Trainersinstructie origineel - Wikiwijs · Web viewEen broedende kip kun je dan ook het best apart...

BronnenbundelVoortplanten II

Dierverzorging - niveau 4D4.2

oriëntatiefase

beroepsfase afstudeerfase

MBO Den Bosch

2Bronnenbundel Voortplanting II

Helicon opleidingen Den Bosch Beroepsfase

Inhoud

Taken1. Voortplanting 34

taak



taak

2. Voortplanting gewervelde dieren

InhoudVoortplanting van Vissen 34Het stekelbaarsje (Gasterosteus aculeatus) 34Aquariumvissen 35Eierleggende tropische vissen 37Eierleggende koudwatervissen 37Levendbarende tropische vissen 40Algemene beschrijving amfibieën 42De voortplanting van amfibieën 43Balts 43Het paringstijdstip 44Bevruchting en eiafzetting 44Metamorfose 46Neotenie 48Amfibieen in het terrarium 48Algemeen reptielen 49De voortplanting van reptielen 50Geslachten 50Balts 50Ontwikkeling 51Levendbarende reptielen 51Wat kan de pluimveehouderij leren van de productie van krokodillen? 52Voortplanting bij vogels 55Baltsgedrag 55Paring 57Broeden 58Eieren leggen 58De embryonale ontwikkeling bij vogels (kip) 61Geboorte 62Opfok 62Geslachtsrijp 63Cyclus 65De voortplanting van de grasparkiet 65Voortplanting zoogdieren 68



Voortplanting van Vissen

Het is onmogelijk om een compleet beeld te creëren over de voortplantingscyclus van vissen. Binnen de klasse vissen zijn er ontzettend veel verschillen in de voortplantingscyclus.Van een dierverzorger(ster) mag wel worden verwacht dat die over voldoende algemene kennis beschikt om vragen, met betrekking tot de voortplanting van vissen, te beantwoorden. Specialisatie kan altijd indien gewenst.

Opdracht 1Ga naar www.schooltv.nl. Type bij “zoek een clip“ stekelbaars in. Bekijk de clip voortplanting van de stekelbaars. Tijdens de voortplanting zijn verschillende stadia te onderscheiden zoals :ritueel/balsparenontwikkelinggeboortezorg voor de jonge visGeef een beschrijving van deze stadia van de stekelbaars.

Het stekelbaarsje (Gasterosteus aculeatus)In sloten vind je in het voorjaar stekelbaarsjes. Ze komen uit de zee, waar ze de winter hebben doorgebracht. Toen de dagen langer werden, trokken ze de rivieren en sloten binnen. Ze heten stekelbaars vanwege de stekels op hun rug.

Elk mannetje kiest een eigen territorium. Daar maakt hij een nest van stukjes waterplanten. Met zijn snuit duwt hij het bouwmateriaal op de juiste plek. Om de nestkuil dieper te maken hapt hij zand op en spuwt dat verderop weer uit. Nu strijkt hij met zijn buik over het nest om de planten aan elkaar te plakken. Af en toe duikt een soortgenoot op. Als dat een mannetje is breekt er een gevecht uit om de concurrent uit het territorium te verjagen



http://www.schooltv.nl/

De mannetjes halen de vrouwtjes over eieren in het nest te leggen. Je herkent een vrouwtje aan haar zilvergrijze kleur en de dikke buik. Het mannetje voert de zigzagdans uit. Zo heet dit deel van het baltsgedrag van een stekelbaars. Hij wijst haar de ingang van zijn nest. Ze duikt het nest in. Het mannetje wacht voor de ingang. Terwijl het vrouwtje bezig is, duwt hij met zijn snuit tegen haar staart. Daarna kruipt hij ook naar binnen. Het vrouwtje gaat er vandoor. Het mannetje stoot zijn homvocht over de eitjes uit om ze te bevruchten. Daarna komt hij weer naar buiten.

Hij blijft bij het nest. Hij stuurt vers water door het nest. Het vrouwtje doet niet meer mee. Na een week komen de jongen uit en al gauw zie je dat het stekelbaarsjes zijn. De vader waaiert nog steeds vers water door het nest met jongen. Als een jong er

vandoor wil pakt hij het in z’n bek en spuwt het terug in het nest. De jongen worden groter en de vader krijgt het steeds moeilijker om ze bij elkaar te houden. Er is geen beginnen aan. Een week of zes na het uitkomen kunnen jonge stekelbaarsjes zich dan ook helemaal zelf redden. Ze gaan met een groepje op zoek naar eten. Ze groeien snel. In het najaar zijn ze groot genoeg om naar zee te zwemmen en daar te overwinteren. Het volgend voorjaar zijn ze groot genoeg om zich op hun beurt voort te planten.

Aquariumvissen In ons land en in de gematigde zones van de aardbol wordt de voortplanting van vissen door de seizoenen (temperatuur) bepaald.In tropische omgevingen, waar de temperatuurswisselingen een minder grote rol spelen, wordt de voortplanting door andere factoren, met name de regenval, bepaald.Vissen kunnen verschillende malen per jaar eieren leggen, met tussenpozen van soms minder dan een maand.

Algemene principes:De meeste aquariumvissen zijn eierleggend (ovipaar), maar er is een uitzondering: de groep levendbarende vissen (vivipaar).Dankzij een gevarieerde en goede voeding bouwt de vis reserves op aan proteïnen en vetten die helpen bij het aanmaken van eitjes en spermatozoïden. Dit is het stadium van de rijpwording.Als de eierstok van het vrouwtje is opgezwollen, is ze klaar om eitjes te leggen.Dan ontbreekt alleen nog maar een stimulans: in de natuur kan dat de regen zijn, of het licht van de zon of de maan.

In het aquarium wordt de leg soms op gang gebracht door ochtend zonlicht dat min of meer direct op de bak valt of door een gedeeltelijke waterverversing.Het leggen kan gebeuren tijdens een balts waarbij het mannetje het vrouwtje verleidt. Soms worden concurrenten fel verjaagd.Het vrouwtje legt dan haar eitjes, die onmiddellijk door het mannetje worden bevrucht.

Dit algemene patroon laat ruimte voor allerlei verschillen bij onze aquariumvissen, zeker wat betreft de verzorging van de eitjes: het kan zijn dat ze worden verlaten en soms worden ze zelfs door hun ouders opgegeten.



De maanvis eet zijn eigen eitjes op

Het kan ook zijn dat ze door hun ouders worden bewaakt en verdedigd. Dat geldt ook voor de jongen in de eerste dagen van hun leven.

Tijdens de incubatie van de eitjes, die enkele dagen duurt, ontwikkelt zich de embryo.Als hij volledig is gevormd, beweegt hij zich net zo lang tot het vlies van het ei breekt: hij komt uit.Het is dan een larve die in vorm, formaat en de proporties van enkele organen van zijn ouders verschilt. Het oog is erg groot, wat hem helpt zijn prooien te vinden.Hij bezit ook een dooierzak, waaruit hij de eerste dagen van zijn leven reserves put (behalve bij de levendbarende vissen van de familie Poeciliidae).De larven zullen zich snel ontwikkelen, binnen enkele dagen of weken, en hun anatomie en gedrag aanpassen, waarna ze steeds meer op volwassen vissen gaan lijken.

Voortplantings-strategieën:Zich voortplanten betekent het voortbestaan van de soort verzekeren; de natuur heeft daarvoor verschillende strategieën bedacht.

- eierleggende vissen (ovipaar)Kleine eitjes die in grote aantallen worden geproduceerd, zijn vaak transparant omdat roofvissen ze dan niet kunnen zien.Grotere eitjes minder talrijk en worden meestal door de ouders bewaakt.Tropisch of koudwater

- Levendbarende vissen (vivipaar)Dit komt niet vaak voor. De hooglandkarpers zijn vivipaar.

- Eierlevendbarend (ovovivipaar). Dat wil zeggen dat de eieren langer in het moederlichaam blijven en dat na het leggen van de eieren de jonge gelijk worden geboren of de jongen komen uit het ei vlak voordat ze uit het lichaam komen. Tandkarpers zijn ovovivipaar.



Eierleggende tropische vissenVissen leggen eieren zonder schaal. Ze leggen hun eieren in het water. De eieren zijn erg gevoelig voor uitdroging. Een andere grote bedreiging voor de eieren is de vraatzucht van andere dieren. Vandaar dat vissen doorgaans grote aantallen eieren leggen. Er zijn vissen (de muilbroeders) die er een hele aparte strategie er op na houden. De vrouwtjes broeden de eitjes in hun bek uit.

Apistogramma sp. “muilbroeder”

Er is in het Amazonegebied een visje dat de eieren op een blad legt en bevrucht, boven het wateroppervlak. Door de eitjes van veel gelei te voorzien drogen ze niet uit.Wil je thuis zoveel mogelijk jongen overhouden, dan is het verstandig om te werken met een kweekbak, waar ze niet geroofd kunnen worden en waar je optimale omstandigheden kunt handhaven, zoals de juiste broedtemperatuur en extra zuurstofvoorziening.

Jonge visjes lijken als ze uit hun ei komen direct op de volwassen vissen.

Anabantidae (labyrinthvissen). De KempvisDe mannetjes zijn veel groter en kleurrijker dan de vrouwtjes en staan bovendien bekend om hun lange vinnen.

De naam kempvis heeft de vis te danken aan het feit dat de mannetjes met elkaar vechten totdat er eentje het leven geeft.Vanwege de bijzonder sterke voortplantingsdrift van de mannetjes verdient het houden van twee of drie vrouwtjes per mannetje de voorkeur boven een enkel vrouwtje, dat vrijwel zeker de dood ingejaagd wordt door een al te actieve minnaar.U kunt er ook voor kiezen om alleen een mannetje te houden, zonder vrouwtjes. Doorgaans gaat dat ook heel goed.



http://images.google.nl/imgres?imgurl=http://www.hobbycenter2004.nl/aquarium/betta%2520splendens.jpg&imgrefurl=http://www.hobbycenter2004.nl/aquarium/aquarium.htm&h=410&w=578&sz=192&hl=nl&start=3&tbnid=R6hK4XAEa5wX0M:&tbnh=95&tbnw=134&prev=/images%3Fq%3DBetta%2Bsplendens%26svnum%3D10%26hl%3Dnl

De kweek van deze vis is zeer interessant.Het kweekpaar, waarbij moet worden opgelet dat zowel het vrouwtje als het mannetje werkelijk volwassen en in een optimale conditie is, overzetten in een apart kweekbakje.De waterstand mag niet te hoog zijn (10 tot 15 cm). Zorg voor voldoende drijfplanten (bijv. watervorkje) als schuilplaatsen voor het vrouwtje. De bodembedekking kan ofwel achterwege blijven of moet bestaan uit zeer fijn grind of gewassen zand.Om het afzetten van de eitjes enigszins te bespoedigen, kunt u de watertemperatuur geleidelijk verhogen tot 30ºC en filtert u over wat turf.

