Uitvoering Watertaken...Uitvoering Watertaken 076118430:0.1 ARCADIS 1 Inhoud Samenvatting 3 1...

UITVOERING WATERTAKEN

WATERPORTAAL ZUID-OOST BRABANT

2 april 2012

076118430:0.1

C01033.000294.0100

Uitvoering Watertaken

076118430:0.1 ARCADIS

1

Inhoud

Samenvatting 3

1 Inleiding ____________________________________________________________________________ 8

1.1 Aanleiding ________________________________________________________________________________ 8

1.2 Doel ______________________________________________________________________________________ 9

1.3 Aanpak __________________________________________________________________________________ 10

2 Ambities ___________________________________________________________________________ 11

2.1 Inleiding _________________________________________________________________________________ 11

2.2 watertaken _______________________________________________________________________________ 11

2.3 Samenwerking ____________________________________________________________________________ 13

2.4 Ambitieniveaus ___________________________________________________________________________ 13

2.5 Ambitiematrix ____________________________________________________________________________ 13

3 Strategieën_________________________________________________________________________ 16

3.1 Zorgplicht stedelijk afvalwater ______________________________________________________________ 16

3.2 Zorgplicht hemelwater _____________________________________________________________________ 17

3.3 Zorgplicht grondwater _____________________________________________________________________ 18

3.4 Zorgplicht zuiveren afvalwater ______________________________________________________________ 20

3.5 Bedrijfsvoering ___________________________________________________________________________ 21

3.6 Rioolvervanging __________________________________________________________________________ 22

3.7 Rioleringsbeheer __________________________________________________________________________ 24

3.8 Kostendekking ____________________________________________________________________________ 25

3.9 Nieuwe ontwikkelingen ____________________________________________________________________ 27

3.10 Klimaatadaptatie _________________________________________________________________________ 31

4 Samenwerking ______________________________________________________________________ 33

4.1 behoefte tot samenwerking _________________________________________________________________ 33

4.2 benodigde acties __________________________________________________________________________ 34


076118430:0.1 ARCADIS

2

4.3 Meerjarenprogramma ______________________________________________________________________ 36

4.4 Doelmatigheidswinst ______________________________________________________________________ 42

4.5 planning _________________________________________________________________________________ 44

5 Conclusies en aanbevelingen _________________________________________________________ 45

5.1 Conclusies _______________________________________________________________________________ 45

5.2 Aanbevelingen ____________________________________________________________________________ 46

1 Strategieën 47

Zorgplicht stedelijk afvalwater _________________________________________________________________ 47

Zorgplicht hemelwater ________________________________________________________________________ 47

Zorgplicht grondwater ________________________________________________________________________ 48

Zorgplicht zuiveren afvalwater_________________________________________________________________ 48

Rioolvervanging _____________________________________________________________________________ 49

Rioleringsbeheer _____________________________________________________________________________ 50

Kostendekking en middelen ___________________________________________________________________ 50

2 Financiële opgave (landelijk) 51

3 Wetteksten zorgplichten 52


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

3

Samenvatting

April 2011 is het Bestuursakkoord Water verschenen. Het bestuursakkoord moet een doelmatiger waterbeheer

in Nederland mogelijk maken en de rolverdeling tussen de verschillende overheden op watergebied duidelijk

neerzettenDe beoogde ‘doelmatigheidswinst’ moet jaarlijks 750 miljoen euro opleveren in 2020 (200 miljoen

euro voor waterveiligheid, 550 miljoen euro voor het watersysteem en de waterketen). In het geval gemeenten

en/of waterschappen geen stappen zetten richting de beoogde doelmatigheidswinst is er wetgeving om de

samenwerking af te dwingen.

Waterschap de Dommel, Brabant Water en de gemeenten Bergeijk, Cranendonck, Eersel, Eindhoven, Geldrop-

Mierlo, Heeze-Leende, Nuenen, Son en Breugel, Valkenswaard, Veldhoven, Waalre werken al geruime tijd in

verschillende werkvormen samen. Om de samenwerking te formaliseren en te intensiveren is het Waterportaal

Zuid-Oost Brabant opgericht. Met het oog op een vergaande samenwerking is in beeld gebracht waar voor een

doelmatige uitvoering van de watertaken samenwerking een vereiste is, op welke vlakken het slim is om samen

te werken en waar samenwerking minder voor de hand ligt. Om de gezamenlijke uitvoering van de watertaken

handen en voeten te geven is een meerjarenprogramma 2013-2020 opgesteld.

Voorafgaand aan het opstellen van het meerjarenprogramma is een analyse gemaakt van de huidige

ambitieniveaus. De betrokken partijen hanteren volgens de beleidsplannen verschillende ambitieniveaus voor

de uitvoering van watertaken, te weten“reactief”, “behoudend” en “doelmatig”. Het ambitieniveau

“doelmatig” is gericht op niet alleen de dingen goed doen, maar ook de goede dingen doen. Bestaande

verplichtingen worden opnieuw tegen het licht gehouden en zonodig uit- of afgesteld. Voor een ambitieniveau

“doelmatig” blijkt samenwerking op alle taakvelden slim. De zorgplichten stedelijk afvalwater en zuiveren

afvalwater vereisen samenwerking voor een doelmatige aanpak van de waterkwaliteit. Het geloosde water

komt immers uiteindelijk in één en hetzelfde watersysteem terecht waardoor de maatregelen elkaar sterk

kunnen beïnvloeden.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

4

Om de samenwerking vorm te geven en de benodigde werkzaamheden in te bedden is een

meerjarenprogramma opgesteld. Dit programma geeft de gezamenlijk te ondernemen activiteiten weer, een

globale planning en de geschatte bijdrage aan de 4K’s (kwetsbaarheid, kennis, kwaliteit en kosten).

De activiteiten tesamen vormen de volgende Mission Statement:

Samen op weg naar een schoon, kosteneffectief, waterslim, inzichtelijk, bekend, werkend, beproefd en

doelmatig watersysteem.

De afgelopen jaren zijn al een aantal trajecten gestart die een belangrijke bijdrage leveren aan het mission

statement en daarmee verband houdend meerjarenprogramma. Voor de periode 2013-2020 ziet het programma

eruit als volgt:

missie accent 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Schoon Kallisto

Waterslim Klimaatstrategie


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

5

Kosteneffectief Vervangingsstrategie

Inzichtelijk Meten & monitoren

Bekend Gegevensbeheer

Beproefd Kennisplatform

Doelmatig Dashboard/monitor

Werkend Gemalenbeheer

Uit de analyse van de vGRP’s en workshops op ambtelijk niveau zijn ten aanzien van de 4K’s (kennis, kwaliteit,

kwetsbaarheid en kosten) de volgende conclusies te trekken:

Kennis

Door de samenwerking weet men elkaar beter te vinden en is goed bekend wie welke expertise heeft. Om

invulling te kunnen geven aan de speerpunten dient zelf kennis te worden doorontwikkeld en dient te worden

aangetakt op landelijke onderzoekstrajecten. De oprichting van een kennisplatform water helpt daarbij. Ook

het meerjarenprogramma draagt op veel fronten bij aan een verhoogd kennisniveau. Om structureel kennis te

kunnen ontwikkelen en overdragen dient tijd te worden gecreëerd. Deze tijd komt meer beschikbaar naarmate

de kwetsbaaarheid van de organisaties afneemt.

Kwaliteit

De kwaliteit van de oplossingen om bestaande problemen op te lossen en toekomstige problemen te

voorkomen verbetert als partijen dezelfde doelen nastreven. Met betrekking tot de modellering en

praktijkmetingen wordt met de samenwerking een kwaliteitsslag gemaakt. Hierdoor ontstaat een meer

betrouwbare basis voor investeringen. De kwaliteit van de oplossingen neemt toe door een meer integrale

benadering van problemen (lokaal-regionaal, onder- en bovengrond). Naarmate vraagstukken meer integraal

worden opgepakt neemt ook de complexiteit toe. Dit vereist een hoger kennisniveau.

Kwetsbaarheid

Waterschap en gemeenten binnen Waterportaal Zuid-Oost Brabant hanteren volgens de beleidsplannen

verschillende ambitieniveaus voor de uitvoering van watertaken, te weten“reactief”, “behoudend” en

“doelmatig”. Het ambitieniveau “reactief” kenmerkt zich door een reactieve houding. Er wordt niet of

nauwelijks planmatig te werk gegaan en pas ingegrepen bij calamiteiten. In het ambitieniveau “behoudend”

wordt planmatig te werk gegaan en zijn de strategieën gericht op de wettelijke taken goed uitvoeren. Het

ambitieniveau “doelmatig” is gericht op niet alleen de dingen goed doen, maar ook de goede dingen doen.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

6

Bestaande verplichtingen worden opnieuw tegen het licht gehouden en zonodig uit- of afgesteld. De

gemeenten vullen de verschillende watertaken allen op hun eigen wijze in, maar hierin bestaan geen grote

verschillen. De gemeenten en waterschap binnen Waterportaal Zuid-Oost Brabant zoeken de samenwerking al

actief op. Indien het ambitieniveau “doelmatig” wordt nagestreefd dient de samenwerking te worden

geïntensiveerd. Gemeenten en waterschap dienen te werken als zijnde één waterbedrijf. Door watertaken op

nog beter op elkaar af te stemmen kan meer planmatig worden gewerkt, dit verlaagt de kwetsbaarheid.

Kosten

In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat door een gezamenlijke uitvoering van het meerjarenprogramma

kosten zijn te besparen door slimmere maatregelen, werk-met-werk maken, relinen in plaats van vervangen,

bovengronds in plaats van ondergrondse maatregelen, inkoopvoordeel, exploitatievoordeel door gezamenlijk

beheer, lager risico op fouten en desinvesteringen, besparing op energie- en onderhoudskosten en tijdige

bijsturing door inzicht en overzicht. De bijdrage aan kostenbesparing en minder meerkosten is op dit moment

lastig in te schatten omdat de te nemen verbeterings- en vervangingsmaatregelen nog niet goed bekend zijn.

