UITNODIGING Algemene ledenvergadering

Woensdag 19 mei 2010In Lommerrijk aan de Straatweg 99Zaal open vanaf 19.30 uurAanvang programma 20.00 uur

Thema:Vernieuwing

Jaarrekening 2009 en begroting 2010

Slopen of aanpassen in Schiebroek

‘Schildjeshuis‘ van dichtbij bekekenFoto’s markante

nieuwbouw

VERENIGING STEDEBOUWKUNDIG WIJKBEHOUD

HILLEGERSBERG • SCHIEBROEK • TERBREGGEMei 2010 – Nr. 65

Vernieuwing

Algemene Ledenvergadering VSW

Foto omslag: Het nieuwe medische centrum van Schiebroek. Foto: Piet Mulder.

Programma19:30 uur Zaal open

U bent al van harte welkom en de koffie staat voor u klaar20:00 uur Opening

door Hans Mani, voorzitter van de VSW20:10 uur Naoorlogse stedenbouw in Schiebroek

Nadat we vorig jaar de blik hebben gericht op de naoorlogse archi-tectuur in onze deelgemeente willen we nu de aandacht richten op de naoorlogse stedenbouw. Dat ook daar veel interessants over is te melden hoort u vanavond bij een inleiding van Gert Jan te Velde van het bureau Van Schagen Architecten.

20:45 uur Pauze21:15 uur Algemene Ledenvergadering VSW

1. Opening door de voorzitter2. Notulen Algemene Ledenvergadering van 27 mei 2009

zie pagina 4 en 53. Jaarverslag 2009 van de secretaris

zie pagina 8 en 94. Jaarrekening 2009 en begroting 2010 door de penningmeester

zie pagina 6 en 7 Benoeming van de kascontrole commissie 2010 Voorstel vaststelling minimum ledenbijdrage.

5. Vaststelling geactualiseerd VSW Schildjesreglement6. Benoeming bestuursleden van de VSW.

Reglementair treden af mevrouw Ivonne Koedam en Norman Langelaan. Tot genoegen van het bestuur hebben beiden zich her-kiesbaar gesteld. Het bestuur stelt voor Ivonne Koedam en Norman Langelaan voor een nieuwe periode als bestuurslid te benoemen. Hans Mani treedt terug als voorzitter. Agnes van Zoelen heeft zich bereid verklaard deze functie op zich te nemen. Hat bestuur stelt voor Agnes van Zoelen te benoemen als voorzitter van het VSW bestuur. Daarmee wordt de functie van penningmeester vacant. Het bestuur is nog op zoek naar een geschikte vervanging en hoopt u daar tijdens de ALV een voorstel over te kunnen doen.

7. Vragen en opmerkingen van de leden22:15 uur Afsluiting

Met dank aan de aanwezige VSW leden

Woensdag 19 mei 2010 in Lommerrijk aan de Straatweg 99

Slopen of aanpassen?

De kwaliteit van het Kern en Plassengebied wordt breed erkend en is, op een enkel ‘pijnpunt’ na, vastgelegd in bestemmingsplan, beeldkwaliteitplan en koepelnota Welstand. Het is tijd de ener-gie nu te gaan richten op andere kwaliteitsaspecten die ook onze aandacht verdienen. Vorig jaar heeft Rob Limburg, lid van onze commissie Studie en Inventarisatie, in zijn inleiding op de Algemene Ledenvergadering prachtige voorbeelden van naoorlogse architectuur in onze deel-gemeente laten zien. Op voordracht van de schildjescommissie heeft het bestuur voorgesteld het schildjesreglement aan te passen zodat ook markante objecten van recente datum in aanmerking voor een VSW-schildje kunnen komen. Deze gebouwen voegen nieuwe kwaliteit toe en worden mogelijk door volgende generaties als monumenten uit onze tijd gekoesterd. Vanuit dit perspec-tief is het dus goed dat er wordt gebouwd en verbouwd in onze deelgemeente. Mits het maar behoedzaam en met respect voor aanwezige kwaliteiten wordt gedaan. Gedoseerde vernieuwing levert woonwijken met een historische gelaagdheid een eigenheid die in nieuwbouwwijken niet wordt aangetroffen. Het verleden geeft aan onze woonomgeving een eigen ‘bezieling’.

Niet alleen de naoorlogse architectuur, maar ook de naoorlogse stedenbouw in onze deelge-meente verdient onze aandacht. Op dit moment wordt in Schiebroek het nodige ‘geherstructu-reerd’. Delen van de wijk, gebouwd als tuinstad voor het gezinsleven in de jaren ’50, voldoen niet meer aan de wooneisen van onze huidige gemêleerde en geïndividualiseerde maatschappij. Hier is de vraag aan de orde of we daartoe de oude woonblokken moeten slopen om opnieuw te begin-nen, of dat de bestaande bebouwing kan worden getransformeerd en aangepast aan de huidige eisen, met de erfenis van de 20e eeuw als meerwaarde.Het Rotterdamse bureau Van Schagen Architecten, al viermaal winnaar van de ‘Nationale Renovatie Prijs’, is bekend om hun ‘ontwerpmethoden voor stedelijke herstructurering’, waarbij de bestaande stad als uitgangspunt wordt genomen. De heer Gert Jan te Velde van het bureau en inwoner van Schiebroek zal tijdens de Algemene Ledenvergadering een inleiding geven over de kwaliteiten van de naoorlogse stedenbouw in Schiebroek en hoe die kunnen worden benut in de huidige stedenbouwkundige opgaven.

Tot slot wordt het tijd dat ook het VSW-bestuur vernieuwt. Na tien jaar voorzitter te zijn geweest is het tijd de fakkel over te dragen en plaats te maken voor nieuwe bestuurskwaliteit. Ik ben zeer verheugd dat Agnes van Zoelen zich bereid heeft verklaard de (virtuele) voorzittershamer van mij over te nemen en met nieuw elan richting te geven aan het beleid van onze vereniging. Als actief en geïnteresseerd lid blijf ik me daarbij inzetten voor het VSW-bestuur. Ik wil u allen hartelijk danken voor het vertrouwen en de steun die we als bestuur al die jaren van u hebben ontvangen en wens Agnes natuurlijk veel succes in haar nieuwe functie.

Hans Mani, voorzitter VSW

2 3

Voorzitter Hans Mani opent de vergade-ring en heet de ruim 70 in Lommerrijk aanwezigen van harte welkom. Hij staat stil bij enkele hoogtepunten uit het afgelopen jaar en vraagt aandacht voor actuele ontwikkelingen:

de toekenning van de Rotterdamse Vrijwil-1. ligersprijs 2008; de VSW zal het hiermee gewonnen geldbedrag besteden aan de res-tauratie van het hek om het kerkhof aan de Ringdijk; het aanvaarden door de gemeenteraad van 2. Rotterdam van het Burgerinitiatief de dorpskern van Hillegersberg en de Bergse Plassen tot beschermd stadsgezicht te ver-klaren en de kwaliteiten van dit gebied ver-der te beschermen door het opstellen van een conserverend bestemmingsplan en het beeldkwaliteitplan aan te passen en in de Koepelnota Welstand op te nemen; het boekje, dat door de deelgemeente werd 3. uitgegeven ter gedenking van de Joodse in-woners van Hillegersberg en Schiebroek en dat nu gratis aan de aanwezigen ter beschik-king wordt gesteld; het boekje, dat door de heer Vennik werd ge-4. schreven over de geschiedenis van Hillegers-berg (geen VSW-uitgave) en dat vanavond bij de schrijver kan worden gekocht; het verzoek, dat de VSW heeft gekregen 5. van de deelgemeente om een boekje te maken over de raadhuizen, die er in Hille-gersberg en Schiebroek zijn geweest; toen besloten werd het grootschalige com-6. plex rond AH aan de Grindweg te bouwen, werd beloofd Huize Bergsteyn, dat daar-voor gesloopt moest worden, op een ande-

re plaats te herbouwen. Inmiddels heeft zich een initiatiefnemer gemeld, die inmid-dels met de VSW in gesprek is over de rea-lisatie van zijn plannen.

ThemaVervolgens geeft hij het woord aan Rob Limburg, lid van de VSW-commissie Studie en Inventarisatie, die het thema van vanavond gaat behandelen: moderne architectuur. Aan de hand van een boeiende presentatie met fraaie afbeeldingen geeft deze een overzicht van staaltjes van moderne architectuur, die in de naoorlogse periode met name in en rond het Molenlaankwartier zijn verrezen. Getuige de vele geïnteresseerde vragen die worden gesteld, wordt zijn betoog met aandacht door de aanwezigen gevolgd.

JaarvergaderingNa een korte pauze volgt het formele gedeelte van de avond, waar de jaarstukken worden besproken. Bij dit gedeelte zijn 48 stemgerech-tigde leden aanwezig.Over de notulen van de Algemene Leden-vergadering van 28 mei 2008 zijn geen opmer-kingen en deze worden ongewijzigd vastge-steld, evenals het Jaarverslag 2008.Penningmeester mevrouw Agnes van Zoelen geeft een korte toelichting op de Jaarrekening 2008 en de Begroting 2009. Zij deelt mee, dat het eenmalige bijdrage van € 7500,-- slaat op het geldbedrag, dat de VSW heeft gekregen bij het winnen van de Rotterdamse Vrijwilligers-prijs. De lasten zijn enigszins lager uitgevallen dan begroot, aangezien inmiddels het Baar-

huisje voor archief en opslag in gebruik is genomen en er dus niet het hele jaar huur voor

de ruimte in de Kubus behoefde te worden betaald. Bovendien werd voor Tussen Wilgen-plas en Rotte gebruik gemaakt van iets dunner papier, waardoor op drukkosten kon worden bespaard. In 2008 is geen nieuwe publicatie verschenen. De post juridische kosten slaat op onze bij-drage in de kosten van de second opinion en de rechtszaak over de verleende momumen-tenvergunning voor de aanbouw aan het Raadhuis. Zij stelt voor voor volgende jaren weer een dergelijke post op de begroting op te nemen voor het geval een dergelijke actie nog-maals nodig zou zijn. De subsidies die in 2008 aan de VSW zijn toegekend waren eenmalig en hadden betrekking op de restauratie van het Baarhuisje. Deze is inmiddels afgerond; voor de komende jaren zullen er kosten voor exploi-tatie en onderhoud van het Baarhuisje op de rekening staan. Zij stelt voor het batig saldo toe te voegen aan het publicatiefonds. Gevraagd wordt, waarom de besteding van de € 7500 van de Vrijwilligersprijs niet is opge-nomen in de begroting van 2009, als het de bedoeling is dit bedrag voor de restauratie van het hek van het Baarhuisje te gebruiken. Mevrouw Van Zoelen antwoordt, dat deze nog niet in 2009 gerealiseerd wordt. Verder zijn er geen vragen. De kascontrolecom-missie deelt mee, dat zij de stukken van de pen-ningmeester in orde heeft bevonden en stelt voor haar te dechargeren van het door haar gevoerde beleid. Dit voorstel wordt door de vergadering bij acclamatie aangenomen, evenals de jaarrekening 2008 en de begroting 2009.

