bus.

Japan bouwt netwerk van honderd waterstoftankstationsDiverse bedrijven in Japan hebben een start gemaakt met een landelijk dekkend netwerk van waterstofstations. Daarmee willen ze de bekendheid en populariteit van auto’s op waterstof vergroten. Onder meer Toyota, Honda en diverse olie- en gasbedrijven zijn betrok-ken bij de realisatie van de stations. Eind 2018 moeten er minimaal honderd stations operationeel zijn in het Oost-Aziatische land. De Japanse overheid heeft fi nanciële steun toegezegd.

Wereldwijd vijfhonderdduizend elektrische auto’s verkochtDe elektrische auto heeft een belang-rijke mijlpaal bereikt. In de afgelopen drie jaar zijn er wereldwijd meer dan vijfhonderdduizend elektrisch aange-dreven voertuigen verkocht. Dit meldt het Amerikaanse onderzoeksinstituut UCDavis. Van de half miljoen verkochte elektrische auto’s werd zo’n veertig pro-cent – tweehonderdduizend exemplaren – in de Verenigde Staten verkocht.

Havens Amerika starten unieke pilot voor e-trucks met bovenleidingIn Amerika gaat een unieke pilot van start waarbij elektrische vrachtwagens via een bovenleiding geladen zullen worden. Het soortgelijke concept van de in Nederland bekende trolleybus wordt ontwikkeld door Siemens en Mack Trucks, een dochterbedrijf van Volvo. Het eHighway project zal plaatsvinden in de stad Carson, ten zuiden van Los Angeles.

Kogel door de kerk: Tesla en Panasonic bouwen batterijfabriekHet hing al enkele maanden in de lucht, maar nu is de kogel dan defi nitief door de kerk: Panasonic en Tesla gaan samen een gigabatterijfabriek bouwen. De bedrijven waren al geruime tijd over het project in gesprek om Tesla’s duurste auto-onderdeel – de accu – dertig procent goedkoper te maken. De bedrijven zien daarbij geen andere oplossing dan het creëren van een gigaproductiefabriek. Als de fabriek in 2020 haar deuren opent moet het Tesla in staat stellen om jaarlijks een half miljoen auto’s te produceren.

Duitsland onderzoek e-fi ets als alterna-tief vrachtwagentransportHet Duitse Ministerie van Transport heeft opdracht gegeven tot studies om de mogelijkheden van fietsen in plaats van vrachtwagens als transport van goederen binnen de stad te onderzoeken. Deze maatregel kan files oplossen en de lucht-vervuiling reduceren. De Duitse overheid ziet een groot, onbenut potentieel in het gebruik van vrachtfietsen (met elek-trische ondersteuning), met name voor logistieke en service-transportbedrijven in stedelijke gebieden.

‘China investeert 12 miljard euro in laadinfrastructuur’De Chinese overheid overweegt een investering van maar liefst twaalf miljard euro in de Chinese laadinfrastructuur voor elektrisch aangedreven auto’s. Dit meldt het Amerikaanse persbureau Bloomberg. Volgens de bron van het persbureau maakt de Chinese overheid binnenkort de investe-ring offi cieel bekend.

Aantal slimme steden zal wereldwijd verviervoudigd zijn rond 2025Het aantal ‘smart cities’ wereldwijd zal bin-nen twaalf jaar verviervoudigen, doordat de lokale overheden samen zullen werken met de privésector om een heleboel uitdagingen aan te gaan binnen de stadscentra. Dat blijkt uit een rapport van IHS Technology. Er zullen in 2025 minstens achtentachtig slimme steden zijn over de hele wereld. In 2013 waren dat er eenentwintig.

De rubriek ‘Internationaal’ bevat publicaties van:

VDL bouwt eerste elektrische gelede bussen voor KVB Keulen

4

VDL Bus & Coach gaat acht elektrische gelede bussen – ook wel bekend als harmo-nicabussen – bouwen voor de stad Keulen. Het Kölner Verkehrs-Betriebe AG (KVB Keulen) is één van de eerste bedrijven in Duitsland die elektrische mobiliteit voor een gehele lijndienst introduceert. De VDL-bussen dragen de naam VDL Citea SLFA Electric. De uitgangspunten die VDL hanteert voor de op maat gemaakte bussen voor KVB Keulen komen namelijk van de VDL Citea SLFA (een gelede bus van acht-tien meter) en de VDL Citea Electric. De testfases van de eerste elektrische gelede bussen zullen in de zomer en herfst van 2015 starten.

Eerste waterstofauto’s Hyundai afgeleverd

Hyundai heeft de eerste bestellingen van de Hyundai ix35 FCEV (Fuel Cell Electric Vehicle) eind augustus in Nederland afgeleverd. De Hyundai ix35 FCEV is de eerste auto met een brandstofcel ter wereld die commercieel wordt ingezet. De levering van de milieuvrien-delijke Hyundai’s komt op het juiste moment. Begin september werd namelijk het eerste openbare tankstation met zevenhonderd bar van Air Liquide in Rhoon (Albrandswaard), aan de A15 richting Rotterdam, offi cieel in gebruik genomen.

Legenda Smart E-MobilityBij de verschillende artikelen in dit magazine treft u onderaan de pagina een gekleurde balk met aan. Deze kleuren refereren aan het thema waarover de artikelen gaan. De balken symboliseren de volgende thema’s:

= Smart Grids= Elektrisch rijden op waterstoftechnologie= Elektrisch rijden op batterijtechnologie

Amsterdams Klimaat & Energiefonds investeert 2,5 miljoen euro in MisterGreen Electric LeaseHet Amsterdams Klimaat & Energiefonds heeft afgelopen maandag definitief zijn handtekening gezet voor een investering van 2,5 miljoen euro in de leasemaat-schappij voor elektrische voertuigen Mis-terGreen Electric Lease. Het Amsterdams Klimaat & Energiefonds is een revolverend

fonds ter grootte van vijfenveertig miljoen euro en richt zich op investeringen in financieel en duurzaam renderende pro-jecten in Amsterdam. Alleen projecten die een aantoonbare significante CO₂-reductie teweegbrengen komen in aanmerking voor financiering.

In de provincie Gelderland zijn in de zomer de eersten van vijftienhonderd extra laadpunten geplaatst. De openbare laadpalen zijn bedoeld voor particulieren en bedrijven die geen moge-lijkheid hebben om een paal op hun eigen terrein neer te zetten. De laadpalen zijn nodig om aan de groeiende vraag te voldoen. Van alle dertigduizend elektrisch aangedreven voertuigen in Nederland staan er zevenduizend in Gelderland geregistreerd.

Eersten van vijftienhonderd extra laadpunten voor Gelderland geplaatst

EcoCare plaatst in opdracht van Efacec zestig snelladers

Hybride en elektrisch rijden wordt populairderRijden met een hybride- of elektrische auto wint nog steeds aan populariteit. Dat blijkt uit Het Nationale Automobilisten Onderzoek. Een kwart van de deelnemers aan het onderzoek overweegt de overstap te maken naar de alternatieve aandrijvingen. Het merendeel geeft aan dat het milieu de grootste motiva-tie is. Jaarlijks wordt door mediabedrijf YPCA het Nationaal Automobilisten Onderzoek uitgevoerd. Dit jaar werden 759 automobilisten ondervraagd, waarvan vier procent momenteel al hybride of elektrisch rijdt. Van de overige mensen geeft een kwart aan hybride of elektrisch rijden te overwegen. Dat is een stijging van drieëndertig procent ten opzichte van de onderzoeksresultaten van vorig jaar. Naast het milieu worden ook de gebruikskosten genoemd als motivatie; de helft geeft de kosten als motivatie op. Vijfenveertig procent vindt duurzaamheid een belangrijk pluspunt. De mensen die het elektrisch rijden niet willen overwegen, geven vooral aan dat de aanschafkosten hen tegenhouden. Maar liefst zesenzestig procent vertrouwt nog niet in het aantal oplaadpunten. Een kwart van de sceptici geeft de beperkte actieradius als reden om bij conventionele aandrijving te blijven.

Nederlanders kiezen Tesla Model S als beste elektrische auto

De Tesla Model S is volgens de Nederlandse autoliefhebber de ‘Beste Elektrische Auto’ van het afgelopen jaar. De Mercedes-Benz GLA werd door Nederland verko-zen tot de ‘Beste Auto’. De voorkeur van de Nederlanders wijkt hiermee af van die van de Europese autoliefhebber. Die verkoos namelijk de Mercedes-Benz S Klasse Coupé en de BMW i8 tot respectievelijk ‘Beste Auto’ en ‘Beste Elektrische Auto’. Dit alles blijkt uit de verkiezing Internet Auto Award die jaarlijks wordt georganiseerd door AutoScout24.

Dutch-INCERT en RVO.nl gaan samenwerkenDe Rijksdienst van Ondernemend Nederland (RVO.nl) en Dutch Innovation Center for Electric Road Transport (Dutch-INCERT) gaan zich gezamenlijk inzetten voor het bevorde-ren van kennisontwikkeling en –deling op het gebied van elektrisch vervoer. Ze werken samen om de Nederlandse bedrijvigheid hierin te bevorderen. De samenwerking be-staat uit het stimuleren van studententeams om actief te zijn in de ontwikkeling van e-mobility, de ontwikkeling van masterclasses elektrisch vervoer voor professionals in de publieke en private sector en het evalueren

Het Nationale Automobilisten Onderzoek 2015 toont aan dat meer e-automobilisten vertrou-wen hebben in het opladen van hun elektrische of hybride auto. Het vertrouwen in het aantal oplaadpunten is ten opzichte van 2012 gestegen (vierendertig tegenover eerder vijfentwintig procent). Bovendien overwegen steeds meer

mensen de aanschaf van een elektrische auto. Van de ondervraagden rijdt drie procent een hybride auto en één procent een elektrische auto. Zesentwintig procent van de mensen die in de toekomst een nieuwe auto koopt, geeft aan de aanschaf van een elektrische of hybride auto in haar overweging mee te nemen.

van de proeftuinen Hybride en elektrisch rijden, die RVO.nl uitvoert in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken. De eerste masterclasses vinden op 30 en 31 oktober plaats. Studenten-teams krijgen de kans een extra stap te zetten. Daarbij gaat het om teams die onder andere meedoen aan de Shell eco marathon, World solar challenge en For-mula zero. Dutch-INCERT verwacht dat de studententeams met de bijdrage een extra stap kunnen zetten die voorheen niet mogelijk was.

E-automobilisten hebben meer vertrouwen in aantal oplaadpunten

EcoCare Milieutechniek verzorgt in opdracht van Efacec de plaatsing en installatie van zestig snellaadpalen voor elektrische auto’s. Eigenaar en beheerder van deze snelladers is Allego, dat zich richt op het realiseren en beheren van laadinfrastructuur voor elektrisch vervoer in de Benelux. De snelladers zijn uitgerust met een vernieuwde backoffi ce-voorziening en worden in Nederland en België op rustplaatsen langs snelwegen geplaatst. Ze dienen deels ter vervanging van oude laders. Deze zomer nog moeten alle zestig palen geplaatst zijn.

Staatssecretaris Wilma Mansveld en Pieter van Geel (voorzitter Mobiliteitstafel Energieak-koord) hebben de ‘Duurzame brandstofvisie met LEF’ in ontvangst genomen. De visie is een vervolg op het Energieakkoord voor duurzame groei, waarin ambitieuze langeter-mijndoelen voor vervoer in Nederland zijn opgenomen om de uitstoot van schadelijke broeikasgassen te verminderen. Het afgelopen halfjaar hebben meer dan honderd partijen hieraan gewerkt: bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, centrale en decentrale overheden en kennisinstellingen.

Duurzame Brandstofvisie met LEF gepresenteerd

Platform Toekomstbestendige Mobiliteit van startHet Platform Elektrische Mobiliteit (PEM) van de RAI Vereniging verbreedt haar scope en wordt omgeturnd tot het Platform Toekomstbestendige Mobiliteit (PTM). Met het oplaten van een aantal ballonnen die de verschillende pijlers van het nieuwe platform symboli-seren is het officieel gelanceerd. De nieuwe organisatie zal zich niet alleen met elektrisch vervoer bezighouden, maar bijvoorbeeld ook met groengas en connected cars.

7

Met het In Cable Control and Protection Device (IC-CPD) brengt Phoenix Contact een laadkabel volgens Mode 2 op de markt waarmee elektrische voertuigen op elke gebruikelijke wandcontactdoos thuis of onderweg kunnen worden opgeladen. Het laadvermogen van drie kilowatt maakt het mogelijk om een accu van achttien kilowatt binnen zes uur helemaal op te laden.

Phoenix Contact introduceert kabels voor laden via stopcontact

Hintzen Logistik koopt elektrisch aangedreven koelwagen van E-Trucks Europe

Hintzen Logistik heeft haar wagenpark uitgebreid met een 22-tons elektrisch aangedreven vrachtwagen. Hinzten hoopt met deze investering een bijdrage te leveren aan het milieuvriendelijk vervoeren van goederen binnen de stadsregio Aachen (Nordrhein-Westfalen), geluidsarm en zonder emissie. E-Trucks Europe ontwikkelde in een samenwerkingsverband met Cross Border Cluster Stimulation (GCS), het European Regional Development Fund (ERDF) en Interreg deze speciale E-Truck, die ingezet gaat worden voor het vervoer van gekoelde producten. Behalve de vrachtwagen zelf, draait ook het koelsysteem op energie vanuit het batterijpak-ket. ’s Nachts ligt de vrachtwagen ‘aan de stekker’ voor de benodigde elektriciteit. Burgemeester Rudi Bertram van Eschweiler verrichte de officiële handelingen.

Aantal laadpalen in één jaar verdrievoudigdHet aantal laadpalen verdrievoudigde de afgelopen twaalf maanden van 2.200 in 2013 naar 6.700 dit jaar. Dat meldt het kennisplatform Verkeer en Vervoer. De gemeente Amsterdam is koploper met 1.132 laadpalen, gevolgd door Rotterdam (634) en Den Haag (556). Op provincie-niveau staan de meeste laadpalen in Noord-Holland (1.791). In Zuid-Holland staan 1.673 palen en op de derde plek staat

Utrecht met 572 palen. Rozendaal laat met 333 laadpalen per honderdduizend inwoners de grootste laadpaaldichtheid noteren. Texel en Schiermonnikoog volgen met respectievelijk 332 en 318 laadpalen per honderdduizend inwoners. In zeer stedelijke gebieden staan er gemiddeld zo’n zevenhonderd laadpalen per miljoen inwoners. In de matig tot niet stedelijke gebieden ongeveer driehonderd.

Energie 2014 toont duurzame energie en tal van besparingsmogelijkheden

Op de vakbeurs Energie 2014, van 7 to en met 9 oktober in de Brabanthallen in Den Bosch, ervaren bezoekers een wereld aan mogelijkheden. Energiebesparing: iedereen weet dat het belangrijk is, maar in praktijk zijn bedrijven meer bezig met het drukken van de kosten. Energie 2014, het grootste live energieplatform van Nederland, laat zien dat de twee juist hand in hand gaan. Van het minimaliseren van verspilling en het recyclen van restenergie tot collectief inkopen en de inzet van duurzame bronnen: voor elke situatie is er een passende aanpak. In het grote expo-santenaanbod vindt men toepassingen variërend van warmtepompen en meters tot (gebouw)geïntegreerde opslag-, pv- en led-systemen. Naast concrete producten, biedt Energie 2014 een hoogwaardig kennisprogramma vol lezingen, congressen, interactieve presentaties en workshops. Zoals het Nationaal Energielabel Congres, het Wind Congres (in samenwerking met Bosch & Van Rijn, de Windunie en Raed-thuys), de Industrial Morning (in samenwerking met FME), het Groot Energiedebat (in samenwerking met FedEC, TEG en VVM) en mini-symposia over onder andere gasontwikkelingen. Kaarten zijn te bestellen via www.energievakbeurs.nl.

In het proefproject ‘Slim laden, de Bra-bantse aanpak’ ontwikkelen de provincie Noord-Brabant en netbeheerder Enexis slimme laadpalen en werkprocessen. Dit doen zij samen met gemeenten, kennisin-stellingen en marktpartijen. Wie alles wil weten over het proefproject ‘Slim laden, de Brabantse aanpak’ en de verschillende fases, vindt deze op de begin september

gelanceerde website www.slimladen-brabant.nl. Op de portal vindt men updates over het project en informatie toegespitst op gemeenten, marktpartijen en e-rijders. De komende periode wordt hard gewerkt om de informatie op de website uit te breiden met onder andere specificaties van de innovatieve laadpalen en geleerde lessen.

Website Slim Laden, de Brabantse aanpak online

Where innovation starts

High Tech Automotive region Eindhoven

System oriented education and research• Smart mobility concepts

• Clean, efficient & smart vehicle technology

Join the future of Automotive!

Undergraduate Program• Bachelor of Science Automotive

Information days: 17 & 18 October 2014

Graduate Program Automotive Systems• Master of Science Automotive Technology

• Post-Master Automotive Systems Design• PhD program Automotive

-----------------------------------------------------------------------------------------------

More info: automotive@tue.nl - www.tue.nl/automotive

98VLAANDERENVLAANDERENVLAANDERENVLAANDERENVLAANDERENVLAANDERENVLAANDERENVLAANDERENVLAANDERENVLAANDERENVLAANDERENVLAANDEREN

Gratis parkeren met Zen Car en cambio in BrusselVoor de Brusselse gebruikers van de deelwagens van cambio en de elektrische Zen Car is het voortaan mogelijk om gratis te parkeren. Er zijn daarvoor zogenaamde ‘regionale parkeerkaarten’ waarvoor de twee bedrijven een kleine bijdrage betalen. Met die kaart is het mogelijk gratis te parkeren in de meeste Brusselse straten, met uitzondering van de zogenaamde rode en oranje zones in winkelgebieden.

