Universiteit Gent, Recht en Informatica 18 december 2003

Universiteit Gent,Recht en Informatica18 december 2003

Elektronische betalingen: een overzicht

Steven De BackerAdvocaat

Freshfields Bruckhaus DeringerMedewerker Centrum Jurist en Informatica - UG

© Copyright Steven De Backer

2

OVERZICHT

I. Sleutelbegrippen

II. Het verloop van een betaling – de actoren

III. De verwerking van een betaling

III. De elektronische betaalmiddelen

V. Betalingen met de diverse elektronische betaalmiddelen nader toegelicht

VI. Civielrechtelijke kwalificatie van de uiteenlopende betalingen

VII. Regelgevend kader mbt elektronische betaalmiddelen in beweging

VIII. De wet van 17 juli 2002 betreffende de transacties uitgevoerd met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen


3

I. SLEUTELBEGRIPPEN: ALGEMEEN

1. Geld

Chartaal geld

Giraal geld

Elektronisch geld?

2. Betaling

Chartale betaling

Girale betaling - Betrokken partijen:

opdrachtgever, begunstigde, betalingsverkeersinstelling(en)

- Verloop: transactie en verwerking


4

I. SLEUTELBEGRIPPEN: ALGEMEEN

3. Betalingsverkeer

Laagwaardig of laaggiraal betalingsverkeer

Hoogwaardig of topgiraal betalingsverkeer

4. Betaalmiddel of betaalinstrument

Schriftelijke betaalmiddelen

Elektronische betaalmiddelen

5. Betalingssysteem

Real-time brutovereffeningssystemen (Real Time Gross Settlement)

Nettovereffeningssystemen (Designated time Netto Settlement)


5

I. SLEUTELBEGRIPPEN: TRANSACTIE & VEILIGHEID

1. Identificatie

Antwoord op de vraag: “Wie bent u” = bekendmaking identiteit

“User-Id”

2. Authenti(fi)catie

Antwoord op de vraag: “Kan u bewijzen effectief diegene te zijn die u beweert te zijn” = zekerheidscontrole van de identificatie

“Paswoord”

3. Authorisatie

Antwoord op de vraag: “Mag u effectief de verrichting doen waartoe u opdracht geeft” = bevoegdheidscontrole


6

I. SLEUTELBEGRIPPEN: TRANSACTIE & VEILIGHEID

4. Confidentialiteit

De communicatie kan niet door een derde worden “gelezen”

5. Integriteit

De communicatie kan niet ongemerkt worden gewijzigd

6. Onweerlegbaarheid of “non-repudiation”

De opdrachtgever kan zijn identiteit bewijzen

Omgekeerd kan worden bewezen wie in een transactie participeerde Geldt echter enkel voor verzending opdracht, niet voor ontvangst


7

II. HET VERLOOP VAN EEN BETALING

Gebruiker GebruikerGebruikerGebruiker

Transport van de transactie - informatie

Uitwisseling: verstrekking aan betalingsverkeer-

instellingen van de transactie-informatie

Verrekening of « clearing »: berekening van de netto som die

betalingsverkeerinstellingen op grond van deze transacties aan elkaar

verplicht zijn te betalen

Vereffening of « settlement » van transacties door overboekingen (in de boeken van het afwikkelingsinstituut) tussen de rekeningen van de aan het betaalsysteem deelnemende partijen (gevolgd door mutatie van tegoeden

van de begustigde)

LAAGWAARDIG BETALINGSVERKEER

BetalingsverkeerinstellingBetalingsverkeerinstellingBetalingsverkeerinstelling

HOOGWAARDIG BETALINGSVERKEER


8

II. ACTOREN BIJ EEN BETALING

1. Gebruikers

Opdrachtgever Begunstigde

2. Betalingsverkeersinstellingen

Kredietinstellingen Bank van de Post NBB

Banksys Europay BCC

3. Uitwisselings- en verrekeningsinstellingen

Uitwisselingscentrum en Verrekening (‘UCV’) ELLIPS Verrekenkamer


9

II. ACTOREN BIJ EEN BETALING

4. Transport van gegevens

S.W.I.F.T.

