1

BULLETIN

V.U.ErikDeBom

Haverstraat10

2861Onze-Lieve-Vrouw-Waver

TijdschriftvandeClassiciLovaniensesN.S.Jaargang8,Nummer1

APRIL2017

Bestelezers,Toendefilosoofeenszattezonnen,kwamAlexanderdeGrotebijhemstaanenzei: ‘Vraagvanmijwat jewilt,’waaropdemanantwoordde:‘Gauitdezonvandaan.’Een belegen grap van Diogenes? Misschien. En tochschuilt er in elke grap ook een vorm van waarheid,niet? De zon van de Classici Lovanienses straalt nogkrachtig. Dat ze een lange geschiedenis hebben, isalgemeen geweten. Recent nog werd een goudenjubileum gevierd.Geenbetermoment om even terugteblikken–envooruit.VooruitblikkenkanookRitaBeyersdoendiedit jaarhaaremeritaatvierdeaandeUA.Naeendrukgevuldecarrière breken er allicht nog drukkere tijden aan.Hoog tijd dus om al die toekomstplannen goed teplannen. Maar niet zonder haar uitdrukkelijk tedankenvoorhaartomelozeinzetvoordeLatinitas,endat als eenvande laatste sterkhouders Latijn aandeUA.Hetvertrekvanzo’ndamevoelttochwelevenaanalseenkleinezonsverduistering.Troostnodig? Ja,misschienwel.Enwaardiebeter tevindendanineeuwigeschoonheid?Allegoeds,ErikDeBomErik.DeBom@gmail.comBezoekonzewebpagina:http://claslov.wikidot.comEnonzefacebookpagina:http://www.facebook.com/group.php?gid=248763235661&v=wall&viewas=0

2

BesteClassiciLovanienses,“eenonvergetelijkerondleiding”“leuk om naast More ook een aantal oud-studiegenoten terug tezien”“boeiendgebracht”“uniek om met een van de drijvende krachten achter de More-activiteiteninLeuveneengidsbeurttekunnenvolgen”Ditzijnmaarenkelereactiesdiewijgekregenhebbennaonsbezoekop 12 november aan de More-tentoonstelling in deUniversiteitsbibliotheek onder deskundige leiding van onze eigenErikDeBom.Uiteraard is een geleid bezoek in Leuven van een geheel andereordedaneenKeltischfeestinAubechies,maaranderzijdsisditookeen belangrijk aspect van onze vereniging: de blijvende passie eninteresseinde(klassieke)oudheid.Aldustrekkenwenietalleendekaartvanuitbundigplezier,maarookvan intellectueelvertier,zeg

maargerustdatwezowelaanApolloalsaanDionysosaandachtproberentebesteden.Endieafwisselingwillenweookindetoekomstverderblijvengaranderen.Op onze recentste bestuursvergadering hebben wij besloten enthousiastverdertegaanopdeingeslagenwegeneenafwisselingtebiedenvangrote,feestelijkebijeenkomstenenbeperkte,eerderintellectueleactiviteiten.Zowillenwede traditievan tweejaarlijksecenae, denkmaaraandeCenaRomana(2014)endeCenaCeltica(2016)verankereninonzeverenigingentussendoor museum- en tentoonstellingsbezoeken organiseren. DitacademiejaarzijnwealnaarMoreinLeuvengeweestenlaterditvoorjaarbezoeken we Timeless Beauty in Tongeren. Ik hoor u al denken: “Welkspectaculairavondmaalstaatonstewachtenin2018?”Vaststaatdatwenueen sprong in de tijd zullen maken en een Cena Mediaevalis zullenorganiseren.DezekeerhebbendeWest-Vlamingengelukwantwehebbengekozenomeenuniekmiddeleeuwsmaalmetbijbehorendeanimatie(dans,muziekenzwaardgevechten) teorganiseren indeKruispoortvanBrugge!Meer informatie kunt u lezen in ons volgende Bulletin en op onzeFacebookpagina.

3

Hopelijktotdan?BertGevaertp.s. Voor alle inhoudelijke vragen in verband met onze vereniging, zoalssuggestiesvooractiviteiten,magumijaltijdmailenopbert.gevaert@sint-lodewijkscollege.be of telefoneren naar 0494 888 758. Vooradministratieve vragen richt u zich best tot onze onvolprezen HerbertVerreth(Herbert.Verreth@kuleuven.be).

