Toxiciteit van aIDal-gaaID als dentaalvulIDateriaalWerkprotocol bij de verwijdering van amalgaamDe afgelopen eeuw heeft de medische wetenschap grote successengeboekt met name als het gaat om technologische en crisis-geneeskunde. Echter zeer veel en vooral chronische, degene-ratieve ziekten zijn toegenomen in aantal en frequentie van voor-komen, en de huidige wetenschap staat nog steeds machteloostegenover klachten als arthritis, arthrose, migraine, overver-moeidheid, allergieen, hartziekten, kanker en psychogene aan-doeningen.

Een van die aspecten die tot op heden overhet hoofd wordt gezien, is de relatie vantoename van dergelijke klachten en hetsinds vorige eeuw in gebruik nemen vanamalgaam als dentaal vulmateriaal voor deconservering van tanden en kiezen.

Amalgaam bestaat uit een mengsel vankwik met slijpsel van enkele metalen zoalszilver, tin, koper en zink. Destijds merktemen al snel dat het goede eigenschappenbezit. Het is bestand tegen de enorme drukdie in de kiezen ontstaat bij kauwen, entegen de temperatuurwisselingen in demond. Daarbij komt dat het eenvoudig teverwerken is en vooral niet duur.

Kort na de introductie van amalgaam isook de strijd reeds begonnen tegen hetgebruik ervan. Dit vanwege de beweerdenegatieve invloed op de gezondheid vanpatienten.

Vit het grote litera,tuuraanbod dat ons terbeschikking staat blijkt telkens dat amal-gaam toch minder onschuldig is dan wordtbeweerd. In dit verband lijkt het mij juist omin het kort aan te geven welke factoren debetzijn aan de huidige amalgaamproblematiekwelke kan worden verdeeld in een galva-nisch-, toxisch- en allergisch probleem.

Amalgaam als metaallegering in de mondkan een elektrische stroom produceren. Erzijn grofweg twee manieren waardoor op eenamalgaamoppervlak stroom kan ontstaan.

De eerste mogelijkheid is volgens hetprincipe van de bimetaal accu. Hier vindteen reactie plaats tussen metalen in eenoplosmiddel, in dit geval het speeksel,waardoor een stroom loopt en ionen vrijko-men.

Daar elke amalgaamvulling een grootaantal accucellen bevat is het mogelijk metgevoelige apparatuur zowel negatieve alspositieve ladingen te meten aan het opper-vlak van een enkele vulling. Tussen ver-schillende vullingen .onderling zijn metin-gen mogelijk, zo ook metingen tussenamalgaam en andere materialen zoalsbijvoorbeeld goud/amalgaam.

Ten t~eede is bekend dat stroom nietalleen een beweging van elektronen is,maar ook van ionen zoals kwik, tin, koperetc. In werkelijkheid vloeit er niet alleeneen belastingsstroom maar tevens vloeit erin het amalgaam zelf ook een stroom omhet potentaalverschil binnen het vulmateri-aal gelijk te houden. Men noemt dit eennivelleringsstroom.

De vrijgekomen kwikionen worden ver-

sleept via het dentine of de mucosa en wI-len het organisme belasten.

Kwik is een zeer giftig, zilverachtig envloeibaar metaal dat bij kamertemperatuurgeleidelijk verdampt waardoor kwikdam-pen vrij kunnen komen. Er zijn vele kwik-verbindingen bekend, o.a. methyl- en ethyl-kwik, kwikdamp en kwikzouten en orga-nische kwikverbindingen.

Chronische vergiftiging door kleinehoeveelheden kwik noemt men micromer-curalisatie. Dit micro- mercularisatieprocesvindt plaats bij het vrijkomen van kwik uitdentaal amalgaam. Buiten het vrijkomenvan kwikionen door het galvanische effectalsmede de opslag ervan in het mesenchy-male en parenchymale weefsel is er ooksprake van inademing van kwikdampen.Onderzoek heeft uitgewezen dat hetpoetsen van amalgaamvullingen met eenzachte tandenborstel en normale tandpasta,reeds na een minuut een verhoging van dekwikdamp in uitgeademde lucht geeft diegemiddeld 2,6 maal hoger ligt dan voormen begon met poesten van de tan den.