5. Toezichthouders

NBB CBF


10

III. DE VERWERKING VAN EEN BETALING

Schematische weergave binnenlands giraal betalingsverkeer


11

III. DE VERWERKING VAN EEN BETALINGSOPDRACHT

Verloop:

Betalingsopdracht Ontvangst en uitvoering controles door de bank Doorzenden betalingsopdracht naar een clearingsinstituut Clearingsproces: saldering van alle opdrachten tot een

nettoresultaat per bank Nettoposities worden aangeboden aan de NCB waar banken

rekening aanhouden Settlementproces: debetbanken betalen creditbanken

Twee soorten overdrachten:

1.Overdracht van informatie

2. Overdracht van waarden


12

III. WERKING VAN DE SYSTEMEN: credit betalingen

Geschiedenis van de verwerking van Belgische betalingen:

1971: standaard rekeningnummer (3-7-2 systeem) & standaard overschrijvingsformulier

1974: oprichting UCV als geautomatiseerd clearinghouse & start toepassing ‘elektronische debitering”

1975: start toepassing ‘elektronische creditering”

1977: oprichting Mister Cash en Bancontact & oprichting SWIFT & invoering OGM

1980: eerste POS toepassingen in tankstations

1987: start UCV-continu



13


1988: TRASEC

1994: lancering Proton

1995: oprichting Isabel

1996: oprichting Ellips

1 januari 1999: Afwikkeling in Euro



14


Drie interbancaire afwikkelingssystemen in België:

1. Uitwisselingscentrum en Verrekening, kortweg ‘UCV’:

= het multilaterale netto-vereffeningssysteem voor de zogenaamde detailbetalingen

Structuur: vzw, waarvan de beslissingsorganen onder het voorzitterschap van de Nationale Bank staan

Deelneming: elke in België wettelijk opererende kredietinstelling kan deelnemen

Transacties: detailbetalingen: “gewone” betalingen tussen consumenten en bedrijven en consumenten tot € 500.000; dagelijks volume van bijna 4 miljoen operaties; 99% van het aantal interbancaire betalingen, maar slechts 2,5 % van de totale waarde ervan



15


Werking:

Continue verwerking – 24 uren op 24 gedurende vijf dagen en zaterdag van 9uur tot 17uur

Data worden sinds 1 januari 2001 nog uitsluitend (zij het in loten) doorgestuurd via telecommunicatie (teleprocessing) (of magnetische banden in een back-up situatie)

Truncage: niet uitwisseling van papieren betalingsopdrachten

Multilaterale verrekening: éénmaal daags berekening netto-saldo per deelnemer

Vereffening van het saldo gebeurt via boeking op de rekening die elke deelnemer aanhoudt bij de NBB



16


2. ELLIPS

= ELectronic Large value Interbank Payment System = het bruto-vereffeningssysteem in reële tijd voor betalingen met

grote bedragen = Belgische component van TARGET

Structuur: vzw, waarvan de beslissingsorganen onder het voorzitterschap van de Nationale Bank staan

Deelneming: elke in België wettelijk opererende kredietinstelling kan deelnemen; deelnemen aan ELLIPS betekent toegang tot TARGET

Transacties: interbancaire transfers en cliëntentransfers (enkel overschrijvingen) boven € 500.000; dagelijks volume van ca 4000 operaties; 1% van het aantal interbancaire betalingen, maar meer dan 97% van de

totale waarde ervan



17


Werking:

Open van 6u30 tot 17u (voor cliëntentransfers) en 18u (voor interbancaire transfers)

Data worden verstuurd via S.W.I.F.T.