Wel is op basis van landelijke cijfers uit het feitenonderzoek* een interpolatie te maken van de opgave voor het

gebied van Waterportaal. Ook hiervoor geldt dat het op voorhand moeilijk is in te schatten of deze vertaling

reëel is.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

7

In het meerjarenprogramma is voorzien om de doelmatigheid te gaan monitoren. Hierbij zullen de kosten

(tariefontwikkeling), prestaties en effecten in beeld worden gebracht.

De samenwerking levert een relatief gelijkwaardige bijdrage aan de 4K’s. Aandachtspunt is de relatief lagere

bijdrage aan vermindering van de kwetsbaarheid. Zolang de kwetsbaarheid niet verbetert ontstaat er geen of

onvoldoende ruimte voor kennisontwikkeling. De kwaliteit van oplossingen en maatregelen vertoont op haar

beurt weer een sterke samenhang met de ontwikkeling van het kennisniveau. Het is om deze reden dat

deelnemers aan het waterportaal blijvend alert moeten zijn om niet in de waan van de dag te vervallen. Door

prioriteiten te stellen en planmatig te handelen ontstaat de benodigde ruimte om structureel invulling te geven

aan het meerjarenprogramma. Het aanstellen van een objectieve projectmanager kan hierbij ondersteunend

werken.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

8

1.1 AANLEIDING

April 2011 is het Bestuursakkoord Water verschenen. Het bestuursakkoord moet een doelmatiger waterbeheer

in Nederland mogelijk maken en de rolverdeling tussen de verschillende overheden op watergebied duidelijk

neerzetten. Meer efficiëntie en een nieuwe taakverdeling voor waterveiligheid en de waterketen moeten de

stijgende kosten van het waterbeleid de komende jaren beteugelen. De totale jaarlijkse kosten voor het beheer

van het watersysteem en de waterketen zijn in 2010 ongeveer 7 miljard euro. Verwacht wordt dat dit bedrag zal

oplopen tot 8 à 9 miljard euro in 2020 als er geen maatregelen worden genomen. De beoogde

‘doelmatigheidswinst’ moet jaarlijks 750 miljoen euro opleveren in 2020 (200 miljoen euro voor waterveiligheid,

550 miljoen euro voor het watersysteem en de waterketen). In het geval gemeenten en/of waterschappen geen

stappen zetten richting de beoogde doelmatigheidswinst is er wetgeving om de samenwerking af te dwingen.

De taakstelling kan suggereren dat het huidige rioleringsbeheer niet efficiënt is. Onderstaand tekstfragment

van Hugo Gastkemper, voorzitter van Stichting RIONED, gaat in op de vraag “doen we het dan niet goed”?

Doen we het dan niet goed?

Het grootste deel van de beoogde besparingen bij riolering, zuivering en water in de stad moeten we realiseren

door slimmere maatregelen en deze later en minder uit te voeren. “Betekent dat ik het tot nu toe dan niet goed

heb gedaan?”, hoor ik regelmatig vragen. Nee, u heeft geweldig werk verricht! Maar elke tijd kent zijn eigen

problemen met eigen oplossingen.

Het milieu is 'uit' en Nederland kan zich dat permitteren omdat we ons niet meer bedreigd voelen door

milieuvervuiling. Maar zeker ook omdat er veel is gedaan om bodem, lucht en water te beschermen. Op ons

1 Inleiding

HOOFDSTUK


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

9

terrein onder meer door de aanpak van overstortingen en het verbeteren van zuiveringen. Het tegengaan van

wateroverlast hebben we ook opgepakt en de vakwereld voelt de maatschappelijke behoefte prima aan:

voorkom schade, terwijl incidenteel water op straat acceptabel is. Het onderhoud van de infrastructuur voldoet

ook aan de verwachtingen: het werkt, er zijn nauwelijks verstoppingen en instortingen, en klachten worden

opgepakt.

Kortom, we zijn doelmatig in de zin dat het doelbereik naar het gevoel van de man in de straat goed is. Deze

man – en zijn vrouw – willen in deze tijd van economische crisis het accent op matigheid: behoud van de

bereikte doelen voor minder geld. Dat is de belangrijkste vraag van nu. Of we dat leuk vinden of niet, we

moeten ons daarop richten.

Het betekent dat wat eerst goed was, we nu nog eens goed moeten beoordelen op basis van feiten en

noodzaak. Willen we bijvoorbeeld nog wel de dure ombouw van een gescheiden stelsel of een extra

zuiveringstrap om nog schoner water te lozen? Ook kan wat je probeerde te vermijden nu acceptabel zijn,

bijvoorbeeld het behoud van een septic tank, het accepteren van water op straat of een beetje geur van een

rwzi met weinig omwonenden. Wat goed is om te doen, is voor een deel tijdgebonden. Het is een uiting van

kracht om je aan nieuwe behoeften aan te passen!

Bron: Hugo Gastkemper, Stichting RIONED

Op hoofdlijnen komt het er op neer dat we de dingen goed hebben gedaan, maar gespitst moeten zijn om ook

de goede dingen te doen en te profiteren van elkaars kennis en kunde.

1.2 DOEL

Binnen het Waterportaal Zuid-Oost Brabant zijn een aantal werkgroepen opgericht om de kansen van

samenwerking in beeld te brengen en te verzilveren de komende jaren. Een werkgroep bestaande uit

waterschap de Dommel en de gemeenten Cranendonck, Eindhoven, Geldrop-Mierlo en Valkenswaard wil

voor de cluster in beeld brengen hoe door samenwerking doelmatig kan worden gewerkt. Dit onderzoek is

gericht op het in beeld brengen waar voor een doelmatige uitvoering van de watertaken samenwerking vereist

is, op welke vlakken het slim is om samen te werken en waar samenwerking minder voor de hand ligt.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

10

1.3 AANPAK

Dit onderzoek is gestart met een analyse van vier GRP’s. Hierbij is verondersteld dat deze GRP’s een doorsnede

vormen van alle GRP’s binnen het Waterportaal. Uit de GRP’s zijn ambitieniveaus en strategieën gedestilleerd

om te komen tot een eerste opzet van een ambitiematrix met bijbehorende strategieën. Voor het ambitieniveau

doelmatig zijn vervolgens strategieën uitgewerkt die nut en/of noodzaak van samenwerking duidelijk maken.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

11

2.1 INLEIDING

Om een beeld te krijgen van de verschillendeambitieniveaus en strategieën binnen het Waterportaal zijn van de

gemeenten Cranendonck, Eindhoven, Geldrop-Mierlo en Valkenswaard de vigerende gemeentelijke

rioleringsplannen op hoofdlijnen geanalyseerd. Hierbij is niet gestreefd naar volledigheid, maar het destilleren

van een gemiddeld beeld van de de gemeenten van het Waterportaal. Hierbij zijn de strategieën per hoofddoel

ingedeeld om vervolgens een doorvertaling te maken naar strategiën per ambitieniveau en werkveld.

2.2 WATERTAKEN

De watertaken van gemeenten en waterschap hangen nauw samen met het Nationaal Bestuursakkoord Water

(NBW) en de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Het NBW 2011 is een overeenkomst tussen verschillende

(overheids)partijen in de watersector om doelmatiger te werken. Het gaat daarbij om het aanpakken van de

gevolgen van de zeespiegelstijging, bodemdaling en een veranderend klimaat. De KRW is een Europese

richtlijn die ervoor moet zorgen dat de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater in 2015 op orde is.

Uitgangspunt is om op het gebied van riolering en zuivering 380 miljoen euro/jaar aan (meer)kosten te

besparen en gezamenlijk het watersysteem en de afvalwaterketen op orde te houden. Voor een onderbouwing

van dit te besparen bedrag wordt verwezen naar bijlage 2.

In de regio van Waterportaal werken 13 partijen (11 gemeenten, waterschap en het drinkwaterbedrijf) aan en in

het watersysteem. Deze partijen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het op orde brengen en houden van

2 Ambities

HOOFDSTUK


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

12

verschillen onderdelen van het watersysteem. Elke overheid heeft hierbij specifieke taken. Deze taken kunnen

worden onderverdeeld in de volgende thema’s:

• Droge voeten: het voorkomen van wateroverlast in bebouwd gebied en een deel van de kwetsbare

natuurgebieden door de aanleg van waterbergingsgebieden en ingrepen in de waterketen.

• Voldoende water: het zorgen voor het gewenste grond- en oppervlakteregime in zowel landbouw- als

natuurgebieden

• Natuurlijk water: het afstemmen van de inrichting en het beheer van het oppervlaktewatersysteem op het

halen van de ecologische doelen uit de Europese Kaderrichtlijn Water

• Schoon water: het zorgen voor een zodanig goede kwaliteit van grond- en oppervlaktewater dat de deze

geen belemmering vormen voor het halen van de doelen uit de Europese Kaderrichtlijn Water

• Schone waterbodem: Het voorkomen dat waterbodems problemen opleveren voor de realisatie van de andere

waterthema’s.

• Mooi water: Mooi water gaat vooral over beleving, over plezier tijdens het zwemmen in, varen op, wandelen

of fietsen langs het water. Mooi water is een subjectief begrip, dat ieder mens zelf bepaalt.

Een belangrijk deel van de beoogde doelmatigheidswinst uit het Bestuursakkoord Water moet uit de

afvalwaterketen komen. Deze afvalwaterketen bestaat uit het inzamelen en afvoeren van afvalwater en

overtollig regenwater en grondwater door de gemeenten, en het transporteren en zuiveren van dit afvalwater

door de waterschappen.

De waterketen staat niet op zichzelf, maar heeft een belangrijke relatie met het watersysteem en de

leefomgeving. Zo kan tijdelijke berging van water in de openbare ruimte kostbare investeringen in de riolering

en zuivering voorkomen. Een doelmatig beheer van de waterketen zorgt er niet alleen voor dat de taken

worden uitgevoerd tegen de laagste maatschappelijk kosten, maar draagt tevens bij aan het verbeteren van de

kwaliteit en beheersen van de kwantiteit van oppervlaktewater, met name in stedelijke gebieden.