Voorts is bekend dat wanneer men vul-lingen in de mond heeft en 10 minuten opkauwgum kauwt, de waarden gemiddeld 15maal hoger Iiggen dan voor het kauwen. Bijhet drinken van hete dranken geldt dit ook.

AI deze stijgingen waren duidelijk gere-lateerd aan de hoeveelheid vulmateriaal. Dekwikzilverdepots in het lichaam correlerendan ook met het aantal amalgaamvullingen.Bij proefpersonen zonder amalgaamvul-materiaal bleek er geen stijging plaats tevinden van het kwikgehalte in de uitge-ademde lucht; (Birkmayer; Daunderer;Reschenhofer; et al.)

Subsymptomatische zware-metalenbelasting .Het probleem van de subsymptomatischezware-metalenbelasting, welke meestal nietals klinisch relevant wordt aangeduid, iszeer complex en daarbij ook nog afhanke-lijk van onder meer de duur en intensiteitvan de belasting; depot localisaties; storin-gen in de ontgiftings- en uitscheidingsme-chanismen die hetgevolg zijn van derge-lijke l3elastingen.

In het bijzonder bij kwikzilver is hetnoodzakelijk rekening te houden met hetonderscheid tussen mercuri- en merCUfO-verbindingen, die respectievelijk hoofdza-kelijk allergiserend of hoofdzakelijktoxisch werken.

Zware metal en werken in het organismeals antagonisten en competitief met co-factoren van verschillende enzymatischereacties zoals Zn, Fe, Cu, en Mn. De toxi-nen gaan anti-enzymatisch werken waar-door de fysiologische co-enzymenfunctiesworden geblokkeerd. De immuniteit komthierdoor in het geding.

Aile ins tan ties zijn het er over eens datovergevoeligheid voor amalgaam be staaten dat personen die daaraan lijden geenamalgaam als vulmateriaal dienen te krij-gen en zoal zij dit al hebben, het verwijderddient te worden en vervangen door andermateriaal. Het is duidelijk dat overgevoe-ligheid voor kwik uit amalgaam met behulpvan huidtest~n wordt bepaald.

Onder tandheelkunde-studenten is eenonderzoek verricht naar het aantal personendat een overgevoeligheid had voor kwik uitdentaal amalgaam. Van de eerstejaars stu-denten reageerde 2,0 % positief op dehuidtest, nog voor ze met hun studie begon-nen. Bij vierdejaars studenten was het per-centage reeds 10,8 %. Van de studenten diemeer dan 5 jaar oude vullingen haddenreageerden twee maal zoveel positief alsstudenten men minder oude vullingen.

Ook anderen vonden een correlatie tussenhet aantal vullingen en het voorkomen vaneen kwikovergevoeligheid, vooral wanneerde vullingen ouder waren dan 5 jaar. Vanpersonen met allergische aandoeningenreageerde zelfs meer dan 26 % positief opde huidtest. Als diagnostisch middel geeftPleva et al. aan dat de huidtest zoals dezethans wordt uitgevoerd in vele gevallen nietbruikbaar is als diagnostisch middel.

Een huidtest hoeft niet per definitie eenreactie te geven op de localisatie waar mende huidtest heeft uitgevoerd. De reactie konop velerlei manier verlopen en zich elders

in het lichaam manifesteren. Daarbij komtdat imrnunologische reponsen die kunnenoptreden na de huidtest niet zichtbaar zijnaan de huid maar zich manifesteren als ver-ergering van het klachtenbeeld.Het is bewezen dat iemand zeer gevoelig

kan zijn zonder dat, na provocatietest, eenpositieve huidreactie zichtbaar is.

Is het vreemd dat de Zweedse mevrouwGun Thoresson haar gezichtsvermogenlangzaam terugkreeg nadat haar tandarts

. haar had onderzocht en enkele half vergane

Ned. Maatschappij ter bevordering van de Tandheelkund~ (NMT)In dit verband is het juist te wijzen op devisie van de NMT. Wellichtbent u reeds opde hoogte dan de NMT vorig jaar'een'Milieu Convenant' heeft afgesloten methet Ministerie van Vakeer en Waterstaat.

In een officiele overeenkomst wetd toenbesloten dat aUe tandartsen in Nederlandm.i.v. 1januari jl., eenanralgaamafschei-der in hun praktijk plaatsen om' zodoendehet grondwater te vrijwaren voor k\1;ik-houdend amalgaamslijpsel. .