Bruto vereffeningssysteem: betalingen worden één voor één vereffend en onmiddellijk geboekt in de rekeningen die de deelnemers aanhouden bij de NBB (NBB stelt de tegenpartijen een renteloos intraday krediet ter beschikking)

3. De Verrekenkamer

Manuele afwikkeling van betalingsdocumenten

Aantal verwerkte operaties is marginaal

Belangrijkste operaties zijn cheques met een waarde van meer dan € 10.000, niet-genormaliseerde cheques en sommige verrichtingen met handelswissels



18

IV. DE ELEKTRONISCHE BETAALMIDDELEN

1. Verschillende criteria mogelijk om tot een indeling te komen

2. Criterium gehanteerd in deze uiteenzetting:

Dient het betaalmiddel ter mutatie van een tegoed op afstand of ter directe elektronische betaling als ware het een instrument aan toonder?

Elektronische betaalmiddelen met toegang op afstand

debet betaalsystemen credit betaalsystemen elektronische overschrijving

Elektronisch geld (‘oplaadbaar instrument’)

elektronische pulsen opgeslagen op een magneetstrip of chip netwerk- of softwaregeld


19

V. DE BETALING - overschrijvingen

1. Elektronische overschrijvingen

Wat

Betalingen waarbij de consument rechtstreeks aan zijn financiële instelling opdracht geeft zijn rekening met een bepaald bedrag te debiteren en de rekening van een door hem aangewezen begunstigde met hetzelfde bedrag te crediteren.

Betalen met elektronische overschrijvingsopdracht

Phonebanking

Internetbanking (PKI)


20

Verloop van de betaling

V. DE BETALING - overschrijvingen


21

V. DE BETALING - debet betalingen

2. Debet betalingssystemen

Wat

Betalingen waarbij het verschuldigde bedrag direct en rechtstreeks ten laste van de rekening van de consument wordt afgeschreven.

Betalingen met debet kaart

In de praktijk steeds authenticatie vereist

Geldafhalingen met kaart en PIN code

Betalingen met kaart en PIN code m.b.v terminal

C-ZAM/PC


22

Verloop van de betaling

V. DE BETALING - debet betalingen


23

V. DE BETALING - credit betalingen

3. Credit betalingssystemen

Wat

Betalingen waarbij de rekening van de consument slechts een bepaalde tijd na de transactie wordt belast.

Betalingen met Credit Card

met authenticatie:

geldafhaling: kaart en code

betaling aan de hand van kaartlezer en handtekening

beveiligde credit betaling via Internet met SET systeem


24

Betalingen met Credit Card

zonder authenticatie:

betaling aan de hand van kaartlezer zonder handtekening

“mail en phone” orders

Beveiligde credit betalingen via Internet met SSL Protocol

Let op: Credit Card betalingen zonder authentificatie kunnen niet worden ontleed als delegatie.



25

SSL

= beveiligingslaag die het mogelijk maakt om via het Internet datacommunicatieprotocol TCP/IP een beveiligde en geëncrypteerde verbinding op te bouwen. Via deze beveiligde verbinding worden dan de door de consument ingegeven creditcard gegevens verstuurd.

= is in beginsel mogelijk voor alle types creditcards.

SET

= wallet waarin certificaten worden opgeslagen voor credit- en debetcards. Deze wallet draait op de PC van de consument. Er wordt gebruik gemaakt van elektronische certificaten voor het identificeren van de verschillende partijen.

SSL EN SET VERGELEKEN



26

V. DE BETALING - Elektronische pulsen

4. Betalingssystemen o.b.v. elektronische pulsen

Wat

Betalingen waarbij het verschuldigde bedrag direct en rechtstreeks wordt gedebiteerd van de monetaire waarde opgeslagen op een magneetstrip of chip. De opgeslagen elektronische pulsen vormen een digitale titel.