De voorzitter zegt de, helaas afwezige, Jaap van Klaveren, die aftreedt als lid van de kascontro-

Verslag Algemene Ledenvergadering 27 mei 2009

‘Vrijwilligersprijs dankzij mensen in het veld’

lecommissie, dank voor zijn werkzaamheden in deze commissie. In zijn plaats wordt bij acclamatie benoemd T. van Rietschoten, die deze benoeming welwillend aanvaardt.

SchildjesreglementDe voorzitter deelt mee, dat het schildjesregle-ment nu alweer zo’n 29 jaar meegaat en dat er in die tijd 58 schildjes zijn uitgereikt aan eige-naren van bouwwerken en/of locaties van cultuur-historisch en/of architectonisch belang in de deelgemeente, die deze met bij-zondere zorg in stand gehouden of gerestau-reerd hebben. Op initiatief van de voorzitter van de Schildjescommissie is een discussie ont-staan of het ook niet mogelijk zou moeten zijn modernere werken te waarderen, die zich onderscheiden door hun architectonische kwaliteiten en een verantwoorde inpassing met respect voor de omgeving. Deze discussie is uitgemond in het voorstel, het schildjesre-glement te wijzigen in die zin, dat aan recent opgerichte werken, die aan de bovengenoemde voorwaarden voldoen, een certificaat van waardering kan worden toegekend. Hierop ontstaat een discussie, waarbij meerdere leden er voor pleiten aan de bedoelde moderne panden ook een schildje te verlenen, eventueel in een afwijkende vorm of kleur. Het gaat er huns inziens vooral om de inspanning van de eigenaar en de kwaliteit van het resultaat te honoreren en niet de ouderdom van het pand. Uiteindelijk wordt met meerderheid van stem-men (3 stemmen tegen) besloten het voorge-legde voorstel in deze zin te wijzigen. Het bestuur zal dit in het voorstel veranderen en het daarna volgend jaar aan de Algemene Leden-vergadering ter bekrachtiging voorleggen. De voorzitter zegt dank aan de leden van de Schildjescommissie voor hun inbreng en hij prijst hen als voorbeelden van de actieve men-sen in het veld, door wie de VSW de Vrij-willgers prijs heeft gekregen.

Hij maakt graag van de gelegenheid gebruik ook enkele andere actieve leden te bedanken, als Iet Heetman, die haar functie als voorzitter van de Commissie Promotie en Voorlichting na vele actieve jaren heeft neergelegd en Lygia de Jong en Jan Vermaak, die zich uit deze com-missie terugtrekken om het wat rustiger aan te kunnen doen. De mensen, die bereid waren hun plaatsen in te nemen en ook de nieuwe leden van de commissie Studie en Inventarisatie heet hij van harte welkom.

Actuele ontwikkelingenVervolgens staat de voorzitter stil bij de ontwik-kelingen rond het Bestemmingsplan Kern en Plassen. Het nieuwe Beeldkwaliteitplan is gereed en door de deelraad aangenomen. Het kan nu in de Koepelnota worden verwerkt. De gemeente-lijke commissie Ruimtelijke Orde ning houdt op 24/25 juni een hoorzitting over het Bestem-mingsplan. Het voorbereidingsbesluit is geno-men. Lommerrijk is als wijzigingslocatie van de baan. Alleen kan de voorzitter er geen begrip voor opbrengen, dat men nu de steigers, die daar volgens het oude bestemmingsplan nog mogelijk zijn, nog snel in ere wil herstellen. Hij hoopt, dat het nieuwe bestemmingsplan snel na 25 juni kan worden vastgesteld.Met betrekking tot het Burgerinitiatief heeft het College van B&W een verzoek naar het Ministerie van OCW gezonden om de oude kern van Hillegersberg en het plassengebied tot beschermd stadsgezicht te verklaren. Hierop is nog geen antwoord gekomen. De kans, dat er een positief antwoord komt, is ove-rigens gering, omdat OCW van de beschermde stadsgezichten af wil. Men vindt, dat de beoogde bescherming beter in een conserve-rend bestemmingsplan geboden kan worden. Dit betekent, dat we des te kritischer moeten kijken naar wat er uiteindelijk in het bestem-mingsplan komt te staan. Wat betreft de voorgestelde ontwikkelingen

rond Plaswijck heeft het DB van de deelge-meente de conclusie overgenomen, dat deze op gespannen voet staan met het Beeldkwa-liteitplan. De deelraad heeft een brief geschreven aan de gemeenteraad, dat men wil vasthouden aan horeca op die plek.

Bestuurslid Norman Langelaan geeft een toe-lichting op de adviesgroep, die de deelge-meente heeft ingesteld om draagvlak te krijgen voor de ontwikkelingen op het Cossee-terrein. Hij vertegenwoordigt de VSW hierin. Hij ver-telt, dat het moeilijk zal zijn met een eenslui-dend advies te komen, omdat men niet op één lijn komt met de projectontwikkelaar. De meerderheid van de commissie vindt het Pro-gramma van Eisen niet goed: het project is veel te grootschalig voor de kleinschalige dorps-kern, er is geen goede oplossing voor aan- en afvoer van goederen en men vindt galerijwo-ningen niet meer van deze tijd. De vergadering dringt er op aan dit snel in het advies op te nemen en hier veel publiciteit aan te geven.

BestuursverkiezingDe aftredende bestuursleden Agnes van Zoelen, Wim Meijer en Hans Mani worden bij acclamatie herkozen. De laatste vermeldt, dat dit voor hem de laatste keer zal zijn, maar hij wil graag de klus met betrekking tot het bestemmingsplan afmaken.

Rondvraag en sluitingDe heer Piet Mulder deelt mee, dat hij nog steeds voorzitter is van de schildjescommissie, ook al wordt in Tussen Wilgenplas en Rotte het tegendeel gesuggereerd.Mevrouw Tineke van Oosten roept alle leden op op 24 of 25 juni zoveel mogelijk aanwezig te zijn.De voorzitter concludeert, dat er verder geen vragen of opmerkingen meer zijn. Hij dankt de leden voor hun aanwezigheid en inbreng, wenst allen wel thuis en sluit de vergadering.

Marius Heijenk, secretaris.

4 5

VERLIES- EN WINSTREKENING( € ) BATEN Realisatie 2008 Begroting 2009 Realisatie 2009 Begroting 2010Contributie leden 13.901,39 13.500,00 13.755,97 13.500,00 Donaties 535,50 500,00 550,50 500,00 Bijdrage buitengewone leden 220,38 200,00 230,38 200,00 Eenmalige bijdragen 7.572,28 0,00 32,28 0,00 Rente 1.098,72 1.700,00 1.725,61 1.650,00 Verkoop boeken e.d. 5.329,10 4.000,00 3.282,40 4.000,00 Promotie activiteiten 20,00 100,00 566,00 500,00 Promotie artikelen 56,35 100,00 27,00 50,00 Subsidies 35.050,00 0,00 0,00 0,00 Overige baten 287,00 200,00 92,50 100,00 Totaal 64.070,72 20.300,00 20.262,64 20.500,00

LASTENBestuurskosten 987,90 500,00 771,45 800,00 Baarhuisje 28.946,81 15.000,00 10.774,41 5.000,00 Drukwerk ledencontact 3.508,43 3.500,00 4.872,06 4.500,00 Vergader- en excursiekosten 1.405,20 1.500,00 1.742,55 1.500,00 Onkosten commissies 886,90 1.000,00 995,45 1.000,00 Administratiekosten 1.000,00 1.581,41 1.700,00 Lidmaatschappen 128,40 125,00 86,14 100,00 Promotie activiteiten 1.366,14 1.500,00 1.780,02 1.500,00 Productiekosten 0,00 5.000,00 7.280,69 5.000,00 Juridische kosten 837,94 0,00 0,00 1.200,00 Diversen 718,00 450,00 166,47 450,00 Onvoorzien 100,00 450,00 595,00 450,00 Totaal 38.885,72 30.025,00 30.645,65 23.200,00

Saldo 25.185,00 (9.725,00) (10.383,01) (2.700,00)

BALANS ( € )

ACTIVA 31-12-2006 31-12-2007 31-12-2008 31-12-2009Giro, Banken 55.952,25 56.132,35 81.269,35 70.891,84 Totaal 55.952,25 56.132,35 81.269,35 70.891,84

PASSIVAReservefonds 8.437,08 18.697,15 38.553,05 32.168,33 Vooruitontvangen contributies 48,50 80,00 32,00 37,50 Reservering lustrum 1.000,00 0,00 0,00 0,00 Nog te betalen rekeningen 0,00 0,00 0,00 0,00 Publicatiefonds 46.466,67 37.355,20 42.684,30 38.686,01 Totaal 55.952,25 56.132,35 81.269,35 70.891,84

Jaarrekening 2009 en begroting 2010

Realisatie 2009Het ontvangen bedrag voor de contributie komt iets hoger uit dan het vermelde bedrag op de begroting van 2009. De verkoop van boeken is dit jaar wat lager uitgevallen dan ver-wacht, omdat pas aan het eind van het jaar een nieuw boekwerk is uitgebracht. De extra inkomsten hiervan zullen pas in 2010 merk-baar zijn. De inkomsten van de geslaagde excursiebijeenkomsten in het Raadhuis zijn in de post Promotie-activiteiten opgenomen. De verkoop van promotieartikelen is enigszins achtergebleven bij de begroting. De overige posten aan de batenkant komen nagenoeg met de begrote posten overeen.

Aan de lastenkant zien we dat het gereser-veerde bedrag voor het Baarhuisje dit jaar voor een groot deel is verbruikt. Een deel van deze kosten betreft het aanleggen van de verwar-ming. De kosten voor drukwerk zijn ten opzichte van wat in de begroting was opgeno-men, dit jaar gestegen. Dit komt onder andere door hogere kosten voor een professionele opmaak van Tussen Wilgenplas en Rotte, maar ook door een toename in de verzendkosten. Omdat er, zoals reeds hierboven vermeld, dit jaar een nieuwe uitgave het licht heeft gezien is de post Productiekosten wat hoger uitgeval-len dan begroot. Voor de post Juridische kos-ten zijn dit jaar geen uitgaven gedaan. De rest van de posten aan de lastenkant komt nage-noeg overeen met de begroting.