Het mannetje bouwt een schuimnest onder het wateroppervlak terwijl hij intussen het vrouwtje het hof maakt.Let op de reactie van het vrouwtje: vertoont ze tijdens de toenaderingspogingen van het mannetje de zo typerende donkere dwarsbanden op haar lichaam, dan is ze bereid te paren.Is dat niet zo dan moet je de vissen uit elkaar plaatsen aangezien het mannetje haar anders de dood in zal jagen.Na het afzetten van de eitjes moet het vrouwtje in ieder geval worden uitgevangen, aangezien het mannetje haar dan niet meer in de buurt van de nest verdraagt.Het mannetje neemt de zorg van de eieren en het nest op zich.Als de eitjes zijn uitgekomen, moet u het mannetje verwijderen omdat hij ze niet meer als kroost, maar eerder als welkome aanvulling op zijn menu zal zien.De jonge visjes worden grootgebracht met fijn stofvoer.Ververs regelmatig delen van het water om te voorkomen dat het te sterk vervuild raakt.De stamvorm is een vis met wat kortere vinnen, maar in de loop van de tijd zijn kempvissen met steeds langere vinnen gekweekt.Er zijn ontelbaar veel kleuren kempvissen, zoals rode, blauwe, aquamarijnkleurige en ook de zeer zeldzame witte vissen.Daarnaast komen er ook bonte exemplaren voor.De vrouwtjes zijn minder opvallend, al kennen zij ook een verscheidenheid van kleuren.

Opdracht 2Zoek een ander eierleggende tropische vis. Geef zoveel mogelijk informatie over het kweken van deze vis. Denk hierbij aan de balts, het paren, ontwikkeling, geboorte maar ook de ideale omstandigheden voor het kweken.



Eierleggende koudwatervissen

Carassius auratus, (Goudvis, Goudkarper)

De stamvader van de goudvis is de kroeskarper.De goudvis werd al duizend jaar geleden in China gehouden en gekweekt, en wordt nu over de hele wereld nagekweekt.In de natuur komt de vis niet voor. (Als ze worden gevangen in de natuur, dan is de goudvis uitgezet door de mens zelf.)

Het verschil tussen de geslachten is eigenlijk alleen goed te zien als de dieren geslachtsrijp zijn.Dan valt bij de vrouwelijke vissen de rondere en gevuldere buiklijn op en bij de mannetjes de zo genoemde paaiuitslag; kleine witte stipjes op de kieuwdeksels en soms ook op de borstvinnen.

De meeste goudviskommen zijn niet geschikt voor de goudvis, omdat ze veel te klein zijn.De sterke exemplaren houden het hier een aantal jaren in uit, maar wetende dat een goudvis wel 15 tot 20 jaar oud kan worden, zal duidelijk zijn dat de vis in een te kleine kom maar een kort leven beschoren is.De ideale leefomgeving voor een goudvis is de buitenvijver.

In grotere tuinvijvers planten goudvissen zich het gemakkelijkst voort en zult u merken dat u ineens meer visjes in de vijver ziet zwemmen dan er oorspronkelijk uitgezet waren.In een ruim, zuurstofrijk en met fijnbladig groen beplante aquarium wil de goudvis zich ook wel voortplanten, mits het aquarium een zonnige standplaats heeft en de vissen van tevoren goed en afwisselend gevoerd zijn.Wanneer, bij voorkeur in de late lente, paarrijpe vissen (één vrouwtje en 2/3 mannetjes, in verband met een optimale bevruchting van de eitjes) in de kweekbak worden uitgezet, is de kans aanwezig dat ze dezelfde dag nog (of anders de volgende dag bij het ochtendgloren) gaan paaien.Een legrooster is beslist noodzakelijk, aangezien de ouderdieren hun eigen legsel opeten. Om dezelfde reden worden de ouderdieren na het afzetten uitgevangen.Het is niet altijd even eenvoudig om de jonge visjes groot te brengen.Ze zijn erg gevoelig voor temperatuursschommelingen. Een afwijking van één graad Celsius kan al leiden tot misvormingen. De jongen kunnen met fijn stofvoer worden grootgebracht.Tegenwoordig worden goudvissen in de grotere kwekerijen bijna niet meer op natuurlijke wijze gekweekt.



De kuit en hom worden handmatig afgestreken en met elkaar vermengd, zodat er zo veel mogelijk eitjes worden bevrucht.

De goudvis wordt in diverse kleuren en vormen gekweekt, zoals onder meer (vrijwel) eenkleurige witte, rode, gele en zwarte vissen, maar ook gevlekte vissen en vissen die zowel blauwe, zwarte, rode als witte vlekken hebben (shubinkins). Bovendien zijn er goudvissen met verlengde vinnen.Deze worden komeetstaarten genoemd en zijn vanwege hun sierlijke voorkomen erg geliefd.Alle jonge goudvisjes hebben aanvankelijk een groengrijze kleur en ze kleuren pas na ongeveer 3 maanden op.Sommige houden hun oorspronkelijke kleur.

Opdracht 3Zoek een andere bekende levendbarende tropische vis. Geef zoveel mogelijk informatie over het kweken van deze vis. Denk hierbij aan de balts, het paren, ontwikkeling, geboorte maar ook de ideale omstandigheden voor het kweken.

Levendbarende tropische vissen.Een aantal tropische vissen behoort tot de familie van de levendbarende, dit wil zeggen dat het wijfje geen eieren afzet, maar dat ze de jongen "levend baart".

Hooglandkarpers zijn echt levendbarend. Zij krijgen heel grote jongen (1 - 2 cm!) die kort na de geboorte nog een soort van navelstrengetjes dragen. Een vrouwtje moet na elke worp opnieuw bevrucht worden om te kunnen werpen.

Hoogvinkarper

Levendbarende tandkarpers zijn eigenlijk eierlevendbarend (ovovivipaar). Dat wil zeggen dat de eieren langer in het moederlichaam blijven en de na het leggen van de eieren de jonge gelijk worden geboren. Zij kennen voorraadbevruchting. Dat betekent dat een vrouwtje meerdere keren kan werpen van een enkele bevruchting.



http://images.google.nl/imgres?imgurl=http://www.zoo-logics.com/vissen/vissen/levendbarendetandkarpers/Poecilia%2520Velifera.jpg&imgrefurl=http://www.zoo-logics.com/vissen/levendbarende%2520tandkarpers.htm&h=183&w=240&sz=22&hl=nl&start=13&tbnid=78l-Q_DiOrta0M:&tbnh=84&tbnw=110&prev=/images%3Fq%3DPoecilia%2Bvelifera%26svnum%3D10%26hl%3Dnl

Veel levendbarende krijgen gemakkelijk jongen. Er worden onder liefhebbers twee verschillende methoden gehanteerd voor de kweek.- De jongen bij de ouders laten. Veel soorten jagen op hun jongen. Als er

voldoende beplanting is zullen er genoeg jongen overblijven. De zwakke dieren zullen niet veel kans hebben, waardoor met deze methode al een zekere selectie is ingebouwd.

- De jongen apart op laten groeien en vervolgens zelf selecteren.Beide methoden voldoen goed voor de meeste soorten. Het probleem van het opeten van de jongen is voor een aantal soorten niet te vermijden. Drachtige dieren kun je het best apart zetten. Het bakje moet goed beplant zijn en niet te klein. Anders hebben de dieren teveel stress. Houd ze goed in de gaten zodat de jongen snel kunnen worden uitgevangen. De eerste uren na het werpen eten de vrouwtjes meestal niet en dus ook niet hun jongen.Bij veel soorten werkt het heel goed als je dieren van verschillende leeftijden in een bak hebt. In een bak met alleen volwassen vissen is het moeilijk jongen over te houden. In een bak met visjes van verschillende grootte worden de pasgeboren jongen meestal met rust gelaten.Het meest bekende voorbeeld van een levendbarende tropische vis is de Guppy.

Guppy (Poecilla reticulata)Guppy's zijn zeer vruchtbare visjes, daarom worden ze soms ook wel "miljoenenvisje" genoemd. Een guppywijfje kan uit een enkele paring 10 - 70 jongen voortbrengen. De jonge visjes, niet groter dan een speldenkop, kunnen dadelijk na de geboorte voor zichzelf zorgen en eten gewoon vlokvoer. Spijtig genoeg zien de ouders en de andere aquariumbewoners de kleine visjes als een lekker hapje.

Zorg voor een aquarium die dicht begroeid is met planten waarin de kleintjes zich kunnen verbergen. Zo blijven er altijd wel een paar van de sterkere jongen in leven. Als u snel wat meer vissen in het aquarium wil, kan u het drachtige vrouwtje afzonderen in een kleiner aquarium met dezelfde temperatuur en waterkwaliteit en voldoende beplanting. Of u kan voor de goedkopere oplossing kiezen en een afzetbakje in een aquariumwinkel gaan kopen. Dit is een klein doorzichtig bakje verdeeld in twee niveau's, dat u gewoon in het aquarium hangt en wanneer de jonge guppy's gebaard worden vallen ze door een gleuf naar een lager plateau waar de moeder niet bij ze kan. Een zwanger vrouwtje is te herkennen aan haar dikke buik en een zwarte drachtigheidsvlek. De dracht duurt ongeveer vier weken. Opdracht 4



http://www.tropischevissen.tmfweb.nl/gup2.jpg%00%E5%A1%B9%EF%92%81%E1%B4%BB%E4%A1%BF%E2%B2%AF%E5%B6%82%E8%97%84%E6%8C%A7%00%00%EA%AE%A5

Zoek een ander levendbarende tropische vis. Geef zoveel mogelijk informatie over het kweken van deze vis. Denk hierbij aan de balts, het paren, ontwikkeling, geboorte maar ook de ideale omstandigheden voor het kweken.



AMFIBIEËN

Algemene beschrijving amfibieënOok amfibieën worden als huisdier gehouden. Meestal zijn dat kikkers en salamanders. Padden en wormsalamanders zijn minder populair. Amfibieën hebben een dunne huid zonder schubben. De huid is glibberig. Een slijmerige laag beschermt de huid tegen onder andere uitdroging. Veel soorten hebben wratjes. Deze wratjes zijn de gifklieren. Dit alles maakt de amfibie niet erg aantrekkelijk voor een groot publiek. Toch hebben amfibieën eigenlijk een fascinerend uiterlijk. Ze zijn er in allerlei (felle) kleuren en maten. Het kleinste kikkertje is zo’n tien millimeter groot en de grootste salamander is anderhalve meter lang. Er bestaan ongeveer vijfduizend amfibieënsoorten.

Een bruikbaar verschil tussen kikkers en padden is dat kikkers een gladde huid hebben en padden een wrattige huid. Vooral kikkers zijn geliefd als huisdier. Gifkikkers, met bijvoorbeeld hun paarse poten en zwart-wit gekleurd lijfje of knalblauwe huid, zijn juweeltjes om te zien. Maar het meest geliefd als huisdier zijn boomkikkers. Met hun brede bek en grote ogen zijn ze bijna aandoenlijk.