Op het vlak van de afvalwaterketen heeft de gemeente drie zorgplichten:

• De zorgplicht voor de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater (Wet Milieubeheer)

• De zorgplicht voor het afvloeiende hemelwater (Waterwet)

• De zorgplicht ter voorkoming van structureel nadelige gevolgen van het grondwater (Waterwet)

Het waterschap heeft de zorgplicht om het stedelijk afvalwater te zuiveren (Waterwet) en de

verantwoordelijkheid voor beheer van oppervlaktewaterkwaliteit en -kwantiteit. Het waterschap is dus naast

een uitvoeringsorganisatie ook vergunningverlener / bevoegd gezag.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

13

Voor de wetteksten van de verschillende zorgplichten wordt verwezen naar bijlage 3.

Uit de analyse van de GRP’s blijkt dat de gemeenten de watertaken allen op hun eigen wijze invullen, maar dat

hier geen grote verschillen in bestaan. In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat naarmate de schaalgrootte

van de gemeente toeneemt de strategieën meer vooruitstrevend zijn. Dit komt overeen met het landelijke beeld.

2.3 SAMENWERKING

Volgens artikel 3.8 van de Waterwet dragen waterschappen en gemeenten zorg voor de met het oog op een

doelmatig en samenhangend waterbeheer benodigde afstemming van taken en bevoegdheden waaronder het

zelfstandige beheer van inname, inzameling en zuivering van afvalwater.

De gemeenten en waterschap binnen Waterprotaal Zuid zoeken de samenwerking actief op.

2.4 AMBITIENIVEAUS

Uit de analyse van de GRP’s zijn drie ambitieniveaus naar voren gekomen. Het ambitieniveau “reactief”

(ingrijpen indien nodig), “behoudend” (planmatig te werk gaan) en “doelmatig” (duurzaam inspelen op

nieuwe ontwikkelingen). Deze ambitieniveaus komen niet expliciet in de GRP’s voor, maar zijn wel

herkenbaar.

Het ambitieniveau “reactief” kenmerkt zich door een reactieve houding. Er wordt niet of nauwelijks planmatig

te werk gegaan en pas ingegrepen bij calamiteiten. In het ambitieniveau “behoudend” wordt planmatig te werk

gegaan en zijn de strategieën gericht op de wettelijke taken goed uitvoeren. Het ambitieniveau “doelmatig” is

gericht op niet alleen de dingen goed doen, maar ook de goede dingen doen. Bestaande verplichtingen worden

opnieuw tegen het licht gehouden en zonodig uit- of afgesteld.

2.5 AMBITIEMATRIX

Voor de benoemde ambitieniveaus “reactief”, “behoudend” en “doelmatig” zijn in bijlage 1 de

geïnventariseerde strategieën aangevuld en opgesplitst voor bestaande en nieuwe sitiuaties. De aanvullingen

zijn gebaseerd op een bestaand beeld van de vakwereld. Dit beeld is vooralsnog gevormd door andere

gemeentelijke rioleringsplannen, publicaties en bestaande kennis.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

14

Op basis van het gecompleteerde overzicht is per zorgplicht en per kenmerkend werkveld onderstaande

ambitiematrix opgesteld. De strategieën per zorgplicht/werkveld zijn in het volgende hoofdstuk nader

uitgewerkt.

Par. reactief behoudend doelmatig

3.1 Zorgplicht stedelijk

afvalwater

ad-hoc

probleemoplossend

objectniveau

ontheffing vragen

emissiegericht

theoretische grondslag

systeemniveau riolering

aansluiten alle panden

immisiegericht

theoretische grondslag + praktijk

systeemniveau zuiveringskring

onderzoek nut en noodzaak

aansluiten alle panden

3.2 Zorgplicht

hemelwater

-

niet scheiden van

waterstromen

hemelwater niet apart

verwerken

herstellen

foutaansluitingen

scheiden waterstromen

op straatniveau

hemelwater verwerken

op openbaar terrein

voorkomen foutaansluitingen

wijkgericht scheiden waterstromen

hemelwater verwerken op particulier

en openbaar terrein

3.3 Zorgplicht

grondwater

geen ontwateringseisen

toestaan grondwaterlozing

op vuilwaterriool

geen grondwatermeetnet

ontwateringsrichtlijnen

beperken

grondwaterlozing op

vuilwaterriool

basis

grondwatermeetnet

ontwateringsrichtlijnen +

voorkeursvolgorde

voorkomen grondwaterlozing op

vuilwaterriool

basis grondwatermeetnet +

onderzoeksplicht

3.4 Zorgplicht zuiveren

afvalwater

emissiereductie op

zuiveringsniveau

emissiereductie op

zuiveringsniveau

emissiereductie op schaal van

beheersgebied

3.5 Bedrijfsvoering objectbeheer

onderzoek op ad-hoc

basis

geen waterloket

signaleren

functioneel beheer

onderzoek gericht op

knelpunten

waterloket voor

doormelding

monitoren (vinder aan

de pols)

functioneel beheer

structureel onderzoek + analyse

actief waterloket

onderzoek + monitoren

3.6 Rioolvervanging ad-hoc vanuit technische

urgentie

vanuit technische urgentie en visie op

de bovengrond

3.7 Rioleringsbeheer vast percentage reinigen

en inspecteren

objectgewijs reinigen en

inspecteren

clustergewijs reinigen en inspecteren

gegevensbeheer op orde brengen en


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

15

Par. reactief behoudend doelmatig

gegevensbeheer op orde

brengen

gegevensbeheer op

orde brengen en

houden

houden + centraliseren

3.8 Kostendekking en

middelen

Kapitalliseren +

egalisatiereserve riolering

BBV BBV + versneld aflossen

3.9 Nieuwe

ontwikkelingen

centraal zuiveren centraal of decentraal

zuiveren

nabehandeling voor

micro-verontreinigingen

centraal of decentraal zuiveren

afvalwater als

energiebron/grondstoffenleverancier

beperken lozing micro-

verontreinigingen

3.10 Klimaatadaptatie ontwerp op normale buien ontwerp op normale

buien

rekening houden met extreme buien


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

16

3.1 ZORGPLICHT STEDELIJK AFVALWATER

Een meer doelmatige invulling van de zorgplicht stedelijk afvalwater komt overeen met de Kallisto-aanpak. In

deze aanpak staat de uiteindelijk gewenste waterkwaliteit centraal en worden alleen maatregelen getroffen

die aantoonbaar en significant bijdragen aan het uiteindelijke doel.

Dit betekent systeemdenken en het oprekken van de systeemgrenzen tot aan het niveau van de

zuiveringskring. De aanpak vereist een adempauze van ca. 3-5 jaar om macrofauna-onderzoek te verrichten,

praktijkmetingen te verzamelen en te interpreteren om hiermee het inzicht in de systeemwerking te vergroten.

Volgens deze immissie-benadering worden ook andere vervuilingsbronnen zoals landbouw, waterbodem e.d.

in beschouwing genomen. De sanering van ongerioleerde panden in het buitengebied (voor zover die er nog

zijn) of vervanging van de drukriolering en IBA-systemen dient in deze aanpak opnieuw tegen het licht te

worden gehouden. Zo zal een afweging moeten worden gemaakt in hoeverre het doelmatig is om voor

bijvoorbeeld 1 miljoen euro resterende ongerioleerde panden aan te pakken of dit bedrag te investeren in

bijvoorbeeld de RWZI. Ook voor de vervangingsslag van systemen in het buitengebied geldt deze afweging

maar zal lastig te verkopen zijn richting particulieren die destijds hebben geïnvesteerd.

De gemeente Cranendonck neemt vanwege de eigen RWZI een bijzondere positie in als het gaat om

samenwerken op zuiveringskring-niveau. Medio 2011 start een promotie-onderzoeken aan de TU-Delft gericht

3 Strategieën

HOOFDSTUK


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

17

op verbetering van de waterkwaliteit.. Het onderwerp is “Dynamisch functioneren”. Het Waterprotaal dient op

de onderzoeksresultaten van dit promotie-onderzoek aangesloten te zijn en te blijven.

Omdat over de grenzen van het eigen systeem heen wordt gekeken moet worden samengewerkt.

3.2 ZORGPLICHT HEMELWATER

Een meer doelmatige invulling van de zorgplicht hemelwater kan worden gegeven door te streven naar een

meer natuurlijke situatie voor de verwerking van hemelwater. Dit is nodig vanwege onder andere de

verandering van het klimaat, verdroging van de bodem, overbelasting van de rioolwaterzuiveringsinstallatie

en energiebesparing. In plaats van alles te verharden dient zoveel mogelijk de oorspronkelijke natuurlijke

situatie te worden nagebootst. De strategie kan zijn gericht op het in de bodem laten lopen van de kleine

regenbuitjes (1), het sterk vertraagd afvoeren van grote buien via vijvers (2) en pas als het niet anders kan

versneld afvoeren via de riolering (3). Hierbij mogen uiteraard geen nieuwe problemen ontstaan.

Voorkeursvolgorde omgaan met hemelwater (bron: hemelwaterbeleid gemeente Breda)

Om een overzichtelijk systeem te houden wordt vanuit een hemelwatervisie en via een wijkgerichte benadering

gewerkt. Dit betekent dat vooraf op wijkniveau een doelmatigheidsafweging plaatsvindt over de keuze van het

toekomstige systeem. Als het anders omgaan met hemelwater binnen maatschappelijk acceptabele kosten geen

wezenlijke bijdrage kan leveren aan het oplossen van knelpunten verandert de systeemkeuze niet (gemengd

blijft gemengd). In het geval anders omgaan met hemelwater voldoende rendement oplevert worden alle

kaarten ingezet om dit op zo efficiënt mogelijke wijze te doen. Dit betekent dat bij nieuw- of verbouwsituaties


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

18

de perceelseigenaar wordt verplicht om (een deel van) het hemelwater op eigen terrein te verwerken. Door

strikte handhaving van het toe te passen kleurgebruik of codering worden foutaansluitingen voorkomen.

Nieuwe foutaansluitingen worden beboet.

Het anders omgaan met hemelwater vereist vanwege het lokaalgebonden karakter geen directe samenwerking, maar samen

kan het wel slimmer. Denk hierbij aan gezamenlijke afspraken over kleurgebruik, gezamenlijk gebruik van

communicatiemiddelen, het ontwikkelen van een methodeter bepaling van het milieurendement, opstellen van een

modelverordening en het gezamenlijk aantrekken van een handhavingsambtenaar.

