Balk

an B

ulle

tin

2/20

07��

De reis er naar toe…Terwijl ik nog door de Servische hoofdstad Belgrado loop, is het festival al twee dagen bezig. Dat ik ernaartoe ga staat buiten kijf, de vraag is alleen hoe ik daar moet geraken. Het grootste probleem is namelijk dat ik geen beschikking heb over een auto en met het openbaar vervoer reizen in Servië is niet echt gemakkelijk. Er gaan slechts mondjesmaat bussen naar de kleinere dorpjes zoals Goetsja. Daarbij eindigt het festival op een zondag en dat maakt een terugreis nog moeilijker. En zo loop ik door Belgrado. Plotseling wordt mijn aandacht getrokken door twee jongemannen die een poster ophangen waarop iets staat aangekondigd over Goetsja. Na een kort gesprek blijkt dat zij een busreis organiseren die zaterdagochtend naar het festival zal vertrekken om vervolgens diep in de nacht weer terug te keren naar Belgrado. Voor 15 euro lijkt mij dit een ideale oplossing.

De dag erna spreek ik met de twee mannen af om een plekje in de bus te reserveren en een aanbetaling te doen. Samen met een Servische vriend genaamd Bojan, verschijn ik op de afgesproken tijd in een bar ergens in het centrum van Belgrado. Een van de mannen laat een politie-insigne zien om ons gerust te stellen dat alles in orde is. Onze namen worden genoteerd en de helft van het totale bedrag dat wij moeten betalen, overhandigen wij onder de tafel. “Tot morgen, twaalf uur”, zegt de man nog terwijl hij al weer twee nieuwe namen aan het noteren is. Hoewel ik het allemaal wel goed vind, vertrouwt Bojan het voor geen meter. “Het zal mij niets verbazen als er morgen helemaal geen bus is”, mompelt

hij. Snel rekenen wij uit wat winstgevender is: daadwerkelijk een bus naar het festival laten rijden, of zoveel mogelijk aanbetalingen innen en vervolgens niets organiseren. Bojan gaat voor de laatste optie, ik daarentegen ben ervan overtuigd dat de bus er de volgende ochtend echt zal zijn. En inderdaad, om twaalf uur zitten we in de bus op weg naar het zuiden van Servië.Natuurlijk zou het een mooi verhaal zijn als ik zou kunnen vertellen dat zingende, drinkende, dansende en rokende passagiers vol overgave verschillende Roma- dan wel turbofolk-deuntjes meezingen tijdens een wilde rit in een aftandse, oude bus. Het zou echter ook niet waar zijn. De bus is van alle gemakken voorzien en er mag zelfs niet gerookt worden. Ook de eerste muziektonen die door de speakers schallen zijn niet wat ik had verwacht: het is de Engelstalige verzie van ‘Suzanne’ van V.O.F. de Kunst…

Met dank aan Kusturica en BregovicNa een dik een uur rijden begint stemming in bus er langzaam maar zeker in te komen. Want er mag een rookverbod gelden, de alcohol vloeit al volop. Tijd om de slinkende voorraad drank aan te vullen krijgen we na twee uur reizen. In een prachtig bergachtig landschap stoppen we bij een wegrestaurant annex winkel. Terwijl ik geniet van het uitzicht hoor ik op de achtergrond de eerste tonen van Roma-muziek. Het nummer dat gedraaid wordt is het welbekende ‘mesecina’ uit de film ‘Underground’ van regisseur Emir Kusturica. Feitelijk bracht deze bekroonde en succesvolle film veel mensen voor het eerst in aanraking met de opzwepende Roma-muziek. De componist-arrangeur van de muziek, Goran Bregovic, is sindsdien een zeer gevraagde

Toeterende trompetten in Servië

Een verslag van het Goetsja-festivalKomend jaar wordt al weer voor de 47ste keer het festival van trompettisten in de Servische plaats Goetsja (Guca) gehouden. Het festival, bekend onder de naam Goetsja, vergaarde de afgelopen jaren niet alleen internationale bekendheid vanwege haar muzikale hoogtepunten; de vele bezoekers die in nationalistische kledij rondliepen, zorgden ook voor de nodige negatieve berichtgeving over het festival. Tijdens een rondreis door onder andere Servië kon ik afgelopen zomer zelf eens een kijkje nemen op het festival.

