TOEKOMST NA KANKER Vermoeidheid bij kanker, wat is er aan te doen? Edward Fiets en Aad van der Windt...

TOEKOMST NA KANKER

Vermoeidheid bij kanker, wat is er aan te doen?

Edward Fiets en Aad van der WindtDonderdag 16 september 2010, 14.00 uurAuditorium, Medisch Centrum Leeuwarden

Wie zijn wij?

Edward FietsInternist-oncoloog Medisch Centrum Leeuwarden

Aad van der WindtFysiotherapeutSpectrum Leeuwarden

Presentatie Edward Fiets

Edward Fiets

Internist-oncoloog

Medisch Centrum

Leeuwarden

Wanneer vermoeidheid bij kanker?

• Tijdens de behandeling van kankerDe vermoeidheid is een vervelend bijverschijnsel van de ziekte en/of de behandeling (70-100%) en gaat meestal weer over.

• In de palliatieve faseOok nu is de vermoeidheid toe te schrijven aan de ziekte (en de behandeling). De algehele conditie en vooruitzichten zijn slecht.

• Na de behandeling van kanker20-40% van de mensen met goede vooruitzichten heeft na de behandeling langdurig last van vermoeidheid

Wat is vermoeidheid bij/na kanker?

• Een subjectief gevoel van een vervelende en blijvende vermoeidheid of uitputting

• Gerelateerd aan kanker of de behandeling van kanker

• Niet in proportie tot recente activiteiten

• Met invloed op het normale functioneren

• Niet veroorzaakt door een onderliggend psychiatrisch ziektebeeld

Kenmerken vermoeidheid na kanker

• Het is er plotseling, zonder waarschuwing, en meestal niet als gevolg van een inspanning

• De vermoeidheid wordt vaak als extreem ervaren en lijkt op uitputting

• De herstelperiode is langer dan na een ‘normale’ vermoeidheid

• Slapen of rusten geeft geen verlichting

Vermoeidheid na kankerandere veel voorkomende klachten en symptomen

• Pijn• Gebruik van anti-depressiva• Geheugen- en concentratiestoornissen• Emotionele problemen• Gewichtstoename en lichamelijke inactiviteit• Slaapstoornissen

Oorzaak vermoeidheid na kanker

• We weten het eigenlijk niet!!

Niet het soort kanker of de leeftijd van de patiëntWel de duur van de behandeling en eventuele complicaties

“lichaamsreactie tegen overbelasting en weefselbeschadiging”

Lang na kanker speelt de manier van denken over de vermoeidheid en hoe ermee wordt omgegaan een belangrijke rol.

De oorzaak van de vermoeidheid ligt niet in het gedrag en de gedachten

Gevolgen van vermoeidheid bij kanker

Gevolgen voor de patiëntbeperkingen dagelijks functionerenfrustratie en verdrietgeïrriteerd zijnemotioneellabiel en huilerigopstandig…..

Gevolgen voor relatie en gezintaken overnemen

nu thuis ipv aan het werkspanningen in de relatie

een nieuw evenwicht…..

Gevolgen voor werk en sociale contactenMinder, of niet meer werken, financiële consequentiesminder sociale contacten, vereenzamingonbegrip.….

Screening vermoeidheid na kanker

Welk cijfer zou u uw vermoeidheid geven op een schaal van 0 – 10 als u terugdenkt aan de afgelopen 7 dagen.

Afkapwaarde ≥ 4

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

niet vermoeid

ergst denkbarevermoeidheid

Evaluatie vermoeidheid na kanker

• In welk stadium zijn ziekte en behandeling?

• Het beloop van de vermoeidheid in het verleden?

• Bijkomende ziektes, behandelingen en medicatie?

• Gebruik van alcohol en verdovende middelen?

• In kaart brengen van behandelbare factoren welke bij kunnen dragen aan de vermoeidheid

pijn

slaap

bloedarmoede

psyche

medicatie

beweging

andereziekten

voeding

Behandelbare factoren

• pijn

• psychische stress-factoren

• slaapproblemen

• bloedarmoede

• inadequate voeding

• lichamelijke activiteit

• medicatie (bijwerkingen)

• andere ziekten (co-morbiditeit)

Behandelbare factoren vermoeidheidPijn, bloedarmoede, co-morbiditeit, medicatie

Bespreek uw vermoeidheid met uw behandelaars

Soms is er een “eenvoudige” verklaring of behandeling mogelijk

– Pijn is erg vermoeiend– Bloedarmoede (tgv behandeling of ziekte)– Co-morbiditeit (reeds bestaand, tgv de behandeling, maar

ook depressie komt geregeld voor)– Medicatie

Behandelbare factoren vermoeidheidAlgemene adviezen

• Stel je prioriteiten en delegeer minder belangrijke activiteiten

• Sta jezelf toe om niet essentiële activiteiten uit te stellen

• Houdt een dagboek bij en bekijk wanneer je energie niveau het hoogst is

• Afleiding kan helpen (spelletjes, muziek, lezen,…)