Indeling

Single purpose SmartCards (vb. telefoonkaart)

Multi Purpose SmartCards (vb. Protonkaart)

Limited Purpose SmartCards (vb. Pretparkkaart)


27

V. DE BETALING - Software geld

5. Software geld

Wat

Een op software gebaseerd betalingssysteem waarbij betaling gebeurt aan de hand van digitale munten die bestaan uit een uniek serienummer.

… als paddestoelen uit de grond

E-cash

Cybercoins

Netbill

Millicent


28

VI. CIVIELRECHTELIJKE KWALIFICATIE

1. Credit betalingen

Onvolmaakte delegatie

= Driepartijenovereenkomst waarbij de delegant, die een bepaalde prestatie mag verwachten van de gedelegeerde, aan deze partij vraagt om een persoonlijke verbintenis aan te gaan tegenover een derde (delegataris).

= onvolmaakt want geen schuldvernieuwing

2. Debet betalingen

Steeds het accessorium van een rekeningovereenkomst

Onvolmaakte delegatie


29

VI. CIVIELRECHTELIJKE KWALIFICATIE

3. Overschrijvingen

Mandaat: de consument geeft aan zijn financiële instelling de opdracht om in zijn naam en voor zijn rekening een bepaalde som geld ter beschikking te stellen van een door hem aangewezen begunstigde.

4. Electronische pulsen

Inbetalinggeving?

Delegatie?

Elektronisch toonderstuk !!!

5. Software geld

Elektronisch toonderstuk


30

VII. Het regelgevend kader in beweging

1. Europese initiatieven

Aanbeveling 87/598/EEG van de Commissie van 8 december 1987 met betrekking tot een Europese gedragscode inzake het elektronische betalingsverkeer.

Aanbeveling 88/590/EEG van de Commissie van 17 november 1988 inzake de betalingssystemen en met name inzake de betrekkingen tussen de kaarthouder en de verstrekker van de kaart.

Gedragscode van de Europese banken-federaties in 1990.

Aanbeveling 97/489/EG van de Commissie van 30 juli 1997 betreffende transacties die met een elektronisch betaalinstrument worden verricht, in het bijzonder inzake de betrekking tussen uitgever en houder.

Richtlijnen 2000/28/EG en 2000/46/EG van het Europees parlement en de Raad betreffende de toegang tot, de uitoefening van en het bedrijfseconomisch toezicht op de werkzaamheden van instellingen voor elektronisch geld.


31

VIII. De nieuwe wet

2. Wet van 17 juli 2002 betreffende transacties uitgevoerd met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen

Omzetting van Europese aanbeveling van 30 juli 1997 In werking treding: 1 februari 2003

Overzicht

Definities en Toepassingsgebied

Elk middel dat toelaat volgende verrichtingen geheel of gedeeltelijk langs elektronische weg te verwezenlijken:

a) Overmaking van geldmiddelenb) Opnemingen en deposito’s van contant geld

c) Toegang op afstand tot een rekeningd) het open ontladen van een oplaadbaar instrument

Uitgesloten: met de hand geschreven tot stand gebrachte betaalopdracht, cheque, wisselbrief, single-purpose cardsOpgelet: houder wordt gedefinieerd als een natuurlijk persoon

Informatieverplichtingen van de uitgever

Verplichtingen en aansprakelijkheid van uitgever en houder


32

IX. Juridische aspecten

1. Aansprakelijkheid bij foutieve en laattijdige uitvoering

Uitgever is aansprakelijk indien:

bij instrumenten voor elektronische overmaking van geldmiddelen:

de transacties werden ingeleid op apparaten, terminals of met behulp van uitrusting die door de uitgever werden aanvaard en waarop hij al dan niet toezicht heeft;

bij oplaadbare instrumenten:

de gebrekkige uitvoering te wijten is aan een ondeugdelijk functioneren van het oplaadbaar instrument, van de apparaten of terminals of van elke andere uitrusting door de uitgever aanvaard.