3.3 ZORGPLICHT GRONDWATER

Met betrekking tot grondwater is de meest doelmatige wijze het voorkomen van problemen. Zeker in stedelijk

gebied geldt dat voorkomen beter is dan genezen. Nog voordat de schop de grond in gaat moet daarom

grondwater al in het proces van bouwrijp maken worden betrokken.

Om een zorgvuldige afweging te kunnen maken is inzicht nodig in het grondwatersysteem. Dit vereist de

aanleg van een basis grondwatermeetnet, inzicht in de consequenties van eventuele ingrepen en hydrologisch

bodemkundig onderzoek voorafgaand aan een ontwikkeling.

Voor een goede ontwatering wordt in alle redelijkheid een inspanning van bewoners, bedrijven en overheid

gevraagd. In de bestaande situatie dienen regels te worden nageleefd voor vochtdichtheid van woningen en

hoogte van vloerpeilen (bouwvoorschriften). Bij rioolvervanging wordt gelet op het niet verslechteren van de

situatie en indien nodig verbetering van de ontwatering. Bij herontwikkeling en nieuwbouw dient te worden

voldaan aan richtlijnen voor ontwatering en naleving van de bouwvoorschriften.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

19

In complexe situaties (b.v. situaties met een historische achtergrond met meerdere betrokken partijen) gaat de

de gemeente de dialoog met de probleemhouder aan. De gemeente is wel aanspreekbaar maar niet

aansprakelijk voor bestaande grondwaterproblemen. Lozing van grondwater op de vuilwater riolering is niet

toegestaan, mits dit een tijdelijke doelmatige oplossing is.

Via een voorkeursvolgorde wordt gestreefd naar het zo min mogelijk verplaatsen van grondwater, ofwel een

zogenaamde hydrologisch neutrale inrichting. Dit betekent dat ten eerste wordt gestreefd naar verhogen waar

het kan, bouwkundige aanpassingen waar mogelijk en als laatste afvoeren waar nodig. In alle gevallen geldt zuiveren

waar het moet vanuit de gewenste waterkwaliteit. Het bouwen op locaties met een goede ontwatering geniet

uiteraard de voorkeur.

De zorgplicht grondwater leent zich op een aantal vlakken voor samenwerking. Zo biedt de oprichting en het

instandhouden van een gezamenlijk grondwatermeetnet efficiencyvoordeel en kan gezamenlijk foldermateriaal worden

ontwikkeld om de burger te informeren over de zorgplicht en oplossingsrichtingen op particulier terrein.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

20

3.4 ZORGPLICHT ZUIVEREN AFVALWATER

Als vertrekpunt voor de zuiveringstaak hanteert Waterschap De

Dommel de ontvangende oppervlaktewaterkwaliteit en handelt

daarmee naar de geest van de Europese KRW. De enige ‘rek’ in het

zuiverings- en watersysteembeheer zit in een onderbouwing van

de kosteneffectiviteit en fasering. Binnen de kaders van de EU-

richtlijn kan van de normen worden afgeweken. Het rijk heeft deze

bevoegdheid voor rijkswater, de provincie voor regionale wateren.

Voor het watersysteem in het gebied van Waterportaal zal in 2015

niet de gewenste ecologie aanwezig zijn. Er zullen nog

maatregelen moeten worden getroffen na 2015. Voor de

afvalwaterketen wordt hiertoe het project Kallisto uitgerold

waarmee door vergaande samenwerking in combinatie met de

ontwikkeling en demonstratie van innovatieve technologie de

meest effectieve route naar de kwaliteitsdoelstellingen van de

KRW wordt bepaald. Dit gebeurt door innovatieve sturing van de

afvalwaterstromen op kwaliteit, inzet van bergingscapaciteit,

modelgebaseerde optimalisaties, gerichte zuiveringsmaatregelen

en selectie van lozingspunten in relatie tot de actuele fysieke

toestand van het oppervlaktewatersysteem. Scenario’s kunnen dus

betrekking hebben op het zuiveringsproces zelf, maar kunnen ook bestaan uit fysieke maatregelen in de

riolering, in het transportstelsel, achter de zuivering of maatregelen in het oppervlaktewater zoals wijziging

van debiet, aanpassing van de hydromorfologie of extra “natuurlijke” beluchting. Helofytenfilters vormen een

uitdrukkelijk alternatief voor de zuivering van ingezameld regenwater

Omdat over de grenzen van het eigen systeem heen wordt gekeken moet worden samengewerkt.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

21

3.5 BEDRIJFSVOERING

Voor wat betreft de bedrijfsvoering hebben gemeenten voor een meer doelmatige bedrijfsvoering baat bij

intensieve samenwerking. Door te werken als zijnde een waterbedrijf wordt meer gebruik gemaakt van

elkaars expertise en vermindert de kwetsbaarheid. Voor de hand liggende taken om intensief op samen te

werken zijn inkoop, beheer en onderhoud, onderzoek en uitvoering. Intensieve samenwerking verhoogt de

professionaliteit en hiermee de kwaliteit van de leefomgeving. Voorbeelden waarop kan worden samengewerkt

zijn:

Meten en monitoren

Maaien en baggeren

Reiniging en inspectie

Drukriolering

Onderhoud

Gegevens op orde

Technische innovaties

Modelberekeningen

Realisatie van maatregelen

Strategieën

Communicatie

Op grond van landelijke en regionale feitenonderzoeken lijkt een besparingspotentieel van 5-10% op

exploitatiekosten en investeringsuitgaven de komende ca. tien jaar haalbaar. De hoogte van de mogelijke

besparing is hierbij echter sterk afhankelijk van het aandeel van o.a. bestaande kapitaallasten, al ingeboekte

kostenbesparingen, reeds doorgevoerde gewijzigde strategieën etc. Voor waterportaal Zuid-Oost Brabant

bedragen de gemiddelde investeringsuitgaven en exploitatiekosten (peiljaar 2014) ca. *** miljoen. Ca. *** % van

de totale jaarlijkse kosten zijn nog beïnvloedbaar door in te zetten op een nog meer doelmatige koers. Door de

dingen goed te doen, de goede dingen te doen en slim samenwerken is naar verwachting *** miljoen per jaar

aan kostenbesparing mogelijk.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

22

Op het vlak van bedrijfsvoering geldt zeker dat samenwerken loont!

3.6 RIOOLVERVANGING

Het vervangen van riolering op basis van de technische levensduur heeft het voordeel dat het moment van

vervanging duidelijk is en een meerjarenplanning kan worden gemaakt. Een meer doelmatige benadering is

door bij rioolvervanging te streven naar werk met werk maken en het type rioolvervanging af te stemmen op

de visie op de openbare ruimte. In het geval rioolvervanging volgend is op bovengrondse ontwikkelingen

betekent dit in veel situaties het oprekken van de levensduur tot aan het moment dat de straat opengaat. Dit

vereist een goed inzicht in de toestand van de riolering om te voorkomen dat het riool vroegtijdig instort.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

23

Om dit inzicht te verkrijgen neemt de frequentie van rioolinpecties toe naarmate de restlevensduur afneemt of

is specifiek onderzoek nodig. Met deelreparaties wordt de restlevensduur opgerekt tot het meest geschikte

moment van vervanging. Medio 2011 starten drie promotie-onderzoeken aan de TU-Delft gericht op

doelmatige rioolvervanging. De onderwerpen zijn:

Hoe informatie over functioneren riolering verkrijgen?

Hoe asset management organisatorisch/procesmatig verbeteren?

Interactie van de randen op het functioneren van de riolering

Het is zaak om op de onderzoeksresultaten van deze promotie-onderzoeken aangesloten te zijn en te blijven.

Om een juiste keuze te kunnen maken voor het terug te leggen riool is een visie op de openbare ruimte nodig.

Mag vanuit deze visie een bestaand gemengd riool gemengd blijven of is scheiding van waterstromen gewenst

en zoja om welke redenen? Bij gescheiden aanleg zal relining minder doelmatig zijn omdat de weg toch open

moet voor de aanleg van een apart regenwaterriool (tenzij toepassing waterpasserende verharding). Om deze

visie te kunnen vormen dient apart hemelwaterbeleid te worden opgesteld en te worden doorvertaald op

wijkniveau.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

24

Rioolvervanging is een lokale gemeentelijke aangelegenheid. Op het vlak van onderzoek en deelreparaties kan slim worden

samengewerkt. Verder kan een gezamenlijk hemelwaterbeleid worden opgesteld.

3.7 RIOLERINGSBEHEER

Het is mogelijk om de toekomstige kwaliteit van de riolering te voorspellen op basis van rekenregels in het

rioolbeheerprogramma. Zo’n programma is echter geen schaakcomputer, de restlevensduur wordt ‘slechts’

geschat door extrapolatie van inspectieresultaten en een multicriteria-analyse met wegingsfactoren. De

gedragsmodellen zijn opgebouwd voor een doorsnee nederlandse situatie en gaan niet - of slecht - om met

lokale verschillen als bodemopbouw, bovenbelasting, klachten en leeftijdgerelateerde eigenschappen.

Om te komen tot een juiste beoordeling van de kwaliteit van de rioleringsobjecten moet daarom ook rekening

worden gehouden met de omgevingsfactoren. Het benutten van lokale kennis bij het beoordelen van

inspectieresultaten leidt tot meer doelmatige maatregelen. De omgevingsfactoren zijn zo divers dat ze niet zijn

te vangen in gedragsmodellen.

Het gemeentespecifiek maken van de restlevensduur (verwachting), differentiatie van inspectie en reiniging en

het lokatiespecifiek maken van voorkeursmaatregelen is een stap op weg naar een meer doelmatige


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

25

benadering. Hiertoe is o.a. onderzoek nodig naar de relatie tussen de frequentie van kolkenreinigen en de

snelheid van dichtslibben.

Een rioleringsbeheerplan is daarvoor het instrument bij uitstek en leent zich minder voor samenwerking. Het aanbesteden

en laten uitvoeren van inspectie en reiniging leent zich wel voor samenwerking, zeker als clustergewijs te werk kan worden

gegaan. Ook kan worden samengewerkt op het vlak van onderzoek naar kolkenreinigen.