Kikker



Salamanders kun je onderverdelen in landsalamanders en watersalamanders. De landsalamanders komen zelden helemaal in het water, terwijl watersalamanders minstens een paar maanden per jaar in het water leven. Het verschil kun je zien aan de staart. Landsalamanders hebben een ronde staart, watersalamanders een afgeplatte staart.Salamanders worden 5 tot 30 centimeter groot. Ze hebben korte pootjes en een lange staart. Ze hebben geen oren en kleine ogen. Salamanders hebben primitieve longen. Sommige soorten hebben zelfs helemaal geen longen. Die ademen enkel met de huid. De axolotl behoudt zijn uitwendige kieuwen uit het larvestadium (zie ‘voortplanting’).

Amfibieën zijn koudbloedig en hebben een hele kwetsbare huid. Daarom zijn ze sterk aangepast aan het milieu waarin ze leven. Een gevolg daarvan is dat je boomkikkers hebt, gravende kikkers hebt, kikkers hebt die nooit uit het water komen en nog talloze aanpassingen. Ze hebben zich aangepast aan het leven in regenwouden, prairies, stromende beken en stilstaand water.Weer een gevolg daarvan is dat je aan het uiterlijk en levenswijze van amfibieën vaak niet kan zien tot welke familie ze horen. Ze worden meestal ingedeeld op kenmerken aan het skelet die je van buiten niet kunt zien.

Opdracht1. Leg uit waarom je bij de amfibieën zoveel verschillende levenswijzen kan vinden.

De voortplanting van amfibieënAmfibieën hebben mannetjes en vrouwtjes. Er komt zowel uitwendige als inwendige bevruchting voor. Voortplanting door middel van eieren (ovipaar) in een geleikapsel. Uit de eieren komen in het water levende door kieuwen ademende larven. Deze larven ondergaan een gedaanteverwisseling (metamorfose) tot volwassen amfibie. Bij sommige soorten ontbreekt het larvenstadium. Zij zijn levendbarend (vivipaar) of ze zetten eieren met gedeeltelijk ontwikkelde jongen af (ovovivipaar).

BaltsSalamanders hebben afhankelijk van de soort een zeer ingewikkeld liefdesspel. Bij onze watersalamanders hebben de mannetjes in de paringstijd een grote rugkam en prachtige kleuren op de zijkant van de staart. Als het mannetje ruikt dat een vrouwtje paringsbereid is maakt hij waaierende bewegingen waardoor hij zijn geurstoffen naar het vrouwtje waaiert. Dan maakt het mannetje rechtsomkeert met een bijzonder, waggelend loopje. Als het vrouwtje achter hem aankomt zet hij een spermatofoor af die het vrouwtje opneemt in haar cloaca. (inwendige bevruchting dus)Vuursalamanders paren op het land. Weer andere salamanders paren in grote groepen waarbij de mannetjes veel spermatoforen afzetten die de vrouwtjes opnemen.

Kikkers en padden gedragen zich in de voortplantingstijd heel anders dan salamanders. Kikkers en padden baltsen niet. Een kikvorsmannetje dat wil paren springt of zwemt naar een voorwerp van passende grootte toe en probeert het te omklemmen. Dat is niet altijd een vrouwtje en ook niet altijd een kikker. Sommige soorten lokken de vrouwtjes met gekwaak en omklemmen ze dan.



Een gewone kikkervrijpartij ziet er zo uit. Het mannetje klimt bovenop het vrouwtje en loost zijn sperma zodra het vrouwtje eitjes legt. Deze houdgreep heet 'amplexus'.

Opdracht2. Waarom is het voor een salamander

noodzakelijk om te baltsen, terwijl de bruine kikkers het eenvoudig houden.

Het paringstijdstipEr zijn kikkers zijn die hun eitjes afzetten is ijswater (0,5°C) maar ook kikkers die eitjes afzetten in warme bronnen (34°C). Door deze grote verschillen zijn er ook veel verschillende omstandigheden die de amfibieën aanzetten tot paren. Zo heeft de bruine kikker een koudeperiode nodig om tot voortplantingsgedrag te komen. Kikkers, zoals de Amerikaanse knoflookpad, die afhankelijk zijn van regenpoelen om zich voort te planten kunnen na een regenbui heel snel eitjes afzetten. Andere worden weer beïnvloed door de daglengte. Sommige kikkers kunnen ook gewoon het hele jaar rond eitjes afzetten. Opdracht 3.Geef van de volgende soorten kikkers aan in wat voor milieu ze leven:

a. Staartkikker: inwendige bevruchting, eieren met een goed hechtvermogen, gestroomlijnde lichaamsbouw larven met een goed hechtvermogen

b. Bruine kikker: te warm water vertraagd de ontwikkeling van ei en larvec. Panterpad: in augustus, september worden de knobbels aan de vingers van

de mannetjes donker, de eieren rijpen bij de vrouwtjes. In november begint de regentijd en kunnen de padden snel hun eieren afzetten.

d. Amerikaanse knoflookpad: Als er zware regen valt komen ze uit hun schuilplaatsen. Ze verzamelen zich in de regenplassen en zetten daar hun eieren af.

e. Roodoorkikker: plant zich het hele jaar voort.

Bevruchting en eiafzettingBij salamanders die inwendige bevruchting hebben zetten de mannetjes op de bodem spermatoforen af. Deze bestaan uit een gelatineachtige voet met daarop een zaadpakketje. Het wijfje neemt dit pakketje op. De eieren worden in het water of op het land afgezet. Sommige soorten laten de eitjes aan hun lot over. Andere salamanders bewaken de eitjes. Bij de reuzensalamander bewaakt de man de eitjes.

In het paargedrag van kikkers en padden is niet zoveel verschil tussen de verschillende families. De mannetjes omklemmen de vrouwtjes. Als de vrouwtjes de eitjes afzetten storten de mannen hun zaad eroverheen.



http://www.kennislink.nl/web/show?id=118349&vensterid=811&cat=60995%00%E5%A1%B9%EF%92%81%E1%B4%BB%E4%A1%BF%E2%B2%AF%E5%B6%82%E8%97%84%E6%8C%A7%00%00%EA%AE%A5

De mannen weten wanneer zij hun zaad moeten afzetten omdat het vrouwtje op dat moment een bepaalde houding aanneemt, de signaalhouding.Bij het afzetten van de eieren zijn uitzonderingen de regel. De bruine kikker zet grote klompen kikkerdril af. De groene kikker zet ook klompen af maar verdeeld ze in stukjes en zet ze vast aan waterplanten. Boomkikkers kleven kleine groepjes eicellen aan waterplanten. Padden maken lange snoeren. De vroedmeesterpad neemt de eitjes op zijn rug.Schuimkikkers maken een schuimnest van water en eiwit. We kennen kikkers die eitjes aan bladeren boven het water hechten, kikkers die hun eitjes in het water in bromelia’s leggen en nog talloze andere aanpassingen aan hun leefomgeving.

Opdracht 4Wat zullen salamanders met inwendige bevruchting waarschijnlijk met hun eieren doen?



MetamorfoseUit het voorgaande heb je wel begrepen dat bij amfibieën niet veel eenvormigheid is.

Dat geld ook voor de metamorfose. Hierna bespreken we als voorbeeld de metamorfose van de bruine kikker. Maar dit proces kan je in talloze variaties tegenkomen.Bij salamanders valt de metamorfose wat minder op omdat zij hun staart behouden. Ook hier echter vinden ingrijpende veranderingen plaats.



10

1

8

3

7

11

4 5

2

6

9

12

Ontwikkeling van de bruine kikker (Rana temporaria) van bevruchte eicel tot geslachtsrijpheid. (van links naar rechts en van boven naar beneden)

1. De paring heeft in het water plaats. Als het vrouwtje de rug kromt laat het mannetje het zaad over de eicellen lopen.

2. Na het afzetten van het ei zwelt het geleiachtig omhulsel op door opname van water. De ongeveer 4000 eieren worden in klompen afgezet.

3. De eicel deelt zich in tweeën (mitose). De helften zijn niet helemaal gelijk.4. De eicel deelt zich tot 4 celletjes.5. De larve komt uit het ei. Ze hebben nog geen mond. Ze hechten zich aan de

resten van het ei of een plant en bewegen nauwelijks. Hij heeft hier nog uitwendige kieuwen. Na enige tijd groeit er een huidplooi over de kieuwen. Alleen aan de linkerkant van het lichaam blijft er een opening om water door te laten. Hij krijgt ogen, anus en mond. De kaken verhoornen tot een soort snavel en rond de mondopening vormen zich rijen kleine tandjes. Het kikkervisje gaat vrij zwemmen en eet algen en plantaardige en dierlijke resten. Ze zeven ook kleine deeltjes uit het water.

6. De achterpoten gaan groeien. De voorpoten ontwikkelen zich in de kieuwzakjes.7. De kikkervisjes krijgen longen. De inwendige kieuwen en de staart worden

gereduceerd. De hoornkaken afgeworpen. De nauwe mondopening wordt een brede kikkerbek. Ogen worden groter en krijgen oogleden. Het trommelvlies ontwikkeld zich.

8. ,,9. ,,10.De kikkervisjes die aan de metamorfose toe zijn kruipen half op land. De darm

wordt korter omdat ze overgaan van plantaardig op dierlijk voedsel. Zij wordt van 9 X de lichaamslengte 1 X de lichaamslengte. In deze tijd wordt geen voedsel opgenomen. Ook bloedsomloop, spieren en skelet ondergaan veranderingen.

11.Het kikkervisje verlaat het water en de metamorfose is voltooit. 15 mm groot.12.Volwassen kikker

Opdracht 5,6,75. Als je kikkervisjes kweekt in een aquariumbak kunnen ze verdrinken. Hoe komt

dat?6. Waarom krijgen de kikkervisjes na de metamorfose een kortere darm?7. Maak een schema van de verschillen tussen kikkervisje en kikker.



11

NeotenieEnkele soorten salamanders blijven hun hele leven een larve met uitwendige kieuwen.

Zij kunnen zich in dit ontwikkelingstadium ook voortplanten. Dit verschijnsel noem je neotonie. Bijvoorbeeld de Mexicaanse axolotl.Deze dieren blijken een minder actieve schildklier te hebben. Ze hebben te weinig van het hormoon thyroxine. Als je een axolotl thyroxine voert wordt het een gewone salamander.Als er ook nog en ander hormoon ontbreekt bij het dier krijg je een albino. De witte axolotl is dus een neotene albino.

Opdracht 8Zijn alle neotene salamanders ook albino?