TimelessBeautyinTongeren

InhetGallo-RomeinsMuseumvanTongerenisnogtoteindjunidetentoonstellingTimelessBeautytebezoeken,overdemanierwaaropdamesindeoudheidhunuiterlijkverzorgden,inwoordenbeeld,

afgewisseldmet'sensuelefoto's'vandeBelgischekunstfotograafMarcLagrange.

Alleinformatievindtuop

www.galloromeinsmuseum.be/tijdelijke-tentoonstellingen/timeless-beauty.

Wiegraagdetentoonstellingbezoektmeteenprofessionelegids,isvanhartewelkomomaantesluitenopzondag14meiom14u00.

Ubetaaltuwtoegangsticketzelf(8-10euro),deClassiciLovaniensesbiedenudegidsaan.

Voorwiemetdetreinkomt,bestaaterookeenB-Dagtripwaartreinenticketgecombineerdworden(www.belgianrail.be/nl/vrije-tijd/b-

dagtrips/kunst-cultuur-wetenschap/timeless-beauty.aspx).Wekomenbijeenindehalvanhetmuseumtenlaatsteom13u45,maarwiewatvroegerkomt,zalongetwijfeldmeeaantafelkunnenschuiveninhetmuseumrestaurant.Vroegevogelskunnen'svoormiddagsookaltijdflanerenoverdeantiek-enbrocantemarktdieelkezondagmorgenplaats

vindtinhetcentrumvanTongeren(www.tongeren.be/Toerisme/Toerisme_Tongeren/Antiekmarkt).

Voorlopighebbenweééngidsgeboektvoormaximaal20personen.Alsermeerdan30inschrijvingenzijn,zullenweeentweedegidsproberente

boeken.HoesnelleruduslaatwetenaanHerbertVerreth

(Herbert.Verreth@kuleuven.be)datuzaldeelnemen,hoebeter!

4

Latijn en Grieks aan de KU Leuven, toen en nu

Willy Evenepoel

(Tekst uitgesproken toen de Leuvense classici die afstudeerden in 1966 eind oktober 2016 samenkwamen om hun gouden jubileum te vieren.)

Het lijktme aangewezen om voorafmelding temaken van enkeleveranderingenophetniveauvandeuniversiteitendefaculteit,nietalleenomdatwatikzalzeggenoverLatijnenGrieksinzijncontextmoet worden geplaatst, maar ook ook omdat die bredereveranderingen wezenlijk deel uitmaken van de grote verschillentussendetijdvantoenenvandaag.HetuitzichtvandestadLeuvenenhetlevenindestadveranderdende voorbije decennia fundamenteel. Het stadhuis, de Sint-Pieterskerk en demeeste universitaire gebouwenwerden grondigafgeborsteld.Leuvenwerdmooierenaangenamer.HetmuseumMbetekent een grote vooruitgang tegenover het vroegerestadsmuseum.Geregeldwerktde faculteitLetterensamenmethetmuseum,zoalsrecentronddepublicatie,500jaargeleden,vanhetwerkUtopiavanThomasMore.Enkelejarennadatdestudentenvanonzegeneratie ‘Walenbuiten’riepen, vertrokken de franstaligen naar Louvain-la-Neuve; maarLeuven telt nu veelmeer buitenlandse studentendan in onze tijd,o.a. maar niet uitsluitend dank zij het bekende Europeseuitwisselingsprogramma Erasmus. De relaties met Louvain-la-

Neuvezijnerdevoorbijejarenoverigenssterkopverbeterdenwehebbeneen vijftiental jaren geleden zelfs een uitwisselingsprogramma opgezettussen Letteren Leuven en Louvain-la-Neuve – dat, toegegeven, niet echtvlotloopt.In de jaren 60 beschiktenwe naast onze verouderde leslokalen inMariaTheresia en de nieuwe in Sencie alleen over de grote bibliotheek op hetLadeuzeplein;OGvormdeeenuitzonderingaangezienheteenpaarhandigeseminariebibliotheken had. Nadat de verschillende afdelingen van onzefaculteitenkelejarenindediasporavertoefdeneneenpaarkeerdiendente