Extra cursussen elektrisch fi etsen voor seniorenDe cursus ‘Veilig Elektrisch Fietsen’ voor senioren wordt wegens succes verlengd. De Vlaamse overheid heeft daarvoor in juni ruim achtendertigduizend euro vrijgemaakt. Meer dan zesduizend senioren hebben zich voor de vormingscursus van Okra Sport ingeschreven en er worden nog altijd nieuwe aanvragen ingediend. De enorme interesse toont aan dat er grote behoefte is aan cursussen rond elektrisch fi etsen. Meer en meer elektrische fi etsen duiken ondertussen op in het Vlaamse straatbeeld. De schatting van de overheid is dat op dit moment één op de acht fi etsen elektrisch is. Alleen al afgelopen jaar werden er naar schatting vijftigduizend nieuwe elektrische fi etsen verkocht in België. Rijden met een elektrische fi ets is volgens de overheid niet hetzelfde als met een gewone fi ets. Het evenwicht houden, het op- en afstappen en de snelheid vragen gewenning, voor-al voor de wat oudere fi etsers. Het is belangrijk dat senioren langer mobiel en actief blijven en de elektrische fi ets kan daarbij helpen, zeker voor korte afstanden, is de visie van de overheid en de meewerkende organisatie Okra Sport, Verenigingen voor Verkeersveiligheid en Mobiel 21. De cursus ‘Veilig Elektrisch Fietsen’, verzorgd door Okra Sport, bestaat uit een theoretisch en een praktisch gedeelte. De theorie gaat vooral over technische zaken zoals de verschillende types motoren, de plaats van de sensoren, de batterij en de displayinstelling. In het praktijkgedeelte krijgen de deelnemers technische uitleg over de elektrische fi ets en is er in tijd en ruimte voorzien voor proefrijden, waarbij de deelnemers kunnen fi etsen op een parcours.

Bijna half miljoen duurzame pendelkilometers TestkaravaanIn de eerste weken van september was ‘De testkaravaan komt eraan!’ te gast bij het Kortrijkse bedrijf Barco en het Waregemse Boss Paints. In totaal tweehonderd medewer-kers deden mee aan de campagne. Met de campagne wil de provincie de werknemers van West-Vlaamse bedrijven stimuleren om de auto minder te gebruiken en met duurzame vervoersmiddelen naar het werk te pendelen. Het uitgangspunt van ‘De testkaravaan komt er aan!’ is het ‘test het uit’-principe. De provincie stelt per deelnemend bedrijf gratis een vloot van vijfennegentig duurzame ver-voermiddelen ter beschikking voor de werknemers. Naast gewone fi etsen kunnen ze elektrische fi etsen, bakfi etsen, vouwfi etsen, fi etskarren, enzovoorts uittesten. Ook bus- en treinpassen, Blue Bikes en carpoolmogelijkheden behoren tot het aanbod. Inmiddels bereikt de campagne de grens van circa vijfhonderdduizend duurzame kilometers. In 2014 nemen meer dan tien bedrijven deel met een bereik van meer dan tienduizend werknemers. Voor volgend jaar bevestigden al negentien bedrijven hun deelname.

‘Deux mois deux roues’ om te proeven van de elektrische fi ets In navolging van ebike2station vindt in Wallonië opnieuw een proefproject plaats met elektrisch ondersteunde fi et-sen. Tijdens het project ‘deux mois deux roues’ zal het mo-gelijk zijn voor pendelaars uit Ottignies-Louvain-la-Neuve, Namen en Luik om de elektrische fi etsen gedurende twee maanden uit te testen in september en oktober. Om de fi ets helemaal goed te kunnen gebruiken, zullen de deelnemers eerste een drie uur durende coaching krijgen.

België telt pas één Tesla superchargerNijvel was de eerste Belgische gelukkige die een snellader van Tesla heeft mogen verwelkomen. Wereldwijd staan er al hon-derdzeventig, maar de Lage Landen zijn vanwege hun kleine omvang vermoedelijk wat minder in trek. Vorig jaar nog werd de eerste locatie in Noorwegen onthuld en inmiddels kan men met een Tesla gratis elektrisch reizen tussen de belangrijkste Europese steden en over de meest populaire snelwegen, van Scandinavië tot de Franse Rivièra. Zo zijn er snelladers te vinden op de assen Oslo-Stockholm-Kopenhagen, Hamburg-Genève en Berlijn-Frankfurt. In Frankrijk loopt de ‘Route du Soleil’ van Parijs naar de Côte d’Azur en er komen binnenkort nieuwe locaties in het noorden bij, die het reizen tussen Amsterdam en de Côte d’Azur mogelijk moeten maken. In juli leverde alleen het Europese Superchargernetwerk al meer dan zeshonderd megawattuur aan energie aan Model S-voertuigen voor 3,6 miljoen kilometers. In diezelfde maand spaarden Superchargers in Europa meer dan 380.000 liter aan brandstof uit.

Punch Powertrain Solar Team terug de weg op

Het Punch Powertrain Solar Team is na de succesvolle zesde plaats op de World Solar Challenge voor het eerst weer de weg op. Zij heeft deelgenomen aan Solar Tour, gestart bij het Arenbergkasteel in Heverlee. Het team heeft in de periode voorafgaand aan de tour een bezoek gebracht aan alle sponsorende bedrijven. Daarbij werd de zonnewagen Indupol One bij elk bedrijf tentoongesteld. Met de Solar Tour is ook meteen de fakkel doorgegeven aan het nieuwe team. De nieuwe Teammanager, Jarno Van Hemelen: ‘Nu we volledig onder de KU Leuven vallen, gaan er heel wat deuren open. Met de bijkomende expertise van de universiteit, zijn we vastberaden om de zonnewagen tot een hoger niveau te tillen.’ Het avontuur van het team is te volgen op www.solarteam.be.

Smart Grid Flanders: ‘Eerste stap richting standaardisatie’Op woensdag 25 juni organiseerde Smart Grid Flanders in samenwerking met het Belgisch Elektrotechnisch Comité – het onafhankelijke normalisatieplatform voor elektrotechniek in België – een seminar rond standaar-disatie. Volgens Smart Grid Flanders vormt een recent uitgegeven witboek van de International Electrotechnical Commission (IEC) de eerste stap richting internationale standaardisatie. Het witboek belicht de belangrijkste uitdagingen voor de integratie van hernieuwbare energie in het elektriciteitsnet: niet-controleerbare variabiliteit, gedeeltelijke onvoorspelbaarheid en plaatsgebondenheid. Verder kijkt het witboek naar huidige en toekomstige technische oplossingen – met bijzondere aandacht voor grootschalige elektrische energieopslag – en pleit het voor standaardisatie op systeemniveau. Standaarden op productniveau voor bijvoorbeeld windmolens en zon-nepanelen volstaan niet voor een snelle netintegratie van grootschalige hernieuwbare energiebronnen. Daartoe zijn op systeemniveau standaarden nodig voor alle vormen van interactie tussen windturbine- of zonnepanelenpar-ken en het bredere energiesysteem.

Elektrisch autodelen in Gent met PartagoIn Gent is tijdens de Week van de Mobiliteit een proeftuin rond het delen van elektrische auto’s van start gegaan. Partago is een nieuw autodeelproject met elektrische auto’s en een app op de smartphone. De bedoeling is om een elektrische wagen in de buurt op te zoeken via de app en deze meteen te reserveren. Om het concept te concretise-ren, houden de initiatiefnemers samen met iMinds van de UGent een onderzoek onder Gentse inwoners. De inwoners van de Gentse wijk die het vaakst deelnemen aan de enquê-te maken kans het nieuwe concept in primeur uit te testen. Ghent Living Lab, een organisatie die in Gent innoverende projecten ondersteunt, heeft fi nanciële steun toegezegd voor het initiatief. De week van de mobiliteit werd op 22 september afgesloten. Er was onder meer een Car Free Day waarop iedereen werd aangemoedigd om te kiezen voor duurzame mobiliteit.

TKI S2SG, kennen daardoor een draagvlak van partijen uit de hele keten die in proeftuinen vroegtijdig concepten testen. Ook loopt Nederland hierdoor voorop op het gebied van hoognodige standaardisatie op technologisch vlak. De Nederlandse energiesector heeft ten opzichte van andere landen zelfs enkele benijdenswaardige uitgangspunten: naast de al genoemde basishouding van samenwerking heeft Nederland een energienet met een zeer hoge leveringszekerheid en een relatief geleidelijke opkomst van duurzame decentrale opwekking. Dit biedt Nederland de kans om de transitie naar smart grids beheerst en optimaal te maken. De grootste uitdaging voor de sector is vooral om in die relatief goede uitgangssituatie voldoende gezamenlijke daadkracht en voortgang te behouden: stilstand is achteruitgang, want de transitie komt er. De belangrijkste randvoorwaarde om een optimale transitie door te maken naar smart grids is een duidelijk zicht op toekomstige wet- en regelgevingen en de daaruit volgende markt- en businessmodellen. We mogen over vijf jaar tevreden zijn als we als community een duidelijk beeld hebben weten te scheppen van hoe markt, samenwerking, verantwoordelijkheden en toezicht voor het Nederlandse- en Europese?- smart grid er in optima forma uitzien. Dit

De (inter)nationale automobiel- en mobiliteitssector heeft in de afgelopen vijf jaar een heuse gedaantewisseling ondergaan. Toen het magazine E-Mobility in december 2010 het levenslicht zag, was er in Nederland nog geen sprake van een fl orerende afzetmarkt en waren er bij autofabrikanten enkel nog maar plannen voor voertuigen op basis van een elektromotor. Anno 2014 is de situatie volledig anders: elke zichzelf respecterende autofabrikant heeft elektrische voertuigen op basis van batterijtechnologie in haar collectie en elektrische voertuigen op basis van brandstofcellen en waterstoftechnologie zitten in de pijplijn. Ondertussen rijden er in Nederland enkele tienduizenden elektrische voertuigen rond en zijn er dito laadpunten. (Smart) E-Mobility maakt ter ere van haar vijfj arig jubileum een rondje langs de velden en sprak met diverse kopstukken.

‘Nederland moet zelfverworven goede uitgangspositie benutten voor succesvolle transitie’

Maarten Steinbuch is hoogleraar Systeem- & Regel-techniek aan de TU Eindhoven. Steinbuch is een fervent voorvechter van elektrisch rijden – bezit zelf een Tesla – en heeft onder meer zitting in het Formule E-Team. De hoogleraar is trots op de prestaties die Nederland in de afgelopen vijf jaar geleverd heeft. ‘De snelheid van het opbouwen van de laadinfrastructuur alsook de snelheid van de groei van de elektrische autoverkopen zijn indrukwek-kend. Tegelijkertijd staan wij in de komende jaren voor de uitdaging om de groei van het aantal volledig elektrische voertuigen te versnellen. Bovendien moeten ook particulie-ren gestimuleerd en overtuigd worden van elektrisch rijden. Randvoorwaarde om dat te bereiken is een verdere uitrol van de publieke laadinfrastructuur. Het doel voor het jaar 2020 is immers niet één, twee, drie gehaald. Wij streven nog altijd naar tweehonderdduizend “stekkervoertuigen” in dat kalenderjaar. Wij hebben er nu nog minder dan veertigduizend. Grofweg betekent dit dat vanaf nu iedere maand drieduizend voertuigen op de weg gezet moeten worden. Dat is best veel.’

Anton Wolthuis is een van de boegbeelden van de Nederlandse automotive industrie. Wolthuis gaf in het

10

afgelopen decennium leiding aan het projectbureau van het innovatieprogramma High Tech Automotive Systems (HTAS) dat inmiddels is opgegaan in brancheorganisatie AutomotiveNL. Wolthuis constateert tot zijn tevredenheid dat Nederland op het gebied van elektrische mobiliteit binnen Europa goed scoort. ‘Nederland lijkt op het gebied van elektrische mobiliteit binnen Europa zelfs leidend, dit gemeten in aantallen voertuigen per vierkante kilometer. Kritische kanttekening is wel dat dit direct een gevolg is van een nogal extreem stimulerend fi scaal- en subsidiebe-leid. De bevolkingsgroepen die hier optimaal gebruik van hebben gemaakt zijn vooral te vinden in de zakelijke sfeer zoals leaserijders en zelfstandigen zonder personeel. Voor de gemiddelde privéfamilie is daarentegen het bezit van een elektrische auto beduidend duurder dan een auto met verbrandingsmotor. Behoudens enkele uitzonderingen is elektrisch rijden dus voorbehouden aan een selecte groep van zakelijke rijders.’ Voor de pilots die binnen Nederland lopen op het gebied van openbaar vervoer en binnenste-delijk transport is Wolthuis blij de eerste positieve total cost of ownerships (tco’s) te zien. ‘Jammer is wel, dat vele van deze pilots tot dusverre nogal lokaal, versnipperd en relatief ongecoördineerd opgezet zijn. Het definiëren van

11

(Smart) E-Mobility viert vij� arig jubileum:

gezamenlijke doelstellingen en verbeterde afstemming van activiteiten zou de uitrol van elektrisch rijden fors kunnen versnellen. De voornaamste uitdaging voor de komende jaren is de groei van elektrische mobiliteit in binnensteden, maar vooral ook de bereikbaarheid van elektrische mobiliteit voor privépersonen. Gematigd en beter gedimensioneerd fiscaal beleid voor (elektrische) mobiliteit is hiertoe noodzaak.’Wolthuis besluit: ‘In plaats van het “inside-out” dienen bedrijven meer “outside-in” te leren denken.Daaruit zal een beter marktbeeld ontstaan en zul-len werkelijke kansen danwel het “verdienpotentieel” zichtbaar worden. Versterking van de internationale focus is derhalve absoluut onontbeerlijk. “Choose your battles” is in deze voorlopig nog kleine markt van eminent belang. Mijns inziens moet Nederland de ambitie hebben om met afbouw van en dus zonder (overdreven) fiscale en subsidiefaciliteiten in 2020 over honderdvijftigduizend elektrische auto’s beschikken. Daarbij zouden vijftig-duizend voertuigen voor zakelijk gebruik dienen te zijn, vijfenzeventigduizend voor privégebruik en vijfentwin-tigduizend voertuigen voor de professionele markt waaronder transport en openbaar vervoer vallen.’

Frits Verheij geeft leiding aan het Topconsortium voor Kennis & Innovatie (TKI) Switch2SmartGrids. Binnen deze TKI vinden tal van innovatieprojecten plaats rond smart grids en elektrisch vervoer. ‘In de afgelopen vijf jaar heeft Nederland het gepresteerd om systeemoplossingen te ontwikkelen rond smart grids. Wij hebben verder gekeken dan een specifi eke vraag of een specifi eke technologie. De PowerMatcher en de Universal Smart Energy Framework zijn daar mooie voorbeelden van. Maar ook cross-sectorale oplossingen zie ik als systeemoplossing.’Het maken van de stap naar de markt is volgens Verheij de belangrijkste uitdaging voor de komende dagen. ‘Wij moeten succesvolle of op zijn minst kansrijke combinaties van smart gridstechnologieën en diensten opschalen naar

(semi-)commerciële toepassing. Dat is nodig om de markt voor grootschalige smart gridsprojecten open te breken. Het is een van de voornaamste motieven om met projecten zoals de Green Deal Smart Energy Cities en Smart Grid Evolution te beginnen. Tegelijkertijd moet duidelijk worden wat de – nieuwe, aangepaste – verantwoordelijkheden zijn voor de belangrijkste spelers in ons toekomstige energiesy-steem; niet alleen van bestaande partijen zoals energie-leverancier en netbeheerder, maar ook van bijvoorbeeld de aggregator en de energieconsument annex prosument. De komende vijf jaar moeten wij doel bereiken. En als we daarmee tevens een aantal bedrijven en kennisinstelling en internationaal op de kaart hebben kunnen zetten, kunnen wij tevreden zijn.’

Wilbert Prinssen is voor Technolution actief in de energiemarkt. Dit onder andere als projectmanager voor in-novatieprojecten rond smart grids als Jouw Energiemoment en Smart Storage. Volgens Prinssen is het smart grids in Nederland in de afgelopen vijf jaar tot leven gekomen. ‘Nederlandse partijen beseff en goed dat een “smart-grid” alleen door naadloze samenwerking in de keten kan ontstaan. Veel innovatietrajecten, bijvoorbeeld vanuit de

Maarten Steinbuch

Anton Wolthuis

Frits Verheij

moeten wij kunnen aantonen door bewezen grootschalige implementaties in de gehele keten.’

Bert Klerk, voorzitter van het Formule E-team kijkt eveneens tevreden terug op het afgelopen lustrum: ‘Door samenwerking tussen allerlei partijen die voorheen geen band met elkaar hadden, is er een interoperabel netwerk van laadpalen tot stand gebracht voor een behoorlijk grote vloot van elektrische auto’s. Nederland loopt hiermee duidelijk voorop. Tegelijkertijd zijn er fi kse uitdagingen voor de komende jaren. In 2030 hebben alle nieuwe auto’s een elektrische aandrijfl ijn en in 2050 hebben alle auto’s op de weg een elektrische aandrijfl ijn. De weg naar 2030 zal de komende tijd stapsgewijs gaan, maar is afhankelijk van blijvende en stimulerende aandacht vanuit alle partijen: de automobielindustrie, de energiebedrijven, de toeleve-ranciers, de dienstverleners en het Rijk. De belangrijkste uitdaging is een uitrol van publiek toegankelijke laadinfra-structuur in steden. De sector moet over vijf jaar een plek verworven hebben in de gangbare mobiliteitssector, er is daardoor een geaccepteerde groei van aantallen voertuigen en laadmogelijkheden en wellicht nog wel belangrijker, zijn er allerlei nieuwe vormen van bedrijvigheid.’

Bert Klerk

Wilbert Prinssen

DECEMBER 2010In de eerste editie van E-Mobility spreekt Ruud Koornstra, kernteamlid Formule E-team, een forse ambitie uit: ‘Nederland kan de Europese mainport voor de elektrische auto worden.’

De provincie Noord-Brabant maakt bekend tien miljoen euro te reserveren voor een investeringsfonds op het domein elektrisch rijden.

MAART 2011Wijlen Wubbo Ockels pleit voor industrial policy om innovatie te stimuleren: ‘De Nederlandse overheid moet een nieuwe industrial policy lanceren, gericht op duurzaamheid. Com-mitment van de overheid is essentieel om ontwikkelingen als de elektrische Superbus in Nederland te houden.’

Dutch Consortium for the Tender of Electric Cars (DC-TEC) spreekt de ambitie uit een openbare aanbesteding uit te schrijven voor Nederlandse organisaties als ABN Amro, BAM en TNT die gezamenlijk drieduizend elektrische auto’s willen afnemen. Helaas sterft het initiatief in schoonheid.

MEI 2011Minister Verhagen kondigt aan de eerste slimme elektriciteits-netten nog dit jaar aan te willen laten leggen door 16 miljoen euro beschikbaar te stellen voor vijf tot tien proeftuinen.

Vijf jaar E-Mobility betekent vijf jaar nieuws rond elektrisch rijden en smart grids. E-Mobility wordt Smart E-Mobility en maakt ter ere van haar jubileum een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen van het afgelopen lustrum. Vele hoogte- en enkele dieptepunten passeren de revue.

Vijf jaar (Smart) E-Mobility in vogelvlucht

JUNI 2011AllGreenVehicles (AGV) helpt Tim Coronel aan een prototype van een elektrische buggy. De coureur wil er de Dakar volledig elektrisch mee rijden, maar komt helaas sponsorbudget te kort. AGV beleeft in 2012 na een faillissement een doorstart onder de naam E-Moss dat inmiddels onder de Plastisol Group valt.