Amfibieën in het terrariumUit de bovenstaande lestekst heb je wel begrepen dat er geen eenduidig advies is te geven voor het voortplanten van amfibieën in gevangenschap. Van veel amfibieën is er eigenlijk bar weinig bekend over hun manier van leven in het wild. Dus als je amfibieën wilt kweken is het nodig dat je uitzoekt hoe het dier in de natuur leeft. Door die omstandigheden na te bootsen kan je de voortplanting misschien stimuleren. Informatie zoeken bij andere amfibieënkwekers is natuurlijk ook heel belangrijk.



Algemeen reptielenReptielen zijn fascinerende dieren. Toch zijn ze niet erg populair. Hun uiterlijknodigt ook niet uit tot aaien en knuffelen. Reptielen zijn dieren met een wisselende temperatuur (koudbloedige dieren). Dit betekent dat zij hun lichaam niet zelf op temperatuur kunnen houden. Om te kunnen bewegen bijvoorbeeld hebben zij warmte van buitenaf nodig.

Veel reptielen kunnen erg oud worden. Daar moet je wel rekening mee houdenals je een reptiel aanschaft. Iedere reptielensoort heeft ook nog eenszijn eigen specifieke eisen op het gebied van huisvesting en verzorging. Laatje dus altijd goed voorlichten.Niet alle reptielensoorten zijn geschikt om als huisdier te houden. Eennegen meter lange slang is daar een voorbeeld van. Als je zo’n dier wilt zien,kun je beter naar de dierentuin of de reptielenzoo gaan. Reptielen kunnenook giftig zijn. Bijvoorbeeld het Gilamonster (hagedis) en de cobra (slang).Die zijn te gevaarlijk om als huisdier te houden.

De meeste reptielen zijn beschermde dieren. Ze mogen dus niet uit het wildgevangen worden, behalve als daar, bij uitzondering, een vergunning voor is.Illegale handel komt echter veel voor. De illegaal gevangen dieren wordendan in grote aantallen in kleine bakjes, flesjes of zakjes vervoerd. 99% vandeze dieren overleeft het uiteindelijk niet. Koop daarom altijd nakweek.Nakweek zijn de jongen van in gevangenschap levende niet-gedomesticeerdedieren.



REPTIELEN

De voortplanting van reptielenReptielen zijn de eerste dieren waarbij de jongen zich buiten het water kunnen ontwikkelen. Hiervoor hebben zij dooierrijke van een schaal voorziene eieren.

GeslachtenHet geslachtsonderscheid is bij veel reptielen niet zo duidelijk. Bij slangenzijn de vrouwtjes meestal groter en ze hebben vaak een kortere staart. Jekunt aan de buikzijde van het dier zien waar de staart begint. Een anderemethode is de slang voorzichtig te sonderen. Met een speciale sondeernaaldwordt de diepte van de geslachtsopening bepaald. Bij het vrouwtje is dezeopening duidelijk dieper dan bij het mannetje. Laat dit doen door iemanddie er verstand van heeft!Mannelijke slangen en hagedissen hebben een (goed verborgen) hemipenis.Dit is een ‘gepaard copulatieapparaat’. Een penis is een copulatieorgaan. Eenslang heeft er dus twee. Hij gebruikt er tijdens de paring echter maar één. Het sperma wordt via een geultje in de penis bij het vrouwtje ingebracht.

Hemipenissen van slangen en parende slangen

Opdracht 1Noem nog een aantal kenmerken waarmee je het verschil tussen mannetjes en vrouwtjes reptielen zou kunnen zien.

BaltsVooral bij hagedissen zie je allerlei kleuren en rituelen rond de balts. Een manier om indruk te maken is knikken met de kop. Vooral de mannetjes baardagamen doen dat naar de vrouwtjes toe. Specifiek gedrag van deze dieren is ook het zwaaien met een voorpootje. Met name vrouwtjes doen dit naar de mannetjes.Sommige schildpadden (kolenbranderschildpadden) maken ook geluiden tijdens de balts.Vaak blijven bij reptielen de in de eileider opgenomen zaadcellen nog lang in leven. Dit verklaard ook dat in een terrarium een slang opeens bevruchte eieren kan leggen, hoewel er al jaren geen mannetje in de buurt is geweest.

Opdracht 2Beschrijf van twee reptielen de baltsrituelen



OntwikkelingDe ontwikkeling van reptieleneieren begint pas na de eiafzetting. De snelheid van de ontwikkeling is afhankelijk van de temperatuur. Reptielen bebroeden hun eieren echter nooit. Alleen sommige reuzenslangen kronkelen zich om de eieren en verwarmen deze door spiertrillingen.

Tijdens de ontwikkeling van het ei is er een dooier ontstaan. Op de dooierzak (yolk sac) is een vlies ontstaan zodat er een met vloeistof gevulde blaas ontstaat waarin het embryo zich ontwikkeld. Het amnion. Uit de embryonale cloaca ontwikkelt zich een tweede vlies. Dit vlies neemt de afvalproducten van het embryo op. Dit noem je de oerblaas of allantoïs. Deze oerblaas zorgt ook voor de zuurstofopname. Het embryo haalt gedurende zijn hele ontwikkeling voeding uit de dooier en het eiwit. Hagedissen en slangen nemen water op door de zachte schaal van de eieren. Eieren van schildpadden, krokodillen en hagedissen hebben een iets hardere schaal. Zij nemen dus wat minder water op uit de omgeving. De wijfjes zoeken daarom een plaats met de geschikte vochtigheid om hun eieren te leggen.

De jongen zijn direct zelfstandig als ze uit het ei komen en lijken als twee druppels water op hun ouders. Verzorging van de jongen komt bij reptielen niet voor.

Levendbarende reptielenOnder de hagedissen en slangen zijn vele levendbarende soorten. De eieren ontwikkelen zich dan in de eileider. De ontwikkeling is hetzelfde als bij eierleggende dieren. Als de eieren gelegd worden scheurt het vliesje waarin de jongen zich ontwikkeld hebben.Opdracht 3



Hoe regelen vrouwtjes reptielen dat de eieren de juiste vochtigheid en temperatuur rijgen. Geeft twee voorbeelden



Wat kan de pluimveehouderij leren van de productie van krokodillen?

R. Meijerhof, onderzoeker vermeerdering en broederij

In Nederland denken we bij een commerciële broederij altijd aan pluimvee, en dan meestal aan kippen of eventueel aan kalkoenen of ander pluimvee. In sommige andere landen worden echter ook andere diersoorten commercieel gebroed. Het productiesysteem voor krokodillen lijkt vrij sterk op een productiesysteem voor kippen, met dit verschil dat het een meerleeftijden systeem is en dat zowel vermeerdering, broederij als opfok en mesterij zich op hetzelfde bedrijf afspeelt. In dit artikel wordt kort beschreven hoe een krokodillenfarm in Zuid-Afrika is opgezet, met speciale aandacht voor het proces van vermeerdering en broederij

InleidingIn het najaar van 1996 ben ik, op uitnodiging van de WPSA, in Z-Afrika geweest. Naast een groot aantal bezoeken aan onderzoeksinstellingen, integraties en vooral broederijen, bezocht ik ook een krokodillenfarm. In gezelschap van een hoogleraar van de universiteit van Pretoria die zich met krokodillenonderzoek bezig hield, was het mogelijk om een kijkje achter de schermen te nemen.In Zuid-Afrika worden, evenals in een aantal andere Afrikaanse landen, op commerciële basis krokodillen gehouden. Het belangrijkste product hierbij is het leer, hoewel ook in zeer beperkte mate het vlees wordt gegeten. De smaak van k rokodillenvlees laat zich wellicht het beste beschrijven als “vissige kip”. Over smaak valt uiteraard niet te twisten, maar lang niet iedereen is even enthousiast over dit vlees. De markt voor bijvoorbeeld krokodillenburgers lijkt dan ook beperkt.

VermeerderingVoor de productie van de broedeieren worden grote groepen krokodillen gehouden in een verhouding van ongeveer 10 vrouwtjes op 1 mannetje. Krokodillen zijn na ongeveer 8 jaar geslachtsrijp en kunnen dan vele jaren blijven produceren. Het oudste mannetje op de bezochte farm was ongeveer 120 jaar oud en nog steeds productief. De dieren leggen éénmaal per jaar in het voorjaar ongeveer 40-50 eieren, en één van de onderzoeksvragen was dan ook of het mogelijk is om de dieren, bijvoorbeeld via binnenhuisvesting met een lichtprogramma, meerdere malen per jaar en grotere aantallen eieren te laten leggen. Hoewel de productieresultaten wel per dier worden bijgehouden, wordt geen actief selectieprogramma toegepast. Ook is er nauwelijks iets bekend over o.a. een juiste manier van opfok. Wel wordt daar momenteel voorzichtig onderzoek naar gedaan. Eén van de vragen is bijvoorbeeld om een

herkenningssysteem te ontwikkelen. Momenteel worden de dieren aan specifieke kenmerken herkend, maar een geïmplanteerde chip met uitlezing op afstand zou een aantal werkzaamheden vereenvoudigen. Overigens zijn de voerkosten van de vermeerderingsdieren relatief gering: 2 dode kippen per week voor een volwassen krokodil zijn voldoende om het dier in productie te houden. In Zuid-Afrika gaat veel uitval van pluimveebedrijven dan ook naar de krokodillenfarms.Bij de huisvesting is vooral voldoende ruimte voor de dieren belangrijk, om territoriale gevechten tussen de mannetjes te voorkomen. De dieren worden gehouden in een ruimte met vijvers en zandbanken. s Nachts graven de vrouwtjes een kuil in deze zandruggen om hun eieren in te leggen, waarna ze de kuil weer toedekken. Een belangrijke taak is om ‘s nachts met een zaklantaarn voortdurend te controleren waar de eieren gelegd worden en welk dier daarvoor verantwoordelijk is. Overdag worden die door twee of drie mensen opgegraven. Hierbij zorgen één of twee mensen voor het op afstand houden van het moederdier, omdat deze nogal fel het nest beschermt... Aangezien een krokodil van ongeveer 60 centimeter al in staat is om een hand af te bijten, zou de ontwikkeling van een automatisch legnest voor krokodillen van ongeveer 6 tot 8 meter waarschijnlijk met grote belangstelling tegemoet worden gezien.



Voortplanting bij vogels In deze les kijken we naar de voortplanting bij vogels. We kijken naar de voortplanting in de vrije natuur, maar ook naar de kunstmatig broeden en opfokken. Je maakt de opdrachten bij de tekst, kijkt deze na en stopt ze in je persoonlijk portfolio.