5

verhuizen,werdindejaren70hetfaculteitsgebouwLetterengebouwd,hetErasmushuis, met ruime seminariebibliotheken voor de verschillendedepartementen en studierichtingen van de faculteit, een enormeverbeteringzowelvoorhetpersoneelalsvoordestudenten,zowelvoorhetonderzoek als voor het facultaire leven. Toen werden we pas echt eenfaculteitLetteren.Toen wij in 1962 onze studies KF begonnenwas de kandidaatsopleidingvan de faculteit Wijsbegeerte en Letteren nog grotendeelsgemeenschappelijk;enkelejarenlaterwerdhetaantalgemeenschappelijkevakken fors teruggeschroefd en die tendens zou zich daarna omuiteenlopende redenen nog verder doorzetten. Vandaag is het zovergekomendathetenige resterendealgemenevak filosofie inonze faculteitterdiscussiestaat.OpgrondvanEuropeseafspraken,maaktenwevanafdejaren2002vlgg.deovergangvankandidatuur+ licentienaarbachelor+master,of van2+2naar(helaas!)3+1,endit i.p.v.debeoogdeenbeloofde3+2! Dat3+1geengoedestructuurisvoordeErasmusuitwisseling,deorganisatievandeaggregatie en de thesis, willen de ministers niet horen. Een belangrijkeandereveranderingwaarvande impact,o.a.ophetstudentenleven,groteris dan men zou denken, is de invoering van het semestersysteem metsemestriëleexamens.Meer dan voorheen geldt voor de professoren en andere onderzoekerspublish or perish, er ligt veel meer nadruk dan 50 jaar geleden opinternationalepubicaties.Hetpersoneelwordtzowel inzakeonderwijsalsinzake onderzoek onderworpen aan een vijfjaarlijkse evaluatie. Tweeglobale onvoldoendes kunnen tot ontslag leiden. Jaarlijks beoordelen destudentenonlineuiteenlopendefacettenvandecollegesdiezevolgden;deresultaten worden besproken in specifieke commissies en opgenomen inhetpersoneelsdossiervandelesgevers.Datdeuniversiteitvandaagnietmeerbestuurdwordtdoormonseigneursendathetdagelijkse leven inalleonderdelenen lagenvandeuniversiteitdoordeinvoeringvandecomputergrondiggewijzigdis,hoefiknietindeverftezetten.Ennuenkelefrappantespecifiekeveranderingen!Alsstudentenkendenwijinonzetijdhoofdzakelijk faculteitenenstudierichtingen.Eenpaar jaarnadesplitsingvanonzeuniversiteitwerdhetpersoneelvanelkderfaculteitenverdeeld over departementen en afdelingen. De classici en oud-historicivormden samen het Departement klassieke studies en werden verdeeld

6

overdeafdelingenLatijn,GrieksenOudeGeschiedenis.Ca.2005werdhetrelatiefkleinedepartementklassiekestudiesonderzachtedrukopgeheven.HetpersoneelvandeonderzoeksgroepenLatijnenGriekskwamterechtinverschillende onderzoekseenheden, namelijk Literatuurwetenschap, Taal-en Regiostudies en Taalkunde. De leden van de vroegere afdeling OudeGeschiedenis vormen nog steeds één onderzoeksgroep, nu binnen deonderzoekseenheid Geschiedenis; momenteel behoren ook alle latinistentot één onderzoeksgroep, namelijk binnen de onderzoekseenheidLiteratuurwetenschap.Gelukkig hebben oud-historici, latinisten en graeci nog steeds eengemeenschappelijke bibliotheek op de zesde verdieping van hetfaculteitsgebouw(debibliotheekhumanismebevindtzichzoalsvoorheenop de 5e verdieping). Ter vervanging van het Departement KlassiekeStudies kwamer eennieuwekoepel voor de studies vandeOudheid: hetInstituutvoorklassiekestudieswaarbijookeenaantalonderzoekersuithetHogerInstituutvoorWijsbegeerteenuitdefaculteitTheologieaangeslotenzijn,zekereenwinstpunt.Van onze professoren vanweleer is alleen AndriesWelkenhuysen nog inleven, daarnaast vertoeven ook demonitoren Rik Leclercq enMia Gilleirnogonderdelevenden.De zwaartepunten van het onderzoek zijn wat Grieks betreft momenteelPlutarchus, de Byzantijnse kerkvaders en Griekse taalkunde; voor Latijngaathet,zoalsreedslangetijdhetgevalis,omhetHumanismemaarnuookomdeLatijnsevroegchristelijkeliteratuur.DoordeprofessorenPinnoyenVerdinwerdbijhetbeginvandejaren70hetbulletinKleioomgevormdtothetTijdschriftvooroudetalenencultuuren,goddank,isheternogsteeds.LatijnenGriekszijnsinds2004/5combineerbaarmetNederlands,FransendeandereGermaanseenRomaansetalen;dezetalenenliteraturenmakensamendeeluitvanhetprogrammaTaalenLetterkunde.Letop:hetgaatomnieuwecombinatiesnaastdeoudecombinatiesvanKlassieke,RomaanseenGermaansetalen;maaroudeennieuwecombinatieszijn,omzotezeggen,indezelfdevrijstrakkestructuurgedrongen. Debeslissingomtotnieuwecombinaties over te gaan viel kort na 2000 en was het resultaat vaninteruniversitairebesprekingen.Tegen deze gewijzigde achtergrondwerden de curricula Grieks en Latijnherdacht:Degraecidroegenero.a.zorgvoordatnualleliterairegenresinhet programma aan bod komen; daarnaast kwam er ook een nieuwe