Behandelbare factoren vermoeidheidPsychische stressfactoren

• Verwerking

• Angst voor terugkeer van de ziekte

• Gering gevoel van controle

• Het gevoel van te weinig aandacht of begrip van uw omgeving te krijgen

• Niet helpende gedachten en omgang met vermoeidheid (geen invloed op klachten, klachten gaan nooit meer over)

Behandelbare factoren vermoeidheidPsychische stressfactoren

• Bespreek uw problemen met arts, verpleegkundige, maatschappelijk werk of ziekenhuispsycholoog

• Lotgenotencontact www.nfk.nl

• Toon Hermans Huis Fryslânwww.toonhermanshuisfryslan.nl

• Herstel en Balanswww.herstelenbalans.nl

• Helen Dowling Instituut (Utrecht)www.mindermoebijkanker.nl

Behandelbare factoren vermoeidheidSlaapproblemen

Niet kunnen slapen of juist veel slapen, vaak wakker

Behandelmogelijkheden:– Voorlichting en educatie– Gedragstherapie

slaapgedrag en slaaphygiene– Complemetaire behandelingen

Ademhalingsoefeningen, Ontspanningsoefeningen, Yoga, …– Bewegen

Slapen kun je leren (het Friese Land) www.thfl.nl

Centrum voor slaap- en waakstoornissen MCL www.mcl.nl

Behandelbare factoren vermoeidheidSlaapproblemen

Tips:

- Ga naar bed als je slaperig bent

- Ga rond dezelfde tijd naar bed en sta rond dezelfde tijd op

- Sta weer op als je na 20 minuten niet in slaap komt

- Vermijdt lange middagdutjes en beperk de totale tijd doorgebracht in bed

- Geen koffie meer in de middag

- Zorg voor een donkere, stille en comfortabele omgeving

Behandelbare factoren vermoeidheidInadequate voeding

Zorg voor een goede, gezonde voeding

Vooral tijdens behandeling kan dit een probleem zijn tgv misselijkheid, braken, verlies van eetlust, ontsteking van het mondslijmvlies, diarree, ……..

Eventueel kan een diëtist(e) u hierbij helpen

Behandelbare factoren vermoeidheidLichamelijke activiteit

Het bevorderen van lichamelijke activiteit verbetert kracht, energie en fitheid.

Een weinig intensief wandelprogramma kan al bijdragen aan de overgang van patiënt naar overlever en leidt tot:

– Minder angst (ongerustheid) en depressie– Een positiever beeld van het eigen lichaam– Een beter kunnen verdragen van lichamelijke activiteit

21

Presentatie Aad van der Windt

• Aad van der Windt• NVFS-sportfysiotherapeut• Fysiotherapeut Master

• Sport- en Gezondheidscentrum

Spectrum Leeuwarden• Wijnhornsterstraat 196• Leeuwarden

www.spectrumleeuwarden.nl

www.spectrumleeuwarden.nl 22

Kanker en vermoeidheid

HOE RAAKTE IK ALS SPORTFYSIOTHERAPEUT BETROKKEN BIJ DE BEHANDELING VAN KANKER

PRIVE: als therapeut en privé in aanraking gekomen met kanker

1995 ELLEN: mijn eerste patiënt met kanker die ik uitgebreid begeleidt op een andere manier dan toen gangbaar was met goed resultaat

2005 ARNOLD: mijn eerste patiënt met kanker die zwaarder ging oefenen/trainen dan toen gangbaar was met goed resultaat

2008 EDWARD FIETS: de eerste gezamenlijke gesprekken over een betere therapie voor patiënten met kanker


BewegingPijn

Psyche


Lichamelijke activiteitVerbetering mobiliteitVerbetering conditiePijnPsyche


Kanker en vermoeidheid BESLASTING EN BELASTBAARHEID

Belasting Belastbaarheid


Kanker en vermoeidheidBELASTING (WAAR MOET DE FYSIOTHERAPEUT REKENING MEE HOUDEN)

BELASTING:

- KANKERTHERAPIE

- GEVOLGEN VAN DE KANKERTHERAPIE

zoals veranderende weefseleigenschappen, bloedarmoede, veranderende bloedwaarden, veranderende reacties op inspanning, veranderende fysieke reacties (bv.hersentumor)weefselbeschadiging t.g.v. kankertherapie,

- EMOTIONELE/PSYCHISCHE GEVOLGEN

- MAATSCHAPPELIJK INVLOEDEN


Kanker en vermoeidheidMET WELKE FACTOREN MOET REKENING GEHOUDEN WORDEN TIJDENS TRAINING

Onder andere:• Veranderende eigenschappen van het weefsel• Veranderende bloedwaarden• Verstoorde lichaamsfuncties t.g.v. kanker/-therapie• Verminderde belastbaarheid van het individu• Veranderende reacties op belasting• Psychologische aspecten• Sociale aspecten• Langere termijn gevolgen t.g.v. kankertherapie• Onbekende aspecten


Kanker en vermoeidheidBELASTBAARHEID (WAAR MOET DE FYSIOTHERAPEUT REKENING MEE HOUDEN)

BELASTBAARHEID

- FYSIEKE en GEESTELIJKE CONDITIE

- SOCIALE ONDERSTEUNING

- RUST OF INSPANNING?