Gezamenlijk loosdende tandart~en inonsland jaarlijks 5000 kilo giftig, kwikhou-dend amalgaam in het milieu. Zow~i hetMinisterie van Verkeer en Waterstaatalsde tandartsen zijn verhe!igd over dezemilieu-overeenkomst.

'Kennelijk denken tandartsen bij de woor-denspoelt u maar . . . , niet dlleenTaanschone gebitten, maar ook aan het belangvan schoon water', aldus minister May-Weggen tijdens,de ondertekening Vlinhetmilieu-convenant.

Op mijn vraagstelling 'Alskwik uit amal-gaam hetmilieu bdast, schar;4dtdit vul-materiaal dan niet het interne milieu vanhet menselijk organisme?', schrijft deNMT in haar antwoord (d.d. 09-09-1991):

, Uw conclusie dat kwik uit ama{gaam'hetmilieu belast isonjuist!'

'Amalgaam vormt echter een.probleemvoor de waterschappen die het opjier-vlaktewater zuiveren. Het eindprodukt"Vandeze bedrijven is zuiveringsslib.Indienditnietvervuild is doorzware metalen en/ofamalgaam kan dit slib op het land gestortworden. Indien het echter deze componen-

,ten ~el be,:at, mpet hetals.chemisch afvalverWerkt worden, Verbranden is in ...ditgeval niet mogelijk, omdiit kwikda.mpenvrij kunnen kamen .

.Kort()m amalgqam belast niet z()zeerhet ,milieu,als wet heti'wate;zuiveringspro-ces.' Einde citaat.

Mijns inziens geeft de NMT hierboven zon-neklaar toe dat kwik uit amalgaam weldegelijk het milieu belast.

In dit verband en als aanvulling op hetvorige is het goed am u te informeren overonderzoek dat plaats heeft gevonden indiverse landen. Hieruit blijkt dat rook uitcrematoria, zware kwikdampen bevat doorde verbrandingyan::stoffelijke over-scholten met amalgaam-vulmateriaal.Ook is in dit verband veel kwik uit dentaal-amalgaam in crematie-as aangetoond. Bijkerkhoven is het.oppervlaktewater ver-vuild door kwik uit vulmatetiaal.

De subtiliteit waarmee de NMT denkt hetprobleem uit de weg te gaan zijnarguc

menta ties uit de, vorige eeuw.

E~n aCj;ngrijpingspunt om tot eenamabgaamverbod te komen is'niet ondenkbaargezien de bewel-{ng van de NMT dat'indien .kwikzoutefr' uit amalgaam in hetmilieulfunnen dissocieren omvervolge'Jfi.te assoeieren in organische kwi/oJerbinc

ding en -die door organismen opgenomenzouden kunnen worden, meentde NMT dateen evelJtueel risicR in de verre togkor}1stonder het adagium 'in dubio abstinens'vermeden dient te worden' (einde citaat).

Zoals bekendblijkt{jat vissen 1i~ een hoogkwikgehalte bevatien, sterven c.q. nietmeer als voedsel voor de mens mogen die-nen. H et staat allang vast dat zware meta-fen als'C'lood; (admium en kwikiilvertoxische dosis zware schade kunnen aan-richten. Dit wordt door niemand betwij-feld. De angstpsychose rond de met kwikingespoten sinaasappelen lig{+'eeniedernog vers in het geheugen. Waf echter nietdoor iedereen wordt onderkend is, dat desub-toxische.belastingen ernstige. pathoogene invloedkunnen hebben op:de gizond-heid.· +

Na meer. dan.honderd j~ar afl')algaCj;mge\'bruik is+mijnsinziens de-situati~ 'in dubioabstinens' bel·eikt. Mag ik hier tevens aanedringen op een verbodvan gebruik vananzalgaam als vull1lflteriaal?,

De NMT zegt eigenlijk: Amalgaamis eengoed vulmateriaal echter wij zijn het eensdq! het ~en b~~reiging viPrmt voor milieu,mens en dier en dus aUe levende organis-men.

kiezen had getrokken? Tijdens het trekkenvie! het de vrouw op dat zij reeds grijstintenbegon waar te nemen.