Als resultaat moeten we 2009 met een negatief saldo van € 10.383,01 afsluiten, zoals ongeveer de verwachting was. Het Publicatiefonds is

Toelichting op jaarrekening 2009 en begroting 2010

netto met € 3.998,29 afgenomen en het Reservefonds is met € 6.384,72 afgenomen.

Begroting 2010Aan de batenkant komen de bedragen voor een groot deel met de in 2009 gerealiseerde bedragen overeen. Ook aan de lastenkant volgen de bedragen in grote lijn de in 2009 uitgegeven bedragen. Voor de in 2010 ge plande werkzaamheden aan het Baarhuisje is € 5.000,00 in de begroting opgenomen: er zul-len nog kosten gemaakt worden voor onder andere de beveiliging van het Baarhuisje, maar verder zullen ook kosten voor beheer en onder-houd nodig zijn. Dit jaar verwachten wij dat er een nieuwe publicatie uit zal komen, waar-voor een bedrag van € 5.000,00 wordt begroot voor de post Productiekosten. Deze kosten zullen wederom ten laste komen van het Publicatiefonds, waar het ook voor bedoeld is. De verwachting is dat, vanwege lopende zaken, in 2010 kosten gemaakt zullen worden voor juridische bijstand.Volgens deze begroting zullen baten en lasten naar verwachting in 2009 een negatief saldo opleveren van € 2.700,00.

BalansHet Reser vefonds is afgenomen tot € 32.168,33. Dit jaar zijn er voor € 37,50 contri-buties vooruit ontvangen. Het Publicatiefonds is enerzijds toegenomen door de ontvangsten van verkochte boeken. Netto is dit fonds afge-nomen tot € 38.686,01. Ook de komende jaren zal dit fonds voor publicaties gebruikt worden. Op de balans zijn niet opgenomen bezittingen van de vereniging zoals kantoor-

behoeften, drukwerk, acceptgirokaarten, boe-ken, etc. Deze bezittingen worden steeds in het jaar van aanschaf afgeschreven.

De penningmeester, agnes van Zoelen

6 7

Terugblik op het VSW-jaar 2009

Helaas leidde dit er niet toe, dat de wijzigings-bevoegdheden, die nodig zijn om de voorge-nomen hoogbouw op de plek van het Van der Valk-restaurant en de grootschalige ontwikke-lingen op het Cossee-terrein mogelijk te maken, waren verdwenen uit het bestemmingsplan dat uiteindelijk door de Rotterdamse gemeente-raad werd vastgesteld. Bovendien bleef de mogelijkheid bestaan om op grote percelen aan de Straatweg de bestaande huizen af te breken en met een veel groter volume terug te bouwen. Alle argumenten, die onder meer door de VSW in de diverse inspraakrondes werden aangedra-gen, ten spijt.De Vereniging tot behoud van Kern en Plassen heeft het initiatief genomen bij de Raad van State beroep aan te tekenen tegen het vastgestelde bestemmingsplan. De VSW heeft zich hierbij aangesloten, evenals de Vereniging Bergse Plassen en de Stichting Berg en Broek. Voor de onderbouwing van dit beroep is een second opi-nion gevraagd aan de deskundigen van de

Stichting Dorp Stad en Land. Het beroep zal in de loop van 2010 worden behandeld.

Op de Algemene Ledenvergadering op woens-dag 27 mei in Lommerrijk hield Rob Limburg een boeiende lezing over de moderne architec-tuur, die de laatste jaren in ons werkgebied is gerealiseerd. Hij illustreerde zijn betoog met fraaie door hemzelf gemaakte opnamen. De aftredende bestuursleden Hans Mani, Agnes van Zoelen en Wim Meijer werden bij acclama-tie herkozen. Tijdens deze vergadering werd ook

een aanzet gegeven voor het wijzigen van het Schildjesreglement. Ook moderne panden, die zich onderscheiden door hun architectonische kwaliteit en die met respect voor en passend in de omgeving zijn gebouwd, kunnen voortaan voor een schildje in aanmerking komen. Het schildje, dat in 2009 werd toegekend, ging desalniettemin naar een geslaagde restauratie, dit-maal van de villa Swaenenhof aan de Straatweg.

Op Open Monumentendag op 12 september ontving de VSW zelf een schildje: het Monu-

Het jaar 2009 stond vooral in het teken van het nieuwe bestemmingsplan Kern en Plassen. In het jaarverslag 2008 stond vol trots vermeld, dat een groot deel van zienswijzen van de VSW door de deelraad van Hillegersberg-Schiebroek was overgenomen. Bovendien had de gemeenteraad van Rotterdam het burgerinitiatief om de Hillegersbergse dorpskern en het plassengebied tot beschermd stadsgezicht te verklaren unaniem ondersteund.

menten schildje van het Historisch Genootschap Roterodamum. Dit werd toegekend voor de restauratie van het Baarhuisje. De prijs werd uit-gereikt door de voorzitter van dit genootschap, Melanie Post van Ophem, samen met Jack Fens, voorzitter van de monumentencommissie. Het bedrag, dat de VSW in 2008 ontving als winnaar van de Rotterdamse Vrijwilligersprijs, zal besteed worden om deze restauratie af te ronden met een grondige reparatie van het beeldbepalende toegangshek. In 2009 werden de voorbereidingen hiervoor getroffen en er is goede hoop, dat de daadwerkelijke restauratie in 2010 zal plaatsvinden.

De excursie met een rondleiding door het gerestaureerde voormalige Raadhuis aan de C.N.A. Looslaan op 19 september bleek zoveel belangstellenden te trekken, dat het onmoge-lijk was al deze mensen in één keer te ontvan-gen. Voor degenen, die toen teleurgesteld moesten worden, werd op 28 november een tweede rondleiding georganiseerd. Architect Wout Putter vertelde beide keren op boeiende

wijze over de geschiedenis van het gebouw, maakte aanschouwelijk welke problemen hij bij de restauratie tegenkwam en hoe hij deze had opgelost. En landschapsarchitecte Tineke van Oosten leidde de bezoekers rond door de tuin, toonde welke elementen van het oor-spronkelijke ontwerp hierin nog herkenbaar zijn en maakte hen deelgenoot van haar plan-nen hoe deze tuin weer in de oorspronkelijke luister te herstellen.

Op de najaarsvergadering op 18 november gaf Henk Bouwman van HKB-Stedenbouw-kundigen een uiteenzetting over het door hem opgestelde beeldkwaliteitplan voor het Kern- en Plassengebied. Dit plan zal volgens de toe-zegging van wethouder Karakus na vaststelling worden opgenomen in de Koepelnota Welstand en dienen als basis voor het wel-standsbeleid, dat in het betreffende gebied wordt gevoerd. Tijdens deze vergadering werd ook het nieuwe boek gepresenteerd, dat aan het fonds van publicaties werd toegevoegd: “Opeens vielen we onder de Coolsingel”. Deelgemeente-bestuurder Anton Stapelkamp voert hierin de lezer mee naar de tijd, toen Hillegersberg nog een zelfstandige gemeente was. Al meteen na de presentatie mocht dit boek zich in een grote belangstelling verheugen. Van de deelgemeente werd de opdracht ont-vangen een boek te maken over de verschil-lende panden, die vroeger in de toen nog zelfstandige gemeenten Hillegersberg en Schiebroek als raadhuis hebben gediend. In het verslagjaar werd enthousiast begonnen met het verzamelen van het materiaal.

De organisatie van de bovengenoemde activi-teiten was als vanouds weer in handen van de commissie Promotie en Voorlichting, na het aftreden van de onverwoestbare Iet Heetman als voorzitter nu onder leiding van Hilde Vaatstra. Ook bij verschillende evenementen, zoals het jazz-festival, de Rotterdamse Dorpen-dag en Open Monumentendag was de com-missie weer met een stand present, waar infor-matie over de VSW werd gegeven en VSW-publicaties werden verkocht. Vele nieuwe leden mochten welkom worden geheten. Helaas werd deze ledenaanwas weer teniet gedaan door de veroudering van het ledenbe-stand, waarbij wij leden verloren door overlij-den of hoge ouderdom.

Door het aantreden van enkele nieuwe com-missieleden heeft de commissie Studie en Inventarisatie zich met hernieuwd elan gestort op het in kaart brengen van wat in onze deel-gemeente waard is om behouden te worden.Ook werden vorderingen geboekt op het gebied van de herbouw van Huize Bergsteyn, dat moest wijken voor de nieuwbouw aan de Grindweg/ hoek Argonautenweg. Er heeft zich een initiatiefnemer gemeld, die in goed overleg met de VSW plannen heeft ontwik-keld dit fraaie pand zo goed mogelijk in de oude luister te herbouwen. In het verslagjaar werden plannen ontwikkeld voor de vernieuwing van de website van de VSW. Tevens werd een aanvang gemaakt met de digitalisering van het archief, waardoor veel informatie, waarover de VSW beschikt, digi-taal kan worden opgeslagen en zo mogelijk via de website toegankelijk gemaakt.

Kortom, 2009 was een jaar, waarin niet alle wensen van de VSW werden gehonoreerd, maar waarin met volle overtuiging werd door-gewerkt om datgene te behouden, wat Hillegersberg, Schiebroek en Terbregge de moeite waard maakt en daar zoveel mogelijk bekendheid aan te geven.

Marius Heijenk,

secretaris

Hans Mani ontvangt uit handen van toenmalig wethouder Jantine Kriens de trofee plus bijbehorende cheque ter waarde van 7500 euro.

Veel belangstelling voor de rondleiding door het voormalig raadhuis CNA Looslaan en de tuin.

Melanie Post van Ophem van Roterodamum reikt de oorkonde behorend bij het monumentenschildje uit. Midden Hans Mani (voorzitter VSW), rechts Jack Fens.