Uitgever is aansprakelijk tot tijdstip waarop de rekening van de begunstigde wordt gecrediteerd

Uitgever kan onmogelijk ontsnappen aan aansprakelijkheid

(wet betreffende transacties uitgevoerd met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen)


33

Vergoedbare schade:

het bedrag van de niet of gebrekkig uitgevoerde transactie vermeerderd met de eventuele rente op dat bedrag;

de eventueel verdere financiële gevolgen, in het bijzonder het bedrag van de door de houder gedragen kosten ter bepaling van de ter vergoeden schade.

(wet betreffende transacties uitgevoerd met instrumenten voor de elektronische overmaking van geldmiddelen)



34

2. Frauduleus gebruik van het betalingsinstrument

Artikel 61 WCK

van toepassing op namaak, verlies of diefstal van kaarten verstrekt in kader van de kredietovereenkomst

in geval van namaak: risico bij uitgever in geval van diefstal of verlies:

- na kennisgeving: risico bij de uitgever- voor kennisgeving: risico bij de houder, evenwel beperkt

Artikel 81, §5 WHP

van toepassing in geval van frauduleus gebruik in het kader van een overeenkomst op afstand

na kennisgeving: houder niet aansprakelijk voor kennisgeving: houder aansprakelijk, evenwel beperkt indien houder niet

frauduleus heeft gehandeld.



35

Wet elektronische overmaking van geldmiddelen

na kennisgeving: houder niet aansprakelijk tenzij hij frauduleus zou hebben gehandeld

voor kennisgeving: houder aansprakelijk, evenwel beperkt indien er geen sprake is van grove nalatigheid

verzwaart het aansprakelijkheidsregime voor de consument dus in aanzienlijke mate !

wanneer is er daarom sprake van grove nalatigheid? Kan een vermoeden van grove nalatigheid gehanteerd worden?

Let op: voor ‘oplaadbare instrumenten’ kan kennisgeving van verlies of diefstal, niet verhinderen dat opgeladen bedrag voor de houder verloren gaat. Kennisgeving kan de houder enkel beschermen tegen het opnieuw opladen van het instrument.



36

3. De herroeping en de annulatie

herroeping: opdracht werd gegeven door rechtmatige houder

annulatie: kan eveneens in geval opdracht niet door houder werd gegeven

Gemeen recht

Of herroeping mogelijk is hangt af van de kwalificatie van de betaling:

betalingen met krediet- en debetkaarten: onherroepelijk (delegatie) overschrijvingen: herroepbaar (mandaat), tenzij afwijkende bedingen in

overeenkomst houder-uitgever

Artikel 81, §5 WHP & Wet 2002

Annulatie mogelijk op voorwaarde dat:

houder zelf niet frauduleus heeft gehandeld het instrument niet fysiek werd gepresenteerd of/en elektronisch

geïdentificeerd



37

4. Verzakingsrecht bij overeenkomst op afstand

Artikel 80, §3 WHP voorziet verzakingstermijn van 7 werkdagen bij koop op afstand:

betaling kan niet worden geëist in praktijk wordt door de handelaar evenwel vaak een voorschot gesuggereerd hoe kan de consument hierbij worden beschermd?

- tijdelijke blokkering van de gestorte bedragen door derde partij (Banksys)- borgtocht door derde partij- labelisering

5. Tijdstip van betaling en bevrijdend karakter

overschrijvingen: tijdstip waarop rekening van de begunstigde wordt gecrediteerd (Cass, 30 januari 2001)

debet- en kredietkaarten: op ogenblik dat de gedelegeerde zijn verbintenis uitvoert (delegatie)



38

VRAGEN


39


40


41


42


43

Authentication

Transaction


44



45



46


47

III. WERKING VAN DE SYSTEMEN: overschrijvingen

Universiteit Gent, Recht en Informatica 18 december 2003

Documents

Transcript of Universiteit Gent, Recht en Informatica 18 december 2003