BaltsgedragIn het voorjaar staat voor vogels alles in het teken van voortplanting.Ze zoeken de beste partner en de beste plek voor een nest. Net als mensen vinden vogels niet altijd vanzelf een partner. Vooral de mannetjes moeten al hun charmes in de strijd gooien om een vrouwtje aan de haak te slaan. Dat doen ze met glanzende veren en een oorstrelende zang In de lente blijft het langer licht. Dat licht beïnvloedt de vogelhormonen. Die zorgen ervoor dat ze gaan zingen. Meestal zingt alleen het mannetje. Ook dat ligt aan hormonen. Als een vrouwtje het mannelijke hormoon testosteron ingespoten krijgt, gaat ze ook zingen. Zangvogels communiceren met elkaar vooral door hun zang en allerlei roepjes. Ook vogels die niet zingen onderhouden contact met geluiden. Steltlopers fluiten, uilen roepen, duiven koeren en de specht roffelt met zijn snavel op een tak of stam. In de lente hebben ze allemaal hetzelfde doel: partners lokken, rivalen imponeren en territoriumgrenzen vastleggen. Het zijn bij zangvogels vooral de mannetjes die zingen. Voor iedere situatie heeft een zangvogel een liedje. Voor soortgenoten kan het een duidelijk signaal zijn, dat een mannetje daar een territorium heeft. Buurmannen blijven weg of dagen de zanger uit met hun eigen lied. Vogelvrouwen kunnen zo’n mannenlied heel aanlokkelijk vinden. Zij wil natuurlijk een vent met een territorium waar nog wat te eten valt, want straks zitten ze daar met een nest jongen. De paringsdans van vogels heet de balts. Deze kan heel kort duren, maar er zijn vogelsoorten die hele rituelen uitvoeren om indruk te maken. Duikvluchten, buigingen, het aanbieden van cadeautjes; het is allemaal gericht op het veroveren van harten.



VOGELS

Bij een aantal diersoorten is de balts van groot belang om vast te stellen dat de paring wordt uitgevoerd met een partner van dezelfde soort, een partner van een veelgelijkende soort is soms op het oog niet te onderscheiden van de eigen soort. De strikt voorgeschreven gedragingen van de balts kunnen tussen nauwverwante soorten aanzienlijk verschillen. De balts is ook van belang om elkaar wederzijds te inspecteren op eigenschappen die de jongen een grotere overlevingskans geven.

Bij vogels komt het ook vaak voor dat paren bij elkaar blijven tot het jaarlijks broedsel is groot gebracht, heel soms worden paren voor het leven gevormd (o.a. bij de gans, en de kauw). Ook bij de ooievaar blijven paren elkaar jarenlang trouw, niet om persoonlijke redenen, maar omdat ze trouw zijn aan het nest.

Opdracht

1 Wat is de invloed van licht op de start van het broedseizoen?

2 Wat zijn de 2 functies van baltsgedrag?

3 Noem 3 vormen van baltsgedrag.

Nest

Bij vogels is het bijna vanzelfsprekend dat de broedgelegenheid is afgestemd op de soort vogel. Zonder een goede nestgelegenheid legt zo’n vogel al helemaal geen eieren en zul je dus geen jongen krijgen. Om tot een optimaal broedresultaat te komen moet ook het klimaat in het nest goed zijn voor die vogelsoort.

Vogelnesten behoren tot de meest opmerkelijke staaltjes van bouwkunst in het dierenrijk. Er is een enorme diversiteit aan toegepaste technieken, die per soort sterk verschillen. Sommige soorten bouwen minuscule nestjes die zó goed verstopt zijn dat zelfs de meest vasthoudende stroper ze niet vindt, terwijl andere soorten grote, opvallende bouwsels fabriceren die ze met verve verdedigen tegen alles wat in de buurt komt. Een zwanennest meet gemakkelijk enkele meters in diameter, terwijl de Afrikaanse hamerkop in enkele weken tijd een enorm koepelvormig nest bouwt dat wel 50 kg kan wegen.

De vogels passen ook een grote verscheidenheid aan bouwmaterialen toe in hun nesten. Sommige soorten gebruiken takjes en twijgjes voor hun bekende nestjes in heggen en struiken, terwijl anderen van alles en nog wat gebruiken, van bladeren en veren tot klei, mossen en korstmossen en zelfs onnatuurlijke materialen zoals aluminiumfolie. De salangaansoorten van Zuidoost-Azië bouwen van hun eigen speeksel nesten hoog in de grotten die helaas als een delicatesse worden beschouwd.



Maar niet alle vogels bouwen een nest. De koekoek staat erom bekend dat hij liever nesten van andere vogels gebruikt dan er zelf een te bouwen. Het vrouwtje vliegt snel naar een geschikt nest, verwijdert een van de eieren die er al liggen en legt er zelf een bij dat vrijwel identiek is in omvang, vorm en kleurpatroon. De keizerpinguïn heeft geen nest nodig, ze legt haar ene ei op de sneeuw en broedt het alleen met haar lichaamswarmte uit.

Opdracht 4

Waarom zou er op het plaatje maar 1 vogel zijn uitgekomen en liggen er nog 3 eieren?

ParingBij vogels vindt de bevruchting plaats via de cloaca. De cloaca is een gemeenschappelijke opening waarlangs urine, stoelgang en eieren naar buiten komen.

Het mannetje zal bovenop het vrouwtje gaan zitten, zich met zijn snavel vasthoudend aan haar nekveren. Hij drukt vervolgens zijn cloaca tegen de hare om de bevruchting te kunnen laten plaatsvinden. Het sperma van het mannetje overleeft lang in de voortplantingsorganen van het vrouwtje, zodat de copulatie kan leiden tot bevruchte eieren gedurende een iets langere periode.

Bij vogels is te controleren of de dekking succesvol is geweest. De eieren die na zo’n dekking gelegd worden, kunnen geschouwd worden. Je kunt al na een paar dagen broeden van de vogel zien of het ei ook werkelijk bevrucht is.

Daar heb je wel een hulpmiddel, een schouwlamp, bij nodig. Dankzij zo’n sterke, gerichte lamp kun je zien of er zich een embryo ontwikkelt in het ei. Dat doe je door de lamp tegen de stompe kant van het ei te houden, daar waar de luchtkamer zit.

Het doorvallende licht maakt het embryo zichtbaar. 28

Bronnenbundel Voortplanting IIHelicon opleidingen Den Bosch Beroepsfase

In het begin zijn het trouwens de bloedvaten die het meest opvallen. Op deze manier kun je snel zien of de inspanningen van de vogel zinvol zijn of niet.

Mochten de eieren onbevrucht zijn, dan kun je op zoek naar een ander mannetje om een nieuwe dekking te proberen. Als de eieren dan nog onbevrucht zijn, ligt het probleem waarschijnlijk bij het vrouwtje.

Met alleen bevruchte eieren ben je er nog niet. De eieren moeten ook nog uitgebroed worden. De vogel moet daarvoor eerst broeds worden. Over het algemeen gebeurt dat pas als er een compleet legsel eieren is. Parkieten zijn hierop een uitzondering. Zij gaan meteen broeden en de jongen komen dus ook steeds een dag na elkaar uit het ei. Per vogelsoort kan het aantal eieren sterk variëren. Duiven leggen maar twee eieren, kippen leggen wel tien tot vijftien eieren.

Opdracht5 Wat is een cloaca?6 Hoe komt jet dat meerder eieren bevrucht kunnen worden na 1 paring?7 Wat i schouwen?8 Wat zie je tijdens het schouwen op de eerste dagen na het leggen?9 Wanneer worden de meeste vogels broeds?

BroedenEr is nogal wat verschil in het broeds worden. Bij kippen worden de krielrassen en de zware rassen vrij makkelijk broeds. De lichte rassen (zoals leghorns) worden veel moeilijker of zelfs helemaal niet broeds.Een broedse hen vertoont duidelijk herkenbaar gedrag. Ze zal de hele dag in het legnest blijven en hevig protesteren als je haar wilt benaderen. Ze zal dan de veren opzetten en pikken om zich te verdedigen. Bovendien maakt een broedse hen een heel typerend, klokkend geluid.

De periode dat een ei bebroed moet worden, hangt af van de grootte van het ei en van de ontwikkeling van het jong dat uit het ei komt. Eigenlijk is het hetzelfde verhaal als bij de dracht van zoogdieren. De eieren van nestblijvers worden korter bebroed dan die van nestvlieders, en grote eieren moeten langer bebroed worden dan kleintjes. De optimale broedtemperatuur varieert voor verschillende vogels. Eieren van verschillende soorten vogels kunnen dus niet zomaar bij elkaar in de broedmachine. De temperatuur is natuurlijk van invloed, maar ook de luchtvochtigheid is uitermate belangrijk. Als het te droog is, kunnen de eieren niet uitkomen, omdat de jongen een te droge schaal niet open kunnen breken. In een broedmachine is het duidelijk dat de dierverzorger voor het keren, de temperatuur en de luchtvochtigheid moet zorgen. Maar ook bij zelfbroedende vogels kun je invloed uitoefenen op bijvoorbeeld de luchtvochtigheid. Vaak wordt in een legnest of broednest voor kippen een wat vochtige graszode onderin het nest gelegd met daarop het normale nestmateriaal. Ook voor de broedende vogel zelf is het niet goed als de volle zon op het nest staat te branden. De meeste vogels weten een rustige plek zeer te waarderen. Een broedende kip kun je dan ook het best apart zetten. Je voorkomt daarmee dat andere hennen eieren gaan bijleggen in het nest, waardoor de eieren niet meer op dezelfde tijd uitkomen.

Graag gedaan.



Bij vogels worden jongen niet gemakkelijk uitgewisseld, broedeieren echter wel. Sommige vogels broeden heel gemakkelijk en andere juist niet. De Japanse meeuw stelt bijvoorbeeld heel weinig eisen aan de broedomgeving. Deze vogeltjes worden dan ook regelmatig gebruikt om eieren van “moeilijke” vogeltjes uit te broeden. In de natuur zie je dit ook: de koekoek legt eieren in nesten van allerlei zangvogeltjes. Sommige vogels zullen dit vreemde ei uit het nest gooien, maar andere broeden het ei uit.

Opdracht

10 Beschrijf het gedrag van een broedse hen11 Leg uit waarom het ei van een nestvlieder langer bebroed moet worden als dat

van een nestblijver12 Waarom kunnen eieren van verschillende vogelsoorten niet tegelijk in de

broedmachine?13 Hoe kun je de luchtvochtigheid van een legnest beïnvloeden?14 Waarom kun je bij een broedende nestvlieder geen eieren bijleggen?15 Welke vogelsoort kun je gebruiken om eieren uit te broeden van een moeilijk

broedende soort?

Eieren leggenBij vogels kan legnood optreden. Dit kan verschillende oorzaken hebben, zoals een afwijkende schaal of een gebroken schaal.

Legnood!



Eieren met afwijkende schalen kunnen problemen veroorzaken bij de uitdrijving. Als er legnood optreedt, kun je het best de cloaca zacht maken. Dat doe je door de cloaca te masseren met vloeibare, vettige stof zoals vloeibare paraffine. Het ei kan er dan gemakkelijker uit glijden. Masseer niet met vloeibare zeep, want dat onttrekt het vet aan de slijmvliezen van de cloaca. Is het ei zichtbaar, maar komt het er niet uit, dan kun je een spuit paraffine in de cloaca brengen. Zit het ei vast, dan zul je het voorzichtig in stukken via de cloaca moeten verwijderen. Indien het ei vast zit en je kunt er niet bij, dan zal het via een buikoperatie verwijderd moeten worden. Ook kan een injectie oxytocine (weeopwekkend middel) helpen.