- IN HOEVERRE MAG INSPANNING GELEVERD WORDEN

door de kanker(therapie) ben je al zo belast, doe maar rustig aan…..?????

- R. NEWTON: stevig/goed belasten mag/moet (2006)


Kanker en vermoeidheidEVENWICHT IS ESSENTIEEL

BELASTING

EN

BELASTBAARHEID

IN EVENWICHT

VERMOEIDHEID CONFRONTATIE

HERSTELDECONDITIONERING

KANKERTHERAPIE

LAGE ANGST

ANGST VOOR VERMOEIDHEID

Gemodificeert naar Vlaeyen et al., Pain, 1995

CATASTROFEREN

VERMINDERING AKTIVITEITEN

VERMIJDINGSGEDRAG


Kanker en vermoeidheidBELEID SPECTRUM LEEUWARDEN

• Intake• Vragenlijsten• Conditietest(en)• Training

– Graded activity m/z exposure– Basis bewegingstherapie– Sport van recreatie tot topsport– Op basis van individuele mogelijkheden– Thuistrainingsprogramma

www.spectrumleeuwarden.nl

Kanker en vermoeidheidCASUS: Mw. V.

2003 Borstkanker geconstateerd en behandeld. Kanker is “overwonnen”, vermoeidheid blijft, kracht en mobiliteit van de schouder/arm is erg slecht. Klachten blijven. In 2010 komt ze in therapie.Therapie: 1. Cognitieve training, inspanningsgevoel

gerelateerd2. Training op inspanningsniveau (conditie

en kracht)3. Thuis trainingsschema

Resultaat: goed. Vermoeidheid is met 50% afgenomen. Kan weer 30 km fietsen en heeft haar middagslaapje niet meer nodig. Elektrische fiets staat te verstoffen in de kelder. Arm kan ze haast maximaal heffen, kracht in de arm komt terug.

BewegingPijn

Psyche

31

32

Kanker en vermoeidheidCASUS: Dhr. V.

In 2009 geopereerd aan colonca. Komt als “een dood vogeltje” bij de fysiotherapeut. Extreem vermoeid. Veel pijn. Was altijd erg sportief.

Therapie:1. Beweging, exposure2. Oefentherapie, verbetering conditie3. Sporttraining

Resultaat: goed. Is na 12 maanden Is weer volledig aan het werk zonder al te veel pijn. Vermoeidheid is zo goed als verdwenen.

BewegingPijn

Psyche



CASUS: Mw. E.1995 Hodgkin. T.g.v. kankertherapie ernstige hart/long klachten, kans op hartfalen, houdt veel vocht vast, extreme toename lichaamsgewicht, veel pijn, ernstige vermoeidheid, ernstige osteoporose, etc. Baarmoeder verwijdering. Hartoperatie.

Therapie: 1. Pijndemping d.m.v. fysiotherapie2. Oefentherapie en thuistrainingsschema 3. Afvallen

Resultaat: Goed. Vermindering vermoeidheid en pijn. Is al 18 kg afgevallen. Functioneert maatschappelijk beter dan voorheen. Extreme verbetering mentaal en fysiek in 2010.

Beweging Pijn

Psyche


Kanker en vermoeidheidRESULTATEN VAN DE AFGELOPEN TWEE JAAR

- VERBETERING CONDITIE, KRACHT - VERBETERING FUNCTIONEREN- VERBETERING VERMOEIDHEID VAN 50 TOT 100 %- SUBJECTIEF: VERBETERING QUALITY OF LIFE

- SOCIALE OMGEVING ZIET VERBETERING

- KOST TIJD: 6 TOT 12 MAANDEN

- VOOR IEDEREEN HAALBAAR?

BewegingPijn

Psyche



Opgeven is geen optie


Kanker en vermoeidheidPROF.DR. G.BLEIJENBERG, BIJZONDER HOOGLERAAR PSYCHOLOGISCHE ASPECTEN VAN CHRONISCHE

VERMOEIDHEID

“ ARTSEN HEBBEN GELUKKIG MEER AANDACHT GEKREGEN VOOR HET PROBLEEM VERMOEIDHEID NA KANKER. HELAAS HOOR JE ARTSEN NOG WEL ZEGGEN: “HET ZAL WEL NIET MEER OVERGAAN”. DAT WIL IK BESTRIJDEN. HET IS ALTIJD BELANGRIJK MENSEN HOOP TE GEVEN. DE VERMOEIDHEID KAN BEHANDELD WORDEN EN VERDWIJNEN. DAT HEBBEN WE IN ONS ONDERZOEK AANGETOOND “.

bron: KWF Kanker Bestrijding



Hartelijk dank voor uw

aandacht

Aad van der Windt Edward Fiets

TOEKOMST NA KANKER Vermoeidheid bij kanker, wat is er aan te doen? Edward Fiets en Aad van der Windt...

Documents

Transcript of TOEKOMST NA KANKER Vermoeidheid bij kanker, wat is er aan te doen? Edward Fiets en Aad van der Windt...