Met betrekking tot het gegevensbeheer speelt lokale kennis een minder grote rol. Door het gegevensbeheer te centraliseren

kan sterker worden gestuurd op het actueel houden van de basisgegevens. Mogelijk kan worden aangesloten bij het shared

service centre van de A2-gemeenten in Valkenswaard. Op dit vlak levert samenwerking dus voordeel op.

3.8 KOSTENDEKKING

Voor riolering is het gebruikelijk om geld te lenen voor nieuwe investeringsuitgaven. Door de schuld over een

lange termijn uit te smeren ontstaat een bepaald evenwicht tussen vaste inkomsten en variabele lasten. Nadeel

hiervan is het rente-aandeel dat op den duur de overhand krijgt over de afschrijvingen. Zo betaal je voor een

investering van 1 miljoen uiteindelijk meer dan twee keer zoveel. Een meer duurzame methode van

financieren is de methode van directe afschrijving. Hiermee worden rentelasten vermeden en een restschuld

voorkomen. Deze methode impliceert sparen. Het valt echter niet mee om te sparen als er nog schulden van

oude leningen moeten worden afgelost en de rioolheffing niet te snel mag stijgen.

Kapitalliseren Direct afschrijven Ideale combinatie van beide

Het gebruik van een spaarvoorziening in combinatie met een variabele afschrijvingstermijn biedt de

mogelijkheid om geleidelijk over te stappen van lenen naar direct betalen. Het is de kunst om tussen

inkomsten, direct betalen en sparen de ideale combinatie te vinden waarbij lasten en inkomsten op jaarbasis


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

26

aan elkaar gelijk zijn. Het verschil tussen inkomsten en exploitatielasten maakt dat er kan worden gespaard of

niet. Door op strategische momenten versneld af te lossen wordt de meest ideale situatie bereikt.

Duurzame financiering leidt uiteindelijk tot lagere lasten voor de burger, er wordt geen restschuld opgebouwd,

de bestemmingsreserve blijft laag en de rentelasten zijn minimaal.

Ter illustratie een voorbeeld waarbij de rioolheffing is berekend voor de gemiddelde nederlandse situatie uitgaande van de

traditionele methode van kapitalliseren en volgens de ideaal complex methode. Door de verminderde rentelasten pakt de

ideaal-complex methode op de lange(re) termijn lager uit. Bovendien is er geen sprake van een restschuld waardoor de

rioolheffing op de lange termijn nog lager uitpakt.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

27

De finaniering van de rioolheffing is sterk gemeente-politiek gebonden en leent zich niet direct voor samenwerking. Wel

kan worden samengewerkt op het vlak van de implementatie van een duurzame financieringsmethode.

3.9 NIEUWE ONTWIKKELINGEN

Er zijn een aantal ontwikkelingen waarop kan worden ingespeeld vanuit de zorgplichten riolering. Het betreft

klimaatverandering, vergrijzing, energie/grondstoffen en micro-verontreinigingen.

De strategie mbt klimaatverandering is beschreven bij de zorgplicht hemelwater. De vuilwaterbelasting kan

door vergrijzing/leegstand wijzigingen, echter dit is ondergeschikt aan de regenweerbelasting. Wel is een

toename te verwachten van medicijnresten. Net als micro-verontreinigingen vormen deze een toenemende

sluipende belasting van de kwaliteit van het watersysteem. Vanwege de geringe omvang van de deeltjes is het

lastig om deze er achteraf nog uit te halen, voorkomen is hier dan ok beter dan genezen. Met betrekking tot de

bronaanpak van de produktie/gebruk van micro-vezels, hormoonstoffen, geneesmiddelen e.d. vergt dit

bemoeienis van de Rijksoverheid. Op gemeentelijk niveau is het goed om betrokken te blijven bij

onderzoeksresultaten en waar mogelijk zeer geconcentreerde stromen gescheiden te houden van het

huishoudelijke afvalwater (bijvoorbeeld bij ziekenhuizen, zorgcentra e.d.).

Door afvalwater niet meer als afval te beschouwen maar als bron van energie en/of grondstoffen kan nog

doelmatiger worden omgegaan met het rioleringssysteem. Voor een efficiënte riothermiecentrale zijn


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

28

gemiddeld ca. vijfduizend huisaansluitingen nodig. Een centrale kan honderd huishoudens van warm tap- en

verwarmingswater voorzien en mogelijk ook geschikt worden gemaakt voor vloerverwarming. De

terugverdientijd van de investering bedraagt gemiddeld 5-10 jaar.

Afvalwater decentraal zuiveren en

opnieuw benutten is een andere manier

om op meer doelmatige wijze om te

gaan met het rioleringssysteem .

Decentrale zuivering is alleen zinvol als

de vuillast geconcentreerd wordt

aangeboden. In de praktijk betekent dit

dat hemelwater moet worden

afgekoppeld en scheiding van zwart en

grijswater noodzakelijk is of dat

afvalwater moet worden gecombineerd

met extra organisch materiaal (bijvoorbeeld GFT).


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

29

Decentrale zuivering op wijkniveau Centrale

verwijdering van stikstof en fosfaat

Door vergisting of door thermische waterwinning uit grijswater kan energie worden gewonnen. Het

doorvoeren van decentrale zuivering in een bestaande omgeving vergt desinvesteringen en/of extra kosten

waardoor de economische voordelen al snel komen te vervallen. Daarnaast vereist het van huishoudens en

bedrijven een gedragsverandering en een mogelijke aantasting in het gebruikscomfort. Realisatie ervan is

praktisch dan ook het meest haalbaar wanneer nieuwbouw of ver-/nieuwbouw van gebouwen plaatsvindt.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

30

Gelet op de relatief hoge investeringskosten is het doelmatig om de onderzoeksresultaten van

landelijk/regionaal onderzoek intensief te volgen en bij gebleken positief rendement gezamenlijk één of

meerdere pilot-projecten op te starten. Door samenwerkimng ontstaat voldoende kritische massa om ook zelf

nieuw onderzoek te kunnen initieren.

De samenwerking mbt. ontwikkelingen kan zich concentreren op het vlak van onderzoek en uitvoeren van pilot-projecten.

Qua onderzoek valt te denken aan een doelmatigheidstudie lokale of centrale terugwinning van energie en grondstoffen uit

het rioleringssysteem.

Medio 2012 start een promotie-onderzoeken aan de TU-Delft gericht op een betere benutting van de

waterketen. Het onderwerp is “waterketen in de toekomst”. Het Waterprotaal dient op de

onderzoeksresultaten van dit promotie-onderzoek aangesloten te zijn en te blijven.

Praktijkvoorbeeld 1

In Sneek is een duurzaam en innovatief decentraal-sanitatiesysteem aangelegd. Het huishoudelijk afvalwater

van ca. 230 woningen en een zorgcomplex wordt lokaal ingezameld en apart behandeld. Gedurende drie jaar

monitoren onderzoekers de werking en effectiviteit van waterbesparing, het terugwinnen van meststoffen, het

verwijderen van medicijnresten, warmteterugwinning uit afvalwater en het meevergisten van organisch

keukenafval voor meer biogas.”

Praktijkvoorbeeld 2

Op de afvalwaterzuivering Leiden Noord is gecombineerd stikstof en fosfaat verwijderd uit de afloop

van de nabezinktank met een continu zandfilter volgens het één-filter concept. Het zandfilter heeft zich

bewezen als een robuuste nabehandelingsstap die weinig onderhoud vergt. De verwijderingspercentages liggen

in orde grootte 50-70% .


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

31

3.10 KLIMAATADAPTATIE

Om te kunnen inspelen op klimaatverandering worden in het doelmatige scenario oplossingen mbt het

beperken van de kans op wateroverlast niet alleen ondergronds gezocht, maar vooral bovengronds. Dit

betekent dat de openbare ruimte waterslim wordt ingericht. Overtollig hemelwater moet zonder risico op

schade of gevaar kunnen afstromen naar niet schade-gevoelige locaties, bijvoorbeeld laaggelegen bermen,

plantsoenen, trapveldjes etc. Risicovolle locaties worden hiertoe eerst in beeld gebracht.

Dit kan betekenen dat ruimteclaims moeten worden gelegd op de bestaande openbare ruimte. Bij toekomstige

ontwikkelingen moet dan rekening worden gehouden met meervoudig ruimtegebruik of in het uiterste geval

krijgt een locatie louter een bestemming voor waterberging. Om de ruimte te kunnen claimen is inzicht nodig

in het functioneren van de riolering onder normale en meer extreme omstandigheden. Dit betekent investeren

in betrouwbare rekenmodellen en koppelig van de ondergrondse infrastructuur met de bovengrond. Ook de

burger moet op de hoogte worden gesteld van risicovolle wateroverlastlocaties en zijn gedrag aanpassen in

geval van water op straat (niet spelen, rustig autorijden, slim bouwen etc).

De gemeente Eindhoven is projectpartner van het europese subsidieproject Prepared. Dit project is een

bundeling van onderzoeksprojecten die betrekking hebben op klimaatadaptatie en heeft een totale looptijd van

4 jaar. De gemeente Eindhoven werkt aan een “earlywarning-system” voor de waterkwaliteitsverandering van

de drinkwaterwinning, een Water Cycle Safety Plan en aan ASR (Aquifer Storage Recovery) voor Vredeoord.

Bij deze initiatieven wordt nauw samengewerkt met o.a. het waterschap. Het project is vooral gericht op

kennisontwikkeling en kennisdeling. Een ander europees project gericht op kennisdeling is Aqua Add. In dit

project wordt inzichtelijk gemaakt wat de toegevoegde waarde is van water in de stedelijk omgeving. Dit om

het belang van water voor een goede inrichting van de stad inzichtelijk te maken. Als casus wordt de Nieuwe

Gender uitgewerkt.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

32

Een eerste stap op weg is het integreren van de stedelijke en regionale wateropgaven tot één totaalopgave

(inundatie, intractie, grondwater en extreme buien). Voor een goede relatie met de praktijk valt te overwegen

om een historische extreme neerslagsitiatie te vergelijken met metingen, meldingen en berekeningen. Ook kan

een draaiboek worden opgesteld welke informatie waar en wanneer moet worden verzameld tijdens een

extreme neerslaggebeurtenis

Het inspelen op klimaatverandering vereist net alsbij het anders omgaan met hemelwater geen directe samenwerking, maar

samen kan het wel slimmer. Denk hierbij aan het gezamenlijk gebruik van communicatiemiddelen, opstellen draaiboek, het

ontwikkelen van een methode ter bepaling van risicolocaties, kennisontwikkeling en kennisdeling binnen de projecten

Prepared en Aqua Add en het gezamenlijk versterken van de juridische kennis/bezetting op dit vlak.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

33

4.1 BEHOEFTE TOT SAMENWERKING

Afhankelijk van de gewenste ambitie is er meer of minder behoefte aan samenwerking. In onderstaande tabel is

de behoefte tot samenwerken uitgezet tegenover het gewenste ambitieniveau. Voor het ambitieniveau

“doelmatig” is samenwerking op alle taakvelden slim (!) of moet (!!!). Aangezien de zorgplichten stedelijk

afvalwater en zuiveren afvalwater op zuiveringskring- of beheersgebiedniveau meer doelmatig kunnen

worden uitgevoerd is samenwerking een must. Het voordeel is dat vrijwel alle gemeenten tot de dezelfde

zuiveringskring behoren en ook lozen op hetzelfde watersysteem.