De cloaca kan tijdens legnood door de stuwing gemakkelijk buiten het lichaam komen te hangen, als een rode ballon. De cloaca dient voorzichtig weer naar binnen gedrukt te worden. Lukt dit niet, of komt de cloaca weer naar buiten zetten, dan is het noodzaak de dierenarts te raadplegen. Die kan de cloaca naar binnen brengen en met hechtingen op zijn plaats houden. Blijft de cloaca te lang buiten het lichaam hangen, dan drogen de slijmvliezen uit en kunnen er bloedingen optreden. Dat bloedverlies kan dodelijk zijn. Daarnaast kan een buitenhangende cloaca door zijn kleur pikgedrag bij de andere dieren oproepen.

Gebroken eieren zijn soms het gevolg van het bevoelen van de buik, waarbij het ei kapot wordt gedrukt. Je bevoelt de buik soms om te controleren of de hen aan de leg is. Als het kapotte ei het lichaam via de eileider en de cloaca verlaat, treden er meestal geen complicaties op en kan de hen normaal de volgende eieren leggen.

Bij oudere dieren kan het voorkomen dat het ei twee dooiers bevat (dubbele dooiers). Deze eieren zijn groot en niet levensvatbaar.Tijdens de vorming van de eifollikels kan het gebeuren dat de dooier niet in de eileider terechtkomt, maar er als ware naast valt en in de buikholte terechtkomt tussen de darmen. Je spreekt dan van verdwaalde dooiers. De darmen verkleven en de hen is ten dode opgeschreven.

Windeieren zijn dunschalige eieren. Ze kunnen ontstaan door een kalktekort in de voeding. De oplossing is dan: extra kalk geven. Ook kunnen dunschalige eieren ontstaan door wormen. Sommige wormen kruipen via de cloaca in de eileiders. Hierdoor begint de eileider samen te trekken en verlaten de eieren vroegtijdig het lichaam. De schalen zijn daardoor dunner dan normaal. Preventief moeten de hennen ontwormd worden voor het legseizoen.

Opdracht16 Wat kun je doen bij legnood?17 Wat is een windei, hoe ontstaat het en hoe kun je dat oplossen?



De embryonale ontwikkeling bij vogels (kip)Het ontstaan van een ei:Het ei wordt geleidelijk gevormd gedurende een periode van ongeveer 25 uur. Veel organen en systemen dragen bij in het proces waarbij uit de grondstoffen in het voeder van de hen de stoffen ontstaan die onderdelen van het ei vormen.

De eierstokken:De hen heeft, in tegenstelling tot de meeste dieren, slechts één werkende eierstok - de linker - die is gelegen in de lichaamsholte vlakbij de ruggengraat. In de vruchtbare periode heeft de vrouwelijke kip tot ongeveer 4000 zeer kleine eicellen waarvan enkele zich kunnen ontwikkelen tot volledige dooiers als de hen geslachtsrijp is. Elke dooier wordt omgeven door een dunwandig vliesje of follikel dat aan de eierstok vastzit. Dit vliesje wordt rijkelijk voorzien van bloed. De eileider:De rijpe dooier komt vrij als het zakje breekt, en wordt opgevangen door de trechter van de linker eileider. (de rechter eileider functioneert niet.)De linker eileider is een kronkelend buisje van ongeveer 80 centimeter.Hij is te verdelen in vijf apart te onderscheiden delen met elk een specifieke functie. Het eerste deel van de eileider is de trechter (infundibulum) de geschatte tijd dat het ei in dit gedeelte door brengt is 15 minuten en ontvangt de dooier van de eierstok. Als levend sperma voorkomt, vind hier de bevruchting plaats. In het tweede gedeelte wordt het eiwit gevormd dit duurt ongeveer 3 uur.In het derde deel van de eileider wordt het vlies gevormd.De binnenste en buitenste schaalmembramen worden toegevoegd, net zo als wat water en zouten, hiervoor is ongeveer 1 uur nodig. In het vierde deel wordt de schaal gevormd en neemt dan ook de langste tijd in beslag ongeveer 21 uur.Eerst wordt er wat water toegevoegd, waardoor het buitenste wit dunner wordt.Dan wordt het materiaal voor de schaal toegevoegd (voornamelijk calcium carbonaat).Er kunnen ook pigmenten worden toegevoegd om de schaal te kleuren bijvoorbeeld



bruin of mintgroen. Het vijfde deel is de cloaca/vagina, het ei passeert dit deel voor het leggen in een tijdsduur van ongeveer één minuut.

Bij vogels is de embryonale ontwikkeling redelijk goed zichtbaar te maken. De ontwikkeling van het embryo in het ei is met een schouwlamp in het begin van het broeden goed te zien. De voeding voor het embryo zit in het ei en wordt via bloedvaatjes naar het embryo op de kiemschijf vervoerd. Hoe groter het kuiken wordt, hoe verder de voedselvoorraad (de eidooier) slinkt.

Pas als het kuiken groter wordt, is het lastiger om de ontwikkeling goed te volgen. Op een gegeven moment vult het kuiken de eischaal zo ver op, dat het geheel wel erg donker wordt.Wat bij zoogdieren de bevalling is, is bij vogels het doorbreken van de eischaal. Dit gebeurt met een eitand, een speciaal knobbeltje op de punt van de snavel.Pas vlak voor het uitkomen sluit zich de buik van het kuiken. Het laatste restje voeding is dan opgenomen en het kuiken heeft een voedselvoorraad voor de eerste 24 uur.

Opdracht18 Maak een tijdbalk waarop de vorming van een ei van begin tot eind te volgen

is.19 Maak ook een tijdbalk waarop de ontwikkeling van een kippenembryo word

weergegeven van dag 1 tot en met dag 21. Voor info zie www.broedpagina.nl en dan embryo.

GeboorteNa een broedtijd, die per soort verschillend is, probeert het kuiken zich een weg naar buiten te werken. Soms zie je zelfs kleine druppeltjes op het ei ontstaan, het zogenaamde zweten van het ei. Het kuiken laat dan niet lang meer op zich wachten. Met de eitand pikt het het ei aan. Vanaf dat moment is de geboorte begonnen. Soms hoor je het jong piepen door de eischaal heen. Nadat het ei aangepikt is, kan het nog rustig 24 uur duren voordat het jong geboren is. Help het jong nooit bij het uitkomen. Het neemt tijdens het uitkomen de eidooier op en dat kost tijd. Bovendien kun je een jong beschadigen als je het wilt helpen. De enige hulp die je kunt bieden, is de eieren natsproeien, waardoor de kans op verkleving met de eischaal kleiner wordt.

Opdracht20 Waarom mag je een kuiken niet helpen uit het ei te komen en wat kun je wel

doen?



http://www.broedpagina.nl/

OpfokIs het leggen van eieren al een hele klus, het uitbroeden ervan is dat niet minder. Zeker als de kuikens tevoorschijn kruipen, is het zwoegen geblazen. De ouders vliegen af en aan met rupsen of andere eiwitrijke hapjes. En onderwijl moeten ze hun kroost beschermen tegen kou, regen en grotere vogels die ook fanatiek op zoek zijn naar eiwitrijke hapjes voor hun eigen nest. In de tuin is de huiskat het grootste gevaar voor broedende vogels en hun kuikens.

Vaak strijden de kuikens om de aandacht van hun ouders; de oudste kuikens worden dominant ten koste van hun jongere broertjes en zusjes. Bij sommige soorten, zoals de Australische rosella, houden de ouders daar rekening mee en zorgen ze ervoor dat elk kuiken precies evenveel krijgt.

Sommige vogels brengen niet alleen hun eigen kuikens groot, maar ook die van anderen. De koekoek heeft op dat gebied de meest dubieuze reputatie, maar ook andere soorten zoals koevogels en honingspeurders parasiteren op nesten van andere vogels. Jonge vogels groeien snel. Het nest wordt te klein en de jongen vliegen of vallen eruit. Soms worden ze er door hun ouders uitgeknikkerd. Vaak kunnen ze dan nog niet vliegen en verstoppen ze zich onder bijvoorbeeld een heg. Soms zitten ze ook wat zielig op de grond of op een tak te piepen. Ze krijgen nog van hun ouders te eten en na een dag of twee, drie leren ze steeds beter fladderen. Vindt je een jonge vogel die uit het nest is gevallen, houdt dan je katten binnen maar laat de vogel met rust. Waarschijnlijk komen de oudervogels te voorschijn, zodra je weer weg bent.

Opfok na de broedmachineNadat de eieren zijn uitgekomen, moet je voor een speciale opvang voor de jonge dieren zorgen: de kuikenopvang. Het beste laat je de kuikens in de broedmachine opdrogen en breng je ze dan naar de kuikenopvang, waar ze onder een warmtelamp op zaagsel hun eerste levensweken doorbrengen.

Opdracht21. Waarom krijgen de kuikens eiwitrijk voer?22. Wat is het grootste gevoor voor jonge tuinvogels?23. Geef 2 voorbeelden van vogels die parasiteren op de nesten van andere

vogels



GeslachtsrijpDe leeftijd waarop vogels geslachtsrijp zijn verschilt per soort. Zo zijn verschillende papegaaiensoorten geslachtsrijp tussen de 3 en 5 jaar. Soms is aan het verenkleed of bijvoorbeeld aan de neusdoppen te zien of je met een mannetje of met een vrouwtje te maken hebt, soms is het aan uiterlijke kenmerken niet te zien. Een aantal soorten moeten endoscopisch gesext worden om te weten of je met een pop of een mannetje te maken hebt. Dit is zo bij bijvoorbeeld de grijze roodstaarten. Endoscopische geslachtsbepaling.Door een klein gaatje van 2-3 mm in de buikwand te maken kan de dierenarts met een endoscoop door de luchtzakken heen de geslachtsorganen van de vogel goed en op simpele wijze bekijken. De vogel wordt hiervoor even onder zeil gebracht met een kapje met zuurstof en isofluraan. De vogels slapen meestal binnen 1-3 minuten, en zijn na de ingreep die een paar minuten duurt, ook binnen 1-3 minuten weer compleet wakker.

Het sterfte risico ligt bij een ervaren dierenarts ver beneden de 5 promille. De nadelen van deze methode zijn dat men met de vogel naar de dierenarts moet en het zeer geringe uitvang en narcose risico. Het voordeel van deze methode is dat niet alleen het geslacht direct kan worden vastgesteld, maar dat tevens een uitspraak kan worden gedaan over de toestand van bijvoorbeeld de eierstok. Vogels van 10 jaar met een niet actieve eierstok

of zelfs een geheel vergroeide (versteende) eierstok zijn weliswaar nog steeds vrouwelijk, maar zullen waarschijnlijk geen eieren leggen. Ook kan vaak een indruk worden gekregen over de leeftijd of broedrijpheid van de vogels. Omdat de dierenarts deze bevindingen zelf in de vorm van een certificaat op schrift stelt is fraude niet zo snel mogelijk als bij DNA onderzoek door derden.