JULI 2011Vlak voor de zomer kwam het bericht naar buiten dat Epyon overgenomen is door ABB. Epyon, opgericht in 2005, ontwikkelt en produceert snelladers op gelijkstroom. Deze laden elektri-sche voertuigen in een tijdbestek van circa vijftien minuten op.

De Vlaamse Regering geeft haar goedkeuring aan vijf platfor-men voor de proeftuin elektrische voertuigen, voor een subsi-diebedrag van maximaal 16,25 miljoen euro. Deze steun heeft in eerste instantie betrekking op het opzetten en onderhouden van de infrastructuur ten behoeve van R&D-projecten.

APRIL 2011De grote autoproducenten laten tijdens de AutoRAI voor het eerst hun elektrische voertuigen aan het grote publiek zien. Op initiatief van het Platform Elektrische Mobiliteit, RAI Vereniging en het Formule E-team is onder de titel Kies Elektrisch! gedurende elf dagen in het Elicium een paviljoen te bewonderen dat volledig gewijd is aan elektrisch rijden.

13

SEPTEMBER 2011 Het Automotive Technology Centre (ATC), High Tech Auto-motive Systems (HTAS) en de High Tech Automotive Campus (HTACampus) zullen in de nabije toekomst door het leven gaan als één organisatie die de naam AutomotiveNL draagt. Zij hebben allemaal eenzelfde doelstelling,de bevordering van de automotive industrie in Nederland.

In de gemeente Rotterdam opent Het Nieuwe Rijden Elektrisch Vervoer Centrum (EVC) haar deuren. Het unieke ‘belevingscen-trum’ gaat bedrijven en consumenten kennis laten maken met alle soorten en merken elektrische auto’s en scooters.

Elektrisch rijden is hót in Den Haag. Maar liefst drie ministers omarmen het dossier van elektrische mobi-liteit. Jan Kees de Jager, Melanie Schultz Van Haegen en Maxime Verhagen vechten als drie honden om een been. Een prikkelend artikel in E-Mobility leidt weliswaar niet tot Kamervragen, maar wel tot lachende gezichten bij premier Rutte en andere betrokkenen in de Tweede Kamer.

DECEMBER 2011Het doel is niets minder dan om in 2025 alle bussen in Ne-derland ‘zero’ emissie te laten zijn. Tussendoel is om in 2015

>>>

Geen BPM 4% BIJTELLINGGeen WEGENBELASTING

DE VOORDELIGSTE INVESTERING INUW BEDRIJF

DE NIEUWE100% ELEKTRISCHE NISSAN e-NV200.

De nieuwe NISSAN e-NV200 is dé milieubewuste bedrijfswagen. Dankzij z’n innovatieve techniek stoot hij géén CO2 uit. De NISSAN e-NV200 heeft met zijn 4,2m3 laadvolume en 795kg laadvermogen de beste cijfers in zijn klasse. Ook z’n gebruikskosten zijn laag. Zo spaart u niet alleen het milieu, maar ook uw portemonnee. Én de 100% elektrische e-NV200 komt ook nog eens in aanmerking voor aantrekkelijke subsidieregelingen. U heeft al een NISSAN e-NV200 vanaf € 4.950,-*. Meer weten? Kijk op www.nissan.nl/env200 of bereken uw prijs op evsubsidies.nl**

*De vanafprijs van de Nissan e-NV200 Flex Visia is excl. BTW, kosten voor de huur van het accupakket (v.a. € 73,-/mnd, looptijd 36 maanden, 10.000 km/jr.), kosten rijklaar maken en recyclingbijdrage, maar inclusief aftrek van Nissan subsidie, MIA en KIA investeringsaftrek, beschikbare aankoopsubsidies voor elektrische voertuigen en eventuele slooppremies voor de regio Rotterdam. **Subsidieregelingen kunnen verschillen per regio.

0129-36-010 WT e-NV200 print 210x297.indd 1 01-09-14 15:57

al enkele honderden bussen met nul emissie op de weg te hebben. Dit stelt Marijke van Haaren, de kersverse voorzitter van de Stichting Zero Emissie Busvervoer.

MAART 2012Binnen afzienbare termijn beschikt Nederland over een ruimschoots dekkend landelijk snellaadnetwerk voor elektrische voertuigen. Het initiatief van Rijkswaterstaat om snellaadpunten toe te laten op verzorgingsplaatsen levert hier een belangrijke bijdrage aan. Onder meer Fastned van Bart Lubbers is een van de grote winnaars.

JANUARI 2013De brancheverenigingen Nederlandse Waterstofvereniging en DutchHy vormen de Nederlandse Waterstof en Brandstof-cel Associatie (NWBA). Het bestuur van de NWBA over de grootste uitdaging: ‘Het ontwikkelen van een geleidelijk pad met introducties van auto’s en watertankstations.’

APRIL 2013Nederland gaat zich inzetten om waterstoftankstations te bouwen voor personenauto’s. Staatssecretaris Wilma Mansveld maakt bekend dat er in de komende twee jaar zeker vier openbare waterstoftankstations voor personen-auto’s zullen worden gerealiseerd in Nederland. Het eerste komt in Rotterdam.

Schiermonnikoog heeft zes elektrische bussen van het Chinese Build Your Dreams (BYD) in gebruik genomen. Later in het jaar maakt ook Schiphol bekend vijfendertig elektrische bussen aan te schaffen (wederom wordt de or-der gegund aan BYD) en Utrecht kiest voor drie elektrische bussen in de binnenstad.

MEI 2013Eind mei presenteerde VDL haar eerste volledig elektrische bus aan het grote publiek. De VDL Citea Electric, met een lengte van twaalf meter, kan van diverse elektrische aandrij-vingen en batterijpakketten (waaronder ook een variant met brandstofcel) voorzien worden.

AUGUSTUS 2013De stichting e-laad.nl had de ambitie om eind 2012 tienduizend publieke oplaadpunten voor elektrische auto’s in Nederland te installeren. Door een uitgeput budget wordt het doel niet gehaald. De publieke laadinfrastructuur is nog altijd

een zorgenkindje. Ondertussen wordt de stichting e-laad.nl omgevormd tot ElaadNL.

In deze maand wordt in Nederland een recordaantal van 1.120 elektrische voertuigen en plug-in hybrides verkocht. VWE Trendweb meldt in die maand ook dat in de eerste acht maanden de Toyota Prius plug-in met 1.154 verkochte auto’s koploper is. De Volvo V60 plug-in hybrid volgt met 1.038 verkochte auto’s op de tweede plek. Aan het einde van het kalenderjaar blijkt – als alles volgens plan verloopt – dat er in 2013 in Nederland achtduizend exemplaren van de plug-in hybride Mitsubishi Outlander de weg op zijn gegaan. De Outlander domineert hiermee de Nederlandse ‘elektrische’ verkoopstatistieken.

NOVEMBER 2013NXP, de TU/e, N.V. BOM, AutomotiveNL en Driessen Auto-groep slaan de handen ineen om medewerkers van de vier regionale kenniscampussen –High Tech Campus Eindhoven, de AutomotiveCampusNL, High Tech Automo-tive Campus en de TU/e-campus –gezamenlijk met een vloot van tenminste vijfhonderd elektri-sche voertuigen te laten rijden onder de titel VIB-e.

Waar de discussie rond de fi nanciering van de openbare laadinfrastructuur (de stichting e-laad plaatst geen nieuwe laadpunten meer vanwege het uitgeputte budget) nog altijd niet geslecht is, slaan sommige provinciale en lokale overheden de hand aan de ploeg. Om aan de toenemende vraag naar elektrische oplaadpunten in de provincies Noord-Holland en Flevoland te voldoen,

>>>

15

de AutomotiveCampusNL, High Tech Automo-tive Campus en de TU/e-campus

vijfhonderd elektri-sche voertuigen te laten rijden onder de

rond de fi nanciering

laadinfrastructuur (de stichting e-laad plaatst geen nieuwe laadpunten

uitgeputte budget) nog

slaan sommige provinciale

hand aan de ploeg. Om aan de toenemende vraag naar elektrische oplaadpunten in de provincies Noord-Holland

SEPTEMBER 2014

heeft Metropool Regio Amsterdam (MRA) bijvoorbeeld twee-honderd openbare oplaadpunten aanbesteed. Ook Brabant maakt bekend te investeren in de publieke laadinfrastructuur: zeshonderd laadpalen tot en met 2014.

APRIL 2014In het jaar 2011 telde Nederland meer elektrische boten dan elektrische auto’s. In de ‘vaarprovincie’ bij uitstek – Fries-land – zijn in de afgelopen jaren veel meters gemaakt. Het doel wordt uitgesproken om in 2015 over meer dan duizend elektrische boten te beschikken.

SEPTEMBER 2014E-Mobility – het vaktijdschrift voor elektrisch rijden en smart grids – viert haar vijfj arig jubileum en veran-dert haar naam in Smart E-Mobility.

Inmiddels werkt het consortium van de vier partijen, waar-onder Noord-Holland, al vijf jaar aan SolaRoad. ‘Klaar zijn we nog niet, de ambities zijn hoog en er is veel werk te verzetten’ aldus Rutte. ‘Zo ligt er in Noord-Holland bijna vierhonderd ki-lometer fi etspad waarvan een groot gedeelte zich zou kunnen lenen voor dit zonne-wegdek. De ligging ten opzichte van de zon en de beplanting naast het fi etspad, die voor schaduw zorgt, zijn onder andere factoren die bepalen of een SolaRoad mogelijk is. Ik schat in dat dertig procent van de fi etspaden geschikt is. Dat is een gigantisch potentieel.’

SamenvoegingRutte rekent voor dat het wegdek jaarlijks vijftig tot zestig kilowattuur zonne-energie per vierkante meter opwekt. ‘Deze wordt aanvankelijk teruggeleverd aan het elektrici-teitsnet, maar wij kijken ook naar andere mogelijkheden zoals openbaar vervoer. We kunnen op termijn proeven starten met het laden van elektrische bussen als je dit weg-dek aan kunt wenden voor busbanen, maar je kunt er na-tuurlijk ook gewoon je schemerlamp op laten branden. Het concept is breed toepasbaar. Wij bevinden ons nog een paar jaar in de doorontwikkel- en monitoringsfase. Als het goed werkt willen wij SolaRoad op grotere schaal toepassen. Het is een weg die zichzelf terugbetaalt en is zodoende voor een wegbeheerder erg aantrekkelijk. Berekeningen tonen aan dat de terugverdientermijn van SolaRoad twaalf tot dertien jaar is. Dat is zo’n beetje de levensduur van een traditioneel wegdek. Zo’n weg moet je na die periode vervangen, dat kan straks met SolaRoad kostenneutraal.’Alle technische hordes voor het eerste proefproject met het wegdek zijn volgens Rutte in dit stadium genomen. ‘Er is een goede samenvoeging gecreëerd van de zonnepanelen en het betonnen basiselement. Bovendien zit er een vernuf-tige vinding in voor het in grote hoeveelheden terugleveren

In de zomerperiode werd het eerste bouwelement van SolaRoad opgeleverd. De provincie Noord-Holland, TNO, Imtech en Ooms Civiel – onderdeel van Strukton – werken al sinds 2009 aan de weg die zonnestroom opwekt. Dit najaar is de eerste honderd meter SolaRoad klaar. Dit stuk komt te liggen in het fi etspad langs de N203 te Krommenie. Op 12 november volgt de offi ciële ingebruikname van SolaRoad door de minister van Economische Zaken. ‘Zijn aanwezigheid geeft aan welk potentieel deze innovatie heeft. Daarna gaan wij een twee jaar durende periode van monitoring en door-ontwikkeling in’, aldus Paul Rutte, innovatiemanager provincie Noord-Holland.

‘Zonne-energie uit wegen maakt elektrisch vervoer mogelijk’

van de zonnestroom aan het energienet. Een van de zaken die zich in de praktijktest moet bewijzen is de zetting van de verschillende elementen. Er zijn slimme koppeloplossin-gen gevonden, maar deze wil je in een reële setting testen.’Ondertussen is de potentie van SolaRoad voor de BV Nederland volgens Rutte immens. ‘Er is niet alleen enorm veel interesse vanuit eigen land, maar ook vanuit het buitenland. Het totale Nederlandse wegennet omvat zo’n 137.000 strekkende kilometer. Een gigantisch potentieel. Als je dat allemaal met dit innovatieve wegdek zou doen, zou je het Nederlandse wagenpark inclusief vrachtwa-gens elektrisch kunnen laten rijden. Voor de provincie Noord-Holland is SolaRoad een van de instrumenten om de doelstelling van zestien procent duurzame energieproduc-tie in 2020 te halen. Provinciale Staten van Noord-Holland heeft de opdracht gegeven om zo duurzaam mogelijk te werken, daar hoort ook het opwekken van schone energie bij. En daarbij kun je ook denken aan het direct voeden van schoon openbaar vervoer.’

17

Het proefproject SolaRoad is een nieuw concept voor de opwekking van duurzame energie. Hierbij werkt het wegdek tevens als een zonnepaneel. Het SolaRoad-fi etspad is opgebouwd uit betonnen elementen van 2,70 bij 3,50 meter en kent een gehard glazen toplaag. Onder deze laag liggen de zonnecellen in een slimme confi guratie. Het fi etspad is zo opgezet, dat revolutionaire ontwikkelingen in de zonneceltechnologie in de laatste fase van het proefproject nog op een slimme manier ingepast kunnen worden. De opgewekte elektrische energie kan worden gebruikt voor uiteenlopende toepas-singen zoals wegverlichting, verkeersinstallaties maar ook voor gewone huishoudens en het opladen van elektrische auto’s.

De techniek van SolaRoad

‘Wij willen samen met onze installateurs bouwen aan de toekomst van elektrisch vervoer. Met de EV-Installer Community gaan wij van een re-actieve naar een pro-actieve marktbenadering. Wij geloven als Rexel in een toekomst van laden en ontladen, inclusief smart grids. De waarde van dit nieuwe initiatief zit in de kennisoverdracht en de gezamenlijke marktbenadering.’ Aan het woord is Maurice Rebel, National Sales Consultant E-Mobility bij Rexel Nederland. De elektrotechnische groothandel lanceert deze maand haar EV-Installer Community.

Rexel Nederland behoort tot de grootste elektrotechnische groothandels van Nederland. Enkele jaren geleden zag het bedrijf het belang in om nieuwe activiteiten op te starten op het vlak van duurzame energie. In de afgelopen jaren kwam elektrische mobiliteit daar als een logisch vervolg bij. Rebel: ‘Van elektrisch laden tot zonnepanelen, wij zijn ervan overtuigd dat je als groothandel kundig moet zijn om in deze nieuwe technologieën een rol te kunnen spelen. De EV-Installer Community is binnen die gedachte een nieuw concept.’

AmbitieDe community past binnen de ambitie van Rexel – die vorig jaar in dit magazine uitgesproken werd – om elektrisch rijden naar een volgend niveau te brengen. Dit om het “me too”-eff ect voor haar afnemende installateurs te vermijden en hen onderscheidend vermogen te bieden. Rebel: ‘Wij willen immers dat onze afnemers professioneel, veilig en commercieel slagvaardig optreden. Wij helpen onze instal-lateurs om ze op deze gebieden op te lijnen. Wij stellen hen in staat een totaalaanbod aan hun klanten te presenteren.’‘De EV-Installers Community bestaat uit een selecte groep installateurs die geografi sch verspreid zijn over Neder-land’, vervolgt Rebel. ‘Zij hebben niet alleen een gedeelde interesse in elektrische voertuigen, maar delen ook de ambitie om actief laadoplossingen te verkopen. Bovendien zijn ze bereid kennis te delen met de andere leden van de EV-Installers Community.’

EvoluerenRexel is reeds actief in de elektromobiliteit. Naast de strategische samenwerking met EV-Box levert zij ook laad-stations van Mennekes en Hager. Hierdoor biedt Rexel haar afnemende installateurs een breed scala aan laadvoorzie-ningen. Recent maakte het bedrijf bekend samen te gaan werken met GreenFlux. ‘Tijdens de kick-off op 18 september hadden alle leveranciers de gelegenheid om in een eigen

16

Rexel Nederland gaat kennisdeling faciliteren via landelijke community elektrotechnisch installateurs

thema kennis te maken met de leden van de community en de leden vanzelfsprekend ook met elkaar.’Maar volgens Rexel houdt het daar niet op. ‘Wij zullen gezamenlijk met de leden aan de boom schudden van de evoluerende elektrisch vervoermarkt. Ondersteuning van de installateurs bij het werven van (nieuwe) eindklanten is dan ook een belangrijk onderdeel van het concept. Door samen zichtbaar te worden in de verschillende eindmarkten wordt de kans op succes aanzienlijk vergroot. Gebruikers van elektrische auto’s hebben dringend behoefte aan extra oplaadpunten. Het is onze fi losofi e dat een niveau van ruim twee laadstations per elektrische auto in de komende periode wenselijk is. Misschien een ambitieus doel, maar vast staat in ieder geval dat er momenteel een schreeuwend tekort is aan laadstations. De EV-Installers Community is in staat deze status te doorbreken.’

‘Het is onze filosofie dat een niveau van ruim twee laadstations per elektrische auto in de komende periode wenselijk is’

INHOUD

INTERESSE LAADINFRA NAAR EEN NIEUW HOOGTEPUNT

DE ONGEREPTE PARELTJESVAN ECOMOBIEL

DE VIJF WORKSHOP DIE NIEMAND MAG MISSEN

OPMARS ELEKTRISCHE AUTO MET WATERSTOFTECHNOLOGIE IN PERSPECTIEF GEPLAATST

SPECIAL ECOMOBIELEN ECOLOGISTIEK 2014

SPECIAL ECOMOBIEL & ECOLOGISTIEK / SEPTEMBER 2014

18

Smart, smarter, smartest?

Sommigen stellen terecht de vraag: wie zit er op dit soort technologische innovaties te wachten? ‘Er is niet eens een business case…’ Het toekomstbeeld dat ik dan voor ogen heb, is het volgende: zou het niet fantastisch zijn om overdag bij ‘de baas’ je auto op te laden en dan ’s avonds thuis met die elektriciteit televisie te kijken? Dat moet volgens mij het gevoel van een teruglopende draaischijf-meter op een zonnige dag evenaren.

Smart E-Mobility, een titel die recht doet aan de stand der techniek. Intelligente energiesystemen en elektrisch vervoer, twee ontwikkelingen die lang los van elkaar hun eigen weg vonden. Inmiddels is duidelijk dat ze onlosma-kelijk verbonden zijn. Elektrisch rijden kan er zomaar voor zorgen dat smart grids binnenkort de demonstratiefase stilaan ontstijgen.