De specialist die haar hierop onderzochtheeft verklaard dat haar blindheid moet zijnontstaan door het amalgaam in haar kiezen.'Het heeft duidelijk te maken gehad meteen galvanisch effect dat door het vulmate-riaal was opgewekt en haar hersenfunctiespathologisch heeft beinvloed'

Na 23 jaar blind te zijn geweest kon dezevrouw weer zien! Mag men dit tot eeniatrogene schade rekenen van de tandheel-kunde? Detail: Aileen de tandarts, die zichbeschuldigd voelde, heeft ontkend dat erinteracties bestaan tussen odontogenestoorveldactiviteit en organen en orgaan-systemen (Till en Teherani).

Als in Duitsland een 48-jarige artsbemerkt dat haar mondslijmvlies boven eensnijtand een pigmentatie (zwarting) ver-toont, raakt zij in paniek en consulteert zijhaar collega omdat zij denkt dat dit mani-feste maligne tumoractiviteit (melanoom)is. Bij uitgebreid histologisch onderzoekblijkt dat het gaat om een amalgaam-pigmentatie van het slijmvlies met ingroeivan fibroblasten en macrophagen. Dit ten-gevolge van een status na apexresectie metretrograde amalgaamafsluiting van desnijtand, 18 jaar geleden.

Onder de indruk kan men komen alsblijkt dat men bij een man uit Mlinchen,sinds 10 jaar edentaat, bij histologisch-pathologisch onderzoek van zijn blaascar-cinoom AMALGAAMBEST ANDDELENterugvindt. Behalve andere giften uit delegering treft men 259000 ug/kg Hg aan.Bij OPG-opname heeft men aangetoond datzich in het spongieuze bot van de kaak vandeze patient amalgaampartikels bevondentengevolge van vroegere tandheelkundigeingrepen. Bij toxicologisch onderzoek vanproefbiopten uit de kaak bleek dat het gifals kwik werd gediagnostiseerd. Uit ver-volgonderzoek bij andere patienten hebbenonderzoekers middels Kemspin-Resonan-tie-Technieken en/of buikspierbiopsieenzware irreversibele kwikvergiftigingenaangetoond in de hersenen (m.n. de hypo-fyse) nier- en leverparenchym.

Reeds in 1925 stelde de Duitse bioche-micus A. Stock vast dat amalgaam inde mond kwikzilver vrijzet en datdaardoor ieder~en die amalgaam alsdentaal vulmateriaal heeft, min ofmeer vergiftigd is door kwik. Stocknoteert dan reeds (vage) klachten als:vermoeidheid,riegatieve stemmingen,prikkelbaarhe!(h hoofdpijn, aller-gieen, concegtr#tiezwakte, mond-ontstekingen engewrichtsklachten.

KwikdepotsDe St¢rtebaker Foundation te Zweden heeftreeds jaren geleden de relatie gelegd tussenhet ontstaan van Multiple Sklerose en deveneuze versleping van kwik uit dentaal-amalgaam. Ook hier is bij post-mortum-onderzoek vastgesteld dat zich kwikdepotsbevinden in hersenen en buikgebied. Deversleping en opslag van het zware metaalverloopt waarschijnlijk gelijk de metastase-ring van primaire tumoren.

Deze rapporten zijn reeds jaren bekendbij de WHO en werden op 10 augustus1991 bekend gemaakt iQ.Fort Lauderdale teFlorida op het wereldcongres inzake amal-gaamvergiftiging. Men heeft hier ookgepleit om, in navolging van Zweden, eenalgeheel, wereldwijd verbod op amalgaamals dentaal vulmateriaal af te kondigen.

Uit angst zichzelf te vergiftigen is het vanbelang te weten dat tandartsen in de USAzich willen beperken tot het extraheren vanamalgaam-gevulde kiezen en tanden om dereden dat zij zichzelf niet willen blootstellenaan de giftige kwikdampen en eventueelwegspattende amalgaampartikeltjes.

Bij zware immunologische schaden heefthet congres geadviseerd om bij mensen dielijden aan emstige ziekten zoals ALS, MS,AIDS en KANKER geen concessies meerte doen ten aanzien van de conserveringvan het gebit en elementen te extraheren diebij metingen te hoge galvanische-c.q.toxische waarden aangeven.

Het grote probleem ligt dus in het feit datHg-belasting wordt opgeslagen in demesenchymale- en parenchymale weefselsvan het menselijk organisme. Hierdoor ishet voor de 'reguliere' onderzoekers onmo-gelijk in bloed of urine extreem verhoogde

waarden terug te vinden. De uitwerking ophet totale organisme als toxine is echtervernietigend.