Opdracht 24Noem een voordeel en een nadeel van endoscopische geslachtsbepaling.



Cyclus

Opdrach 25: Hieronder volgt een artikel over de voortplantingscyclus van de grasparkiet. Het is een lastige tekst en de opdracht is dan ook om die in eigen woorden samen te vatten en een tijdbalk te maken waarin een en ander schematisch wordt weergegeven.

De voortplanting van de grasparkiet

Jonge grasparkieten 5-7 dagen Na 2 weken Drie weken oud

De jaarlijkse cyclus van de grasparkiet is heel nauw verbonden met een ingewikkelde inwendige cyclus van fysiologische oorsprong die door de endocriene klieren geregeld worden. Deze zijn dan weer afhankelijk van bepaalde uitwendige factoren. Deze cyclus manifesteert zich namelijk in de rui en de voortplantingsperiode.We onderscheidden drie periodes.1- De regeneratieve.2- De acceleratieve.3- De culminatieve.Beginnen we eerst bij de regeneratieve, dan zien we dat de endocriene klieren die betrokken zijn bij de voortplanting (de geslachtsklieren), tijdens deze periode de kleinste vorm aannemen en zeker ongevoelig zijn voor uitwendige prikkels, deze periode valt meestal samen met de ruiperiode. Als deze fase achter de rug is volgt een periode waarin de geslachtsklieren langzaam terug op gang komen. Deze aanloopperiode tot het broedseizoen noemen we de acceleratieve periode.Het lengen van de dagen, groen worden van de gewassen vormen uitwendige prikkels die aan de hersenen worden doorgegeven. Zo prikkelen ze op hun beurt de hypofyse, een kleine endocriene klier, ingeplant onder de schedel die in de hersenen, een productie van gonadotrope hormonen die via de bloedbaan de geslachtsorganen van de grasparkieten tot rijpheid en activiteit aanzet. De hypofyse is het fundamentele regelorgaan van alle drie de periodes. Door de verhoogde hypofysewerking worden ook de secundaire geslachtskenmerken beïnvloed zoals het veranderen van kleur van de neusdop van de pop, donkerbruin, en de neusdop van de man, donkerder blauw



http://users.pandora.be/dirk.maras1/nest1.jpg



dan ervoor.Kunstmatige verlichting speelt daarbij een heel belangrijke rol. De acceleratieve fase kan ook verlengd of bekort worden bij warmte en koude, ook is het mogelijk met de vernoemde externe simulatoren, de ruiperiode te regelen. De acceleratieve periode wordt afgesloten door hofmakerij door de man en nestbouw bij de pop, voor zover men kan spreken van nest, bij de grasparkiet. Hierop volgt de culminatieve periode waarin het nest voltooid is. De paring en het broedproces volgen daarna.

Tijdens deze periode ondergaat het lichaam van de pop binnen de tien dagen een metamorfose door toedoen van het gonodotrope hormoon, de eierstok neemt in omvang toe. Dit klierachtig orgaan die aan de vorm van een tros druiven doet denken, het ovarium genoemd, daar komen de eierdooiers tot rijping. De bloedlichaampjes nemen in aantal toe en bevatten meer eiwitten, vetten, kalk, fosfor en diverse vitaminen.

Ook treden er veranderingen op in de buikhuid, de veertjes vallen er zodanig uit dat er een kale plek ontstaat, ook de broedplek genoemd, deze laat dan rijker bloed doorstromen, dit is het gevolg van de hormonale secreties.Gedurende de rijping doorstaan de eivormende cellen een groeiperiode door, gevolgd door twee delingen. Eén eivormende cel telt vier eicellen of eigameten, die met elk een enkelvoudig chromosoompatroon ontstaan. Er komt echter maar één van de vier eigameten tot ontwikkeling, de overige drie gaan verloren.De zaadvormende cel levert aan het einde van beide delingen wel vier rijpe zaadgameten op, elk met een eenvoudig chromosoompatroon. De verklaring hiervoor is het verschil in de manier van deling en de taak van de ei en zaadgameet.Het is wel zo dat de man en de pop gelijk bijdragen aan de totstandkoming van de zygoot of bevruchte eicel, alhoewel de verdere samenstelling en vorm van ei en zaadcel verschillend zijn. Tot de paring met de pop worden van de man de zaadcellen door toedoen van het hormoon testes, bij duizenden opgeslagen in de cloaca. De paring vindt plaats doordat de cloaca stevig tegen die van de pop wordt gedrukt.Het is tijdens deze copulatie dat de man de spermatozoïden in de cloaca van de pop stort. (Op enkele uitzonderingen na hebben de meeste mannelijke vogels geen penis).De zaadgameten zijn bewegende cellen die de eicel als het ware zwemmend opzoeken, ze zijn voorzien van een scherpe punt, het acrosoom genoemd, en een staartje dat dient om zich te kunnen voortbewegen in het spermaplasma. Vrij vlug nadat het rijpe eitje is vrijgekomen wordt het aan het begin van de eileider bevrucht. De zaadcel dringt de eicel binnen, het staartje blijft achter en gaat verloren. Direct na de samensmelting wordt de eicel aan het oppervlak een soort vlies afgescheiden, het bevruchtingsmembraan. De zaadcel is nu hermetisch afgesloten voor de overige zaadcellen. Dit verklaart dat één paring kan zorgen voor verschillende bevruchte eieren.De achtergebleven zaadcellen blijven langere tijd in staat om eicellen te bevruchten.In regel wordt er één eicel per dag door de eierstok afgestoten. Wanneer de eierdooier omgeven door het dooiervlies afzakt in de eileider wordt het eerste laagje eiwit afgezet. Door de draaiende beweging van de dooier ontstaat een laag met twee gedraaide uiteinden die van punt naar punt lopen, dit zijn hagelsnoeren. Deze hebben tot taak dat de eierdooier op zijn plaats blijft en zorgen er ook voor dat de vormingsdooier waarin zich de celkern bevindt bovenin de dooier blijft zodanig dat deze in direct contact met het broedende popje komt. In een smaller gedeelte van het oviduct wordt een los vliesje om het eiwit gevormd, dit is het binnenste schaalvlies,



daarna wordt er meer eiwit toegevoegd.Dit eiwit of albumine wordt door speciale klieren in de wand van de eileider geproduceerd. Verder wordt een tweede vlies gevormd, het schaalvlies genoemd, tenslotte komt in het laatste gedeelte de luchtkamer tot stand en wordt de kalkschaal gevormd. De eieren van de grasparkiet hebben een witte kleur.

De passage door het oviduct duurt bij de grasparkieten twee dagen, daar waar het bij de meeste vogelsoorten maar één dag duurt. Het eitje verlaat het lichaam via de cloaca. Zodra de pop begonnen is met leggen begint de eierstok een hormoon te produceren, dit oestrogeen hormoon komt via de bloedbaan bij de hypofyse en zorgt ervoor dat deze de afscheiding van het gonagotrope hormoon beperkt. Hoe meer eieren er worden afgestoten, hoe meer het oestrogeen hormoon wordt opgevoerd en hoe meer de productie van de gonadotrophine vermindert. Wanneer het proces van het gonadotrope hormoon stilligt stopt de pop met leggen. Dan komt het hormoon prolactine vrij dat de pop prikkelt om te beginnen broeden. Op deze manier zal het embryo dat zich in een sluimerende toestand bevind tijdens het broeden, tot een verdere ontwikkeling komen.Het einde van de broedduur die bij de grasparkieten 18 dagen duurt, resulteert in het uitpikken van de jonge vogels, die zich met behulp van het eitandje uit zijn behuizing wringt en zo een nieuw leven vormt.



Voortplanting zoogdierenAlle zoogdieren volgen dezelfde evolutionaire weg tot aan hun geboorte. Ze hebben allen dezelfde “oervoorouder” en ontstaan allen uit de versmelting van eicel en zaadcel tot zygote. Daarna worden bij alle zoogdieren de verschillende stadia (2, 4 en 8-cellige stadia, morula, blastula, gastrulatie en neurulatie) doorlopen. Tijdens gastrulatie ontstaat bij ieder zoogdier een cilindervormige buis (dit is de primitieve streep) met aan één kant de ontwikkeling van de organisator welke vervolgens alle cellen signalen geeft hoe ze verder moeten ontwikkelen. Ondanks deze overeenkomst zijn er extreem grote verschillen in de embryonale ontwikkeling van zoogdieren.

In dit blok doorlopen we de evolutie van 3 totaal verschillende hoog ontwikkelde zoogdieren; de hond, de olifant en de dolfijn. Het doel van dit blok is na te denken over de verschillende richtingen waarin de evolutie voor de verschillende zoogdieren heeft plaatsgevonden. Waarom is de ontwikkeling bij de ene diersoort zo geregeld en bij de andere weer totaal anders?Hierover gaan we samen discussiëren aan de hand van onderstaande stellingen en vragen. Lees de stellingen door en bekijk vervolgens aandachtig de documentaire “In the Womb, animals”, overige informatie vind je in onderstaand schema.

1) Ritueel/baltsgedragHet baltsgedrag kan van een dolfijn duurt soms enkele weken. Het baltsgedrag van een hond kan in enkele momenten zijn voltooid. De reden hiervoor is de lengte van de zoogperiode: hoe langer de zoogperiode hoe uitgebreider het ritueel. Kun je een verklaring geven voor het verschil?

2) Bronst en geboorteBij sommige dieren zoals bijvoorbeeld schapen is de periode waarin de ooien bronstig worden seizoensgebonden. Bij olifanten is dit niet zo. Kun je hiervoor een verklaring geven? Denk aan het klimaat en leefomgeving bij de geboorte.

3) ParenDe paring van dolfijnen duurt slechts enkele seconden. Bij olifanten vinden er verschillende paringen van enkele minuten plaats gedurende een aantal dagen. Kun je een reden hiervoor geven? Denk aan de plaats waar het sperma van het olifantenmannetje terecht komt.

4) Embryonale ontwikkelingVolgens de documentaire stamt de olifant af van een dier dat in het water leefde. Waarom heeft hij zich ontwikkeld tot landdier? Bij de dolfijn zijn er juist aanwijzingen dat deze afstamt van een landdier. Hoe hebben ze zich aangepast?