De populariteit van elektrisch vervoer heeft al op verschil-lende plekken in het land ervoor gezorgd dat er slim op-geladen wordt wanneer er (te) veel voertuigen inpluggen op één locatie. Met name bedrijven met een heuse e-vloot weten dat gecontroleerd opladen niet langer een concept is, maar een serieuze optie om de anders noodzakelijke verzwaring van de gebouwaansluiting te voorkomen.

Her en der wordt slim laden al aangewend om de ‘overtollige’ energie van zonnepanelen op een gebouw niet aan het netwerk te geven, maar daarmee op de juiste momenten elektrische auto’s op te laden.

Aan het standaardisatiefront wordt al sinds 2009 verga-derd om dit alles mogelijk te maken met laadinfrastruc-tuur en voertuigen van willekeurige makelij. De eerste protocollen en standaarden zijn inmiddels gepubliceerd, voor de meeste wordt al gewerkt aan een tweede versie.

Standaardisatie en innovatie gaan hand in hand, maar leven tegelijkertijd op gespannen voet met elkaar.

Smart E-Mobility houdt namelijk niet op bij gestuurd opla-den. Sinds de onthulling van Stella (red. de gezinswagen op zonne-energie, ontworpen door studenten van TU Eindhoven) weten we dat via geïntegreerde zonnecellen auto’s in hun energiebehoefte kunnen voorzien. Het is slechts een kwestie van tijd voordat we dergelijke voertuigen in het straatbeeld zullen aantreff en. Daarbij draait het met name om het ver-bruik van voertuigen in te perken (gewicht en stroomlijn?), niet zozeer om de capaciteit van zonnecellen te vergroten.

Voor mij persoonlijk is de meest in het oog springende fea-ture van Stella het gegeven dat de auto op jaarbasis energie over heeft. Dat betekent dat er regelmatig momenten zullen zijn dat deze auto een volle accu heeft , maar de zon-necellen op het dak nog energie kunnen produceren. Hoog tijd dus voor tweerichtingsverkeer over het laadsnoer!?

Ik verbaas me nog regelmatig over hoe mensen techniek gebruiken, technische mogelijkheden leiden soms tot ver-rassende inzet door de eindgebruikers. Voor smartphones was (en is?) geen business case, toch zijn velen van ons in het bezit van een toestel ter waarde van enkele honderden euro’s. En al die apps die beschikbaar zijn, dat had niemand tien jaar geleden verwacht.Elektrische auto’s lijken vaker dan gemiddeld ‘connected’ te zijn, een ‘iPad op wielen’. De mogelijkheden lijken wederom eindeloos. Ik hoop me de komende jaren nog vaak te mogen verbazen over de ontwikkelingen die nieuwe toepassingen mogelijk maken. Smart, smarter, smartest!

Danny GeldtmeijerLector Smart Energy Avans Hogeschool

INHOUDwww.twitter.com/ecomobielwww.twitter.com/ecologistiek

Laadpuntleveranciers geven en masse acte de présence op EcomobielInteresse in laadinfrastructuur stijgt naar nieuw hoogtepunt

De ongerepte pareltjes van Ecomobiel

Plattegrond, programma en exposantenEcomobiel en Ecologistiek 2014 in beeld

De vijf workshops die volgens de redactie niemand mag missen op Ecomobiel en Ecologistiek 2014

Ecologistiek toont oplossingen voor duurzame goederenmobiliteit:‘Schoon transport van ongekend belang voor Nederlandse binnensteden’

De opmars van de elektrische auto met waterstoftechnologie in perspectief

Het mobiliteitslandschap verandert steeds sneller, aangejaagd door economische, ecologi-sche en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen. Ecomobiel toont het brede spectrum aan mogelijkheden en brengt mobiliteitsoplossingen en ‘game changers’ samen. Denk bijvoor-beeld aan manieren om energie- en brandstofkosten te verlagen, de ideale mobiliteitsmix samen te stellen, hoe een wagenpark slim te organiseren of de doorstroming van verkeer te verbeteren door weggebruikers tijdig te informeren. Er wordt niet alleen aandacht besteed aan de technologie, maar juist ook aan praktische instrumenten die aanleiding geven tot een positieve gedragsverandering.

Fiat komt naar Ecomobiel 2014 met een exclusieve Groengas-primeur, waarover de importeur in september meer onthult. De Kia Soul EV komt in september op de markt maar wordt tijdens Ecomobiel offi cieel aan het grote publiek getoond. De Soul heeft een range van ongeveer twee-honderd kilometer dankzij een sterke accu. Bezoekers kunnen op het Test & Drive Parcours de Nissan e-NV200 live zien en testen: deze honderd procent elektrische bedrijfsauto komt in aan-merking voor diverse aantrekkelijke subsidieregelingen. Deelnemer van het eerste uur Peugeot is er dit jaar ook weer bij in Rotterdam. Renault komt met de elektrische Kangoo. Op het gebied van fl eetmanagement zijn Shell en Fleetsupport partners van Ecomobiel. Zij zullen gezamenlijk een programma verzorgen voor wagenparkbeheerders. Allianz is dit jaar Mobility Partner.

De laatste oplossingen en inzichten op het gebied van elektrische laadinfrastructuur worden gepresenteerd op Ecomobiel. Onder andere ABB en ElaadNL zijn aanwezig, maar ook de ANWB presenteert zich met de totaaloplossing Zorgeloos Elektrisch. Bosch introduceert met de eMo-bility Solution een app en een internetportaal waarmee bestuurders van elektrische voertuigen een laadpaal in hun buurt kunnen opzoeken, deze reserveren en er naartoe navigeren. Deurloo brengt een oplossing waarmee laadpalen kunnen worden beheerd met een smartphone of pc.

Welke duurzame brandstoff en gebruiken we in de nabije toekomst? Wat zijn kansen, bedrei-gingen en oplossingen? Het zijn elementen op de agenda van Het Nationaal Forum Brandstof-fenmix, live te zien op Ecomobiel. Het Forum vormt het startpunt van de discussie over hoe de Duurzame Brandstoff envisie in de praktijk moet worden uitgevoerd. Als beursbezoeker kunt u zich laten informeren over de laatste stand van zaken.

In de zeer nabije toekomst zullen gebruikers, hun voertuigen en hun omgeving constant met elkaar in verbinding staan. Nederland loopt voorop in deze ontwikkeling. De verwach-ting is dat binnen tien jaar zestig tot tachtig procent van de voertuigen uitgerust zijn met een chip. Aangezien de bezoekers van Ecomobiel een aanzienlijk deel van het totale aantal zakelijke rijders van Nederland vertegenwoordigen, wordt het tijd om hen in ‘verbinding’ te brengen met deze ontwikkelingen, zodat innovatie haar weg vindt naar de gebruiker. Deze ‘Smart Mobility’ oplossingen en toekomstige ontwikkelingen komen op de beursvloer en in informatiesessies aan bod.

Wij wensen u veel leesplezier met deze prachtige special van Smart E-Mobility! Voor meer informatie over de beursdeelnemers, het programma en het regelen van uw toegangskaart kunt u terecht op onze website www.ecomobiel.nl

Het beursteam van Ecomobiel & Ecologistiek

Ecomobiel 2014: game changers en mobiliteitsoplossingen

ecologistiek®

100% mobiliteit, fi scaal voordelig

E-leasen bij Athlon

E-leasen bij Athlon Athlon biedt u een compleet duurzaam pakket: een elektrische auto, twee laadpalen (voor thuis én op het werk), optioneel een NS-Business Card én een vakantieauto. Zo blij� u gegarandeerd altijd mobiel! Meer weten?Wilt u weten of elektrisch leasen iets voor u is? Doe dan de E-lease Check. Ga naar athloncarlease.nl/elektrisch.

1341 Advertentie E-Lease A4.indd 1 09-09-14 16:40

Interesse in laadinfrastructuur stijgt naar nieuw hoogtepunt

Laadpuntleveranciers geven en masse acte de présence op Ecomobiel

Vanaf de eerste dag dat Nederland zich actief bezig houdt met elektrisch vervoer staan er nieuwe spelers op die zich toeleggen op het leveren, installeren en onderhouden van de benodigde laadinfrastructuur. Mede daardoor beschikt Nederland momenteel over een landelijk dekkend (snel)laadnetwerk, over ruim tienduizend semipublieke laadpunten en vermoedelijk nog eens een kleine twintigduizend private laadpunten. Een verdere uitrol van de publieke laadinfrastructuur geniet bovendien de hoogste prioriteit van zowel de overheid als de markt. De massale aanwezigheid van aanbieders van laadinfrastructuur op Ecomobiel toont de booming market. De redactie van Smart E-Mobility brengt een aantal opvallende spelers in beeld.

Mobile Green Energy (MGE) presenteert zich op Ecomobiel voor het eerst aan het grote publiek. Onder het motto ‘the new way of charging’ startte Robert Hendriks afgelopen jaar met het ontwikkelen van een oplossing om op elke willekeurige locatie in Nederland elektrische voertuigen duurzaam te kunnen laden. Inmiddels heeft onder meer het Innovatiefonds van de Rabobank in het bedrijf van Hendriks en zijn partners geïnvesteerd. De ‘standalone’ unit biedt ondertussen de mogelijkheid om op elke willekeurige locatie zestien voertuigen groen en zonder walstroom te laden.

‘Het idee voor het concept is ontstaan toen wij met BMW in contact kwamen’, opent Hendriks het gesprek. ‘Zij waren op zoek naar een oplossing om bij de introductie van de BMW i3 op verschillende locaties over laadfaciliteiten te beschikken. Onze stand alone-unit kon dat en biedt nu mogelijkheden voor de autobranche om het systeem in te zetten tijdens proefrit- of klantevenementen. Daarnaast kunnen evenementenlocaties tijdelijk extra laadcapaciteit creëren, bijvoorbeeld tijdens Ecomobiel en Ecologistiek in Ahoy.’

GemeentenDe unit van Mobile Green Energy draait overigens op honderd procent zuivere biobrandstof en de aanwezige zonnecellen. Er zijn vier schakeldozen waar vier elektrische voertuigen aangekoppeld kunnen worden, waardoor aan weerszijden acht auto’s kunnen laden. ‘En de unit kan minimaal drie dagen fulltime draaien alvorens deze bijgetankt moet worden’, licht Hendriks toe. ‘Doordat

23ecologistiek®

‘Mobiele laadpaal adapter tussen het reguliere en het Europees snellaadnetwerk’

22

Duitse aanbieders

Opvallend aan de 2014-editie van Ecomobiel is de aanwezigheid van meerdere Duitse bedrijven, waaronder de laadpaalleverancier complEo. De Duitse onderneming die in Nederland al enkele jaren samenwerkt met Chargepoint presenteerde afgelopen voorjaar op de Hannover Messe twee nieuwe oplaadstations die nu ook in Nederland te zien zullen zijn. Het gaat om de complEo wallbox voor montage aan de muur en om de complEo laadzuil. De laatste is vandaalbestendig door een vernuftige vinding waarbij het ‘stopcontact’ pas omhoog geduwd wordt als de gebruiker zich middels een pasje of andere vergunningsmethode heeft geïdentifi ceerd.

het een en ander uitgerust is met smart gridtechnologie kunnen wij de unit bovendien monitoren op afstand. Zo kunnen wij zien wat er verbruikt wordt, maar hem bijvoorbeeld ook aan- en uitzetten.’Maar Hendriks mikt niet alleen op de automobiel- en evenementenbranche. Ook in het publieke domein ziet hij namelijk kansen. ‘Veel gemeenten willen wel laadfaciliteiten maar weten nog altijd niet waar zij deze logistiek gezien het slimst kunnen plaatsen. Je kunt uiteraard niet willekeurig een paal plaatsen en hem na een paar maanden verplaatsen. Met onze unit kunnen overheden een pilotproject starten en zodoende inventariseren welke laadplek het meest geschikt is. Per locatie kunnen wij via het monitoringsysteem in kaart brengen hoeveel er gebruik van gemaakt wordt. Zo kunnen gemeenten een weloverwogen keuze maken.’Ondertussen werkt Mobile Green Energy volgens Hendriks aan de doorontwikkeling van haar product en concept. ‘Wij hebben nog diverse initiatieven in de pijplijn zitten waarbij het vizier op mobiel maatwerk staat. Duurzame energie is daarbinnen een ongekend belangrijk element.’

SnellaadpaalEen ander laadbedrijf dat aanwezig is op Ecomobiel is EVTEC. Het Zwitserse bedrijf deelt een stand met het Enterprise Europe Network (EEN). EEN en de Kamer van

Volgens de Rijksoverheid telt Nederland per 30 juni 2014 4.512 publieke laadpunten die vierentwintig uur per dag en zeven dagen per week openbaar toegankelijk zijn. Daarnaast zijn er 5.897 semi-publieke laadpunten die beperkt toegankelijk zijn. Daarnaast zijn er verspreid door het land nog eens 186 snellaadpunten. Tenslotte schat de overheid dat er eind vorig jaar achttienduizend private laadpunten waren, waarbij mogelijkerwijs inmiddels de grens van twintigduizend overschreden is.

Aantallen laadpunten

Koophandel geven al vele jaren acte de présence op Ecomobiel. De afgelopen twee edities werd daarbij de Mobility Meetings georganiseerd, een matchmaking event rond duurzame mobiliteit. Bedrijven kunnen via de Mobility Meetings potentiële nieuwe business partners uit diverse Europese landen leren kennen. Projectverantwoordelijke Ruben van der Horst van de Kamer van Koophandel: ‘Wij helpen deelnemers bij het delen van nieuwe ideeën, het vinden van nieuwe samenwerkings- of kennispartners en het uitbreiden van export.’ Dit jaar deelt EEN dus een stand met EVTEC. Van der Horst: ‘Via EEN zijn zij in contact gekomen met een partner. Het resultaat is de ontwikkeling van een mobiele snellaadpaal. Die wordt op Ecomobiel aan het Nederlandse publiek voor het eerst gepresenteerd. De toepassingen zijn talrijk. Uiteraard tijdens evenementen, maar bijvoorbeeld ook bij restaurants. Restauranthouders hoeven niet een dure snellaadpaal op hun parkeerplaats aan te leggen en een vaste parkeerplek hiervoor te reserveren, maar kunnen de snellaadpaal naar buiten rijden op het moment dat er vraag naar is.’

AdapterDe laadpaal die de naam move&charge Combo2 draagt, werd afgelopen mei onder meer ingezet bij werelds grootste elektrische rally. De snellaadpaal fungeerde als ondersteuning voor het CHAdeMO-team dat de reis afl egde. Zij rijden volledig elektrisch van Baden-Württemberg via Beieren naar de Alpen in tien dagen. Het draagbare apparaat is ontworpen volgens het CHAdeMO-protocol en laadt voertuigen binnen dertig minuten. EVTEC ziet haar mobiele snellaadunit als de ‘adapter’ tussen de bestaande reguliere laadinfrastructuur en de snellaadnetwerken waar diverse Europese landen over beschikken.

Plattegrond, programma en exposantenEcomobiel en Ecologistiek 2014 in beeld

25ecologistiek®

24

Naam StandnummerABB BV C.017ACTIA Nederland BV B.071Airwheel Nederland B.032Allego WorkshopzaalAllianz Nederland A.003Allmotive A.074AM Automobiel Management SeminarzaalANWB D.075Athlon Car Lease C.071AutoleaseWereld C.074AutomotiveNL Bals Nederland E.017Band op Spanning B.033Beter Benutten F.032Bosch F.064Breed EV Solutions F.022Bureau Voorlichting Binnenvaart WorkshopzaalBusiness Track D.073Carrosserie NL A.056Climate Neutral Group F.063De Zaak D.068Deurloo Laadoplossingen C.022

Dutch INCERT WorkshopzaalE-4motion E.011Easy Go Electric A.043Ebbon-Dacs D.076EBG compleo GmbH D.016Eco Drivers League F.063Ecodrive D.072Ecomission B.128ElaadNL WorkshopzaalElectric Motorcycles Nederland C.024Electrocar BV A.071Elektisch Vervoer Centrum D.061Emco D.011EMOSS Hybrid & Electric drive systems A.068Enterprise Europe Networks D.021E-ONE BV B.027E-Trucks Europe A.053EVO A.089EVTEC D.021FIAT F.059Fietsdiensten.nl B.019Fleet Support C.057

Flo E.010Gemeente Dordrecht WorkshopzaalGemeente Rotterdam F.048GOVECS B.021Green Freight Europe (GFE) A.089Green Freight Plaza A.089Green Logstics A.089GreenFlux D.022GroengasMobiel B.043Hateha BV E.024HONAC Nederland B.126Hubject GmbH E.022Hytruck A.059Instituut Fysieke Veiligheid SeminarzaalIVA Driebergen Jonker Carrosserieën A.065Kia Motors Nederland BV F.043KIWA Nederland B .V. D.017Lamboo carrosserie/Bambooteq A.067Last Mile Solutions C.021Longfonds C.026Michelin D.070

Seminars | Dinsdag 7 oktober11.00-12.00 uur Nationaal Platform LNG - Duurzaam transport met (bio)-LNG11.00-13.00 uur Green Freight Conference - The road to sustainable transport (in het Engels)12.30-13.15 uur Toelichting SER Brandstofvisie: Hernieuwbaar gas: de brandstof voor een transitie naar duurzame mobiliteit, door GroengasMobiel13.30-14.15 uur Toelichting SER Brandstofvisie: ‘Waterstof, de drijfveer voor economie en ecologie!’, door de Nederlandse Waterstof & Brandstofcel Associatie (NWBA)14.30-15.15 uur Toelichting SER Brandstofvisie, Elektrisch: het serieuze alternatief, door Formule E-Team (FET)14.30-15.15 uur Toelichting SER Brandstofvisie: Groene Groei door Natuur & Milieu15.30-17.00 uur Centraal Debat: Nationaal Forum Brandstoff enmix, door GroengasMobiel, NWBA, FET, PTM en in samenwerking met het ministerie van Infrastructuur & Milieu Seminars | Woensdag 8 oktober10.30-12.00 uur Naar een nieuwe brandstoff enmix voor afvalinzamelvoertuigen, door Truck van de Toekomst11.00-12.00 uur De toekomst van de deeleconomie, door Crow Expedition & MKB Servicedesk13.00-13.45 uur RVO & EEN - Mkb-fi nanciering, de mogelijkheden bij RVO.nl13.00-14.00 uur ‘De business case van de Elektrische scooter in 5 branches’ 14.30-15.45 uur Veiligheid & Innovatieve voertuigen (werkgroep veiligheid overheidsdiensten / Formule E-team)15.15-16.45 uur Future Intelligent Mobility15.15-15.45 uur Intelligente mobiliteit, kansen op korte termijn (2015-2018) door Beter Benutten ITS15.45-16.15 uur De Auto van de Toekomst in 2019, door Automobiel Management16.00-16.45 uur TNO / Instituut Fysieke Veiligheid / Nationaal Platform LNG - Een veilige introductie van LNG als brandstof in Nederland