8 9

Tijdens de Algemene Ledenvergadering geeft Gert Jan te Velde een lezing over de naoorlogse bouw in Schiebroek. Gert Jan te Velde woont in Schiebroek en is lid van de VSW. Hij is directeur-partner van Van Schagen architekten te Rotterdam dat in Schiebroek heeft gewerkt aan de nieuwbouw rondom het Ganzerikplein en de renovatie van het complex 1 aan de Adrianalaan. Hieronder vast een voorproefje, zeg maar gerust voorproef:

Vroeg-naoorlogse woningbouw in Schiebroek

‘ We moeten zuinig zijn op de kwaliteiten’

In onze deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek is ongeveer de helft van de wonin-gen gebouwd in de eerste twee decennia na de oorlog, zeg maar tussen 1950 en 1970. Een belangrijk deel daarvan is gerealiseerd als soci-ale huurwoning. Amper 50 jaar oud is een deel van deze woningen al weer gesloopt en vervan-gen door weer nieuwere woningen: vernieu-wing rond het Ganzerikplein in Schiebroek, het Lupine project in Schiebroek-Noord en de sloop-nieuwbouw van 110-Morgen. Bovendien staan in Schiebroek-Zuid nog meer woningen op de sloopnominatie. Wat waren de achtergronden van de bouw van deze woningen in de jaren ’50, wat zijn hun kwaliteiten en hun problemen? Moeten of moesten deze woningen wel gesloopt worden? Krabben we ons over twintig of vijftig jaar niet op het hoofd over zoveel domheid om deze woningen te slopen, zoals we nu soms hoofd-schuddend kunnen reageren op de sloop tien of twintig jaar geleden van woningen van eind 19e eeuw of begin 20ste eeuw. Of is sloop onvermijdelijk voor een goede, toekomstbe-stendige woonwijk?

Ontstaan naoorlogs SchiebroekIn twee publicaties van de VSW (VSW, 2003 en VSW, 2004) wordt het ontstaan van Schiebroek beschreven. Schiebroek ligt in de voormalige Schiebroeksche Polder die eind 18e eeuw is

drooggelegd. In deze drooglegging is een patroon van sloten en tochten (ten behoeve van afwate-ring op de boezem) ontstaan dat loodrecht staat op de begrenzingen van de polder, zeg maar de Ringdijk en de Bovendijk inclusief een opmer-kelijke hoekverdraaiing (zie afbeelding bij artikel Schiebroek 1934). De voor Schiebroek zo karak-teristieke singels zijn eigenlijke de oorspronke-lijke tochten met aan weerszijden straten inclu-sief de hoekverdraaiing. Op basis van de struc-tuur van singels en sloten worden in de jaren ’30 twee clusters woningen gerealiseerd (rondom de Adrianalaan en het Molenlaankwartier): een versteende polderstructuur. In het boek ‘Van Pendrecht tot Ommoord’ worden de achtergronden van de bouw van het naoorlogse Schiebroek en 110-Morgen kort beschreven. Als Rotterdam Schiebroek in de

oorlog annexeert ligt er een ‘Algemeen Plan van Aanpak’ van de hand van H. Russcher (1935), gemaakt in opdracht van de dan opgeheven gemeente Schiebroek. Dit plan volgt het patroon van singels en sloten met tussen de singels steeds een open binnengebied waarom-heen de woonbuurten zijn gegroepeerd; er ontstaat een reeks van ruimte (zie afbeelding 1). Alleen een route vanaf Hillegersberg (onge-veer huidige entree Plaswijckpark) naar het geplande Wilgenplasstation snijdt door dit patroon heen, daarmee de belangrijkheid van deze route benadrukkend. Het winkelgedeelte van de huidige Peppelweg is het enige deel dat daarvan gerealiseerd is. In 1949 maakt P. Gorter van de Dienst Stadsontwikkeling een zoge-naamd ‘voltooiingsplan’ voor het huidige Schiebroek-Midden dat op twee essentiële pun-ten afwijkt van het plan van Russcher: alle woonstraten worden licht gebogen om een gesloten perspectief te creëren en om de naoor-logse woningnood te lenigen wordt het pro-gramma van eengezinswoningen voor een groot deel omgezet in portieketageflats. Het programma mag dan modern zijn (meergezins-woningen), de architectuur is nog licht traditi-oneel (metselwerk, schuine kappen, schoorste-nen, articulatie entreepartijen). De woning-blokken rondom het Ganzerikplein zijn ont-worpen door het architectenbureau van Jos en Leo de Jonge en J. van Bokkum.

Schiebroek-Zuid is in alle opzichten een slag ‘modernistischer’ dan Midden. De stedenbouw-kundige structuur volgt de opzet van herhaalbare eenheden (‘stempels’) zoals die bijvoorbeeld ook al in Pendrecht en later in Lombardijen en Ommoord zijn toegepast; de woongebouwen staan niet meer aan straten, maar vrij in het groen; de schaal van de verkaveling wordt groter tot zeker tien woonblokken per eenheid die aan-eengeregen worden tot een continu bebou-wingsveld (zie afbeelding 1); en de architectuur volgt het modernistische idioom van platte daken, industrieel van karakter en een uiterst sobere detaillering. Dit wordt allemaal in 1959 door dezelfde P. Gorter vastgelegd in het steden-bouwkundig plan voor Schiebroek-Zuid. De singels blijven bepalend - die waren immers al gerealiseerd - maar de al eerder genoemde hoek-verdraaiing in het slotenpatroon krijgt de steden-bouwkundige maar moeilijk verwerkt in de stempelstructuur in wat nu de driehoek Wilgenplaslaan-Kastanjeplein-Wilgenlei is. Het deel ten noorden van de Meidoornsingel wordt door Vermeer en Herwaarden ontworpen die ook woningen in Pendrecht hebben ontwikkeld. Ernest Groosman is verantwoordelijk voor het ontwerp voor het meest zuidelijke deel (zie afbeelding 2).

Kwaliteiten en problemenWelke kwaliteiten en problemen kunnen we nu onderscheiden in Schiebroek? Ik noem drie belangrijke punten:Gebouwd in de jaren ’50 en ’60 voor de mid-denklasse behoren de woningen nu tot de goedkoopste van Rotterdam. De bewoners van weleer zijn oud geworden of vertrokken. Daarvoor in de plaats komen mensen die vooral snel een woning nodig hebben of die vooral een goedkope woning willen hebben. De diversiteit van bewoners is enorm toegenomen, iets waar-

bij bij de bouw van de wijk geen rekening is gehouden. Toch is het aanbod van betaalbare woningen in de aangename woonomgeving van Schiebroek een belangrijke kwaliteit. Dat is iets om zuinig op te zijn.Vele gebouwen zijn hard aan onderhoud toe. Omdat de architectuur van deze naoorlogse sociale woningbouw sober is, is zij juist daar-mee kwetsbaar voor achteloos onderhoud, zoals dat in verleden maar al te vaak heeft plaats gehad in de vorm van platte kunststof kozijnen, trespa dakranden en dichte entreepuien. We moeten zuinig zijn op de spaarzame kwaliteiten die de gebouwen wel hebben: schuine kappen aan het Ganzerikplein, mooie plinten aan de Meidoornweide, de in potentie open trappen-huizen in Schiebroek-Zuid.In Schiebroek-Midden staat de stedenbouwkun-dige structuur min of meer los van de architec-tonische invullingen. Dit biedt ruimte voor relatief makkelijke blok-voor-blok vervanging van die invullingen, zoals bijvoorbeeld rondom het Ganzerikplein is gebeurd. In Schiebroek-Zuid hangt architectuur veel meer samen met de stedenbouw: opeenvolging van koppen van blokken, afwisseling van hoogbouw en laag-bouw, de groene gebieden tussen de blokken; dit zijn juist nog enkele kwaliteiten en is het natuur-lijk zonde als die bij een vernieuwing ook nog zouden verdwijnen. Een mogelijke vervanging blok-voor-blok is daarom hier minder voor de hand liggend; veeleer zal een nieuw samenhan-gend ensemble ontwikkeld moeten worden.

Moeten we slopen?De naoorlogse sociale woningbouw in Schiebroek is kwetsbaar omdat de woningen klein, vaak gehorig en versleten zijn. Om daar iets aan te doen kan sloop en nieuwbouw soms de enige oplossing zijn. In Schiebroek-Midden kan dat goed op basis van de bestaande steden-bouwkundige structuur, in Zuid zal in het geval van sloop een nieuwe eenheid ontwikkeld moe-ten worden die de oude vervangt. Maar laten we er voor zorgen dat we ook nog een flink aan-deel bestaande betaalbare woningen in stand houden, opknappen en weer in oude glorie herstellen door isolatie, nieuwe voorzieningen, nieuwe en mooie houten puien. We zouden dan ook kunnen kijken in hoeverre we de toe-

gankelijkheid en de grootte van de woningen kunnen verbeteren. Oud en nieuw kunnen zo samen de historie van Schiebroek verrijken.

Ten slotteIn een kort bestek als het bovenstaande is het natuurlijk onmogelijk uitgebreid in te gaan op het ontstaan de problemen en kwaliteiten en verbeteringsmogelijkheden van het naoorlogse Schiebroek. De VSW kan een bijdrage leveren aan een verantwoorde vernieuwing van dit in omvang belangrijke deel van onze deelge-meente door verder onderzoek en discussie daarover te entameren. Kennis van de geschie-denis en de huidige problemen en kwaliteiten is immers een absolute voorwaarde om goede besluiten voor de toekomst te kunnen nemen.

LiteratuurTuijnenburg Muijs, G. : Schiebroek historie en

topografie; Het ontstaan en ontwikkeling van

een tuinstad; VSW, Rotterdam, zomer 2003

Verschuure, G.A. : Landschap in baksteen; De

landschappelijke oorsprong van de singels en

plassen in Hillegersberg, Schiebroek en

Terbregge; VSW, Rotterdam, mei 2004

Zweerik, K. (eindredactie): Van Pendrecht tot

Ommoord; geschiedenis en toekomst van de

naoorlogse wijken in Rotterdam; Uitgeverij

THOTH, Bussum, 2005

gert jan te veldeafbeelding 1: Drie gefaseerde ontwikkelingen van Schiebroek (bron: Van Pendrecht tot Ommoord)

Trappenhuis blok Peppelweg. De vroegnaoorlogse bebouwing kent onverwachte kwaliteiten, zoals een rank en licht trappenhuis in de binnentuin van de woongebouwen aan de Peppelweg. Veel van dit soort trappenhuizen zijn echter aangetast door ondoordachte vervanging van puien. Bij de sobere architectuur van de jaren ’50 en ’60 zit de kwaliteit juist in dit soort details. (foto: G.J. te Velde)

afbeelding 2: Bebouwing Melanchthonweg. Aan de singel langs de Melanchthonweg staat de naoorlogse bebouwing mooi in het groen; duidelijk zichtbaar zijn het ritme van de koppen van de hoogbouw en de gevels van de laagbouw. Bij een mogelijke vernieuwing zou het ritme bewaard moeten blijven als typisch voor Schiebroek-Zuid. (foto: G.J. te Velde)

10 11

(rechts) Maudy Vollebregt heeft het schildje in ontvangst

genomen..