7

grammatica; ik signaleer ook nog dat Byzantinistiek een nieuwe plaatskreeg in het masterprogramma Grieks. Wat Latijn betreft verwiervenvroegchristelijk Latijn, Middeleeuws Latijn en Humanistisch Latijn eennieuweplaatsinhetbachelor-enmasterprogramma;ookvoorLatijnwerktmen met een nieuwe grammatica, namelijk Panhuis +. De nieuwegrammatica’s Grieks en Latijn, valentiegrammatica’s, betekenen eenbelangrijkevernieuwing;doordeinvoeringvandezegrammatica’ssluitonsgrammatica-onderricht beter aan bij dat van germanisten en romanisten,wat omwille van de nieuwe talencombinaties een must was. Maar denieuwegrammatica’ssluitenooknauweraanbijdehuidigeleerplanneninhet secundair onderwijs. Voor Grieks gaat het om een handboek dat deonderzoekseenheid Grieks zelf ontworpen heeft en dat ook elektronischwordtaangeboden,voorLatijnwordtzulkeeigengrammaticametinbegripvaneenelektronischeversiemomenteelmetprojectgeldenvoorbereid.In het laatste jaar van de bachelor schrijven de studenten een paper, demasterproef / masterthesis zit nu in het ene masterjaar geprangd. IkverneemdatnogalwatstudentenwetenschappelijkeliteratuurinhetDuitsen het Frans vermijden (op dat punt zijn ze vergelijkbaarmet een aantalklassieke filologen in de Verenigde Staten); alleen in het geval van desterkere studentenkanmen sprekenvaneindproductendievergelijkbaarzijn met de licentiethesissen van weleer. En ook dit nog: men kan inprincipenogsteedseenpromotorkiezenuitOG,maarmenzegtmedaternietveelstudentenLGditdoen.Grieksteldedelaatstejareninheteerstebachelor-jaargemiddeldeen20talstudenten,ditjaarschrevenzichechterslechts10nieuwestudentenin;heteerstejaarLatijnteldedevoorbijejarengemiddeldca.40studenten,enkelekerenwarenheter50,dit jaarschrevenzichslechts20nieuwestudentenin voor Latijn (naast 5 bisstudenten). Zulke schommelingen kwamen ookvoor in het verleden. De studenten Grieks combineren Grieks vooralmetLatijn(maarookdecombinatiemetHebreeuwskangekozenworden).Delatinisten combineren Latijn vooral met Grieks, Engels en Nederlands.Latijn-FransenLatijn-Italiaansslaan,tegendeverwachtingin,nietechtaan.ZowelvoorGrieksalsvoorLatijn isdankzijprojectfinancieringde laatstejarenhetaantaldoctoraatsstudentenenpost-docsforstoegenomen.Latijnheeftmomenteel6bezoldigdedoctorandien4bezoldigdepost-docs.DestudentenLatijnenGrieksvallennuonderdestudentenkringBabylon,dit is de studentenkring voor de studenten Taal- en Letterkunde; destudentenOGbehorensamenmetdestudentenModerneGeschiedenistotde kring Historia. Toch bestaan er nog steeds nauwe banden tussen de