Erik Nijsten

Balk

an B

ulle

tin

2/20

07��

muzikant. De film heeft ook de uitvoerders van de muziek, het Boban Markovic Orkestar, geen windeieren gelegd. Het orkest kreeg een aantal jaren geleden de prijs voor beste band op het Goetsja-festival en de bandleider, Boban Markovic, won in 2001 ook de prijs voor beste trompettist van Goetsja. Tijdens optredens steelt zijn zoontje van de muziek, het Boban Markovic Orkestar, geen windeieren gelegd. Het orkest kreeg een aantal jaren geleden de prijs voor beste band op het Goetsja-festival en de bandleider, Boban Markovic, won in 2001 ook de prijs voor beste trompettist van Goetsja. Tijdens optredens steelt zijn zoontje echter meestal de show door tijdens een solo minutenlang één zuivere toon aan te houden. Ook internationaal is het orkest inmiddels één van de meest bekendste fanfarebands. Hun tournees brachten hen onder meer naar Nederland waar zij in 2001 het International Gyspy Festival te Tilburg aandeden. En ook in Goetsja, zo zou al snel blijken, zijn ze nog altijd één van de meest favoriete bands.

Het feest kan beginnen…Het beeld van de enorme trompet laat er geen misverstanden over bestaan: na dik viereneenhalf uur reizen zijn we in Goetsja gearriveerd. Al meer dan veertig jaar verandert het kleine dorpje Goetsja met ongeveer 3.000 inwoners voor een aantal dagen in een waar bedevaartsoort voor de liefhebbers van fanfaremuziek. De oorsprong van het festival en de liefde voor de muziek gaat terug naar de jaren dertig van de negentiende eeuw. In navolging van de Ottomaanse militaire kapellen, ontstonden er Servische militaire kapellen. Een hoofdrol in die militaire kappellen werd vervuld door de trompettist. Sindsdien is deze muziek, in het bijzonder in Zuid-Servië, onlosmakelijk verbonden met allerlei ceremonies zoals geboorten, dopen, bruiloften en begrafenissen. De muziek wordt meestal gespeeld door Roma-muzikanten. Zij zijn simpelweg meesters in het muzikaal vertalen van de menselijke emoties als verdriet, blijdschap, liefde, agressie en erotiek. Op 16 oktober 1961 vond, op het terrein van de lokale Servisch-orthodoxe kerk, de eerste bescheiden

editie van het festival plaats. In de loop der jaren groeide het uit tot hét festival van Roma-muziek in geheel Servië. In 2002 bezochten maar liefst 300.000 bezoekers het festival.

Zoals in de inleiding al gemeld, is Goetsja echter niet alleen bekend vanwege haar muziek. Doordat bezoekers rondlopen met T-shirts met foto’s van de van oorlogsmisdaden verdachte Bosnisch-Servische generaal Ratko Mladic, de van oorlogsmisdaden verdachte voormalige leider van de Bosnische-Serviërs, Radovan Karadic, en de oprichter van de Tsjetniks1, Draza Mihajlovic, is het festival de afgelopen jaren vooral berucht vanwege de verheerlijking van het Servische nationalisme. Afgelopen jaar viel het met het aantal T-shirts met eerbetoon aan Mladic dan wel Karadzic gelukkig mee. Persoonlijk kreeg ik het gevoel dat de meeste Servische bezoekers dergelijke T-shirts vooral droegen om stoer te doen. Wel liepen veel bezoekers rond met namaak Tsjetnik-mutsen.