De taken lijken tussen de echtelieden verdeeld: Ron Vollebregt heeft zich vooral verdiept in de geschiedenis van het pand (‘Kijk, hier heb ik nog een advertentie uit 1917 waarin het huis te koop staat voor 31.000 gulden.’) en Maudy hield zich meer bezig met bouwkundige zaken, zoals de te gebruiken - authentieke - materialen. Beiden roemen het bedrijf dat de renovatie heeft uitge-voerd en voor elk specifiek karwei een vakman in huis bleek te hebben. Maudy: “Voor de pla-fonds bijvoorbeeld is een Griekse stucadoor aan het werk geweest. En de grootste klus, het opnieuw voegen van de buitenkant, is door iemand gedaan die in z’n eentje, zeven maanden lang, het hele huis heeft gevoegd en met de hand schoongemaakt”.

Ron Vollebregt vertelt in grote lijnen de geschie-denis van de villa. “Aanvankelijk, van 1800 tot 1910, heeft hier een ander huis gestaan, dat des-tijds werd afgebroken en waarvan het perceel in1913 gekocht werd door ene G.H. Watson. Die woonde zelf in Buitenlust, dat hij op zijn beurt weer overdeed aan zijn zakenpartner, de bekende C.N.A. Loos. Al die transacties heb ik terugge-vonden in de aantekeningen van C.N.A. Loos, die een heel gedetailleerd dagboek bijhield.” Watson gaf opdracht tot de bouw van Villa Swaenenhof. “Maar hij heeft hier zelf nooit gewoond. Hij ver-trok tijdens de Eerste Wereldoorlog naar Indonesië. In zijn afwezigheid werd het huis afge-bouwd en in 1917 doorverkocht aan de jonge zakenman Gröninger. Dat was een Duitser die voor de staalfabriek Thyssen werkte. Hier heb ik

de advertentie waarin het spiksplinternieuwe huis te koop wordt aangeboden. Als extra’s worden de perzik- en druivenkas vermeld en het eigen viswa-ter. Geïnteresseerden konden zich vervoegen bij theeschenkerij Plaswijck. Daar woonde C.N.A. Loos die de zaken van Watson behartigde. Het gekke is dat Watson na de Eerste Wereldoorlog terugkwam en in 1919 het buurhuis hiernaast voor zichzelf liet bouwen.”Gröninger, de eerste bewoner van Villa Swaenenhof, bleek een raszakenman. Vollebregt: “Hij kreeg het voor elkaar alle omringende grond hier op te kopen en als projectontwikkelaar op te treden. We zijn in contact gekomen met zijn - nu hoogbejaarde - schoondochter, die enige maanden met haar man bij haar schoonouders ingewoond heeft. Zij kon ons veel vertellen over het huis en van haar hebben we nog mooie oude foto’s gekregen. Ze vindt het geweldig zoals het huis er nu uitziet en is blij dat er weer een gezin in woont. Dat het geen kantoorpand meer is.”

Met respect Tussen 1952 en 1980 werd het huis bewoond door de familie Swartberg. Vollebregt: “Er wonen nog enkele kinderen uit dit gezin in Rotterdam.” In 1980 is het als kantoorpand gaan dienen. Maudy Vollebregt: “Maar ik moet erbij zeggen dat accountantskantoor Huizer de villa met respect heeft bewoond. Er was weinig onherstelbaar gesloopt, vrijwel alles zat achter panelen en verlaagde plafonds weggetimmerd. We waren vaak zeer gelukkig met de details die vanachter de betimmeringen tevoorschijn kwa-

Gerenoveerde Villa Swaenenhof krijgt VSW-schildje

‘Het mooiste is: er woont weer een gezin in’Het is wel even slikken als je Villa Swaenenhof aan de Straatweg binnenstapt. Een steekje van jaloezie en onvrede met het eigen stulpje dringen zich op. Even maar, want dan krijgt de bewondering voor wat hier tot stand is gebracht de overhand. In een bijna één jaar durende renovatie is de villa, die decennialang in gebruik was als kantoorpand, in oude luister hersteld. Hulde aan de bewoners, Ron en Maudy Vollebregt, die hiermee weer wat levendigheid op de Straatweg hebben teruggebracht. Zaterdag 10 april werd het VSW-schildje op hun woning bevestigd.

Villa Swaenenhof in oude luister hersteld. De Swaenenhof eind jaren ’30.

Ron Vollebregt laat de oorspronkelijke bouw tekeningen van het huis aan de VSW-delegatie zien.

(links) Norman Langelaan, VSW-bestuurslid,

bekijkt waar het schildje het beste bevestigd kan worden.

Ron en Maudy Vollebregt (op de rug gezien) hebben inspraak.

men. Zoals het oorspronkelijke houtsnijwerk, de met geometrische motieven gestucte pla-fonds of het trappenhuis. Wel zat er geen keu-ken of badkamer meer in en was de tuin een saaie lap grond.”Met veel plezier leidt Maudy Vollebregt ons rond om het resultaat van de renovatie te laten zien. “Er is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van oude materialen. Ook in de sanitaire ruimten, gecombineerd met nieuwe materialen en moderne technieken. We hebben zelfs de dames- en herenkamer weer in oude stijl gebracht en ingericht. In de dameskamer zat nog dat betengelde behang, hebben we opnieuw zo laten uitvoeren.”Ze zijn terecht trots op hun prachtige, lichte villa. Maar ook vinden ze het belangrijk dat het huis weer door een gezin wordt bewoond. “Het brengt levendigheid in de buurt”. In dat kader heeft het ondernemende echtpaar Vollebregt een grote wens: “We zouden zo graag het oude raadhuis, de voormalige deelgemeentesecretarie, willen exploiteren. Dat is nu zo prachtig gereno-veerd, maar staat al jaren leeg. We zouden het weer diverse functies willen geven, zoals trouw-locatie en theeschenkerij ofwel high tea. Laagdrempelig, maar toch stijlvol. Aan zo’n gele-genheid is vooral na de sluiting van restaurant Plaswijck grote behoefte. We denken dat omwo-nenden daar toch weinig moeite mee zullen heb-ben, als het oude raadhuis op zo’n manier weer in de wijk gebruikt gaat worden. We hebben al een voorstel bij de gemeente ingediend. Hopen dat het doorgaat.” Wil bagHuis.

12 13

06. Grindweg 67-73.

07. Grindweg 1-11

02. Rododendronplein

03. Bergse L.Rottekade

08. D. Swarteveldplein

04. Dresdenlaan

01. Aronskelkstraat

10. Reeuwijkbocht

09. Reeuwijkbocht

De VSW gaat ook gevelschildjes uitreiken aan objecten van recente datum, mits ze een markante architectonische kwaliteit hebben. Om aan te tonen dat er voldoende markante bouwsels in de deelgemeente zijn, heeft Piet Mulder, voorzitter van de Schildjescommissie, zijn camera gepakt en is foto’s gaan maken van gebouwen die eventueel onder de nieuwe schildjesregeling zouden kunnen vallen. Hij maakte ruim 50 foto’s. In het novembernummer van Tussen Wilgenplas & Rotte lieten we daarvan al 25 foto’s zien. Op deze pagina’s volgen er nog tien. Bovendien prijkt Mulders foto van het Medisch Centrum Schiebroek op de omslag.

Moderne, markante bouwsels genoeg

05. Sweelincklaan14 15

In die tijd begon de ontwikkeling van Schiebroek van “een kleine landelijke gemeente, die een klein plaatsje bekleedde in de rij der dorpen van Schieland” tot de groene woonwijk die het nu is. “Zeer velen hebben Schiebroek in de laatstver-loopen jaren als woonplaats verkozen en nog vele anderen staan gereed, dat voorbeeld na te volgen. Aan dezulken wil deze Gids de helpende hand bieden en een antwoord geven op tal van vragen die iedere vreemdeling zal stellen”, zo vat de uit-gever het doel van het boekje samen. In feite een voorloper van de huidige deelgemeentegids dus. Het begint inderdaad met de namen van het gemeentebestuur: burgemeester J.P.H. Dhont en twee wethouders: J.v.d. Eijk van Openbare Werken en Algemeene Zaken en J.C. van Dam van Financiën en Sociale Zaken. De gemeente-raad telde elf leden: “2 anti-revolutionairen, 2 christelijk-historischen, 2 gemeentebelangen, 2 roomsch-katholieken, 2 sociaal-democraten en 1 vrijheidsbonder”. Het raadhuis was gevestigd aan de Ringdijk (de huidige muziekschool). Aan de Plaslaan (nu Tjaskerlaan) zetelden het Agentschap voor arbeidsbemiddeling, de Dienst voor Maatschappelijk Hulpbetoon en het Stempellokaal Sociale Zaken. Uiteraard worden de openingstijden van het gemeentehuis en andere nuttige voorzieningen vermeld en worden adressen gegeven van artsen, apotheken en de talloze verenigingen die Schiebroek rijk is. De tarieven van electriciteit, water en gas worden niet hoog genoemd, verge-leken met andere gemeenten in den omtrek van Rotterdam. “Het is het streven van het Gemeentebestuur de inwoners van Schiebroek zoo goed en goedkoop mogelijk van electriciteit, water en gas te voorzien”.

Vijf scholenEr waren maar liefst vijf scholen voor gewoon lager onderwijs (2 openbaar, 2 protestants-chris-telijk en 1 RK) en vier scholen voor bewaar-schoolonderwijs. En dat, terwijl er in 1927 nog slechts drie schoollokalen in de hele gemeente waren. Inrichtingen voor Middelbaar- of Voorbereidend Hoger Onderwijs waren in 1934 in Schiebroek nog niet gevestigd, maar “ouders die hun kinderen van dergelijke inrichtingen gebruik wenschen te laten maken hebben in de groote stad Rotterdam ruime keuze”. Probleem was wel, dat het gemeentebestuur van Rotterdam in 1931 had besloten voor “buitenleerlingen” een dubbel tarief te rekenen, maar gelukkig kon dit besluit “van hoogerhand geen goedkeuring vinden” en werd het teruggedraaid. Kerken waren er in 1934 nog niet in Schiebroek. Maar met vreugde wordt geconstateerd, dat de gelovigen niet meer helemaal naar Rotterdam hoeven voor het houden van hun godsdienstoe-feningen, omdat er voor de rooms-katholieken de St. Liduinakerk aan de Burgemeester Lefèvre de Montignylaan is gebouwd en de Christus Koningkerk aan de Statenlaan, “terwijl de Gereformeerden gebaat werden door den bouw van de Nassaukerk aan den Kleiweg te Hillegersberg”. Er is echter hoop voor de Schiebroekenaren, want “de Roomsch-Katholieken hebben inmiddels een eigen Parochie verkregen” (St. Paulus) en zij hebben reeds bouwgrond aangekocht en ook de Gereformeerden zien uit naar een geschikt stuk grond voor kerkbouw. Voor de Hervormden kan het allemaal wel even wat langer duren, “omdat er inmiddels een Hervormde Kerk (de Oranjekerk) werd gebouwd aan de Rozenlaan