8

studenten Latijn en Grieks, o.a. via de werking van het door de graeciopgezetteThiasos,datiederjaareenaantalGriekseactiviteitenorganiseert;de latinisten van hun kant organiseren op regelmatige basis studiereizennaarRome;samenorganiserendestudentenGrieksenLatijn jaarlijkseenklassiekefuifvoorhetgoededoel.Ikrondaf.Zoals julliehebbengehoordzijndeverschillentussenonzetijdendedagvanvandaagzeergroot.Eencrucialerolspeeldendesplitsingvanhet Departement Klassieke Studies hoger zonder hoofdletters geschrevenendenieuwetalencombinaties,eenbelangrijketroefishetErasmushuis,destudentenaantallen Latijn en Grieks liggen lager, de studenten Grieks enLatijnzijnopgenomenindestudentenkringBabylonenhettijdsbestekvande studenten is grondig gewijzigd door de invoering van de semestriëleexamens,helaasinhetnadeelvanhetstudentenleven. Maardestudentenvan vandaag maken die vergelijking met onze tijd niet; ook voor henvormenhunLeuvensejareneenunieketijd.Datgunnenwijhenvanharte.

Jong-alumnireislangsHadrian'sWall10-18juli2017

Ditjaarbiedenweonzejong-alumni(max.35jaar)eenavontuurlijkereisaanlangs een van demeestmarkante grenzenuit deEuropese geschiedenis: demuurvanHadrianus.Deelnemersgaanmeeopeenuniekewandeltocht vanCarlislenaarNewcastle(Noord-Engeland)langsdebefaamdeHadrian'sWall.Jestaptdoorruigeendesolatelandschappen,ruïnesdiedetandsdestijdsendenatuurelementeneeuwenlanghebbenweerstaanenkrijgtintussendekansom heel wat nieuwe mensen te leren kennen. Alsof dat nog niet genoeg isbrengen we ook nog een bezoek aan Holy Island in Lindisfarne, het eerstekloosterdatin793doorVikingenwerdgeplunderdennogsteedseenvandemooiste locaties inNoord-Engeland is – en het verrassend leukeNewcastle.AlsdeweergodenonsgunstiggezindzijnprofiterenwetenslottenogvaneenrustigdagjeophetprachtigezandstrandvanTynemouth.Meerinfo: www.alum.kuleuven.be/alumnireizen/2017/yatravels-hadrian2017Hier inschrijven: www.alum.kuleuven.be/formulieren/voorinschrijving-alumnireis-2017/viewErzijnnogmaarenkeleplaatsenbeschikbaar!

9

YoungAlumniTalksDit jaar lanceren we een nieuw initiatief onder de naam Young AlumniTalks.Bedoeling isom lezingen,debattenof avonden teorganiseren rondthema’sdieinteressantenrelevantzijnvoortwintigersenjongedertigers.We laten jong-alumni zelf aanhetwoordoverboeiendeenuiteenlopendethema'sdieonsallemaalaanbelangen.Naelkesessieisersteedseenpop-up café waar je gezellig kan napraten met de sprekers of andere jong-alumni.Weesersnelbijwantdeplaatsenzijnbeperkt!Deelnameisgratis,maarinschrijvenisverplicht.Huren,kopenofeenalternatievewoonvorm?–20april2017Heel wat jonge mensen die gaan samenwonen worden geconfronteerd metheteeuwigedilemmaofzeeenwoningmoetenkopenofhuren.Tijdensdezeavond latenwegraagverschillendeexpertenaanhetwoordomdevoor-ennadelenvanelkekeuzeuitvoerigtoete lichten.ProfessorNancyHuygebaertzal uitleg geven over prijzen en prijsvorming op de vastgoedmarkt, notarisKurt Geysels geeft toelichting over de formaliteiten en financiëleconsequenties van een aankoop, wikifin medewerker Hans Knapen geefthandige tips om met banken te onderhandelen, Jo Steyaert van Indivillepresenteertdebelangrijkstebevindingenuithetrecenteonderzoeknaar ‘DeVlaming en zijn woning’ en Ronald Kums van Samenhuizen vzw zaltoelichting geven over nieuwe woonvormen en alternatieven voor detraditionele vastgoedmarkt. Op het pop-up café achteraf kan je met al jevragenterechtbijeenvanonzesprekersofstandhouders.Hier inschrijven: www.alumninet.alum.kuleuven.be/nl/activiteit/young-alumni-talks-kopen-huren-of-een-van-de-nieuwe-woonvormen