Par. Taakveld Reactief Behoudend Doelmatig Samenwerken op o.a.

3.1 Zorgplicht stedelijk afvalwater !!! • beschouwing op zuiveringskring-niveau

3.2 Zorgplicht hemelwater ! • kleurgebruik

• communicatie

• rekenmethoden

• modelverordening

• handhaving

• kennisontwikkeling en kennisdeling

• juridisch

3.3 Zorgplicht grondwater ! ! • grondwatermeetnet

• communicatie

3.4 Zorgplicht zuiveren afvalwater !!! • beschouwing op beheersgebied-niveau

4 Samenwerking

HOOFDSTUK


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

34

Par. Taakveld Reactief Behoudend Doelmatig Samenwerken op o.a.

3.5 Bedrijfsvoering ! • meten en monitoren

• maaien en baggeren

• reiniging en inspectie

• drukriolering

• onderhoud

• gegevens op orde

• technische innovaties

• modelberekeningen

• realisatie van maatregelen

• strategieën

• communicatie

3.6 Rioolvervanging ! • onderzoek

• hemelwaterbeleid

3.7 Rioleringsbeheer ! ! ! • inspectie en reiniging

• onderzoek

• gegevensbeheer

3.8 Kostendekking en middelen ! • duurzame financieringsmethoden

3.9 Nieuwe ontwikkelingen ! ! • onderzoek

• pilot-projecten

! samenwerken is slim

!!! samenwerken moet

4.2 BENODIGDE ACTIES

Uitgaande van het ambitienivau doelmatig dient de samenwerking te worden geintensiveerd en dienen

verschillende acties in gang te worden gezet. In onderstaande tabel wordt hiertoe een eerste aanzet gegeven.

Par. Taakveld Samenwerken op o.a. Werkzaamheden Prioriteit

3.1 Zorgplicht stedelijk

afvalwater

• beschouwing op

zuiveringskring-niveau

Eerste heroverweging bestaand

maatregelenpakket

Opstellen meetplan

Opstellen integraal rekenmodel

Bundelen meet- en modelkennis

Strategie lozingen buitengebied


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

35


….

3.2 Zorgplicht

hemelwater

• kleurgebruik

• communicatie

• rekenmethoden

• modelverordening

• handhaving

• kennisontwikkeling en

kennisdeling

• juridisch

Opstellen foldermateriaal

Coördineren afgestemd blijven op

regioneel en landelijk onderzoek

Bundelen expertise/menskracht

handhaving/juridisch

Onderzoek

rekenmethoden/afstemmen

onderzoek RIONED

…..

3.3 Zorgplicht

grondwater

• grondwatermeetnet

• communicatie

Gezamenlijke gegevensanalyse

Opstellen foldermateriaal

…..

3.4 Zorgplicht

zuiveren

afvalwater

• beschouwing op

beheersgebied-niveau

Zie zorgplicht stedelijk afvalwater

3.5 Bedrijfsvoering • meten en monitoren

• maaien en baggeren

• reiniging en inspectie

• drukriolering

• onderhoud

• gegevens op orde

• technische innovaties

• modelberekeningen

• realisatie van maatregelen

• strategieën

• communicatie

Opstellen plannen van aanpak

….

3.6 Rioolvervanging • onderzoek

• hemelwaterbeleid



Opstellen gezamenlijke

hemelwatervisie (gericht op

wijkniveau)

….

3.7 Rioleringsbeheer • inspectie en reiniging

• onderzoek

• gegevensbeheer

Onderzoek naar meer doelmatige

beheervorm(en)

…..

3.8 Kostendekking en • duurzame Case-studie duurzame financiering


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

36


middelen financieringsmethoden Opstellen uniform

financieringsmodel

…..

3.9 Nieuwe

ontwikkelingen

• onderzoek

• pilot-projecten



Uitvoeren pilotproject(en)

4.3 MEERJARENPROGRAMMA

Om de samenwerking vorm te geven en de benodigde werkzaamheden in te bedden is een

meerjarenprogramma opgesteld. Dit programma geeft de gezamenlijk te ondernemen activiteiten weer, een

globale planning en de geschatte bijdrage aan de 4K’s (kwetsbaarheid, kennis, kwaliteit en kosten).


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

37

De activiteiten tesamen vormen de volgende Mission Statement:

Samen op weg naar een schoon, kosteneffectief, waterslim, inzichtelijk, bekend, werkend, beproefd en

doelmatig watersysteem.

De verschillende termen zijn in het navolgende nader uitgewerkt. De bijdrage aan de 4K’s (kosten,

kwetsbaarheid, kennis en kwaliteit) is indicatief uitgedrukt in een percentage (schaal 0-100%). Hierbij staat 0%

voor geen bijdrage, 25% enige bijdrage, 50% een gezonde bijdrage, 75% een significante bijdrage en 100% voor

een naar verwachting maximum te behalen bijdrage aan het bereiken van dat deel van de mission statement.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

38

Schoon

In de Kallisto-aanpak wordt de waterkwaliteit centraal gesteld. De bestaande verbeteringsmaatregelen worden

heroverwogen op basis van Meten en Modelleren om te komen tot een pakket van nieuwe Maatregelen. Het

effect van de maatregelen wordt via Monitoring gevolgd waarop het maatregelenprogramma zonodig wordt

bijgestuurd.

De totale aanpak en eventueel benodigde verbeteringsmaatregelen worden bekostigd vanuit het bestaande

maatregelenprogramma gerelateerd aan de zorgplichten afvalwater en zuivering van afvalwater. Monitoring

moet uitwijzen of met de beschikbare financiële middelen het doel wordt bereikt. Hiertoe dient een strategisch

en integraal meet- en modelleringsplan te worden opgesteld.

Door slimme maatregelen investeringskosten besparen

Specialistisch traject

Kennisopbouw en –overdracht via onderzoek

Integrale benadering leidt tot kwalitatief betere oplossingen

Kosteneffectief

Met de vervangingsslag riolering voor de deur is het zaak om een juiste keuze te maken over het toekomstig

type riolering en het vervangingstijdstip. De keuze van het type riolering kan worden ondersteund vanuit een

hemelwatervisie en het tijdstip van vervanging op basis van het werk met werk kunnen maken en de toestand

van het riool. De praktische haalbaarheid is afhankelijk van de geschiktheid van de bodem en de effecten op het

stedelijk watersysteem. Al deze aspecten grijpen op elkaar in (zie figuur).


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

39

Binnen het Waterportaal dient een eenduidige visie op een meer duurzame omgang met hemelwater te worden

ontwikkeld. Eveneens dient een visie te worden ontwikkeld omtrent de keuze tussen vervangen of relinen.

Tesamen met de inzichten die worden verkregen vanuit (landelijk) onderzoek kan worden toegewerkt naar een

meer strategische rioolvervangingsmethodiek. Ervan uitgaande dat het oprekken van de restlevensduur om

werk met werk te kunnen maken in de praktijk al plaatsvindt zijn met name kosten te besparen door niet om te

bouwen als dit uit de doorvertaling van de visie minder doelmatig blijkt en bij relining ipv rioolvervanging

(bestrating kan worden gehandhaafd). Op basis van praktijkervaring blijkt een kostenbesparing tot maximaal

30-40% mogelijk. Dit is echter sterk afhankelijk van de lokale situatie en huidige afgesproken

kostenverdeelsleutels bij riool-weg-groen projecten.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

40

Door werk met werk maken en/of relinen vervangingskosten besparen

Taken zijn sterk lokaal gerelateerd

Kennis is sterk lokaal gerelateerd

Betere kwaliteit door integratie boven- en ondergrond

Waterslim

Om in te spelen op klimaatverandering dienen gemeenten en waterschap het stedelijk watersysteem meer

robuust in te richten. Er dient een afweging te worden gemaakt tussen het risico op schade en de kosten

gemoeid met aanpassing van de onder- en bovengrondse infrastructuur. Met name door het waterslim

inrichten van de bovengrondse ruimte zijn minder meerkosten gemoeid met de benodige aanpassingen ten

opzichte van meer ondergrondse maatregelen. Ook de keuzevrijheid om te schuiven met benodigde

waterberging van stedelijk gebied naar landelijk gebied levert een kostenbesparing op.

Om strategische (relatief goedkope) locaties voor waterberging te claimen dient een soort van water routekaart

te worden ontwikkeld. Duidelijk moet zijn waar als gevolg van klimaatverandering knelpunten gaan optreden

en hoe het overtollige hemelwater naar strategische punten kan worden geleid. Op dit vlak is nog weinig

ervaring maar minimaal 10% minder meerkosten door slimmere maatregelen lijkt een realistische aanname.

Door bovengrondse maatregelen meerkosten besparen

Taken zijn sterk lokaal gerelateerd

Kennisopbouw en –overdracht door visievorming

Betere kwaliteit door integratie boven- en ondergrond

Inzichtelijk

De verschillende initiatieven op het vlak van meten en monitoren kunnen worden gebundeld om zo te komen

tot een gezamenlijk meetnet riolering en een grondwatermeetnet. Ook kan voor specifiek onderzoek een set

mobiele meters worden aangeschaft en/of een onderzoeksteam worden opgericht.