Welkom in het Schiebroek van 1934

‘Een vergezicht tot Delft en Overschie’Marius Heijenk, secretaris van de VSW, dook in een boekje waarvan de inhoud welwillend ter beschikking werd gesteld door Henk van der Eerden uit Blijdorp: de eerste uitgave van “Welkom in Schiebroek”. In mei 1934 uitgegeven door A.W. Cossee, oud-bevolkingsambtenaar te Hillegersberg.

te Hillegersberg, die tevens bestemd is voor de bewoners van Schiebroek”.Gelukkig hield “de uitbreiding der Politie gelijken tred met de uitbreiding van het dorp Schiebroek”. “Nog voor slechts enkele jaren was er één gemeen-teveldwachter, die gewapend met een stevigen stok, de orde in Schiebroek bewaarde; thans tref-fen we er aan een uitstekend georganiseerd poli-tiecorps, bestaande uit een hoofdagent, een agent 1e klasse en drie agenten 2e klasse”, die aangevuld met de gecertificeerde politiehonden Cyrus en Astor en een volledige Dactyloscopischen Dienst de misdaad wel aankunnen.Ook de brandweer in Schiebroek is helemaal “bij”. Men is zelfs bezig met de aanleg van een ultra-moderne alarmcentrale, afgeleid van de gemeentelijke Radio-distributie. Maar “de brand-weer te Schiebroek was weinige jaren geleden even primitief als in tal van andere dorpsgemeen-ten. De gansche gemeente werd bediend door twee handbrandspuiten, waarvan er één aan de Kleiweg en één aan de Adrinanalaan was geplaatst. De spuit aan de Adrianalaan was een heel oud beestje. Haar stamboom scheen op te klimmen tot het jaar 0. De slangen waren zoo slecht dat een eenvoudig brandje niet kon worden gebluscht. Water kwam er niet en indien dat al werd opge-pompt, ging het toch weer verloren in de slangen, die gaten bevatten zoo groot als guldens”. En die aan de Kleiweg was niet veel beter.

Romeinse tijdDe nieuwe inwoners van Schiebroek wordt ook een stukje geschiedenis niet onthouden, hoewel de schrijver erkent, dat uit het verleden van Schiebroek niet veel bekend is. Hij is vooral getrof-fen doordat de Kleiweg al zo oud is en vermoedt,

dat deze al in de Romeinse tijd bestond. Maar hij weet niet zeker, of deze ook door de Romeinen is aangelegd. Als deze een weg wilden aanleggen plaatsten ze eerst een lange rij balkjes of dunne stammetjes en deze zijn bij wegwerken aan de Kleiweg nooit aangetroffen. Wel staat vast, dat de buurtschap aan de Kleiweg al lang bestond, voordat tussen 1772 en 1779 de Schiebroekse polder werd drooggelegd. In 1632 waren er 54 huizen; in 1732 91. Toen echter de veenderijen sterk verminderden door de droog-legging liep de bevolking hard achteruit. In 1847

stonden er nog maar 40 huizen, waaronder 18 boerderijen, met in totaal 260 inwoners, waarvan de meeste in de landbouw hun bestaan vonden, “terwijl de anderen zich onledig hielden met de visscherij”. In 1797 vermeldt een schrijver over Schiebroek: “Een onaangenaam oord is het niet”. De huizen, welke zeer eenvoudig in bouworde zijn, staan niet dorpsgewijs, maar als een buurt, hier en daar ver-spreid gebouwd. Kerkelijke gebouwen waren er niet. Wereldlijke evenmin, tenzij men het Rechthuis als zodanig wilde beschouwen, maar

dat was gevestigd in een gewone herberg “De Vleeschpotten van Egypten”, “waarin mede Bakkerij en Vleeshouwerij gedaan werd”. Op “Dingsdag en Saturdag” was het daar drukker dan gewoonlijk, want dan ging er een marktschuit “op Rotterdam en terug”. Maar verdere wereldschokkende gebeurtenissen weet de schrijver niet uit de geschiedenis van Schiebroek op te dissen. Of het moet misschien de Kleiweg zijn, die met zijn slijk vooral op regen-achtige dagen weleens ergernis baarde. Als de Broekenaren ‘s zondagsmorgens in Rotterdam

Plan 1934

Omslag van het boekje

16 17

Boomdeskundige Frans Prins heeft zich laten strikken: hij heeft toegezegd regelmatig een bijdrage aan Tussen Wilgenplas & Rotte te leveren over bijzondere bomen in de deelgemeente. Hieronder zet hij alweer z’n tiende boompje – de gele kornoelje – op.

De gele kornoelje (Cornus mas) is een vrij hoge struik die in Nederland tot de zeldzaam voorkomende plantensoorten behoort en om die reden dan ook op de zogeheten Rode Lijst (lijst met planten die in Nederland bedreigd zijn of op uitsterven staan) is geplaatst. Toch is hij gelukkig hier en daar aangeplant, zodat we ervan kunnen genieten en er letterlijk de vruchten van plukken.Wat maakt deze plant nu zo bijzonder? Wel,

‘ Daar kunnen we de vruchten van plukken’

in het vroege voorjaar – februari, maart – ver-schijnen er talrijke zeer kleine gele bloemetjes op het nog kale hout. Omdat er geen blaadjes zijn, ontstaat - op enige afstand bezien - een fraai wolkachtig effect. Persoonlijk spreekt mij dit verfijnde natuurgeweld bijzonder aan. Overigens zijn die bloemetjes belangrijk als nectar- en stuifmeelbron in het vroege voor-jaar voor insecten, omdat er dan verder nog niets te halen valt. Omgekeerd: als er weinig insecten zijn komt er geen bevruchting en ver-volgens ook geen vruchten (rode bessen).De plant komt van nature voor in Zuid- en Midden-Europa met Zuid-Limburg als noor-delijke grens. De enige vindplaats in Nederland voor de echte wilde vorm is dan ook Maastricht en omgeving. In de 17e eeuw kwam de gele kornoelje, omwille van de lekkere, eetbare

Bomen over bomen in de wijk

vruchten, in cultuur in Vlaanderen en Nederland. Van de vruchten werd onder meer compôte gemaakt.De vruchten komen vrij laat in het jaar en zijn pas echt lekker als ze neigen af te vallen. Deze bomen waren al bij de oude Grieken bekend; volgens Hippocrates (5e eeuw voor Chr.) zou van de bessen geneeskundige kracht uitgaan. Deze kersgrote, felrode bessen werden ook wel ingemaakt met olijven en zout water.De kornoelje-familie bestaat uit ongeveer 50 leden, waarvan er drie tot onze inheemse flora behoren. Eén hiervan is een laagblijvend, bodembedekkend plantje dat uiterst zeldzaam is in ons land (een relict uit de ijstijden). De ander is een kleine, algemeen voorkomende struik: de rode kornoelje (Cornus sanguinea). De twijgen van deze struik verkleuren rood door de zon waardoor ze nogal opvallen. De vruchten zijn niet eetbaar. Interessant is dat bij Bergschenhoek en Hardinxveld visfuiken zijn gevonden die gemaakt zijn van tweejarige scheuten van deze rode kornoelje; ze zijn res-pectievelijk gedateerd op 3500 en 5500 jaar voor Chr. Andere soorten kornoeljes die in ons land voorkomen, laat ik hier verder buiten beschouwing.Kornoeljes zijn vrij gemakkelijk te herkennen aan de bladeren, omdat de nerven naar de top toegebogen zijn; verder zijn ze overstaand en gaafrandig.

Locaties van de gele kornoelje in de wijk zijn: Beatrixlantsoen (in privétuin, hoek Van 1. Goghlaan 8); Plantsoentje Lefèvre de Montignylaan 2. (zeer oude kornoelje tegenover Liduina-plein nr. 6);Sweelincklaan 8 en 33;3. Langs pad bij de voormalige clubkantine 4. van voetbalvereniging Hillegersberg.

frans Prins

Geraadpleegde literatuur: Inheemse bomen en

struiken in Nederland en Vlaanderen;;Auteur:

Bert Maes.

De gele kornoelje nabij het Liduinaplein zou best wel eens

een kleine eeuw oud kunnen zijn.

naar de kerk gingen, verwisselden zij “aan den Hillegersberschen tol” hun klompen, die daar voor een paar centen twee uren werden bewaard, voor schoenen. Maar die tijd is in 1934 voorbij. De Kleiweg is dan een goede verkeersweg gewor-den en Schiebroek is met reuzenschreden voor-uitgegaan. Het aantal inwoners was in 1890 geste-gen tot 385, in 1920 tot 772, terwijl er in 1930 al 3109 en in 1934 5781 inwoners geteld werden.

Openbaar vervoerEen lyrische beschouwing wordt gewijd aan het natuurschoon: uiteraard over de Plas. Maar als de schrijver zich omdraait ziet hij “de typische boerderijtjes in de nabijheid, het kerkhofje met een niet minder typische ingangspoort en veel geboomte erachter, weilanden met een verge-zicht tot Delft en Overschie en de snel rijdende electrische treinen die het natuurbeeld niet ver-storen, maar er iets levendigs aan geven”. En natuurlijk de “nieuwbouwwijken” Buitenzorg, Molenvliet en Tuinstad, maar ook hier roemt hij “vooral de rust, de ruimte en de frischheid, die men in de stad niet gemakkelijk vinden zal”.Even lyrisch is hij over het openbaar vervoer: 17 treinen per dag naar Den Haag en nog eens 17 naar Rotterdam stoppen er op station Wilgenplas - “het is voor menige provinciestad een voorrecht om naar te happen”. En maar liefst twee buslijnen van de T.O.D: de S-lijn van het Hofplein over de Kleiweg en Ringdijk naar de Adrianalaan en de U-lijn die op de Uitweg stopt, waardoor je elke 5 minuten voor 10 cent naar de stad kunt rijden of omgekeerd.En ook aan recreatieve voorzieningen ontbreekt het in Schiebroek niet: wat dacht u van de Wilgenplas, “het grootste zwembad van ons land, maar ook hoogstwaarschijnlijk van heel Europa”? Of het Plaswijckpark? “Wat het Bois de Boulogne is voor Parijs, de Tiergarten voor Berlijn en het Prater voor Wenen, dat is het Plaswijckpark voor Schiebroek”. Vol bewonde-ring is hij voor den heer Loos, die hier in zo korte

tijd (“is het Amerikaansch of niet?”) zijn droom heeft waargemaakt en zo’n fraaie “lustwarande” uit de grond heeft weten te stampen.