Workshops | Dinsdag 7 oktober11.00-11.30 uur EV-Centrum - de tien meest gestelde vragen over elektrisch vervoer 11.45-12.15 uur Michelin - Banden en duurzame mobiliteit12.30-13.00 uur De beste band: Triple A - door Ministerie van Infrastructuur en Milieu13.15-13.45 uur Climate Neutral Group - Klimaatneutraal Budgetpositief 14.00-14.30 uur KIWA - CNG Tankinspecties - kwalifi catie, wettelijke verplichtingen en APK14.45-15.15 uur Nederlandse Carrosseriebouw biedt duurzame transport oplossingen, door CarrosserieNL15.30-16.00 uur The Blue Road: wie wat water?16.15-16.45 uur ‘Waterstof en elektrische aandrijving, de combi voor Zero Emissie Bussen’, door Stichting Zero Emissie Busvervoer samen met ministerie Infrastructuur & Milieu (onder voorbehoud)

Workshops | Woensdag 8 oktober11:00-11:45 uur Kansen voor e-mobiliteit op de Duitse Markt, door Ministerie van Infrastructuur en Milieu en CG München12:45-13:30 uur Vergunningenmodel: betaalbare en toekomstvaste oplossing voor publieke laadpalen (Allego & Dordrecht)12:45-13:30 uur Allego & Gemeente Dordrecht13.15-13.45 uur EV-Centrum - TCO en omgaan met (niet elektrisch) laadgedrag 13.45-14.45 uur ANWB - Is de gemeente de nieuwe benzinepomp?14.00-14.45 uur Debat over praktijkverbruik plug-in hybrides. Door werkgroep PHEV van het Formule E-Team15.00-15.45 uur e-Mobility in the Netherlands for foreign visitors, door Ministerie van Infrastructuur en Milieu15.00-16.00 uur ElaadNL - Zonder stroom geen EV16.15-17.00 uur Dutch INCERT - Mini-Masterclass Elektrisch Vervoer

Ministerie van Economische Zaken F.032Ministerie van Infrastructuur en Milieu F.032MKB Radio D.068Mobile Green Energy VoorpleinMobility Mixx D.065Moteo B.130M-Products bv B.127Nationaal Forum Brandstoffenmix B.043Nationaal Platform LNG SeminarzaalNatuur & Milieu B.043Nederlandse Waterstof en Brandstofcel Associatie B.043Ninebot Nederland B.V. B.124Nissan Nederland F.023NomadPower A.075Nu-Connect C.104ONVOLTS E.012OTA keys S.A. / OTB Automotive D.010ParkFlyRent E.013Paukool C.101Peugeot Nederland F.011Peugeot Scooters B.130Platform Toekomstbestendige Mobiliteit B.043PlugSurfing C.018Prodrive Learning F.063RAM Mobile Data F.056RAVO Benelux F.054Renault Nederland F.083Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) F.032Rijkswaterstaat F.032Rood-Runner C.028Roteb Lease D.050Rotterdam Climate Initiative F.048RTL Autowereld RTL Transportwereld Segway Nederland C.070Shell Nederland SeminarzaalSmart E-Mobility TicketbalieSmart Mobility Platform B.061Smartbox Nederland B.V. A.072Solar Team Eindhoven A.018Stadsregio Rotterdam F.040Stichting Zero Emission Busvervoer WorkshopzaalStint B.129Strix Lease Service F.060Strukton Embedded Solutions (SES) B.025Sycada Green D.057SYM Scooters B.130TecforRec B.V. D.026Terberg Leasing C.063The Alinker B.019the Blue Road Workshopzaal

TNO SeminarzaalTOMOS Scooters B.130Trineuron C.030Truck van de Toekomst B.046TU Delft WorkshopzaalVereniging DOET B.043

Vipre A.043vLm A.089V-tron B.061 YOR24 C.057Stand van zaken per 9-9-2014 (wijzigingen voorbehouden), aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

27

Iedere editie kom je ze tegen. De ongerepte parels die nieuw zijn in het landschap van duurzame mobiliteit. De redactie van Smart E-Mobility geeft u traditiegetrouw een sneak preview en brengt enkele nieuwkomers – en oude onbekenden – die zich op Ecomobiel presenteren voor u in beeld. En, natuurlijk moet u ze op 7 en 8 oktober zelf gaan bezoeken in Ahoy Rotterdam!

De ongerepte pareltjes van Ecomobiel

E-ONEEen van de letterlijke bezienswaardigheden tijdens de zesde editie van Ecomobiel is de E-ONE: een duurzaam vervoermiddel van Dutch design en een kruising tussen een ligfiets en elektrische auto. Bedenkers en ontwerpers zijn Erik Vegt en David Goudeket. De twee ondernemers omschrijven hun voertuig als ‘honderd procent elektrisch, honderd procent Nederlands, honderd procent zuinig, hon-derd procent leuk, honderd procent vooruit, nul procent fietsen en dus nul procent moeite’. Het vervoermiddel dat plaats biedt aan één persoon kan een snelheid behalen van ruim vijfentwintig kilometer. Een rijbewijs en een kenteken zijn niet nodig, alleen een verplichte WA-verzekering. Verder kan de gebruiker overal zonder te betalen parkeren. Momenteel wordt er gewerkt aan een aantal pre-productie exemplaren, waarna de definitieve levering zal starten. Met duizend watt vermogen heeft de E-ONE een range van veertig kilometer en bij uitbreiding van het accupakket kan het vervoermid-del maximaal honderdtwintig kilometer afleggen. Het is mogelijk om de accu met zonnecellen te laden, ook tijdens het rijden. Het gewicht? Slechts zevenenzeventig kilogram. Met een lengte van bijna twee meter en een breedte van vierenzeventig centimeter is het overal te parkeren. ElectrocarElectrocar is misschien wel een van de minst opgemerkte bedrijven in de wereld van elektrisch vervoer. Tegelijkertijd is het wel een van de groepsoudsten. Al sinds 2003 is het bedrijf uit de gemeente Montferland actief. Het bedrijf importeert vier merken elektrische voertuigen en het bijzondere is dat er geen enkel Aziatisch merk bij is. Club Car is Amerikaans en Goupil, Melex en Fantozzi zijn van Europese bodem. Electrocar richt zich op sectoren als zorg,

industrie, facilitair en recreatie. Voor haar elektrische voer-tuigen die bijvoorbeeld gebruikt worden op vliegvelden, in het groenonderhoud en voor stadsdistributie, ontwikkelde Electrocar speciale aanhangwagens. Bovendien worden ook de elektrische trekkers en platformwagens in de logis-tiek ingezet.

Lamboo CarrosserieEen partij die eveneens in de logistieke sector actief is, is Lamboo Carrosserie. Het is een van de grotere en toonaan-gevende carrosseriebouwers van Nederland en geeft voor het eerst acte de présence op Ecomobiel. Het Zoetermeerse bedrijf heeft een bijzonder lichtgewicht alternatief voor de traditionele hardhouten vloeren die in vrachtwagens liggen: bamboevloeren. Hiertoe werkt Lamboo samen met BambooTeq. Onder meer voor elektrische vrachtwagens zal de bamboevloer als een welkom alternatief gezien worden. De gewichtsbesparing van bamboe kan namelijk oplopen tot driehonderd kilogram per vierkante meter.

Easy Go ElectricEasy Go Electric is aanbieder van de iYYo shuttle. Onder meer stadsdeel Amsterdam Nieuw-West besloot vlak voor de zomer een twintigtal shuttles aan te schaffen die gaan rijden op zes lijnen. De pijn van de door de bezuinigingen weggevallen bus- en tramhaltes moet zo wat worden verzacht. Easy Go Electric heeft zich overigens niet alleen gespecialiseerd in het ontwikkelen en verkopen van elektrische shuttlebusjes, maar ook in elektrische auto’s en scooters. Allen onder het iYYO-label.

StintDe laatste parel en must see van Ecomobiel is de Stint. De Stint is de eerste elektrische bolderwagen. Hij stelt peda-gogisch medewerkers in staat om zelfstandig tien kinderen op een veilige en comfortabele manier te vervoeren. Het vervoermiddel kent een actieradius van vijfentwintig kilo-meter. De Stint biedt een geheel nieuwe vervoersoplossing voor groepen kinderen tussen de vier en twaalf jaar. De bolderwagen mag sinds zo’n drie jaar de weg op en heeft inmiddels definitief voet aan de grond gekregen. Er rijden al enkele honderden exemplaren in Nederland rond.

Bij aanschaf van een Renault ZOE koopt u de auto en huurt u de batterij . Voor meer informatie over de voordelen van batterij huur kunt u terecht op: www.renault.nl/showroom/elektrische-auto/zoe/zoe/batterij /. *Afhankelij k van gemeente, kij k voor meer informatie op de website van uw gemeente. **Z.E. Ready 1.2 wallbox met 3,7 kW vermogen, installatie betreft montage van laadpunt, 10m. kabel, uitbereiding van meterkast, 1 muurdoorboring. Meerwerk wordt separaat doorbelast na goedkeuring en ondertekening van klant. Vraag uw dealer voor meer informatie en bekij k de algemene voorwaarden op www.renault.nl.

DRIVE THE CHANGE

RENAULT ZOESNELLER OPTREKKEN DAN JE SCHADUW IN ALLE STILTE

TIJ DELIJ K STANDAARD MET LAADPUNT INCLUSIEF INSTALLATIE**

AANTREKKELIJ KE SUBSIDIEMOGELIJ KHEDEN*

GÉÉN WEGENBELASTING EN SLECHTS 4% BIJ TELLING

Je moet ’t zelf geprobeerd hebben: optrekken in de nieuwe Renault ZOE. Want dat gaat sneller dan je denkt.

Hij is 100% elektrisch, waardoor je geniet van duurzaam en geruisloos rij plezier. Plezier dat nóg groter wordt

als je bedenkt dat je kunt profi teren van aantrekkelij ke subsidies, oplopend tot duizenden euro’s.* Elektrisch

rij den wordt nu wel heel interessant met tij delij k een standaard laadpunt thuis of op kantoor, inclusief installatie. **

Ervaar nú hoe het is om elektrisch te rij den. Try it! TRYZOE.NL #TRYZOE

w w w.renaul t .n l

100000661 BS 210x297 Adv_v5.indd 1 03-09-14 12:32

29

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

a4ad.pdf 1 08-09-14 11:20

Ieder jaar organiseert Ecomobiel – en sinds vorig jaar ook Ecologistiek – een groot aantal workshops. Van groengas tot waterstof-elektrisch, batterij-elektrisch, watertransport en duurzaam werken. Ook dit keer is er een grote diversiteit. De redactie van Smart E-Mobility reikt u de helpende hand en beveelt enkele workshops aan, toegesneden op de doelgroep van dit vakblad.

De vijf workshops die volgens de redactie niemand mag missen

Waterstof en de brandstofvisieOp dinsdag 7 oktober vindt van half twee tot kwart over twee in Port 2 het seminar ‘SER Brandstofvisie: Waterstof, de drijfveer voor economie en ecologie!’ plaats. Jan Piet van der Meer, directeur van de Nederlandse Waterstof en Brandstof-cel Associatie (NWBA). Van der Meer gaat in op wezenlijke vragen. Staatssecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur & Milieu nam vlak voor de zomer de Duurzame Brandstofvisie in ontvangst. De visie is een vervolg op het Energieakkoord voor duurzame groei, waarin ambitieuze langetermijndoelen voor vervoer in Nederland zijn opgenomen om de uitstoot van schadelijke broeikasgassen te verminderen. In de visie zijn de individuele brandstofsporen van voertuigen, vaartuigen, vliegtuigen en treinen aan elkaar verbonden. In de visie staat beschreven welke duurzame brandstoffen ingezet kunnen worden en hoe vervoersmiddelen efficiënter gemaakt kunnen worden om een bijdrage te leveren aan de klimaatdoelen. Van der Meer gaat in dit seminar in op de rol van waterstof als nieuwe energiedrager, hoe men aan waterstof komt, hoe deze te distribueren en op te slaan. Hij maakt tenslotte ook het kostenplaatje van de infrastructuur op.

AfvalinzamelvoertuigenDe afvalinzamelvoertuigen staan vanaf dag één in de belangstelling van elektrisch vervoer. Op woensdag 8 oktober staan ze van half elf tot twaalf uur in Port 1 centraal tijdens een workshop van Truck van de Toekomst. Zij geeft haar

visie op een duurzame brandstoffenmix voor transport. In deze workshop passeren een drietal voorbeelden van rijden op duurzame brandstoffen de revue. Zo vertelt E-Trucks Europe in samenwerking met Cure uit Eindhoven over haar ervaringen met een afvalinzamelingsproef met een truck op waterstof. De AVC Groep, actief in Ede en omstreken, deelt haar best practice over rijden op groengas in Euro VI-voertuigen. Tenslotte vertelt Breda over haar ervaringen met hybride voertuigen.

Omgaan met niet-elektrisch laadgedragHet is sinds de massale opkomst van de plug-in hybride elektrische auto (phev) een veelgehoorde vraag: hoe zorgen wij ervoor dat phev-rijders zo veel mogelijk elektrische kilometers maken? Tijdens de workshop die plaatsvindt op woensdag 8 oktober van kwart over een tot kwart voor twee presenteert Paul van den Hurk van het Elektrisch Vervoer Centrum het antwoord. In de workshop die stilstaat bij de total cost of ownership (tco) van een elektrische auto worden voorbeelden gegeven hoe de wagenparkbeheerder elektrisch vervoer in de huidige autoregeling kan opnemen en hoe hij ervoor kan zorgen dat medewerkers hun elek-trische auto ook daadwerkelijk opladen en niet uit gemak benzine en/of diesel blijven tanken. Concrete maatregelen die dit gedrag kunnen stimuleren worden gegeven. De workshop is dan ook gericht op wagenparkbeheerders, fleet owners en mobiliteitsadviseurs.

De verlengde huisaansluitingDe vraag naar stroom op straat stijgt doordat alle elektrische auto’s vragen om stroom in de openbare ruimte. De berijders kloppen hiervoor aan bij de gemeente. Hoe zou een gemeen-te daar eigenlijk mee om moeten gaan en welke rol verwacht de inwoner dat de gemeente speelt? De ANWB presenteert het antwoord: de verlengde huisaansluiting. Deze betaalbare en praktische oplossing voor inwoners en gemeenten wordt toegelicht tijdens een workshop op woensdag acht oktober van kwart voor twee tot kwart voor drie.

Zonder stroom geen elektrisch vervoerElaadNL geeft op woensdag 8 oktober van drie tot vier uur een workshop over het belang van laadinfrastruc-tuur voor elektrische voertuigen. ElaadNL komt voort uit de stichting e-laad die vijf jaar lang actief was en een netwerk van drieduizend publieke oplaadpunten realiseerde. ElaadNL verzorgt voor de netbeheerders de coördinatie van aansluitingen voor publieke laadpunten op het elektriciteitsnet. Maar hoe gaat dat in de nieuwe situatie nu in zijn werk? Wat doet ElaadNL om aansluitin-gen zo gemakkelijk mogelijk te laten verlopen? En hoe zit het met de goedkeuring van nieuwe laadpalen die bijvoorbeeld uit een aanbesteding komen? De workshop is dan ook vooral gericht op medewerkers van gemeen-ten en marktpartijen die betrokken zijn bij de cruciale uitbreiding van publieke laadinfrastructuur.

‘Schoon transport van ongekend belang voor Nederlandse binnensteden’

Ecologistiek toont oplossingen voor duurzame goederenmobiliteit:

Ecomobiel lanceerde afgelopen jaar een nieuw concept: Ecologistiek. Tezamen met Ecomobiel toont Ecologistiek op 7 en 8 oktober voor het tweede jaar op rij een totaaloverzicht van oplossingen voor duurzame goederenmobiliteit. De redactie van Smart E-Mobility sprak met twee van de standhouders: Emoss uit het West-Brabantse Oosterhout en Allmotive uit het Overijsselse Goor.

vrachtwagens. Beide zijn momenteel in trek. Zo ligt er een grote order voor de elektrische minibus CM Mission vanuit Dubai in het verschiet. Samen met Plastisols business unit Composite Mobility ontwikkelde Emoss deze (elektrische) minibus voor maximaal zestien personen; gemaakt uit composieten en dus lichtgewicht materialen. Het is een zogenaamde lagevloersbus zodat passagiers op bijvoorbeeld vliegvelden gemakkelijk kunnen instappen. Bovendien is hij rolstoeltoegankelijk. De range van de elektrische uitvoering is honderdvijftig kilometer. Noordam: ‘Een luchtvaartmaatschappij uit de Verenigde Arabische Emiraten rijdt momenteel proef met acht bussen op Dubai Airport. Zodra de proef is afgerond zijn zij voornemens om een groot aantal volledig elektrische exemplaren te bestellen.’Noordam legt uit dat de producten die de fabriek van Emoss momenteel verlaten de hele wereld over gaan. Van Dubai tot Canada, Australië, Zweden én Duitsland. ‘Want Duitsland is de grootste Europese markt en dáár gaat het gebeuren in de

31

komende jaren. Vanuit onze oosterburen komt momenteel een ongekend groot aantal aanvragen binnen voor elektrische vrachtwagens. Dit komt doordat verschillende Duitse steden en staten de juiste randvoorwaarden creëren voor investeringen in schoon transport.’

DuitslandHet tweede product dat Emoss toont tijdens Ecomobiel is de achttien tons e-Truck. Noordam: ‘Een van de nieuwe snufj es is de mogelijkheid om op basis van het aanwezige logsysteem op afstand het voertuig te monitoren en problemen op te lossen. Zelfs het resetten van het voertuig kan op afstand. Overigens kunnen wij deze e-Trucks leveren in een range van drieënhalve tot zeventwintig ton.’ Kijkend naar de afzet voor de vrachtwagens, moet Noordam constateren dat de vraag in Nederland nog maar mondjesmaat is. ‘In eigen land kan dit voertuig simpelweg niet zonder subsidie uit. Dit terwijl een Duitse klant al een tweede en derde exemplaar zonder enige subsidie besteld heeft. De afnemer heeft simpelweg een solide business case gecreëerd. Een Duitser is bereid om iets extra’s te betalen als goederen elektrisch bezorgd worden. In Nederland is dat helaas nog niet het geval. En dat terwijl volledig schoon transport voor de luchtkwaliteit in het centrum van onze steden juist zo belangrijk is.’