10

MONOGRAFIEËNENVERTALINGENANGELA,Alberto -VANDENBERG,Hans(vert.),DedrielaatstedagenvanPompeii.23-25oktober79,vanuurtotuur,2016[2014]BLONDÉ, Ward, De alpha-traditie. Oorsprong der Griekse verhalen,Drongen,2017Isocrates. Monument van mijn denken. Vertaald, ingeleid en vanaantekeningenvoorziendoorJeroenBONS,Groningen,2016BURGERSDIJK,Diederik,Demachtvandetraditie.HetkeizerschapvanAugustusenConstantijn,Amsterdam,2016Homeros.Odysseia.VertaalddoorImmeDROS,Amsterdam,2016Desiderius Erasmus. U die hierlangs loopt, sta stil en lees dezeverzen.GedichtenuitGouda,Gouda,2016Synesios vanKyrene.Dansdiehetheelal omkranst.Negenhymnenaan de Ene. Vertaald en toegelicht door Piet GERBRANDY(Monobiblos,3),Budel,2016Aristoteles. Poetica. Vertaald, ingeleid en van aantekeningenvoorziendoorPietGERBRANDY&CasperDEJONGE,Groningen,2017GOTTLIEB, Anthony, De droom der rede. Een geschiedenis van de

filosofievandeGriekentotdeRenaissance,Amsterdam,2016[2000]Possidius. Het leven van Augustinus. Biografie uit de vijfde eeuw. Ingeleiddoor Paul VAN GEEST. Vertaald en van aantekeningen voorzien doorVincentHUNINK,Budel,2016

KLOOSTER,Jacqueline,Klassiekeliteratuur(Elementairedeeltjes),Amsterdam,2017

Mythenmoetjenietgeloven!MytheverklaringenuitdeOudheid.VertaaldentoegelichtdoorHugoKONING,Budel,2016

Herodotos.Machtheeftveleminnaars.Vijftigverhalen.VertaalddoorGerardKOOLSCHIJN,Amsterdam,2016

KOSTER, Annelies - MOLS, Stephan (ed.), Gladiatoren. Helden van hetColosseum,Nijmegen,2016

LATEUR,Patrick,Efemeriden.Facebooknotities,Leuven,2017LATEUR, Patrick, Goden. 150 epigrammen uit de Anthologia Graeca, Budel,2017

MEIJER,Fik,Petrus.Leerling,leraar,mythe,Amsterdam,2016Appianus.Deburgeroorlogen.137-35v.Chr.VertaalddoorJohnNAGELKERKEN.MeteenvoorwoordvanJacquelineKLOOSTER,Amsterdam,2017

11

Plinius. Geneeskunde. Een selectie uit de Naturalis Historia. Vertaald doorMarkNIEUWENHUIS,JoostVANGELDER,TonPETER,Amsterdam,2016

SACRÉ, Dirk - DE BOM, Erik - VERBEKE, Demmy e.a. (ed.), Utopia & More.Thomas More, de Nederlanden en de utopische traditie (SupplementaHumanisticaLovaniensia),Leuven,2016

VANDERSTOCK,Jan,OpzoeknaarUtopia,Leuven,2016VANDERTUUK,Luit,BonifatiusinDorestad.DeevangeliebrengervandeLageLanden-716,Antwerpen,2016

VAN DIJK, Willemijn, De opvolger. Tiberius en de triomf van het Romeinsekeizerrijk,Amsterdam,2017

VERSTRATEN,Peter-HOUPPERMANS,Sjef(ed.),Oedipusheerst!?(Psychoanalyseencultuur,7),Antwerpen-Apeldoorn

VEYNE, Paul - HOFSTEDE, Rokus (vert.), Palmyra, de onvervangbare schat,Amsterdam,2016[2015]