5) Geboorte

ZOOGDIEREN

De dracht van een dolfijn duurt 12 maanden. De dracht van een hond slechts 63 dagen. Kun je een verklaring geven voor dit verschil? Denk aan wat een jong moet kunnen na de geboorte. Kun je dit ook vertalen naar de draagtijd van een konijn(28 dagen) en een cavia (60 tot 75 dagen)? 7) Verschillen in leeftijd waarop de dieren geslachtsrijp zijnDolfijnen zijn pas na 10 jaar geslachtrijp, honden al na 6 maanden, wat zou hiervoor een reden kunnen zijn? Denk aan de levensduur van de dieren.

Algemeen Hond Dolfijn Olifant1) 2) baltsgedrag, bronstgedrag

De bronsttijd of het paarseizoen (oestrus) is een periode waarin dieren een drang hebben om te paren. Dit wordt veroorzaakt door hormonale veranderingen in het lichaam van het dier. De bronsttijd van een diersoort begint met het vruchtbaar worden van het wijfje. Het mannetje reageert hierop. Bij zowel mannelijke als vrouwelijke dieren zijn tijdens de bronsttijd vaak veranderingen in gedrag, geur en uiterlijk waar te nemen. Bij het zoeken naar een partner spelen allerlei signalen een rol: geluid, kleur, geur, licht, tast, beweging. Die signalen zijn diersoort specifiek. Om de eitjes te bevruchten moeten de mannetjes op de juiste tijd op de juiste plaats zijn, en moet de paring succesvol zijn.

Is er een loopse teefje in de buurt, dan heeft een reu daar belangstelling voor en probeert uit te breken en indien hij daartoe de kans krijgt zal proberen haar te besnuffelen en te bestijgen.De reu bakent zijn territorium af met geur; urineren. Het ritueel bestaat uit besnuffelen en likken van de genitaliën door de reu en weghouden van de staart door de teefje.

Een mannetje kan aan het water proeven of er een bronstig vrouwtje in de buurt is.Het baltsgedrag kan van een dolfijn kan soms enkele weken duren (het gedrag bestaat uit hoog uit het water springen,naar de bodem gaan en daar een voorwerp op nemen en wegwerpen).Na lang voorspel van strelen worden er koppels gevormd. Ze strelen elkaar met de vinnen

Het vrouwtje roept simpelweg om een mannetje; deze vechten onderling uit wie mag paren. Alleen in de paartijd komen de mannetjes en vrouwtjes samen. Eerst besnuffelen ze elkaar met de slurf en ze aaien ermee over elkaars hoofd. Soms strengelen ze de slurven in elkaar. Na de paring blijven ze nog even samen, en dan gaan de groepen weer hun eigen weg. Ook al hebben olifanten geen vaste partner, aan de paring gaat altijd een soort van kennismaking vooraf, soms maar heel kort. Het paar graast, baadt of loopt soms een tijdje samen. Vlak voor de paring voelt het mannetje met zijn slurf aan de geslachtsdelen van het vrouwtje om te kijken of zij er klaar voor is. Als ze beiden klaar zijn, legt de bul zijn slurf langs het wijfje haar rug, misschien om aan te geven dat hij haar nu gaat bestijgen.

Samenlevings-groepen

In groepen Roedel Polygame groep Maternale groep

3) ParenHoe vaak en wanneer?

Geslachtelijke voortplanting

1 paring kan voldoende zijn, vaak zijn er meerdere reutjes die na elkaar paren met hetzelfde

1 paring kan voldoende zijn, al zullen wel meerdere mannetjes het vrouwtje willen bevruchten.De dolfijnen zoeken

Olifanten hebben geen speciale tijd om te paren, maar meestal is dit tijdens het regenseizoen. Het paren kan drie tot vier minuten duren en wordt vier à vijf dagen lang om

Projectbundel Voortplanting IIHelicon Opleidingen MBO Den Bosch, beroepsfase

40

http://nl.wikipedia.org/wiki/Hormoon

http://nl.wikipedia.org/wiki/Paren

http://nl.wikipedia.org/wiki/Dieren_(rijk)

Algemeen Hond Dolfijn Olifantloopse teefje. elke keer een andere

partner. Als dolfijnen paren, dan blijf het vrouwtje op haar buik zwemmen, het mannetje gaat op zijn rug onder het vrouwtje zwemmen. Vervolgens zwemmen ze buik aan buik verder. De paring zelf duurt 15 à 30 seconden.

de paar uur herhaald. Maar zodra het wijfje drachtig is (in verwachting) negeert zij de bul of jaagt zij hem zelfs weg!

Specifiek kenmerk tijdens het paren

Koppelen Afgescheiden van zeewater, sperma komt niet in contact met het zeewater.

De olifant stoot enkele malen naast de vagina

4) Embryonale ontwikkeling

De evolutie heeft er ongeveer 200 miljoen jaren over gedaan om de dierspecifieke kenmerken te ontwikkelen en verfijnen.

Chromosomen: hoeveel?

2n 39 paar is 78 chromosomen

22 paar is 44 chromosomen

28 paar is 56 chromosomen

Kloppen van het hart

Dag 25 3 weken 14 weken

Ontwikkeling neus/slurf

Dag 45 4 weken 16 weken

Ontwikkeling van poten

Alle zoogdieren waren dieren met tenen en vingers, zoals bij de mens. Door de evolutie is gebleken dat al deze vingers en tenen niet nodig zijn voor alle diersoorten.

De poten worden in eerste instantie wel aangelegd, maar verdwijnen vervolgens weer

Hiermee kunnen ze lopen en rennen en voelen.

5) GeboorteDuur dracht 63 dagen 12 maanden 22 maandenAantal jongen 6 tot 8 jongen

per worp1 jong per dracht. Een dolfijn kan ongeveer 3 jongen krijgen gedurende haar hele leven.

1 Jong per dracht.Een olifantenwijfje baart om de 2 à 9 jaar één jong.

Hoe worden ze geboren?

Blind, niet lopen, volledig afhankelijk van de moeder. . Na acht weken zijn wolvenjongen gespeend en ze blijven minstens een jaar bij de roedel.

Eerst wordt komt de staart ter wereld, en vervolgens de rest van het lichaam (dat is dus andersom dan bij de meeste zoogdieren). De reden hiervoor is dat de baby anders zou kunnen verdrinken, omdat deze in het water geboren wordt.

Het kalfje kan al meteen lopen. Na twee dagen gaat hij mee met de groep. Hij blijft altijd dicht bij de moeder. Kan vrij vlot zien en lopen. Tot zijn vierde jaar drinkt hij af en toe nog moedermelk. Het olifantje blijft de eerste 10 jaar van zijn leven bij zijn moeder.


41

De moeder en een ‘tante’ duwen ze het jong voorzichtig naar de oppervlakte, waar het voor het eerst adem kan halen. Ook waakt de ‘tante’ over het jong als de moeder op jacht gaat.De jongen passen zich snel aan de groep aan. Vanaf de leeftijd van 4 maanden verwijderden de jongen zich meer dan 20 m van de moeder en speelden met andere leden van de groep.

Kan zwemmen, kan eigenlijk alles!

Algemeen Hond Dolfijn Olifant6) CyclusHoe vaak per jaar bronstig?en welk seizoen

Algemeen oestrus:1) Pro-oestrus:Voorbereiding van de voortplantingsorganen2) OestrusHet teefje accepteert het mannetje: er kan paring plaatsvinden3) Di-oestrus; progesteronfase afhankelijk van dracht4) Anoestrus: geen sexuele activiteit.

De cyclus van een hond varieert afhankelijk van het (grootte van het ras. De duur van de cyclus is constant, maar is wel weer ras gebonden. Sommige rassen komen iedere 4 maanden in cyclus, en sommigen maar eens per jaar afhankelijk van ras en leeftijd.

De paring kan het hele jaar door plaatsvinden. Toch lijkt er een voorkeur te bestaan voor de zomermaanden. De cyclus duurt ongeveer 36 tot 40 dagen

De vrouwtjes, die het gehele jaar vruchtbaar zijn, hebben cycli van ongeveer 2 maanden, er is geen voorkeur voor seizoen. Voor het werpen is er geen voorkeur voor een bepaald seizoen.

Wanneer weer ovulatie na geboorte?

Enkele maanden na geboorte jongen

2 jaar na geboorte jong

2 jaar na geboorte jong

7) Wanneer zijn de dieren Geslachtsrijp?

De dieren worden niet als volwassenen geboren, maar moeten nog verder

Op een leeftijd van 6 maanden, kunnen zowel

Dolfijnen gaan paren als ze ongeveer 10 jaar zijn.

Op een leeftijd van ongeveer 15 jaar zijn ze geslachtsrijp. Een mannetje krijgt dan nog


42

Algemeen Hond Dolfijn Olifantontwikkelen voordat ze geslachtsrijp zijn.

de reutjes als teefjes nakomelingen verwekken

geen kans omdat andere mannetjes dan nog veel dominanter zijn.

http://www.channel4.com/science/microsites/A/animals_in_the_womb/gallery_4_gallery.html


43

http://www.channel4.com/science/microsites/A/animals_in_the_womb/gallery_4_gallery.html

Opdracht

Resultaat: Een overzicht (A4-tje) met daarin beschreven de verschillende onderwerpen specifiek voor jouw diersoort.

Zie voor een voorbeeld ook het schema van dolfijnen, honden en olifanten.

Doen: Kies een diersoort. Zoek van jouw zoogdier de volgende onderwerpen en omschrijf wat voor jouw diersoort specifiek is. De onderwerpen zijn:

1) Bronstgedrag: welk specifiek gedrag vertonen het mannetje en vrouwtje van jouw diersoort in de bronstperiode?

2) Paren: Geef een omschrijving over hoe de paring verloopt. Bijvoorbeeld, hoe vaak doen ze het, hoe lang doen ze erover?

3) Embryonale ontwikkeling: Beschrijf de embryonale ontwikkeling. Wat zijn specifieke elementen tijdens de embryonale ontwikkeling van jouw diersoort? Bijvoorbeeld; bij de dolfijn ontstaan er eerst poten, en deze verdwijnen later weer.

4) Geboorte: Beschrijf de kenmerken van jouw diersoort van de moeder en het jong de geboorte voor en na de geboorte.

5) Cyclus: vertel wat over de cyclus van jouw diersoort. Hoeveel cycli heeft het vrouwtje per jaar(ongeveer), is de cyclus seizoensgebonden?

6) Geslachtsrijp: op welke leeftijd zijn de dieren van jouw diersoort geslachtrijp?

7) Evolutie: op welke manier heeft jouw diersoort zich ontwikkeld? Bedenk waarom jouw diersoort juist die specifieke kenmerken ontwikkeld? Dit antwoord hoef je niet op te zoeken, het juist de bedoeling dat je hier zelf over nadenkt.

Check: lever deze opdracht in, het cijfer wat je voor deze opdracht scoort, telt even zwaar als de afzonderlijke toetsen.


44

Trainersinstructie origineel - Wikiwijs · Web viewEen broedende kip kun je dan ook het best apart...

Documents

Transcript of Trainersinstructie origineel - Wikiwijs · Web viewEen broedende kip kun je dan ook het best apart...