Groengas en elektrischDat elektrisch rijden en groengas hand in hand gaan,

laat Allmotive tijdens Ecologistiek zien. Het bedrijf haalt al sinds jaar en dag de helft van

haar omzet uit elektrisch vervoer en de andere helft uit groengas. ‘Wij hebben doelbewust een breed leveringsprogramma zodat wij voor elk vraagstuk van onze klanten een oplossing hebben’, legt directeur Bert Jansen uit. ‘Wij vervullen al langere tijd een voortrekkersrol

in het groengasdomein. Dit doen wij omdat naar ons idee beide concepten – groengas en

elektrisch – naast elkaar kunnen bestaan. Door in eerste instantie te denken vanuit de techniek en niet vanuit het commerciële gewin zijn wij in contact gekomen met

ecologistiek®

Dongfeng Sokon Group. Dit bedrijf kent een jaarproductie van vijfhonderdduizend compacte bedrijfswagens. In totaal produceert zij jaarlijks 1,2 miljoen voertuigen. Zij produceert namelijk ook alle voertuigen die door PSA (Peugeot en Citroën) in China op de markt gebracht worden. Samen met Dongfeng Sokon Group hebben wij voertuigen ontwikkeld voor de Nederlandse markt. Zij ziet Nederland als poort tot Europa, qua afzet en voor de certifi cering van haar voertuigen. Omdat wij geen eigen autofabrikant kennen, staan wij meer dan andere landen open voor nieuwe automerken. Bovendien loopt ons land voorop bij de uitrol van nieuwe technologieën. Dit zorgt ervoor dat Dongfeng Sokon Group Nederland als gidsland ziet, ondanks dat hier logischerwijs binnen Europa niet de meeste auto’s verkocht worden.’ Jansen ziet en voorziet geen wedloop tussen groengas en elektrisch. De ondernemer is ervan overtuigd dat uiteindelijk de auto met elektromotor en brandstofcel zal zegevieren. ‘Ook wij kijken met het oog op de verre toekomst al naar dergelijke oplossingen. Vooralsnog zijn groengas en batterij-elektrisch voor het kleinere transport echter de technologieën met de beste business cases. Elektrisch voor de stedelijke en dorpskernen, groengas voor de voertuigen die een langere

afstand moeten afl eggen. Voor ons bedrijf liggen de grootste kansen in de combinatie van beide technologieën. Elektrisch vervoer is hetgeen waarmee wij binnenkomen, maar minstens even vaak verkopen wij groengasvoertuigen.’

AnderhalfcabineEn meer en meer verwelkomt Jansen daarbij midden- en kleinbedrijven als klant. ‘Waar aanvankelijk de overheidsinstellingen zoals gemeenten als eerste startten met

het verduurzamen van hun vloot, gebeurt dit nu ook in het bedrijfsleven. Dit komt mede doordat zij via het duurzame inkoopbeleid van overheden genoodzaakt zijn te vergroenen. Omdat ons product bedacht is vanuit de kostprijs, is het een aantrekkelijk product voor bedrijven. Ook zonder subsidie.’Afgelopen jaar presenteerde Allmotive op Ecomobiel onder meer voor het bedrijfsleven de City Transporter Pick-up K01H. Deze ‘anderhalfcabine’ wordt uiteraard geleverd als CNG (groengas-)variant en als elektrische variant. Jansen: ‘Iedere drie jaar introduceren wij voertuigen met een nieuw ontwerp. De tijd tussen eerste ontwerp, prototype en certifi cering van het uiteindelijke voertuig vergt een dergelijk tijdschema.’ Voor het komende kalenderjaar staat er volgens Jansen een grondige

30

opfrisbeurt van het design op de planning. Jansen besluit: ‘Het staat bovenaan ons actielijstje om de voertuigen een meer Europese look te geven die bij de kopers van de Westerse markten aansluit. Ook het interieur zal hierop aangepast worden om een nog betere concurrentiepositie te verkrijgen. Wij zijn namelijk continu bezig met het vernieuwen en verbeteren van onze producten.’

De anderhalfcabine K01H van Allmotive

De elektrische minibus van Emoss

Het in Oosterhout gevestigde Emoss – geleid door Mart en Martijn Noordam – werd vorig jaar ondergebracht in de bedrijvengroep van Plastisol. Plastisol is wereldmarktleider in het vervaardigen van glasvezelversterkte polyester carrosserieën voor onder meer brandbestrijdings- en overige hulpverleningsvoertuigen. Behalve bij brandweerkorpsen en luchthavens worden de composiet producten ook ingezet bij defensie, ambulance- en politiediensten. En Mart Noordam kondigde het vorig jaar al aan, in Plastisol heeft Emoss een ideaal moederbedrijf gevonden. ‘De vraag vanuit de voertuigen van Plastisol zorgt voor een constante orderstroom. Wij produceren en installeren nu dagelijks elektrische componenten zoals kabelbomen en computersystemen, maar ook elektrische aandrijfl ijnen.’

MinibusOp Ecomobiel geeft Emoss acte de présence met haar twee voornaamste eigen producten: elektrische bussen en

‘Een Duitser is bereid extra te betalen voor elektrische bezorging van goederen’

RAVO 5-iSerie: gemaakt om te presterenRAVO Benelux presenteert de nieuwe RAVO 5-iSerie. In deze RAVO veegmachine gaan schoon, werkcomfort en veiligheid hand in hand: • Euro 6 • Nieuw comfortabel ingerichte cabine • Nieuw ontwikkelde interactieve informatiesysteem:

RAVO i-System

RAVO BeneluxEcomobiel, 7-8 oktober 2014, Ahoy Rotterdam - Stand F054

www.ravo.nl

Uniek type 2 AC/DC laadconnectorsysteem

De universele, type 2 -inlet maakt het

nu mogelijk: slechts één aansluitpunt

voor zowel het AC- als DC-snelladen.

Phoenix Contact biedt daarnaast alle

connector typen uit één hand: type 1, type

2 én GB. Onze laadconnectorsystemen

zijn voorzien van ergonomische handgreep

en robuust contactsysteem voor lange

levensduur.

Bel voor meer informatie naar

(0316) 59 17 20 of surf naar

phoenixcontact.nl/emobility

© PhOenix COntACt 2013

Het multitalent AC- en DC-laden met één systeem

AC

DC

met de elektrische bakfiets

WWW.BABBOE.NL

ALTIJD WIND MEE

33

De opmars van de elektrische auto met waterstoftechnologie in perspectief‘Eerste waterstofauto’s in Nederland afgeleverd.’ Het is de recente kop van een nieuwsbericht over een Hyundai in de meeste landelijke dagbladen. Het suggereert dat de elektrische auto er sinds kort een concurrent bij heeft gekregen, maar niets is minder waar. De waterstofauto is net zo goed een elektrische auto. De elektrische auto kent simpelweg meerdere uitvoeringen, met batterijen (battery electric vehicle, bev) en met brandstofcellen (fuel cell electric vehicle, fcev) die gevuld worden met waterstof. Wat wel zo is, is dat de elektrische auto met waterstoftechnologie aan een opmars bezig is. Een analyse van de ‘waterstofauto’; de auto van de toekomst of een gedoodverfd nicheproduct?

Hyundai is wereldwijd de eerste fabrikant die gestart is met het af fabriek leveren van een auto met waterstoftechnologie. De ix35 Fuel Cell van de Zuid-Koreaanse autofabrikant heeft inmiddels ook voet aan de grond gekregen in Nederland. Tegelijkertijd heeft ook een fabrikant als Toyota nog dit jaar de komst van een auto met waterstoftechnologie aangekondigd.

OnuitputtelijkDe belangstelling voor waterstoftechnologie is niet opmerkelijk. Het grootste voordeel ten opzichte van fossiele brandstoff en is dat de voorraad waterstof onuitputtelijk is. Er kan altijd nieuwe waterstof gemaakt worden uit water. Ondanks de pluspunten is het de vraag of dit type auto’s snel gemeengoed zal worden. Er zijn namelijk nog grote hordes te nemen. Tankstations moeten bijvoorbeeld worden uitgerust met waterstofstations. De benodigde investeringen zullen de komende jaren mondjesmaat van de grond komen, want ook hier geldt het kip-ei-verhaal dat we eerder gezien hebben bij de elektrische auto met bat-terijtechnologie. Want zonder infrastructuur koopt niemand een waterstofauto en zonder waterstofauto’s bouwt niemand een infrastructuur. Uiteindelijk dienden bij de elektrische auto vele laadpunten geplaatst te worden alvorens de elektrische auto begon door te breken. Bovendien is het fi scale stimuleringsbeleid

niet meer zo gunstig als dat was bij de elektrische auto met batterijen. Verder zijn waterstofstations vele malen duurder dan laadpalen voor batterij-auto’s. Om Nederland toch kennis te laten maken met rijden op waterstof wordt het aantal waterstoftank-stations de komende twee jaar uitgebreid. Overigens rijden er wel al stadsbussen op waterstof in Amsterdam en zijn er stations in Amsterdam, Arnhem, Rotterdam en Helmond.

ProefexemplarenVoor de waterstofauto bleef het internationaal tot nu toe bij proefexemplaren, zoals de taxi’s die van en naar het vliegveld van München rijden. Toch lijkt de opmars van waterstof de komende jaren werkelijkheid te worden. Binnen Europa is automotive grootmacht Duitsland de drijvende kracht achter de waterstofre-volutie. Het land heeft aangekondigd dat voor eind 2015 vijftig waterstations verrijzen om een landelijk dekkend netwerk te creëren. Het station bij het Berlijnse vliegveld Schönefeld is een mooi voorbeeld, daar het enkel op wind- en zonne-energie draait. Met de bouw van de vijftig stations is ruim tien miljoen euro gemoeid. Geld dat bij elkaar wordt gebracht door de Duitse oliedivisies en enkele andere energiebedrijven. De Duitse overheid vult het budget met nog eens vijf miljoen euro aan. Hyundai heeft niet alleen in Nederland, maar als allereerste

in Amerika de ix35 Fuel Cell uitgeleverd. Een leaserijder in Californië is de eerste persoon in de Verenigde Staten die een af fabriek waterstofauto rijdt. Voor bijna vijfhonderd dollar per maand leasen de klanten niet alleen de auto, maar mogen ze ook onbeperkt waterstof tanken. Hyundai heeft dit gedaan om de zorgen over de kosten van waterstof weg te nemen bij de eerste beslissers. De actieradius? 427 kilometer, en een lege tank is binnen krap tien minuten weer te vullen met waterstof waardoor de gebruiker weer snel de weg op kan. Ook de Japanse fabrikant Toyota werkt momenteel aan een waterstofauto. De eerste voertuigen rollen vermoedelijk zelfs dit jaar al van de band. Het zou dan gaan om enkele tientallen per maand, die voorlopig alleen in Japan worden verkocht daar de nationale overheid de komst van honderd waterstoftankstations heeft aangekondigd. Deze moeten allemaal uiterlijk eind 2018 geplaatst zijn. Kortom, het perspectief van de ‘waterstofauto’ is zeer rooskleurig. De grote kunst zal het versnellen van de uitrol zijn. Pas dan zal ook duidelijk worden of de automobiel- en energie-industrie geleerd heeft van de hordes die een massale doorbraak van de elektrische auto tot nu toe hebben opgehouden…

Tijdens Ecomobiel/Ecologistiek vinden diverse seminars plaats over waterstof, het actuele programma staat op www.ecomobiel.nl

ANALYSEANALYSE

Ecomobiel en Ecologistiek omarmen waterstof als nieuwe duurzame mobiliteitsvorm

35

Smart Grid V2X Energy & Mobility (V2X), is de titel van een van de innovatieprojecten die plaatsvinden binnen de TKI Switch2SmartGrids. E-Mobility belicht iedere editie een of meerdere innovatieprojecten waarin bedrijven aan elektrische voertuigtechnologie of smart grids werken. Ditmaal spreekt de redactie met Jacco van der Burg, namens Cofely projectleider van V2X.

‘Door zaken te verbinden kunnen smart grids en duurzame mobiliteit sneller doorbreken’

Binnen V2X worden de werelden van smart grids en elektrisch vervoer met elkaar verbonden. Onder leiding van Cofely werken Alliander, ABB en Mitsubishi aan het uitbalanceren van duurzaam opgewekte energie en de stroomvraag van elektrische voertuigen. ‘Door deze zaken te verbinden kunnen smart grids beter en duurzame mobiliteit sneller doorbreken’, duidt Van der Burg.

ZelfconsumptieBinnen V2X wordt hiertoe het Open Mobility Services Plat-form ontwikkeld. Verder werken de projectpartners aan hard-ware en besturingssoftware voor het bi-directioneel snel(ont)laden van elektrische voertuigen. Van der Burg: ‘Aan het einde van dit driejarige project moet de proefl ocatie Amsterdam Nieuw-West over een lokaal energienet beschikken waar het laden en ontladen van elektrische auto’s gebalanceerd is en zo veel mogelijk duurzame energie wordt aangewend.’Het streven is om in 2020 veertigduizend auto’s via V2X te ontsluiten, dat is twintig procent van de Nederlandse elektri-sche vloot in 2020. Van der Burg: ‘Vooralsnog is V2X het enige project waarbinnen het bi-directionele laden en het benutten van elektrische auto’s als elektriciteitsbuff er in Nederland in de praktijk getest worden. Voor autofabrikanten zijn dit soort ontwikkelingen essentieel.’Binnen V2X zijn er drie stadia: vehicle to home, to building en to grid. ‘Wij beginnen op de kleine schaal van een huis – het terugleveren van energie aan een woning vanuit een elektrische auto – en hiertoe wordt de techniek momenteel opgeleverd’, duidt Van der Burg. ‘Nu al is duidelijk dat je maar een zeer geringe hoeveelheid accucapaciteit nodig hebt om heel veel eff ect te creëren op de energiehuishouding van een woning. Als een huis zonnepanelen heeft kan men normaliter zo’n twintig procent direct benutten en wordt het overige gedeelte teruggeleverd aan het elektriciteitsnet. Uit de eerste proeven blijkt dat door tien procent van de accu van een elektrische auto te benutten, de zelfconsumptie van zon-nestroom verhoogd kan worden naar zeventig procent. Moet je voorstellen wat voor een eff ect dit heeft als je het voor een heel gebouw doet en aan het einde van het project zelfs een complete Amsterdamse woonwijk.’

Transitie‘Dit slimme systeem kijkt naar het gebruik in huis, de actie-radius van de auto, de opbrengst van zonnepanelen en de onbalans op de energiemarkt’, vervolgt Van der Burg. ‘Hiertoe

is een complex algoritme gecreëerd. Het opschalen van het systeem is de grootste uitdaging. Op grotere schaal is het wel lucratiever, maar tegelijkertijd ook complexer. Anderzijds ben ik overtuigd dat dit systeem gaat slagen, omdat het fi nancieel voor mensen daadwerkelijk iets oplevert. Wij zitten middenin een energietransitie. Daarbij zullen de prijzen van energie op sommige momenten en in sommige gevallen gratis zijn, maar in andere gevallen hartstikke duur. Met dit soort syste-men kun je uitbalanceren en dat heeft meerwaarde.’Een belangrijk nog ongenoemd aspect van het V2X-project is volgens Van der Burg de open innovatiegedachte. ‘De markt-partijen rond elektrisch vervoer kijken naar nieuwe business modellen, maar de mogelijkheden van de elektrische auto als energieopslagsysteem worden daarin onvoldoende meegeno-men. Wij creëren als antwoord een platform waar alle partijen uit de waardeketen gebruik van kunnen maken. Zij kunnen dan experimenteren op dit platform. De ambitie is immers om deze technologie wereldwijd in de markt te zetten.’

34

Aangenaam, Platform Toekomstbestendige Mobiliteit

Kennis maken en introduceren is vaak aangenaam. In dit geval is het genoegen geheel aan mijn kant. Graag stel ik aan u voor: Platform Toekomstbesten-dige Mobiliteit. Sinds deze zomer is er een nieuwe speler aan het mobiliteitsfront. Op initiatief van de voertuigsector is RAI Vereniging het Platform Toekomstbestendige Mobiliteit gestart. PTM kan worden gezien als een verbreding van het voormalige Platform Elektrische Mobiliteit, maar is eigenlijk nog veel meer dan dat.

Het is een platform waarbinnen spelers die actief zijn op het gebied van toekomstbestendige mobiliteit elkaar treff en, informatie uitwisselen en samen uitdagingen aangaan op het gebied van rijden op waterstof, (groen) gas of elektriciteit. Ook wordt er gekeken naar nieuwe, slimme mobiliteits- en telematica-oplossingen en de manier waarop deze toepas-singen maximaal benut kunnen worden. Nu Nederland de ambitie heeft uitgesproken proeftuin voor de zelfrijdende auto te willen worden, is het platform dat PTM de spelers op dit vlak biedt geen overbodige luxe: middels constructieve samenwerking kan immers worden bijgedragen aan het verwezenlijken van deze ambitie.

PTM mobiliseert, organiseert en coördineert met als doel initiatieven en ontwikkelingen op het gebied van toekomstbe-stendige mobiliteit te versterken. Zo zal nauw samengewerkt worden met organisaties als GroenGasMobiel, de Nederlandse Waterstof- en Brandstofcelassociatie, Vereniging DOET en Stich-ting SIMS. Immers: de verschillende goede initiatieven op het gebied van toekomstbestendige mobiliteit zijn met hetzelfde doel bezig – we kunnen elkaar dan maar beter versterken.

Eén van de eerste voorbeelden van deze intensieve samenwerkingen, is de organisatie van het Nationaal Forum Brandstoff enmix. Dit forum, dat georganiseerd wordt tijdens Ecomobiel, zal in het teken staan van de recent aan de staatssecretaris van Infrastructuur & Milieu aangeboden ‘Duurzame Brandstofvisie met LEF’. Deze brandstofvisie is een vervolg op ‘het Energieakkoord voor duurzame groei’ waarin ambitieuze langetermijndoelen voor vervoer in Nederland zijn opgenomen om de uitstoot van schadelijke broeikas-gassen te verminderen. Afgelopen half jaar hebben meer

dan honderd partijen aan deze visie gewerkt: bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, overheden en kennisinstel-lingen. De grote uitdaging van dit traject was om de individuele brandstofsporen van voertuigen, vaartuigen, vliegtuigen en treinen aan elkaar te binden. In de visie staat beschreven welke duurzame brandstoff en ingezet kunnen worden en hoe vervoersmiddelen effi ciënter gemaakt kunnen worden. Dit alles om een bijdrage te leveren aan de klimaatdoelen (CO2-reductie) en de verbetering van de leefomgeving en te kunnen profi teren van groene groei. De Brandstofvisie vormt de basis voor een actieprogramma dat in de tweede helft van 2014 wordt opgesteld.