WoonwijkDe ontwikkeling van de woonwijk Schiebroek, zoals we die tegenwoordig kennen, begon pas in de jaren 20 van de vorige eeuw. “Terwijl Hillegersberg en Overschie reeds veel forensen trokken, viel toen voor het eerst de aandacht van een consortium op Schiebroek als geschikte plaats om daar een complex middenstandswo-ningen neer te zetten”. De maatschappij Hibex bouwde in de buurt van de Adrianalaan een honderdtal huizen. Dit was echter maar een kwart van wat oorspronkelijk de bedoeling was. “Mede door de veranderde tijdsomstandigheden kon de exploitatie van deze honderd al niet loo-nend worden gemaakt en het resultaat is geweest, dat deze huizen, met uitzondering van de wei-nige, die waren verkocht, noodgedwongen door de Gemeente Schiebroek moesten worden over-genomen, die wel wat al te lichtvaardig als borg voor de verleende credieten was opgetreden - wat minder aangenaam was en waarvan zij nu nog de nadeelige gevolgen ondervindt”. Met dit fiasco was de ontwikkeling van Schiebroek als forensengemeente weer groten-deels stopgezet. Maar rond 1930 werden er plan-nen gemaakt, die het optimisme over de toekomst van Schiebroek weer deden herleven. Verschillende boerderijen aan de Ringdijk wer-den door een combinatie opgekocht om als bouwgrond in exploitatie te brengen. Er werden straten aangelegd, de Ringdijk werd verhard en verbreed en het raadhuis werd gebouwd als geschenk van de nieuwe expoitatiemaatschappij. En een andere bouwmaatschappij wist beslag te leggen op de gronden rondom de Adrianalaan, waar al spoedig huizengroep na huizengroep werd gebouwd. Voor het plan “Molenvliet” werd ca. 60 ha aangekocht en bouwrijp gemaakt. Maar voordat die plannen tot uitvoering konden wor-

den gebracht, sloeg de bouwcrisis toe: er werden geen bouwkredieten en hypotheken meer ver-strekt, huizen werden niet meer verkocht en de huurprijzen begonnen te dalen. Gelukkig was dit oponthoud slechts van korte duur. De gemeente gaf toestemming voor de aanleg van de singels: de Lindesingel, de Kastanjesingel en de Verlengde Molensingel (nu de Wilgensingel), het Stationsplein (nu Wilgenplasplein) en het Kastanjeplein werden aangelegd. “Nu kon men zien, hoe grootsch de opzet van dit bouwplan was gedacht. Singels van 60 M. breedte, groote ruime plantsoenen, alsmede schitterende vijvers maak-ten het tot een geheel, dat zijn weerga, althans in de onmiddellijke nabijheid van Rotterdam, niet vindt”. Dit ging allemaal niet zonder slag of stoot. “Verwikkelingen, ook met het Gemeentebestuur bleven niet uit en werden al of niet vriendschap-pelijk, in elke geval opgelost”. Ook wethouder Van der Eijk is tevreden over de resultaten: “De veel bestreden alcoofwoning vindt te Schiebroek geen plaats. Er mogen in hoofdzaak slechts vrije woningen worden gebouwd, met voldoenden vrijen grond”. “Er werd hard gewerkt, en nog altijd wordt er geijverd om den nieuwen ingezetene te geven wat noodig is, en onze gemeente te stempelen tot een woon-oord van ideale beteekenis”.

Dat was 1934. De inlijving in 1941 van Schiebroek bij de gemeente Rotterdam, de Tweede Wereldoorlog en de woningnood die daarvan het gevolg was, gooiden roet in het eten bij het realiseren van deze hooggestemde ver-wachtingen. In hoog tempo werden flats neerge-zet om de mensen in ieder geval een dak boven het hoofd te geven. Maar misschien dat het Masterplan Schiebroek iets van de ooit bedoelde luister weer weet waar te maken.

Marius Heijenk

18 19

Montagefoto Van der Valk-locatie met hoogbouw.

In de vorige aflevering heeft Jack Fens toege-licht dat op 17 september 2009 het bestem-mingsplan Kern en Plassen is vastgesteld door de gemeenteraad van Rotterdam. Gelukkig zijn in dat plan de bebouwingsmogelijkheden van de oevers van beide plassen flink terugge-drongen als gevolg van de vele ingediende zienswijzen door bewoners en de verschillende verenigingen. Maar er zitten nog twee aanzien-lijk ingrijpende wijzigingsbevoegdheden in met ruime bouwmogelijkheden: de Van der Valk-locatie en het Cosseeterrein. Beide loca-ties worden gekenmerkt door het toestaan van hoogbouw die niet past in het dorpse karakter van Oud-Hillegersberg.

Alle inzet voor niets?Jack Fens schrijft dat met de vaststelling van het bestemmingsplan alle inzet, tijd en moeite van de bewoners (voor het behoud van het historische, kleinschalige en groene karakter van Oud-Hillegersberg) verspild is. Natuurlijk zijn allen die zich hebben ingespannen tegen de verstedelijking teleurgesteld. Dit geldt met name voor alle 850 ondersteuners van het bur-

Vervolg ruimtelijke ontwikkelingen in Oud-Hillegersberg (4)

Strijd voor behoud kern en plassen gaat doorIn het vorige nummer van Tussen Wilgenplas en Rotte schreef Jack Fens zijn derde en – naar eigen zeggen – de laatste aflevering over de ruimtelijke ontwikkelingen in Oud-Hillegersberg. Graag neemt Tineke van Oosten (lid VSW en voorzitter Ver. Behoud Kern en Plassen) deze feuilleton over om de leden van VSW en de bewoners van Oud-Hillegersberg op de hoogte te houden van hetgeen zich in dit gebied inzake de ruimtelijke ordening afspeelt.

gerinitiatief om Oud-Hillegersberg als beschermd stadsgezicht aan te wijzen en als zodanig te beschermen. Maar ook voor allen die de drie verenigingen hebben gesteund bij alle bijeenkomsten van de gemeente en de deelgemeente waar gepleit is voor behoud van het karakter van Oud-Hillegersberg. Toch zijn de drie verenigingen (Vereniging Behoud Kern en Plassen Hillegersberg (VBKPH), de VSW en de Vereniging Bergse Plassen) niet bij de pakken neer gaan zitten. Alle tegenslagen heb-ben er toe geleid dat de argumenten tegen de beide hoogbouwlocaties flink zijn aange-scherpt. Ondermeer heeft de VBKPH de hoogte van de bomen opgemeten ter plaatse van de locatie Van der Valk met behulp van een hoogwerker. Wethouder Karakus had de hoogte van de torenflats bepaald op 17 m, omdat de flats dan onder de hoogte van de 20 m hoge bomen zouden blijven. Echter de bomen bleken niet hoger dan 14 m te zijn! Een onzorgvuldige onderbouwing dus.

Beroep bij Raad van StateDe drie verenigingen zijn ervan overtuigd dat

Montagefoto Achterplas in huidige situatie.

20 21

de beide hoogbouwlocaties niet passend zijn in Oud-Hillegersberg en hebben zich niet neergelegd bij het besluit van de gemeenteraad van Rotterdam. De drie verenigingen zijn in beroep gegaan bij de Raad van State. Het beroepsschrift is tijdig ingediend en zal naar verwachting omstreeks oktober 2010 worden behandeld in een zitting aan de Kneuterdijk. De volledige argumentatie omvat een zeer dik pakket papier, dat onmogelijk kan worden samengevat in dit artikel. Maar enkele argu-menten wil ik de lezer toch niet onthouden.Zeer belangrijk zijn de rapportages (contra-expertises) van het deskundig bureau (Dorp, Stad en Land) inzake de landschappelijke en stedebouwkundige inpasbaarheid van de hoogbouw. Het bureau toont aan dat de in het bestemmingsplan toegestane maatvoering te zeer afwijkt van het karakter van de omgeving en daarom als niet passend wordt beoordeeld. Bijgevoegde compilatie laat zien wat het effect is van de voorgestelde hoogbouw met drie torens op de locatie van de Bergse Achterplas. Eind maart meldde onze deelgemeentevoor-zitter mevrouw Kuiper nog op de regionale televisie (http://www.rtvrotterdam.nl/index.php/programmas/regio-special) als antwoord op de vraag of er nog bouwplannen zijn in Hillegersberg: geen grote bouwplannen, alleen een mooi centrum plan. Eigenaardig dat zij het zeer omstreden plan op de locatie van Van der Valk over het hoofd heeft gezien ….Onze bezwaren betreffen niet alleen het land-schappelijke effect op de Bergse Achterplas, maar ook het effect op de openbare toeganke-lijkheid van de plasoevers waar zo veel moge-lijk burgers van de plassen zouden moeten kunnen genieten. Zoals het bestemmingsplan nu is vastgesteld voor de locatie van Van der Valk, is het mogelijk om de locatie als een vol-ledig privaatterrein (“estate”) te ontwikkelen zodanig dat noch de plasoevers, noch de fiets- en wandelroute CNA Looslaan langer open-

baar toegankelijk zijn. De bijgevoegde schets laat zien hoe het terrein ingericht zou kunnen worden: alle beplanting verdwenen als gevolg van de aanleg van de ondergrondse parkeerga-rage, het geheel omgeven door een statig hek-werk en niemand anders dan de bewoners zelf komen er meer in.

Wegzakken van grondwater en paalrotDe aanleg van ondergrondse parkeergarages in Oud-Hillegersberg vormt ook een belangrijk punt van discussie in verband met de risico’s van dalend grondwater door wateronttrekking in de bouwputten. Voor zowel het Cossee-terrein als de locatie van Van der Valk kunnen tot twee lagen diep parkeerkelders worden aangelegd. Op dit moment zijn de bewoners van de straten Oude Raadhuislaan, Adriaen van der Doeslaan en Berglustlaan in rep en roer. De onrust is ontstaan omdat - uit grond-wateronderzoek van bewoners aan de Oude Raadhuislaan - is gebleken dat het grondwater in die straat onverklaarbaar diep is weggezakt en er door het droog komen te staan van de koppen van de houten palen paalrot dreigt. Onderzoek van gemeentewerken bevestigt dit onderzoek en toont bovendien aan dat mid-den in de Adriaen van der Doeslaan nog een plek is waar het grondwater onverklaarbaar diep is weggezakt. Precies bij die locatie is men nu bij drie woningen genoodzaakt om de fun-dering te vernieuwen met heel hoge kosten. De gemeente kan hiervoor niet aansprakelijk wor-den gesteld. Ook de bekende “wel” in het Zwarte Plasje levert geen grondwater meer!De gemeente stelt dat het wegzakken van grondwater “onverklaarbaar” is, en dat dit ner-gens in Rotterdam aan de orde is, alleen in Oud-Hillegersberg. Een mogelijke verklaring (vooralsnog voor mijn eigen rekening, maar informeel niet tegengesproken door het water-schap) zou de volgende kunnen zijn: De betref-fende straten liggen op en in de directe nabij-

heid van de donk, het rivierduin onder klei en veenlagen. Water placht zich vooral in zandla-gen gemakkelijk te bewegen. De afgelopen jaren zijn er grote hoeveelheden water onttrok-ken aan dit zandlichaam: bij alle uitbouwen met kelders achter winkels in de Bergse dorps-traat hebben maandenlang pompen de bouw-put leeggezogen, evenzo de enorme bouwput met parkeergarage onder het complex van Albert Hein XL, die tot op de donk is ontgra-ven. Deze enorme hoeveelheden water die zijn onttrokken aan de hele donk worden niet zomaar met een regenbuitje aangevuld immers het regenwater wordt onmiddellijk via het riool afgevoerd.Nieuwe bouwputten met onttrekking van grote hoeveelheden grondwater uit de donk zijn daarom uit den boze en moeten worden voorkomen in het belang van de funderingen van de woningen in Oud-Hillegersberg. Geen parkeergarages dus onder Van der Valklocatie en Cosseeterrein!