Inkoopvoordeel en lagere exploitatielasten door gezamenlijk beheer

Specialistisch traject

Inzicht in functioneren draagt bij aan kennis

Meer kennis verhoogt de kwaliteit van de oplossingen


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

41

Bekend

Doel is te komen tot een uniforme wijze van gegevensopslag, benaming, gegevenslabeling en eenvoudige

ontsluiting naar de verschillende gebruikerstoepassingen. Hiervoor dient een platform te worden opgericht dat

op basis van eigen wensen en landelijke ontwikkelingen komt tot standaardisatie.

Door goede toegankelijke basisgegevens lager risico op fouten

Kennis in database ipv tussen de oren

Meer ruimte voor denkwerk ipv zoekwerk


Werkend

Nu de aandacht verschuift van ontwikkeling naar beheer ontstaat de behoefte aan gemalenbeheer. Hier kan

gezamenlijk worden toegewerkt naar een professioneel systeem en uniforme gegevensopslag.

Door efficënter kunstwerkenbeheer besparing op onderhoud//energie

Door een goed werkend systeem meer de handen vrij

Kennisoverdracht vanuit gemeenten met veel gemalen/ervaring


Beproefd

Om invulling te kunnen geven aan het maatregeleprogramma is eigen onderzoek nodig en dient te worden

afgestemd op landelijk onderzoek. Hiervoor dient een kennisplatform te worden ingericht en een

kenniscoördinator. De kenniscoördinator is goed op de hoogte van landelijk/regionaal onderzoek en koppelt

de kennis door binnen het platform.

Lager risico op desinvesteringen

Door beproefde technieken minder storingen/problemen

Meer kennis door aantakken op landelijke onderzoekstrajecten



Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

42

Doelmatig

Om te kunnen bepalen in hoeverre er doelmatigheidswinst wordt geboekt dienen de 4 K’s (kennis, kwaliteit,

kwetsbaarheid en kosten) te worden gemonitord. Hiertoe dient een monitoringssystematiek te worden

ontwikkeld, de referentie te worden bepaald en jaarlijks de voortgang te worden geëvalueerd.

Door bijsturing progrmma mogelijk verdere kostenbesparing

Inzicht in voortgang maakt organisatie sterker

Toename kennis op bestuurlijk niveau

Sterkere sturing op kwaliteit

4.4 DOELMATIGHEIDSWINST

Uit een totaalopsomming van de geschatte bijdragen aan de 4K’s, kosten, kwetsbaarheid, kennis en kwaliteit

blijkt een redelijk evenwichtige verdeling. Het verminderen van de kwetsbaarheid scoort relatief het minst en

verhoging van kennis en kwaliteit relatief het hoogst. Hierbij wordt opgemerkt dat de bijdrage aan

kostenbesparing en minder meerkosten op dit moment lastig zijn in te schatten omdat de te nemen

verbeterings- en vervangingsmaatregelen nog niet goed bekend zijn.

Kosten





Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

43


bijsturing door inzicht en overzicht.

Kwetsbaarheid

Door de samenwerking worden stappen gezet met betrekking tot betrouwbare, goed toegankelijke

basisgegevens, gerichte kennisontwikkeling en kennisoverdracht. Dit leidt tot een beter werkend systeem met

een lager risico op storingen, uitzoekwerk en problemen. Hierdoor kunnen de riool- en waterbeheerder zich

meer richten op tactische en strategische taken en meer planmatig te werk gaan. Door een meer planmatige

aanpak kunnen taken beter op elkaar worden afgestemd. Dit verlaagt de kwetsbaarheid.

Kennis

Het maatregelenprogramma draagt op veel fronten bij aan een verhoogd kennisniveau. Kennisontwikkeling en

kennisoverdracht vindt plaats via o.a. gezamenlijke visievorming, onderzoek, interpretatie van

praktijkmetingen en onderlinge kennisdeling. Om structureel kennis te kunnen ontwikkelen en overdragen

dient ruimte te worden gecreëerd. Deze ruimte komt meer beschikbaar naarmate de kwetsbaaarheid van de

organisaties afneemt en vertoont hiermee dus een sterke samenhang.

Kwaliteit

De kwaliteit van de oplossingen neemt toe door een meer integrale benadering van problemen (lokaal-

regionaal, onder- en bovengrond). Naarmate vraagstukken meer integraal worden opgepakt neemt ook de

complexiteit toe. Dit vereist een hoger kennisniveau en vertoont hiermee dus een sterke samenhang.

Samenvattend kan worden gesteld dat het meerjarenprogramma een min of meer evenredige bijdrage levert

aan de 4K’s. Wel zit er een bepaalde volgordelijkheid in de ontwikkeling van de 4K’s. De kwaliteit van de

oplossingen neemt toe door een verhoogd kennisniveau. Doorontwikkeling van het kennisniveau vereist

ruimte die alleen kan worden gecreëerd bij een verminderde kwetsbaarheid. De eerste acties moeten daarom

zijn gericht op een vermindering van de kwetsbaarheid. Dit betekent investeren in goede toegankelijke

basisgegevens en centraliseren van versnipperde taken. Hierdoor kan meer planmatig te werk worden gegaan

en kennis meer gericht overgedragen. Het verhoogde kennisniveau leidt tot meer doelmatige oplosssingen

waardoor (meer)kosten zijn te besparen.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

44

4.5 PLANNING

De afgelopen jaren zijn al een aantal trajecten gestart die een belangrijke bijdrage leveren aan het

meerjarenprogramma. In workshop-verband zijn prioriteiten gelegd die hebben geleid tot de volgende

planning:

missie accent 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Schoon Kallisto

Waterslim Klimaatstrategie

Kosteneffectief Vervangingsstrategie

Inzichtelijk Meten & monitoren

Bekend Gegevensbeheer

Beproefd Kennisplatform

Doelmatig Dashboard/monitor

Werkend Gemalenbeheer

Met betrekking tot gegevensbeheer ligt de prioriteit bij gegevens die nodig zijn in trajecten die starten in 2013.

Hierbij valt te denken aan het op orde brengen van de gegevens om een totaal rekenmodel te kunnen opstellen.

Dit is al een lopend traject. In 2014 wordt gestart met een meer structurele invulling van gegevensbeheer

waarbij wordt aangehaakt op een landelijk traject.

Communicatie vindt parallel aan het meerjarenprogramma plaats. De partijen streven ernaar om via één

spreekbuis naar buiten te treden.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

45

5.1 CONCLUSIES

Uit de analyse van de vGRP’s en workshops op ambtelijk niveau zijn ten aanzien van de 4K’s (kennis, kwaliteit,

kwetsbaarheid en kosten) de volgende conclusies te trekken:

Kennis

Door de samenwerking weet men elkaar beter te vinden en is goed bekend wie welke expertise heeft. Om

invulling te kunnen geven aan de speerpunten dient zelf kennis te worden doorontwikkeld en dient te worden

aangetakt op landelijke onderzoekstrajecten. De oprichting van een kennisplatform water helpt daarbij. Ook

het maatregelenprogramma draagt op veel fronten bij aan een verhoogd kennisniveau. Om structureel kennis

te kunnen ontwikkelen en overdragen dient ruimte te worden gecreëerd. Deze ruimte komt meer beschikbaar

naarmate de kwetsbaaarheid van de organisaties afneemt.

Kwaliteit

De kwaliteit van de oplossingen om bestaande problemen op te lossen en toekomstige problemen te

voorkomen verbetert als partijen dezelfde doelen nastreven. Met betrekking tot de modellering en

praktijkmetingen wordt met de samenwerking een kwaliteitsslag gemaakt. Hierdoor ontstaat een meer

betrouwbare basis ontstaat investeringen. De kwaliteit van de oplossingen neemt toe door een meer integrale

benadering van problemen (lokaal-regionaal, onder- en bovengrond). Naarmate vraagstukken meer integraal

worden opgepakt neemt ook de complexiteit toe. Dit vereist een hoger kennisniveau.

Kwetsbaarheid

Waterschap en gemeenten binnen Waterportaal Zuid-Oost Brabant hanteren volgens de beleidsplannen

verschillende ambitieniveaus voor de uitvoering van watertaken, te weten“reactief”, “behoudend” en

5 Conclusies en aanbevelingen

HOOFDSTUK


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

46

“doelmatig”. Het ambitieniveau “reactief” kenmerkt zich door een reactieve houding. Er wordt niet of

nauwelijks planmatig te werk gegaan en pas ingegrepen bij calamiteiten. In het ambitieniveau “behoudend”

wordt planmatig te werk gegaan en zijn de strategieën gericht op de wettelijke taken goed uitvoeren. Het

ambitieniveau “doelmatig” is gericht op niet alleen de dingen goed doen, maar ook de goede dingen doen.

Bestaande verplichtingen worden opnieuw tegen het licht gehouden en zonodig uit- of afgesteld. De

gemeenten vullen de verschillende watertaken allen op hun eigen wijze in, maar hierin bestaan geen grote

verschillen. De gemeenten en waterschap binnen Waterportaal Zuid-Oost Brabant zoeken de samenwerking al

actief op. Indien het ambitieniveau “doelmatig” wordt nagestreefd dient de samenwerking te worden

geïntensiveerd. Gemeenten en waterschap dienen te werken als zijnde één waterbedrijf. Door watertaken op

nog beter op elkaar af te stemmen kan meer planmatig worden gewerkt, dit verlaagt de kwetsbaarheid.

Kosten





bijsturing door inzicht en overzicht. De bijdrage aan kostenbesparing en minder meerkosten is op dit moment

lastig in te schatten omdat de te nemen verbeterings- en vervangingsmaatregelen nog niet goed bekend zijn.