Omdat een dergelijk proces gepaard gaat met een groot aantal over- en afwegingen en veel keuzemomenten kent, hebben organiserende partijen het initiatief genomen tot dit forum. Zo kunnen politici, beleidsmakers, media en andere betrokken partijen op een gewogen, uniforme wijze geïnformeerd worden over dit uitdagende proces zodat zij op basis van een volledig beeld hun rol in vervolgtrajecten kunnen spelen.

Daarnaast heeft PTM verschillende andere interessante activiteiten op de rol staan. In het najaar wordt een grootschalige bijeenkomst rond ontwikkelingen op het gebied van de zelfrij-dende auto georganiseerd. Er wordt gekeken naar interessante bijeenkomsten rondom rijden op gas en waterstof en er wordt samen met DOET en BOVAG toegewerkt naar een visie op ‘lichte, elektrische voertuigen’ en een agenda om innovaties op dit gebied maximaal te faciliteren. Ook wordt gekeken hoe we met verschillende partijen een congres rondom toekomstbestendige mobiliteit kunnen organiseren tijdens de AutoRAI 2015 en denken we (al dan niet achter de schermen) hard met beleidsmakers mee hoe mobiliteitsinnovaties maximaal benut kunnen worden.

Ondergetekende mag binnen dit unieke platform de rol van kwartiermaker vervullen. Belangstelling voor onze activiteiten en neem je hier graag aan deel? Stuur dan gerust een mailtje naar info@platformtoekomstbestendigemobiliteit.nl of neem een kijkje op www.platformtoekomstbestendigemobiliteit.nl

Eric BeersPlatform Toekomstbestendige Mobiliteit

37

Smart Grid in Balans (SGIB), is de titel van een van de innovatieprojecten die plaatsvinden binnen de TKI Switch2SmartGrids. E-Mobility belicht iedere editie een of meerdere innovatieprojecten waarin bedrijven aan elektrische voertuigtechnologie of smart grids werken. Ditmaal spreekt de redactie met Jurjen de Jong, SGIB-projectleider van GreenFlux.

‘De elektrische auto als fl exibele buff er voor duurzame energie ’

GreenFlux, Enexis, Renault, ACRRES van Wageningen UR, ICU Alfen, Antea Group, Accenture, Sycada.Green en ICT Automatisering. Het zijn stuk voor stuk partners van het SGIB-project. Zij realiseren in een proefomgeving een koppeling tussen het aanbod van decentrale duurzame energiebronnen en de vraag naar duurzame energie van elektrisch vervoer. Dit met het oog op het vermijden van kosten van netverzwaring en balancering als gevolg van grootschalige introductie van decentrale duurzame ener-gieproductie en elektrisch vervoer. De balancering vindt plaats in het Smart Grid Balans Systeem (SGBS). De Jong: ‘Zo ontstaat een winstgevend model waarbij kostenbespa-ringen en specifieke producten en diensten voor elektrisch vervoer en duurzame energieproductie hand in hand gaan. Een van de producten die wij ontwikkelen is een energie-informatiesysteem voor gebruikers van elektrisch vervoer en energieproducerende consumenten (prosumers). Het systeem geeft aan met welke duurzame energiebron de batterij van de elektrische auto wordt geladen.’

Buff erfunctieIn het voorjaar van 2015 toont het SGIB tijdens een groot-schalig evenement de eerste zichtbare resultaten voor

belanghebbenden en geïnteresseerden. ‘Tijdens dit event demonstreren wij de praktijkfase van het project’, aldus De Jong. ‘Op de testlocatie van Universiteit Wageningen – ACRRES in Lelystad – staat een groot windmolenpark waarmee je in principe dertigduizend elektrische auto’s een jaar lang van stroom zou kunnen voorzien. Verder is er ook een zonnepark en een biovergister. Op al die duurzame energiebronnen gaan wij laadpunten aansluiten en passen wij samen met Enexis en ICT Automatisering het smart chargingconcept toe. Basisbeginsel hiervan is dat als de windmolen harder gaat waaien, de auto meer stroom afneemt om op te laden. Oftewel, de auto reageert op het extra aanbod van duurzame energie. Door dit op kleine schaal te demonstreren, kunnen wij het in een latere fase in principe opschalen naar een landelijk niveau.’Ondertussen werkt het consortium volgens De Jong aan een app waardoor berijders van elektrische auto’s kunnen zien welk type duurzame energie zij aan het laden zijn. ‘Het is het doel om alle grote Nederlandse laadnetwerken in de app op te nemen. Uiteindelijk kun je zo door dit project een grote hoeveelheid laadpunten aansluiten op het systeem en ook duurzame energie benutten voor de te laden elektrische auto’s. Vervolgens kun je die duurzame energiebronnen ook

gaan balanceren om pieken in de elektriciteitsproductie en -consumptie op te vangen. Wij demonstreren voor het eerst dat het benutten van de buff erfunctie van elektrische auto’s interessanter is dan het plaatsen van statische batterijen. Waarom zou je dat doen als er nu al veertigduizend batterijen rondrijden en dit arsenaal alleen maar groter wordt?’

NetverzwaringDe Jong rekent voor dat als je alle zeven miljoen per-sonenauto’s die in Nederland rondrijden elektrificeert, deze auto’s gezamenlijk zo’n vijfendertig gigawatt aan vermogen kunnen gebruiken. ‘Dat is vijf keer zo veel als het huidige Nederlandse elektrisch afgenomen vermogen. Door het vermogen van auto’s flexibel in te zetten kan ge-laden worden als er duurzame opwek is en is de behoefte aan vervuilende centrales als back-up overbodig. Ook hoeft stroom niet over grote afstanden getransporteerd te wor-den, wat de behoefte aan netverzwaringen vermindert. Eind volgend jaar hopen wij dat met SGIB definitief aange-toond te hebben, waarna wij in het hele land pilots gaan optuigen. Wij nodigen netbeheerders, laadinfraproviders, aanbieders van duurzame energie en service providers daartoe actief uit zich bij ons aan te sluiten.’

Innovatieproject Smart Grid in Balans op stoom:

BusTech2014

S p o n S o r w o r d e n o f e e n S ta n d o p B u S t e c h ? K i j K v o o r m e e r i n f o r m at i e e n d e m o g e l i j K h e d e n o p w w w . B u S t e c h . n l

`

DE 2WIELER39

M-Products maakt zich op voor grote vraag naar elektrische driewieler Virto

In de rubriek de tweewieler spreekt E-Mobility ieder kwartaal met een Nederlandse producent van elektrische scooters, fi etsen of andersoortige twee- en driewielers. In deze editie aandacht voor M-Products, een business unit van Metazet dat vorig jaar de eerste elektrische stascooter met Europese goedkeuring op de markt bracht.

Metazet kan in de tuinbouwbranche bogen op meer dan vijfendertig jaar ervaring. In deze periode is Metazet uitgegroeid tot wereldmarktleider van diverse teelt- en ondersteuningsmaterialen voor de moderne glastuinbouwbranche. ‘M-Products is binnen Metazet de business unit die zich bezighoudt met interne transportsystemen voor de glastuinbouw’, opent Johan ten Veen, algemeen directeur van Metazet, het gesprek. ‘Halverwege de jaren tachtig kwamen wij al voor het eerst in aanraking met elektrische mobiliteit. Want mensen houden niet van uitlaatgassen, maar planten gaan er zelfs aan dood. In kassen wordt dus enkel met elektrovoertuigen gewerkt.’

Made in HollandIn januari 2013 startte M-Products op basis van een klantvraag met een traject om tuinbouwtrekkers meer snelheid te bezorgen. ‘En zo ontstond het idee voor de Virto’, memoreert Ten Veen. ‘Wij besloten destijds direct een product te gaan ontwik-kelen dat voor een bredere doelgroep toepasbaar is. Met de ambitie om op de Hannover Messe een eerste prototype te pre-senteren zijn wij vervolgens aan de slag gegaan.’ Zo gezegd zo gedaan. Tijdens de Hannover Messe waren een aantal Virto’s in

gebruik door de organisatie van het Holland Paviljoen. Daarmee werd vorig jaar in krap vier maanden de Virto door M-Products zelf ontworpen, geproduceerd en geassembleerd en is het Made in Holland. ‘En sindsdien hebben wij doorgepakt’, stelt Ten Veen. ‘Duitsland en Spanje zijn voor ons de booming markets. In Duitsland is het een ongekende pre als je een Europees product hebt. Bij onze Oosterburen is de interesse in elektromobiliteit ongekend. Bovendien hebben wij met de Virto S een tweede, meer robuust model geïntroduceerd.’

TypegoedkeuringToch loopt niet alles op rolletjes. Waar M-Products TÜV inscha-kelde om de typegoedkeuring voor de Virto rond te krijgen,

wordt dit proces volgens Ten Veen momenteel door de overheid gefrustreerd. ‘We hebben afgelopen maart al een Europese typegoedkeuring gekregen om met de Virto de weg op te mo-gen, maar de RDW heeft sindsdien nog altijd niet het offi ciële certifi caat afgegeven. Zonder de benodigde documenten kun-nen wij ons voertuig niet op de weg krijgen en loopt de verkoop vertraging op.’ Ervan uitgaande dat de RDW binnenkort alsnog de benodigde documenten afgeeft, is Ten Veen ambitieus. ‘Onze Duitse dealer verwacht direct enkele honderden Virto’s per jaar op de markt te brengen. Overigens beschikken wij in een tiental landen over dealers, onder meer in Australië. In Nederland nemen wij de verkoop zelf voor onze rekening. Doordat de Virto in Nederland uitgerust wordt met een verzekeringsplaatje, biedt dit in binnensteden extra mogelijkheden. Zo hebben wij een Amsterdams verhuurbedrijf dat veel interesse heeft omdat de Virto in het Vondelpark mag en ook in de fi etstunnel onder het Rijksmuseum mag rijden.’

Begin oktober heeft Ten Veen voor de bezoekers van Ecomobiel nog een verrassing in petto. ‘Op Ecomobiel presenteren wij een spectaculair nieuw ontwerp van een driewieler. Uiteraard zijn op de beursvloer ook de Virto en Virto S te bewonderen.’

Als een voertuig voor het eerst in een EU-lidstaat wordt geregistreerd, dus ook in Nederland, moet deze een Europese typegoedkeuring hebben. Dit geldt ook voor twee- en driewielers. De Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) geeft de typegoedkeuri ng af. De typegoedkeuring van een voertuig is het verbindende element tussen erkenning, registratie en verkoop. Een voertuig of onderdeel dat voor typegoedkeuring wordt aangeboden moet geproduceerd zijn door een fabrikant die is gecerti-fi ceerd en waarvoor het productieproces door de RDW is goedgekeurd. De RDW geeft hiervoor certifi caten af aan fabrikanten van voertuigen of onderdelen.

Typegoedkeuren

De optimale mobiliteitsmix samenstellen, een gezond en slim wagenpark inrichten, brandstofkosten verlagen, filestress verminderen?

Bezoek Ecomobiel! Uw startpunt voor slimme mobiliteit.

REGISTREER NU VOOR GRATIS TOEGANG OP WWW.ECOMOBIEL.NL

Highlights op Ecomobiel 2014:• NationaalForumBrandstoffenmix,overdekansenenuitdagingen

vandebrandstoffenvisie2020.• Veleseminarszoals:MKBFinanciering,Veiligheid&Innovatieve voertuigenendebusinesscasevandeElektrischescooterin diversebranches.• Innovatorzone,metdeinnovatiefsteoplossingeninduurzame mobiliteit.• 2Test&Driveparcoursenomzelfdenieuwstevoertuigen, tweewielersendriewielerstetesten.

Voor wie is een bezoek aan Ecomobiel interessant?

Directies,ondernemers,ZZP’ers,HR-professionals,fleetmanagers,verkeers-professionals,inkoopmanagers,transport-,logistiek-,mobiliteits-enduurzaamheids-managers.

Seminar Mobiliteit in de deeleconomie door De Zaak en MKB ServicedeskCrowdExpedition(onderzoeks-enmediaprojectoverdedeeleconomie)heeftmobiliteitindedeeleconomieonderdeloepgenomen.Deelinitiatieven,diezichbezighoudenmethetdelenvanmobiliteit(auto’s,vliegtuigen,botenenfietsen).WegingenopbezoekbijbedrijvenalsUber,SnappCar,DriveUgo,BlablacarenFlexYachts.Op8oktoberdelenExpeditieleiderMartijnAretsenjournalistClaartjeVogel(MKBServicedesk)hunbevindingenmetuopEcomobiel.

Platformvoor duurzame mobiliteit enmobiliteitsmanagement

7&8oktober2014AHOYRotterdam

Bekijk de deelnemersinformatie, het nieuws en het complete programma op www.ecomobiel.nl.

Hoofdmediapartner: Partners: Inco-locatiemet:

ecologistiek®PLATFORMTOEKOMSTBESTENDIGEMOBILITEIT Dutch Organisation for Electric Transport

40

Het Verlengd Privaat Aansluitpunt: kansloos concept of nuttige nichetoepassing?

Met de groei van het aantal elektrische voertuigen neemt de vraag naar meer oplaadpunten in de openbare ruimte toe. Immers, slechts een kleine minderheid van de particulieren beschikt over een eigen oprit. Sommige gemeenten en provincies hebben middelen beschikbaar gesteld om publieke oplaad infrastructuur te realiseren. Het meren-deel van hen kan hier echter geen middelen voor vrijmaken. Dit heeft geresulteerd in een bredere belangstelling voor het zogenaamde Verlengd Privaat Aansluitpunt.

Bij het Verlengd Privaat Aansluitpunt (VPA) wordt een oplaadpunt in de publieke ruimte geplaatst en gevoed door een kabel die wordt aangesloten ‘achter’ de elektri-citeitsmeter van een woonhuis of bedrijfspand. Hierdoor worden extra netwerkkosten vermeden, hetgeen kan resulteren in een bedrijfseconomisch gunstiger concept dan een oplaadpunt dat direct wordt aangesloten op het elektriciteitsnet. Bovendien sluit het VPA goed aan bij de trend van lokaal opgewekte zonnestroom, zeker als op termijn het zogenaamde ‘salderen’ wordt ontmoedigd.

Bij Movares hebben wij sinds vorig jaar in opdracht van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) twee publicaties rond het VPA opgesteld. Na ons technisch-juridisch onderzoek van afgelopen jaar hebben we dit jaar een modelcontract opgesteld dat als basis kan dienen voor een VPA-overeenkomst tussen gemeenten en particuliere of private e-rijders. Beide publicaties zijn te vinden op de site van RVO.nl.

Tijdens het opstellen van het modelcontract deed zich de vraag voor naar het bestaansrecht van het VPA, onder meer in de discussies met de twintig geconsulteerde ge-meenten en onze stuurgroep bestaande uit de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), de gemeente Houten, de ANWB en The New Motion. En niet onterecht: naast

41

Nederlandse delegatie watertandt in elektrisch OsloOp initiatief van APPM Management Consultants bracht een groep van overheidsvertegenwoordigers, onderzoekers en ondernemers vlak voor het zomerreces een bezoek aan Oslo. De tweedaagse excursie was niet alleen een kans om de Noorse activiteiten op het gebied van elektrisch vervoer onder de loep te nemen, maar ook een mooi moment om de banden aan te halen met onze noorderburen. Want naast enkele hooggeplaatste ambtenaren waren ook vertegenwoordigers vanuit de energiesector en van de zijde van de laadinfrastructuur aanwezig.

Naast aanzienlijke subsidies voor de aanschaf, genieten Noorse eigenaren van een elektrische auto van een groot aantal voor-delen: gratis parkeren, gratis opladen, gebruik van busbanen en het niet hoeven betalen van tol. Alles bij elkaar een pakket dat het zeer aantrekkelijk maakt om elektrisch te gaan rijden. Het gaat de Noren – als olie-exporterend land – daarbij niet zozeer om de onafhankelijkheid van het Midden-Oosten, maar meer om het nog zo frisse milieu. De Noorse hoofdstad Oslo heeft niet alleen verhoudingsgewijs het grootste aantal elektrische voertuigen ter wereld. Ook was Noorwegen in 2012 al het enige land ter wereld waar een puur elektrisch voertuig eindigde in de top tien van meest verkochte auto’s. Hiermee wordt nog-maals onderstreept dat het stimulerende beleid van de Noorse overheid zijn vruchten afwerpt.

Watertanden‘In voorgaande trips hebben wij Londen en Berlijn bezocht’, memoreert Harm Jan Idema van APPM. ‘Stuk voor stuk vruchtbare bezoeken waar wij de nodige kennis hebben

opgedaan. Oslo stond uiteraard met stip op één om ook be-zocht te worden.’ Zo gezegd zo gedaan. APPM reisde met een groep van twintig Nederlandse kopstukken uit de elektrisch vervoermarkt – waaronder Bert Klerk – naar Noorwegen af.’En volgens Idema heeft de delegatie aan den lijve onder-vonden dat Oslo the place to be is voor elektrisch vervoer. ‘Elektrische auto’s zijn niet alleen vast onderdeel van het straatbeeld, maar voor inwoners ook de normaalste zaak van de wereld. Noorwegen is al sinds begin jaren negentig bezig met het verduurzamen van het verkeer. In Oslo zie je waar het consistente en stringente beleid toe heeft geleid; vele tienduizenden elektrische auto’s in de stad. Je ziet er plekken in de stad waar veertig voertuigen tegelijkertijd geladen wor-den. Daar kunnen wij in Nederland enkel van watertanden.’

EV-berijdersverenigingIn Idema’s optiek zijn het gratis laden en de groene stroom een belangrijke reden voor het huidige succes in Oslo. ‘Het gratis laden is natuurlijk naast alle andere fi nanciële

stimulering een ongekende pre, maar ook het feit dat bijna honderd procent van de stroom in Noorwegen duurzaam is, zorgt ervoor dat er daadwerkelijk meters gemaakt worden op het gebied van luchtkwaliteit.’De Nederlandse delegatie heeft volgens Idema drie belangrijke lessen uit Oslo mee naar Nederland genomen: ‘Consistentie in beleid is op de allereerste plaats noodzaak. Anders zal in Nederland elektrisch vervoer nooit een mas-samarkt worden. Zichtbaarheid in het straatbeeld is een tweede facet. In Noorwegen heeft een elektrische auto een kenteken dat begint met de letters EL. Elke Noor ziet het dus als er een elektrische auto voorbijkomt. Positivisme is een derde aandachtspunt. De Noren zijn ontzettend positief over elektrisch vervoer en zijn daardoor ook ambassadeur, zij hebben de drive om er iets van te maken. Dit heeft er zelfs toe geleid dat zij een ev-berijdersvereniging hebben. Een soort ANWB voor bezitters van elektrische auto. Een dergelijk initiatief willen wij ook in Nederland ; de mogelijk-heden worden momenteel onderzocht.’