Onder belasting met zware metalen ver-staan wij een ophoping van deze metal en invoormelde weefsels terwijl die ophopingop zich niet leidt tot echte intoxicatie-verschijnselen. Zij manifesteren zich nietals concentraties in bloed en urine die alsonaanvaardbaar hoog worden vastgesteld.Daarom kan men ze nog niet als onschade-lijk beschouwen.

Reeds in 1925 stelde de chemicus Stockvast dat amalgaam in de mond kwikzilvervrUzet en dat daardoor iedereen die amal-gaam als dentaal vulmateriaal heeft, min ofmeer vergiftigd is door kwik. Hij noteertdan reeds vage klachten zoals: vermoeid-heid, negatieve stemmingen, prikkelbaar-heid, hoofdpijnen, allergieen, draaierig-heid, concentratiezwakte, mondontste-kingen, diarree, gewrichtsklachten, vermin-derde eetlust en slijmvliesontstekingen.Talrijke onderzoekers volgden dit spoor enkwamen tot eensluidende conclusies.

Gasser toont onder meer aan dat randzo-nes van amalgaamvullingen Hg-arm zijn.Door versnelde afgifte vanuit de rand zonesbestaat er behalve het toxische en galva-nische gevaar ook een gerede kans op Hg-sensibilisering. Hij toonde tevens aan datchronisch afgifte van Hg aan het organismeprimair leidt tot vennoeidheid, depressivi-teit en lichte neurologische verschijnselen.

Sisi en Calis genazen eczeem en der-matitis door het uitboren van amalgaamvul-lingen en het extraheren van met amal-gaamgevulde kiezen.

Hanson wees bij onderzoek op het gevaardat van mythyl-Hg dat onder invloed vanbacterien uit anorganische Hg-verbindin-gen kan ontstaan.

Till en Teherani hebben de realiteit vanHg-depots aangetoond bij personen metamalgaamvulmateriaal in de mond zowelvoor als na stimulatie met D-penicilamine.

Vanuit mijn professie als onderzoeker naarstoorveldactiviteit in het menselijk orga-nisme kan ik verklaren dat de iatrogeneschaden welke zijn toegebracht door tand-heelkundige restauraties met het doel dekroon tegen elke prijs te behouden, degrootste plaats innemen als oorzakelijkefactoren bij chronisch, recidiverende klach-ten en degeneratieve ziekten.

Allereerst dient de patient op de hoogte te worden gebracht van de tevolgen procedure. Hierbij is het van belang dat vooraf wordt gemelddat tijdens de periode van de amalgaamvervanging, veelal eerst eenverergering van het klachtenbeeld kan optreden. Dit is het gevolgvan het vrijkomen van kwikdampen en kwikionen.

Vullingen welke bij de metingen vlgs dr.Med. J. Thomsen, dehoogste pathologische waarden geven, dienen het eerst te wordenverwijderd (zie metingen bijgevoegde status).

Indien mogelijk, amalgaam vervangen in een zitting. Wanneer ditonmogelijk is, verwijder dan de amalgaamvullingen per kwadrant;begin met het meest belaste kwadrant (zie status mondstroommetin-gen).

Minstens twee weken rust alvorens het volgende kwadrant wordtbehandeld.

De behandelingen dienen bij voorkeur te worden uitgevoerd meteen traag draaiende boor onder Cofferdam-bescherming.

Bij reeds uitgevo.erde apexresectie(s) met retrograde amalgaam-afsluiting(en) wordt geadviseerd over te gaan tot extractie(s) van(de) het avitale (veelal endobehandelde) element(en) [Adler; Rost;Mastalier;

Literatuur'Ganzheitliche Zahnheilkunde'; Dr. A.L Roussaint; Haug Verlag; 1987.'Wechselbeziehungen von Odontonen uod Tonsillen zu Organen, Storfeldem uodGewebssystemen'; Dr R. Voll; ML Verlag; 1977.'Allgemein Erkrankungen durch Storfelder'; Dr. E. Adler; VFM GmbH; 1983.'Das Mundorgan'; Dr.lngvo Broich; Haug Verlag; 1988.'Mercury Poisoning from Dental Amalgam'; Dr. Patrick Stortebecker M.D., Ph.D.;Stortebecker Foundation; 1985.'Untersuchungen zurn Quecksilbergehalt von Gehirn uoct Nieren in Abhangigkeit von Zahlund Zustand der AnialgamfUlIungen'; Dr. R. Schiele/Dr. B. Schrodl/Dr. K. Schaller; UniErlangen-Neurenberg; 1984.'Multiple Sclerosis - its probable cause -'; Dr. P. Stortebecker M.D., Ph.D.; StonebeckerFoundation; 1991.'A study to determine if there is a relationship between amalgam and health' Dr. R. Siblerud;