5.2 AANBEVELINGEN

De samenwerking levert een relatief gelijkwaardige bijdrage aan de 4K’s. Aandachtspunt is de relatief lagere

bijdrage aan vermindering van de kwetsbaarheid. Zolang de kwetsbaarheid niet verbetert ontstaat er geen of

onvoldoende ruimte voor kennisontwikkeling. De kwaliteit van oplossingen en maatregelen vertoont op haar

beurt weer een sterke samenhang met de ontwikkeling van het kennisniveau. Het is om deze reden dat

deelnemers aan het waterportaal blijvend alert moeten zijn om niet in de waan van de dag te vervallen. Door

prioriteiten te stellen en planmatig te handelen ontstaat de benodigde ruimte om structureel invulling te geven

aan het meerjarenprogramma. Het aanstellen van een objectieve projectmanager kan hierbij ondersteunend

werken.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

47

ZORGPLICHT STEDELIJK AFVALWATER

Bestaande situatie

doel werkveld reactief behoudend doelmatig

natuur en milieu vuilemissiereductie emissiespoor waterkwaliteitsspoor immisiespoor

Nieuwbouw

werkveld reactief behoudend doelmatig

natuur en milieu bebouwde kom scheiden

waterstromen


+ reguleren


+ reguleren

+ hergebruik proceswater

natuur en milieu buitengebied geen richtlijnen drukriolering / IBA’s CBA’s

+ energie/grondstoffenwinning

ZORGPLICHT HEMELWATER

Bestaande situatie


kwaliteit

leefomgeving

beperken water op straat ingrijpen bij structurele

problemen

rioolverbetering op

basis van urgentie en

modellering

verbetering op basis van

meldingen, metingen,

modellering, urgentie

natuur en

milieu

hemelwaterverwerking

eigen terrein

informeren stimuleren verplichten (redelijkerwijs)

natuur en

milieu

vuilemissiereductie herstel

foutaansluitingen

scheiden

waterstromen +

verplicht kleurgebruik

scheiden waterstromen +

verplicht kleurgebruik +

hemelwatervoorzieningen

BIJLAGE 1 Strategieën

In navolgende tabellen is een overzicht opgenomen van de bandbreedte van strategieen zoals geinventariseerd en

aangevuld met kennis en praktijkervaring.


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

48

Nieuwbouw


kwaliteit

leefomgeving

beperken water op straat geen borging

afvoercapaciteit

borgen ondergrondse

afvoercapaciteit

borgen ondergrondse +

bovengrondse

afvoercapaciteit

natuur en

milieu

hemelwaterverwerking

eigen terrein

niet kleine buien kleine buien

+ grote buien

natuur en

milieu

vuilemissiereductie scheiden

waterstromen

scheiden waterstromen +

hemelwatervoorzieningen

streefkwaliteit

oppervlaktewater

bepaalt type systeem en

benodigde

voorzieningen

ZORGPLICHT GRONDWATER

Bestaande situatie

Werkveld reactief behoudend doelmatig

kwaliteit

leefomgeving

beperken

grondwateroverlast

geen borging

ontwatering

+ waterloket

waterloket + borgen

ontwatering

waterloket

+ borgen ontwatering

+ onderzoeksplicht

Nieuwbouw

werkveld reactief behoudend Doelmatig

kwaliteit

leefomgeving

beperken

grondwateroverlast

keuze toepassing

ontwateringsmiddelen

op basis van nieuwe

peilbuis

Keuze toepassing

ontwateringsmiddelen op

basis van basis

grondwatermeetnet

Keuze toepassing

ontwateringsmiddelen op

basis van basis

grondwatermeetnet

+ toepassen

voorkeursvolgorde

ZORGPLICHT ZUIVEREN AFVALWATER

Bestaande situatie


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

49


volksgezondheid afvalwater particulieren innemen innemen innemen

volksgezondheid afvalwater zorginstellingen innemen innemen innemen ondre

voorwaarden

volksgezondheid afvalwater bedrijven innemen innemen innemen onder

voorwaarden

natuur en milieu regenwater/grondwater/rioolvreemd

water

innemen innemen onder

voorwaarden

innemen onder

voorwaarden

Nieuwbouw


volksgezondheid afvalwater particulieren innemen innemen innemen

volksgezondheid afvalwater zorginstellingen innemen innemen +

voorbehandelen

innemen +

voorbehandelen +

nazuiveren

volksgezondheid afvalwater bedrijven innemen innemen +

voorbehandelen

proceswater niet

innemen

natuur en milieu regenwater/grondwater/rioolvreemd

water

innemen innemen onder

randvoorwaarden

niet innemen

RIOOLVERVANGING


vervangen/repareren op basis van calamiteiten

en levensduur

op basis van globale

inspecties

+ levensduur

+ werk met werk maken

op basis van gedetailleerde

inspecties

+ levensduur

+ werk met werk maken

+ rekening houden met

omgevingsfactoren


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

50

RIOLERINGSBEHEER


reiniging en inspectie vast % per jaar objectgewijs

+ globale inspecties

clustergewijs

+ globale inspecties

gegevensbeheer op orde brengen in eigen beheer

+ op orde houden

shared service

+ op orde houden

meten en monitoren spoor 1 spoor 1 + 2 spoor 1 + 2 + 3

KOSTENDEKKING EN MIDDELEN


financial engineering Kapitalliseren

+ egalisatiereserve riolering

Conform BBV Conform BBV

+ ideaal complex

formatie maximaal extern

uitbesteden

minimaal extern uitbesteden minimaal extern uitbesteden

+ maximaal samenwerken


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

51

BIJLAGE 2 Financiële opgave (landelijk)


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

52

Wet milieubeheer

Zorgplicht stedelijk afvalwater

Artikel 10.33

1. De gemeenteraad of burgemeester en wethouders dragen zorg voor de inzameling en het transport van

stedelijk afvalwater dat vrijkomt bij de binnen het grondgebied van de gemeente gelegen percelen, door middel

van een openbaar vuilwaterriool naar een inrichting als bedoeld in artikel 3.4 van de Waterwet.

2. In plaats van een openbaar vuilwaterriool en een inrichting als bedoeld in het eerste lid kunnen afzonderlijke

systemen of andere passende systemen in beheer bij een gemeente, waterschap of een rechtspersoon die door

een gemeente of waterschap met het beheer is belast, worden toegepast, indien met die systemen blijkens het

gemeentelijk rioleringsplan eenzelfde graad van bescherming van het milieu wordt bereikt.

Hemel- en grondwaterverordening

Artikel 10.32a

1. De gemeenteraad kan bij verordening bepalen dat:

a. bij het brengen van afvloeiend hemelwater of van grondwater op of in de bodem of in een voorziening voor

de inzameling en het transport van afvalwater, wordt voldaan aan de in die verordening gestelde regels, en

b. het brengen van afvloeiend hemelwater of van grondwater in een voorziening voor de inzameling en het

transport van stedelijk afvalwater binnen een in die verordening aangegeven termijn wordt beëindigd.

2. Van de mogelijkheid, bedoeld in het eerste lid, onderdeel b, wordt geen gebruikgemaakt, indien van degene

bij wie afvloeiend hemelwater of grondwater vrijkomt redelijkerwijs geen andere wijze van afvoer van dat

water kan worden gevergd.

Waterwet

Zorgplicht zuivering

Artikel 3.4

BIJLAGE 3 Wetteksten zorgplichten


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

53

1. Zuivering van stedelijk afvalwater gebracht in een openbaar vuilwaterriool geschiedt in een daartoe

bestemde inrichting onder de zorg van een waterschap. Een zodanige inrichting kan worden geëxploiteerd

door het waterschap zelf dan wel door een rechtspersoon die door het bestuur van het waterschap met die

zuivering is belast.

2. In afwijking van het eerste lid kunnen het bestuur van het betrokken waterschap en de raad van een

betrokken gemeente op voorstel van één van beide partijen besluiten, dat de zuivering van daarbij aangewezen

stedelijk afvalwater in die gemeente, vanaf een daarbij te bepalen tijdstip, geschiedt in een daartoe bestemde

inrichting onder de zorg van die gemeente. Een besluit als bedoeld in de vorige volzin kan slechts worden

genomen op grond dat zulks aantoonbaar doelmatiger is voor de zuivering van stedelijk afvalwater.

3. Het bestuur van het waterschap en de raad van de betrokken gemeente beslissen op een voorstel als bedoeld

in het tweede lid, binnen één jaar na de dag waarop het door de raad van de betrokken gemeente dan wel door

het bestuur van het waterschap is ontvangen. Bij gebreke van overeenstemming binnen die termijn beslissen,

de beide partijen gehoord, gedeputeerde staten.

Zorgplicht hemelwater

Artikel 3.5

1. De gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders dragen zorg voor een doelmatige

inzameling van het afvloeiend hemelwater, voor zover van degene die zich daarvan ontdoet, voornemens is

zich te ontdoen of zich moet ontdoen, redelijkerwijs niet kan worden gevergd het afvloeiend hemelwater op of

in de bodem of in het oppervlaktewater te brengen.

2. De gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders dragen tevens zorg voor een doelmatige

verwerking van het ingezamelde hemelwater. Onder het verwerken van hemelwater kunnen in ieder geval de

volgende maatregelen worden begrepen: de berging, het transport, de nuttige toepassing, het, al dan niet na

zuivering, terugbrengen op of in de bodem of in het oppervlaktewater van ingezameld hemelwater, en het

afvoeren naar een zuiveringtechnisch werk.

Zorgplicht grondwater

Artikel 3.6

1. De gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders dragen zorg voor het in het openbaar

gemeentelijke gebied treffen van maatregelen teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand


Asr.gkbd sfdf

076118430:0.1 ARCADIS

54

voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken, voor zover het treffen

van die maatregelen doelmatig is en niet tot de zorg van het waterschap of de provincie behoort.

2. De maatregelen, bedoeld in het eerste lid, omvatten mede de verwerking van het ingezamelde grondwater,

waaronder in ieder geval worden begrepen de berging, het transport, de nuttige toepassing en het, al dan niet

na zuivering, op of in de bodem of in het oppervlaktewater brengen van ingezameld grondwater, en het

afvoeren naar een zuiveringtechnisch werk.

Samenwerking

Artikel 3.8

Waterschappen en gemeenten dragen zorg voor de met het oog op een doelmatig en samenhangend

waterbeheer benodigde afstemming van taken en bevoegdheden waaronder het zelfstandige beheer van

inname, inzameling en zuivering van afvalwater.

Uitvoering Watertaken...Uitvoering Watertaken 076118430:0.1 ARCADIS 1 Inhoud Samenvatting 3 1...

Documents

Transcript of Uitvoering Watertaken...Uitvoering Watertaken 076118430:0.1 ARCADIS 1 Inhoud Samenvatting 3 1...