OVER DE GRENSOVER DE GRENSOVER DE GRENSOVER DE GRENS

de mogelijke kostenvoordelen die het concept met zich meebrengt zijn er talrijke bezwaren. Bovendien: wat is het bestaansrecht van dit concept op de lange termijn? Waarbij ook de vraag in het hier en nu zich voordoet: hoe om te gaan met alle gedoogsituaties waarin oplaadsnoeren over het trottoir liggen, al dan niet met een matje?

Een sleutelpositie is hierin weggelegd voor de gemeenten. En, evenals bij de realisatie van publieke oplaadpunten, maakt iedere gemeente hier een waar traject van bewust-wording door: wat wil zij toestaan binnen de openbare ruimte in het licht van deze ontwikkelingen rond elektrisch rijden? Wat betekent dit voor het parkeerbeleid? Veel gemeenten stellen zich op het standpunt dat een laadpunt in de openbare ruimte ook publiekelijk toegankelijk moet zijn voor andere elektrische voertuigen. Dit kan echter tot bezwaren leiden bij de aanvrager, die voor deze voorziening een kostbare investering uit eigen zak moet doen.

In onze visie is het VPA een nicheproduct, dat de komende jaren een nuttige brugfunctie kan vervullen naar een breed netwerk van kosteneffi ciënte oplaadpunten. Daarbij hopen wij dat overheden, automobielindustrie en andere stake-holders elk aar weten te vinden in de lang verwachte Green Deal Openbaar Toegankelijke Elektrische Laadinfrastructuur. En wij zijn uiteraard benieuwd of de ontwikkeling van het VPA ook fi nancieel zal worden ondersteund, zoals de titel van deze Green Deal doet vermoeden. Deze ondersteuning zou een mooie stimulans geven aan ons begeleidingstraject ‘Versnelde Realisatie VPA’ met een kopgroep van gemeenten en in samenwerking met HetEnergieBureau. Voor dit traject zoeken wij overigens nog belangstellende gemeenten.

Voor vragen over het VPA, elektrisch rijden of duurzame mobiliteit kunt u uiteraard contact met ons opnemen.

Menno ChangMovares, Verlengd Privaat Aansluitpunt

43

Afgelopen zomer was ie daar opeens tijdens het Concours d’Elegance op Paleis Het Loo; de Carice MK1. De volledig elektrisch tweezitter kent enkel een cabrioletuitvoering en is ontwerpen in Delft. Het voertuig weegt volgens de door de fabrikant opgegeven specifi caties slechts driehon-derdvijftig kilogram en dat nog wel inclusief de accu’s. De range? Zo’n honderddertig kilometer. Het grootste probleem? Er zijn maar tien exemplaren beschikbaar in de eerste serie. Deze worden allen met de hand vervaardigd. De start-up Carice geeft klanten daarbij de mogelijkheid om zelf te kiezen hoe groot het accupakket moet zijn en of er een range-extender – een zelf ontwikkelde ééncilinder benzinemotor – bij moet. Daarnaast is er een ‘juniorversie’, die door personen vanaf 16 jaar te besturen is.

ZwaartepuntBedenker van de MK1 is Richard Holleman, tevens de op-richter van Carice. Holleman over zijn idee: ‘Ik wilde per se een zo licht mogelijke auto en daarom zijn alle onderdelen zelf gefabriceerd. Bestaande onderdelen zijn simpelweg te zwaar. Het chassis is van dun staal en de koets van polyester en de accu’s liggen in de middentunnel voor een zo laag mogelijk zwaartepunt. We kunnen in principe zo veel accu’s plaatsen als we willen maar de auto moet niet te zwaar worden. De maximale actieradius bedraagt nu ongeveer honderddertig kilometer, de acceleratie en topsnelheid van de auto zijn afhankelijk van de grootte van het accupakket.’

Young InnovatorVorig jaar won Carice op de vakbeurs Ecomobiel de Rabo-bank Young Innovator Award 2013. De gouden combinatie lag in veel stemmen vanuit het publiek en de vakjury die Carice op duurzaamheid, innovatie en commerciële potentie goed vond scoren. De vakjury bestond uit Vincent Everts (trend watcher), Maarten Steinbuch (TU Eindhoven), Ruben van der Horst (Syntens) en Arjen van Klink (Rabobank). De jury destijds over Carice: ‘Het is een elektrisch aangedreven

cabriolet met een prachtig design. Dankzij het uitzonderlijk lage gewicht, het innovatieve materiaalgebruik en de effi ciënte elek tromotor is de auto zeer zuinig.’

Deuren openenArjen van Klink van de Rabobank destijds over Carice: ‘Het verkeer is een grote verbruiker van conventionele brand-stoff en en veroorzaker van emissies. Daarbij veroorzaken congesties aanzienlijke kosten. Slimme mobiliteit vermin-dert deze problemen. Het is goed te zien dat Nederland op dit gebied ondernemers heeft met goede ideeën. Niet alleen technisch interessant maar ook nog commercieel haalbaar. Carice is een terechte winnaar. Wij wensen Richard Holleman van Carice en zijn team veel succes toe en hopen dat de Rabobank Young Innovator Award hen helpt om deuren te openen en nieuwe klanten te winnen’. Minder dan een jaar later heeft Holleman met zijn team de daad bij het woord gevoegd en wie wat het volgende kalenderjaar voor Carice brengt…

In de rubriek EVFocus belicht en test de redactie van E-Mobility ieder kwartaal elektrische voertuigen die op de Nederlandse wegen geïntroduceerd worden. Deze maand bericht de redactie over de Carice MK1, de elektrische (sport)auto van Nederlandse bodem.

Delftse start-up brengt ‘made in Holland’ elektrische cabriolet op de markt

EVFOCUSEVFOCUS

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Energie2014_Advertentie_NE_210x297HR.pdf 9 21-7-2014 16:19:05

45

E-Mobility Activiteitenkalender

Workshop ENEVATE 2.0, De Brabant Wagen – 25 september 2014 – Hilvarenbeek, NederlandIn het kader van het Europese ENEVATE project is AutomotiveNL afgelopen jaar, samen met diverse bedrijven en overheden, gestart met het project

‘De Brabant Wagen’. Het doel van dit project is om elektrisch rijden in de provincie Brabant te bevorderen. De workshop heeft als doel de gegenereerde business ideeën rond E-car cells, Mobiliteit High Tech Campussen en Natuurparken te toetsen en zo mogelijk om te zetten in daadwerkelijke implementaties.

www.automotivenl.com

IAA 2014 – 25 september tot en met 2 oktober 2014 – Hannover, NederlandTijdens de 65e editie van de International Auto Show traditiegetrouw veel aandacht voor elektrisch vervoer.

www.iaa.de/en/besucher

ecomobiel & ecologistiek – 7 en 8 oktober 2014 – Rotterdam, NederlandDe zesde editie van ecomobiel, de vakbeurs voor duurzame mobiliteit, vindt plaats in Ahoy Rotterdam. Dit jaar wordt voor de tweede keer

naast ecomobiel de vakbeurs ecologistiek georganiseerd, het platform voor duurzame innovatie in transport en logistiek.www.ecomobiel.nl

Energie 2014 – 7 tot en met 9 oktober 2014 – ’s-Hertogenbosch, NederlandEnergie is de enige nationale vakbeurs gericht op energiebesparing en duurzame energie;

daarbij is er ook aandacht voor smart grids en elektromobiliteit.www.energievakbeurs.nl

eCarTec München – 21 tot en met 23 oktober 2014 – München, DuitslandDe eCarTec zal ook dit jaar weer veel professionals uit de elektrische voertuigtechnologie aantrekken.

Afgelopen kalenderjaar trok de grootste elektromobiliteitsbeurs van Europa 12.620 bezoekers. www.ecartec.de

Masterclasses EV Dutch-Incert – 30 en 31 oktober 2014 – Rotterdam, NederlandTijdens de masterclass praten toonaangevende ondernemers, wetenschappers en beleidsadviseurs de aanwezigen volledig bij

over de meest relevante kwesties die bij elektrisch vervoer en de transitie naar duurzame mobiliteit spelen. Het hele spectrum van elektrisch rijden vanuit verschillende gezichtspunten passeert de revue.

www.d-incert.nl/masterclass

Themamiddag Waterstof (AutomotiveNL) – 18 november 2014 – Helmond, NederlandAutomotiveNL organiseert in samenwerking met WaterstofNet de themamiddag Waterstof. Vijf sprekers

geven een presentatie over de stand van zaken op hun gebied. Tevens presenteren zij trends en een toekomstvisie. www.automotivenl.com

BusTech 2014 – 11-12 november 2014 – Rosmalen, NederlandBusTech is het tweejaarlijkse kennis- en netwerkplatform op het gebied van duurzame oplossingen voor busvervoer in Nederland. Zowel in het

programma als op de beursvloer worden bij congreslocatie Autotron Rosmalen nieuwe technieken richting zero emission besproken en uitgelicht. www.bustech.nl

Cleantech Business Day – 9 december 2014 – Rotterdam, NederlandDe duurzame en schone groeimarkt cleantech staat centraal tijdens de Cleantech Business D ay. Ontwikkelaars, producenten, toeleveranciers,

eindafnemers en fi nanciers in de cleantech industrie komen bij elkaar om samen nieuwe business te ontwikkelen. In het uitgebreide lezingenprogramma aandacht voor groen transport, groene industrie en het fl exibele energiesysteem.

www.cleantechbusinessday.nl

44

Het Nederlandse verdienpotentieel

De laatste tijd wordt er steeds meer gediscus-sieerd over het verdienpotentieel van elektrisch rijden. De groei van elektrische mobiliteit is beter dan beoogd en we zijn goed op weg om de doelstelling van tweehonderdduizend elektrische auto’s te halen in 2020. Het nut van deze doelstel-ling is de reductie van de CO2-uitstoot gekoppeld aan het vooroplopen in de wereld van elektrische mobiliteit. Uit het laatste moet dan ook het verdienpotentieel ontstaan voor de Nederlandse automotive industrie.

Op papier klopt het allemaal. Men kan zich echter afvragen of de enorme belastingkortingen aan plug-in hybridevoertuigen goed besteed worden. Uit Travelcard-gegevens blijkt dat deze auto’s een praktijkverbruik hebben vergelijkbaar met benzine- en dieselauto’s. Het verdienpotentieel is niet bijzonder hoog, omdat zowel de auto’s als de accu’s uit het buitenland komen. Slechts twaalf procent van de elektrische auto’s is volledig elektrisch, waardoor de op papier behaalde CO2-winst vrijwel geheel wegvalt. Zeker als er nog meer van kolenstroom gebruik wordt gemaakt en de efficiency van benzine- en dieselmotoren steeds verder toeneemt, vanwege de 95-gram wetgeving van 2021.

Op dit moment hebben auto’s op aardgas al eenzelfde well-to-wheel CO2-efficiency als elektrische auto’s. Daarnaast is niet goed in te schatten welk alternatief aandrijfconcept in de toekomst het meest succesvol zal zijn; Toyota en Mercedes hebben op de lange termijn meer vertrouwen in waterstoftechnologie, terwijl Tesla en Nissan meer geloven in de batterijtechnologie. Ondanks dat er nog voor honderden jaren olie be-schikbaar is, heeft elektrisch rijden in combinatie met duurzame energieopwekking de toekomst. Volledig elektrische auto’s, zoals de Nissan Leaf en de Tesla,

zouden dan ook meer gestimuleerd moeten worden ten koste van plug-in auto’s om scheefgroei tegen te gaan. Als er een betere koppeling ontstaat met duurzame energie, gaat elektrisch rijden echt zijn vruchten afwerpen. Om de elektrische auto niet alleen voor een kleine elitegroep beschikbaar te stellen is het initiatief van Stichting Natuur en Milieu uitstekend; via een leaseconstructie worden elektrische auto’s aangeboden aan particulieren.

De voordelen van elektrisch rijden op lokaal niveau zijn onmiskenbaar. Zo is er geen uitstoot van NOx en fi jnstof – behalve de minder gevaarlijke deeltjes via bandenslijtage – is er minder geluidsoverlast en het verschil in effi ciency tussen elektromotoren en conventionele verbrandingsmotoren is bij lage snelheden en veelvuldig optrekken het grootst.

Projecten die elektrisch rijden in de stad promoten zijn er voldoende. Hier ligt ook het voornaamste verdienpo-tentieel voor de Nederlandse automotive sector, omdat de benodigde technische oplossingen en producten in Nederland te vinden zijn. Denk hierbij aan elektrische vuilniswagens, slimme software, elektrische bussen en oplossingen voor het laden van elektrische voertuigen. We kunnen de ervaring die we nu opdoen en opgedaan heb-ben met dergelijke projecten internationaal verkopen in de vorm van projectmanagement en producten. Oftewel complete oplossingen. AutomotiveNL kan ervoor zorgen dat de Nederlandse kennis en ervaring op het gebied van elektrische mobiliteit wordt ge promoot en in het buiten-land de benodigde internationale contacten leggen. De juiste Nederlandse partijen kunnen naar voren worden geschoven door AutomotiveNL als er een concrete vraag is aangetroffen. Op deze manier kan het verdienpotentieel van elektrische mobiliteit verder uitgebreid worden.

Benno Hüsken Directeur AutomotiveNL

46

COLOFON

Jaargang 5 – Nr. 3 September 2014E-Mobility is een onafhankelijk vakblad over elektrisch rijden en smart grids en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 5.000 exemplaren in Nederland en Vlaanderen.

Uitgever & HoofdredacteurEdwin van Gastel (EG Media)(E). edwin@emobilitymagazine.nl

VormgevingBette van Loenen (EG Media)(E). bette@egmedia.nl

Eindredactie Els Stultiens

Fotografi eJurriaan van Dam (coverfoto) en Vincent Knoops

ColumnistenMenno Chang, Danny Geldtmeijer en Eric Beers

DrukRoto Smeets

Abonnementen & Advertentieswww.emobilitymagazine.nl of verkoop@emobilitymagazine.nl

RedactieadviesraadledenSethi Plaisier (Vereniging DOET), Frank ten Wolde (RWS), Anton Wolthuis (AutomotiveNL), Marc de Haas (BOM) en Eric Beers (NWBA)

Partners

Ambassadeurs

© EG Media 2014 - Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming

van de uitgever. Redactie en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo

betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen enkele

aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel in deze uitgave voorkomende onjuistheden.

E-Mobility Register

AutomotiveNLBranchevereniging automotive industrieSteenovenweg 1, 5708 HN HelmondT. 0492-562500 / E. info@automotivenl.com

APPM management consultantsSpicalaan 8, 2132 JG HoofddorpT. 023-5621630 I. www.APPM.nl

Brabantse Ontwikkelings MaatschappijOntwikkelingsmaatschappij van de provincie Noord-BrabantGoirleseweg 15, 5026 PB TilburgT. 088-8311120 / I. www.bom.nl

Vereniging DOETBranchevereniging voor elektrisch rijden E. info@doetdoet.nlI. www.doetdoet.nl

Advies- en ingenieursbureau MovaresActief op het raakvlak van energie, mobiliteit, ruimte en infrastructuur / I. www.movares.nl/elektrischrijden T. 030-265 5500 / E. e-rijden@movares.nl

Door uw bedrijf en bedrijfsactiviteiten op te laten nemen in het E-Mobility Register wordt u voor slechts 500 euro per jaar ieder kwartaal onder de aandacht gebracht bij duizenden elektrisch rijden professionals, van autofabrikanten, tot it-bedrijven, materialenleveran-ciers, fi nanciële instellingen, onderzoekers en investeerders. Vul het ‘E-Mobility Register’ formulier digitaal in via www.e-mobilitymagazine.nl/industrieregister

Dutch Organisation for Electric Transport

Dutch Organisation for Electric Transport

Nederlandse Waterstof en Brandstofcel Associatie Vereniging ter bevordering van toepassing van waterstof- en brandstofceltechnologieT. 06-5145 2034 / E. secretariaat@nwba.nl

Rexel NederlandElektrotechnische materialenT. 088-5007180E. bs@rexel.nl / I. www.rexel.nl

Technische Universiteit EindhovenDiverse wetenschappelijke automotive opleidingenE. automotive@tue.nlI. www.tue.nl/automotive

Technolution B.V.The right developmentZuidelijk Halfrond 1, Postbus 2013, 2800 BD GoudaT. 0182-594000 / I. www.technolution.eu

Nederland mooier maken

ELEKTRISCH RIJDEN

hoofddorp breda zoetermeer appm.nl

Autorijden geeft ons vrijheid. Elektrisch rijden houdt onze steden leefbaar en schoon.

Daarom zijn we er al jaren mee bezig. We weten ondertussen alles over (nieuwe)

standaarden, slimme contracten, effectieve technieken en belangrijke partnerships.

We helpen u bij het ontdekken van de kansen en mogelijkheden, ontwikkelen

actieplannen en zorgen voor succesvolle implementatie. Natuurlijk in samenwerking

met alle relevante partijen. Kortom, volop kennis en ervaring waar u uw voordeel

mee kunt doen. En de rest van de wereld trouwens ook.

Meer weten? Bel Mark van Kerkhof 06-5582 5874 of mail kerkhof@appm.nl Wij horen graag van u.

JA. JA. JA.

EV_APPM_210*297.indd 1 16-05-14 13:08

Ondersteuning bij het totale trajectMeestal gaat het inrichten van een laadstation gepaard met de nodige installatie-, graaf- en herstelwerkzaamheden. Maatwerkoplossingen zijn bijna altijd nodig. Daarom ondersteunt Rexel u bij het totale traject: van de selectie van de juiste producten tot het plaatsen van de laadstations en het beheer ervan.

Waarom Rexel?Rexel gelooft in elektrisch rijden. Ons bedrijf investeert al jaren in voordelige, milieuvriendelijke en schone alternatieven voor de beperkte voorraad fossiele brandstoffen. Rexel heeft als wereldwijde marktleider in elektrotechnische producten en diensten een fl inke voorsprong opgebouwd. Dankzij onze afspraken met gerenommeerde fabrikanten kunnen wij zeer aantrekkelijke totaaloplossingen bieden. Voor iedere situatie. Daarbij werken wij uitsluitend samen met gekwalifi ceerde installateurs.

E-mobilitybent u er klaar voor?

Rexel Nederland

T: (088) 500 7180

bs@rexel.nl

rexel.nl

R1302061_REX_adv e-mobility_A4_def.indd 1 27-02-13 17:21