Waarop hopen we?We hopen op een uitspraak van de raad van State waarbij de beide wijzigingsbevoegdhe-den worden vernietigd. Na dat moment is de besluitvorming door gemeente en deelge-meente weer open, omdat dan op de beide locaties de huidige situatie in het bestem-mingsplan is vastgelegd (bijvoorbeeld horeca op de locatie van Van der Valk). Voor het toe-staan van hoogbouw zal er opnieuw een ruim-telijke ordeningsprocedure gevolgd moeten worden. Voor die situatie is in elk geval van belang dat de nieuwe coalitie voor de deelge-meenteraad in haar programma heeft staan: geen hoogbouw langs de plasoevers.

tineke van oosten,

landschapsarchitect, lid van VSW en VBKPH.

Na lang wachten is men nu eindelijk druk bezig met de restauratie van de witte boerderij tegen-over de Irenebrug in Terbregge. Enige jaren gele-den heeft de VSW de status van gemeentelijk monument voor de boerderij weten te verkrij-gen. Omdat dit pand middenin de kern van Terbregge beeldbepalend en uniek was. De boerderij stamt uit midden 1800 en ver-keerde in redelijk originele staat. De dakcon-structie van de deel is vermoedelijk uit de eerste helft van de 20ste eeuw, de houten dakconstruc-tie is toen waarschijnlijk vervangen door een staalconstructie. De huidige eigenaar heeft net het dak van de deel voorzien van isolerende dak-platen. Het woonhuis is voorzien van nieuwe kozijnen, alle oude verflagen zijn van de gece-menteerde gevel afgestraald. Het pleisterwerk is voorzien van een blokmotief. Pleisteren deed men vanaf 1900 erg vaak, dat was in de mode en ook een methode om het doorslaand vocht door

Witte boerderij wordt gerestaureerd

‘ Behoud stukje Terbregges dorpsgezicht

de slechte voegen tegen te gaan.Een paar jaar geleden was men al met een ver-bouwing begonnen, maar zonder bouwvergun-ning. Dat mag niet en helemaal niet met een (gemeentelijk) monument. Wij zijn als VSW wel erg blij, dat de restauratie nu bijna gereali-seerd is en een stukje dorpsgezicht van Terbregge behouden blijft.. Hopelijk straks weer een reden om met een VSW-schildje te belonen.Wat men in de toekomst in het pand gaat doen, is niet helemaal duidelijk. Indertijd

De met een Hollands landschap beschilderde containers

was het de bedoeling om er een “zorgboerde-rij” van te maken.

De vuilcontainers, tussen het oorlogsmonument en de boerderij, zijn onlangs prachtig beschilderd met een Hollands polderlandschap met molens. De kunstenaar Johannes van Dijk uit de Ribeslaan beschildert in Rotterdam vele trafo-huisjes en containers met voorstellingen die zijns inziens iets te maken hebben met de omgeving van de schildering, norMan langelaan

Hendriks projectontwikkelaar in Schiebroek ‘avant la guerre’1. ‘Er was een enorme leegstand’VSW-bestuurslid Norman Langelaan beschrijft in vogelvlucht hoe in het Schiebroekse polder-gebied tijdens de jaren ‘30 werd gebouwd.Schiebroek was een landbouwgebied met wat boerderijen langs de Ringdijk en de Kleiweg, uitgestrekte graslanden in een polder, ontstaan door het veensteken. Een slotenstelsel dat later werd omgevormd tot een singelstelsel. De geboorte van tuinstad Schiebroek. Middenin Schiebroek een zeshoekig plasje, waarin nu de Goede Herderkerk staat.Omdat de akkers van de boerderijen van de Kleiweg en de Ringdijk niet haaks op elkaar stonden, is ter plaatse van de Goede Herderkerk een interessante, niet haakse, samenkomst van sloten ontstaan, die later Schiebroek ook weer

tot een interessant en vrij uniek stedebouwkun-dig plan maakten doordat men van de sloten singels maakte.In de dertiger jaren van de 20ste eeuw begon men met de eerste bebouwing van het polder-gebied. Straten met de tegenwoordig zeer gewilde 30’er jaren woningen werden toen door projectontwikkelaars gebouwd, verhuurd of verkocht. De klant was koning in die tijd, het was crisistijd. Eén van deze projectontwikkelaars was de oude heer Hendriks, later kwamen zijn zonen erbij. In Rotterdam bezaten zij een aantal drankwin-kels, maar later ook een limonadefabriek in Hillegersberg, achter de Emmaschool. Later verhuisde deze fabriek naar het eind van de Adrianalaan in Schiebroek. De familie Hendriks bouwde een aantal straten in Hillegersberg en ook in Schiebroek. In Hillegersberg waren de huizen meestal hoger, voorzien van een bewoonbare kelder met daar

boven een beletage. In Schiebroek, dat lager in de polder lag, waren het meestal wat lagere een-gezinswoningen zonder die enorme kelders.Zij bouwden in Schiebroek onder andere de Adrianalaan en een aantal straten daaraan gren-zend. Op de luchtfoto zie je in de verte de bouw-locaties van Hendriks, pioniers in de polder.De huizenverkopers verzonnen allerlei aantrek-kelijke voorwaarden om je over de streep te halen, het huis werd geheel behangen en soms gestoffeerd. Er was een enorme leegstand. Als je voor de firma Hendriks werkte moest je ook in een huis van hen wonen. Na het bombarde-ment van Rotterdam was die leegstand natuur-lijk meteen over.Na de oorlog, in de jaren 50/60, werd de rest van Schiebroek-noord volgebouwd met door-zonwoningen, terwijl in Schiebroek- zuid een combinatie van hoogbouw, middelhoogbouw en laagbouw werd gebouwd, de zogeheten stempelbouw. norMan langelaan.

22 23

InventarisatiesDe Kerkstraat en Omgeving - Een bijzonder gebied in Hillegersberg; een proefinventarisatie van de historische stedebouwkundige kwali-teiten; september 1993. (€ 6,80)

Inventarisatie, Monumenten en andere Historische Gebouwen in

Hillegersberg, Schiebroek en Terbregge; maart 1994.De Grindweg - Een bijzonder gebied in Hillegersberg; een inventa-risatie van historische en stedebouwkundige kwaliteiten; maart 1994. (€ 6,80)

Bijzondere Gebieden - Een inventarisatie van “bijzondere gebieden” in Hillegersberg, Schiebroek en Terbregge; mei 1995.(€ 6,80)

De Straatweg - Een bijzonder gebied in Hillegersberg; een inventa-risatie van historische, architectonische en stedebouwkundige kwa-liteiten; mei 1996.(€ 11,35)

De Rotteoevers - Een bijzonder gebied in Hillegersberg en Terbregge; een inventarisatie van historische, architectonische en stedebouwkundige kwaliteiten; april 1998.(€ 10,20)

Vouwbladen en Studies1987 : Het Dorp op de Donk

1987 : Het Boterdorpse Verlaat (€ 2,00) 1988 : De Straatweg (€ 2,00) 1989 : De Grindweg (€ 2,00) 1990 : Oude kaarten van Hillegersberg (€ 2,00) 1991 : Terbregge (€ 2,00) 1999 : Het Molenlaankwartier (€ 2,00) 2000 : Hoge Limiet (€ 2,00)

2003 : Schiebroek Historie &Topografie (€ 5,00)

2004 : Landschap in baksteen (€ 5,00)

Inventarisaties, Vouwbladen en Studies zijn schriftelijk te bestellen via onze postbus of door het zenden van een e-mail (zie onder).

Andere uitgaven van de VSWGebouwde accenten Monumenten in Hillegersberg,

Schiebroek en Terbregge: een prach-tig fotoboek (€ 13,50)

Kijk op de wijk Een bundeling verhaaltjes over bij-zondere plekken in onze deelgemeente (€ 6,50)

Wandel- en fietstochten Een mapje met 8 wandel- en fiets-tochten in de deelgemeente (€ 5,00)

Tempelen & begraven Bekende en onbekende kerken en begraafplaatsen in de wijk (€ 6,50)

Het Geluk van de Rotte Een bloemlezing op de Rotte - met veel kleurenfoto’s (€ 13,50)

Van Hildegaersberch gheboren Kanttekeningen van een columnist uit de Middeleeuwen (€ 12,50)

Van Boven Bekeken Luchtfoto’s Hillegersberg/Schiebroek (€ 15,90)

Deze uitgaven zijn koop bij:- Plantage Books & More Molenaar, Bergse Dorpsstraat 35a - Boekhandel Coelers, Peppelweg 128a- Donner, Lijnbaan 150 - Bruna, Kleiweg 147- Bruna, Argonautenweg 5e

Vereniging Stedebouwkundig Wijkbehoud Hillegersberg-Schiebroek-Terbregge

Uitgave van de Vereniging Stedebouwkundig Wijkbehoud Hillegersberg-Schiebroek-Terbregge - nr. 1-2010Voor de inhoud zijn verantwoordelijk:

- de auteurs voor hun specifieke artikelen- de VSW voor de verenigingszaken

Secretariaat:

Vereniging Stedebouwkundig WijkbehoudPostbus 35054 - 3005 DB ROTTERDAMTel: 010-2184385E-mail : vswhst@hotmail.comInternet : www.vsw.biz

Aan dit nummer werkten verder mee:

- Wil Baghuis - redactie en fotografie- TradeMARC - vormgeving- Wim Meijer - productie- Grafia - drukwerk