De muzikanten en de toehoorders…Hoewel het echte festival zich afspeelt in het lokale voetbalstadion, spelen er ook diverse Roma-groepen in en rondom de verschillende eettentjes in het dorpje. Waar deze groepen spelen hangt af van de hoeveelheid geld die bezoekers bereid zijn neer te tellen voor een deuntje. Dit spel tussen muzikanten en bezoekers leidt soms tot prachtige en hilarische taferelen. Wanneer de leider van een band iemand in de gaten krijgt die staat te wapperen met geld, gaat de groep muzikanten al spelend naar deze persoon toe. Er wordt kort onderhandeld over de prijs en vervolgens wordt het verzoeknummer gespeeld. Tijdens het spelen kijkt de bandleider alweer rond om te kijken of ergens anders meer geld te halen valt. Geregeld kwam het dan ook voor dat het verzoeknummer vroegtijdig werd afgekapt, omdat er of te weinig geld in de trompetten

1 Tsjetniks is de naam van de Servische verzetslieden die tijdens de Tweede Wereldoorlog in eerste instantie tegen de Duitse bezet-ters streden en een terugkeer van de gevluchte Joegoslavische koning wilde. Nadat de geallieerden hun steun aan Draza Mihajlovic tijdens de oorlog verruilde voor de partizanen van Tito, begonnen er ook gevechten tussen de Tsjetniks en de communisten. Uiteindelijk schaarden de Tsjet-

niks zich achter de Duitsers.

Balk

an B

ulle

tin

2/20

07��

werd gestopt of omdat er ergens anders een grotere hoeveelheid bankbiljetten te halen viel. Degene die (te weinig) had betaald om zijn lievelingslied te horen, ging dan morrend en teleurgesteld weer zitten. Als er echter genoeg betaald werd, dan bliezen de muzikanten bijna letterlijk hun longen uit hun lijf. De gelukkige wiens lievelingslied gespeeld werd, stond meestal met zijn armen in de lucht vrolijk mee te schreeuwen terwijl hij zijn bankbiljetten in de trompetten duwde. De andere personen aan de tafel waar de muzikanten hun oorverdovende geluid produceerden, zaten er vaak verveeld bij. De meesten hadden meer oog voor de grote glazen bier die op tafel stonden en zaten soms zelfs met hun vingers in hun oren. De muzikanten leken hierdoor juist gestimuleerd te worden om nog harder te spelen. Ze stopte soms hun trompetten bijna letterlijk in de oren van deze verveelde en geïrriteerde gasten.

Even geen mesecina en kalasjnikov meer…Hoewel er dus een klein aantal muziekgroepen in het dorpje zelf speelt, lijken de meeste bezoekers die in het dorp rondlopen meer geïnteresseerd te zijn in het consumeren van grote hoeveelheden alcohol. “Eigenlijk is iedereen hier gewoon om te drinken”, vertelde een Duits meisje mij. Na drie dagen op het festival, sloeg bij haar duidelijk de verveling toe. Eerlijkheidshalve moet er bij gezegd worden, dat de muzikanten die in het dorp speelden ook niet de allerbeste in hun soort waren. Hiervoor moet je echt naar het stadion gaan. Daar strijden de beste muzikanten dagenlang om de prijs van beste band of beste trompettist te mogen ontvangen. In een overvol stadion zetten de groepen hun beste beentje voor. Buiten de gouden trompet kan de winnaar immers ook rekenen op veel aanbiedingen in zowel binnen- als buitenland. Het spelen van publiekslievelingen als ‘mesecina’ en ‘kalasjnikov’ hoort er klaarblijkelijk ook bij. En zo horen wij voor de zoveelste keer deze nummers voorbijkomen. Het volgepakte stadion kon er echter geen genoeg van krijgen.

Om drie uur in de ochtend zitten Bojan en

ik al weer in de bus naar huis. Het is mooi geweest. Iedereen valt al snel in slaap om vier uur later in Belgrado te ontwaken. Wellicht dat ik in de toekomst nog eens meerdere dagen bij het festival ga kijken, maar ‘mesecina’ en ‘kalasjnikov’ hoef ik in ieder geval voorlopig niet meer te horen.

Meer informatieMeer informatie over het Goetsja-festival is te vinden op: www.guca.co.yu; meer informatie over het International Gipsy Festival te Tilburg vindt u op: www.gipsyfestival.nl. Voor meer informatie over Boban Marković zie: www.piranha.de. Enkele titels van hun cd’s: ‘Live in Belgrado’, ‘Boban i Marko’ en uiteraard de soundtrack van de film ‘Underground’. Enkele andere bekende fanfaregroepen zijn: Fanfare Ciocarlia (meer informatie op: http://www.asphalt-tango.de); Cociani Orkestra en Ekrem and the Gypsy Groovz.