USA-Colorado State University; 1985.'Herdgeschehen-Komplexgeschehen'; Dr. M. Eder; Haug Verlag; 1977.'Kwikvergiftigingen'; Diagnose en therapie; Dr. M.A. Krupp/Dr. MJ. Chanon; Kooyker;1983.'Tandartsen filteren zelf amalgaam uit spoelwater'; (Convenant NMT-Min. v. Verkeer enWaterstaat); 1991.'DaJend kwikgebruik maakt tandans tot grate vervui!er'; R. Didde; Volkskrant: 1991.\'Tandarts moet kwik filteren'; Volkskram; 1991.

'Antwoord NMT' dd 09 september 1991; gericht aan Dr. H.A. SolJeveld op de vraagstelling;'Waarom kiezen Yoor schoon water en niet voor gezondheid?' ,Ais kwik uit dentaal amalgaam

het milieu belast, schaadt dit vulmateriaal dan niet het interne milieu van het menselijk orga-nisme?'; 1991.'Quecksilber entweicht 3uch durch Schomsteine der Krernatorien'; Dr. J. Kubischek;Biologische zahnmedizin; 1990.

'Gifl vom Zahnanz'; K. ZeIgin; Aufeinen Blick; 1990.'Kwik in de mond is zeker niet gezond'; A. Vergeer; Telegraaf; 1988.'Quecksilberdetoxification dUTch Selen: Ein Beitrag zur Losung des Amalgam problems'; Dr.G.N. Schrauzer; Erfahrungsheilkttnde-Band 39; 1990.'Na 23 jaar weer zien'; Drs. P. Smolders; Algerneen Dagb1ad afd. Wetenschap; 1990.'Melanom? Nein- Amalgam-Tatowierung!; Arztlichen Praxis/ Nr. 9 febr. 1992.

'Amalgamverbot in den USA'; Dr. M. Daunderer; Biologische Medizin; Dec. 1991.

'Een kwestie van kiezen'; Dr. H. Kalsbeek; Op de voorgrond; 1989.'Quecksilberdepots im Organismus korrelieren mit der Zahl der AmalgamfUllungcn; Dr. J.G.Birkmayer/Dr. M. Daunderer/Dr. E. Reschenhofer; Biologische Zahnmedizin; 1990/2.'Regulationstherapie nach Amalgam-entfemung; Dr. J. Thomsen; Biologische Zahnmedizin;

1991n.'Besserung von Nerven- und Immunschaden nach Amalgamsaruerung'; Dr. M. Daundere~;Biologische Zahnmedizin; 1990/6.'Eerder hart infarct bij slechl gebit'; Britisch Medical Journal; 1989.'ZahnamaIgam ist Toxisch!'; Prof.Dr. Th. Till; Die Heilkunst 12/1991.'Kwik in de mond kan als batterij werken'; A. den Held; Beter;

'Gedanken zum Amalgamplombe'; Dr. A. Lambardt; Nalurheilpraxis 1985/4.'Amalgaam- de toxische (ijdborn in de mond'; Drs. FJ. Brekelmans; Onhomoleculair; 1986/1.'Basis Bio-Regulatie Sysleem en zware-metalenbelasting'; Dr. M. Bottu;

'Tnteraktie van het stoorveld'; Dr. H.A. Solleveld; Stichling Diagnostisch Medisch Onderzoek;

1989.'Odontogene Herde und Storfaktoren'; Dr. 1. Thomsen; ML Verlag; 1985.

'Immunologische Aspekte in der Zahn-, Mund- und Kieferheilkunde'; Dr. O. Mastalier; OS;

t989.'Zahn urn Zahn'; Kr. Federspiel; Kiepenheuer & Witsch; 1986.'Leven met ME'; Dr. A. Macinthyre; La Riviere & Voorhoeve; 1990.