ROMANS

JURG,Wim,DebekentenissenvanConstantijn,2017KANE,Ben,[EaglesofRome2]HuntingtheEagles,2016SCARROW,Simon,[Eagle15]Invictus,2016SCARROW,Simon-ANDREWS,T.J.,[OptioHoratiusFigulus1]Invader[1.Deathbeach; 2. Blood enemy; 3. Invader: dark blade; 4. Imperial agent; 5.Sacrifice],2016[2014-2015]

JEUGDBOEKEN

NORTHFIELD,Gary,JuliusZebra.RollebollenmetdeRomeinen,2016RIORDAN,Rick,ThetrialsofApollo1.Thehiddenoracle,2016STRIPS

De7wonderen-Les7merveilles,V04:Sarchione,Antonio-Blengino,Luca-Georges,Gaëtane.a.,DetempelvanArtemis356/585v.Chr. (2016)-Letempled'Artémis356av.J.-C.(2015),Daedalus

De7wonderen-Les7merveilles,V05:Magno,Carlos-Blengino,Luca-Huet,Romaine.a.,DepiramidevanCheops2565v.Chr.(2017)-LapyramidedeKhéops2565av.J.-C.(2015),Daedalus

12

DeadelaarsvanRome-LesaiglesdeRome,V05:Marini,Enrico,Deadelaarsvan Rome. Vijfde boek (2016) - Les aigles de Rome. Livre V (2016),DargaudBenelux

Alex -Alix, V35: Venanzi, Marco - Valmour, Pierre - Barthelemy,Mathieu,HetgoudvanSaturnus(2016)-L'ordeSaturne(2016)(Alex),Casterman

Alex Senator - Alix Senator, V05: Démarez, Thierry - Mangin, Valérie -Bajram, Denis e.a., De schreeuw van Cybele (2016) - Le hurlement deCybèle(2016),Casterman

Apostata, V07: Broeders, Ken, Niets meer dan een wolk (2016), Indruk -StripwinkelAlex

Arelate - Arelate, V04: Sieurac, Laurent - Genot, Alain, De kronieken vanNeiko1.Neiko(2016)-Neiko(2015),DarkDragonBooks

Contius,V02:DeVocht,Ludwig,DesmidsevanVulcanus(2016),BonteGloria victis - Gloria victis, V03: Guerrero, Mateo - Fernández, Juanra -Montes,Javi,Nemesis(2016)-Némesis(2016),LeLombard

Heroveringen - Reconquêtes, V04: Miville-Deschênes, François - Runberg,Sylvain, Dood van een koning (2016) - La mort d'un roi (2016), LeLombard

Orakel - Oracle, V05: Seure-Le-Bihan, Erwan - Betbeder, Stéphane -Jacquemoire,Élodiee.a.,Deweduwe(2016)-Laveuve(2015),Daedalus

Dereisvandevaders.DeexodusvolgensYona-Levoyagedespères.L'exodeselon Yona, V03: Ratte, David - Lavialle, Myriam,Opschudding (2016) -Effervescence(2012),Gorilla

Dereisvandevaders.DeexodusvolgensYona-Levoyagedespères.L'exodeselonYona,V04:Ratte,David-Lavialle,Myriam,Transhumance(2017)-Transhumance(2013),Gorilla

Ulysses1781-Ulysse1781,V01:Hérenguel,Éric-Dorison,Xavier-Lamirand,Sébastiene.a.,Decycloop1/2(2017)-Lecyclope1(2015),Daedalus

FILMS

Roman empire. Reign of blood. 1. Born in the purple; 2. Themaking of anemperor;3.EnemyoftheSentate;4.Romeisburning;5.Fightforglory;6.14Daysofblood (2016 -USA) - 60x6min. - 2,5 * - Prod.:Netflix -Act.:Bean,Sean(narrator);Jakubenko,Aaron;Wright,Edwin

13

Adrian Goldsworthy, Romeinse legioenen. UitgeverijOmniboek, Utrecht/VBK, Antwerpen, 2015. 282+16p.; foto’s,tabellen, schema’s, kaart, woordenlijst, register. ISBN 9789401900997;€27,50[Vertalingvan:ThecompleteRomanarmy(2003)]DoorJefAbeelGoldsworthyisprofessioneelschrijveroverdeklassiekeoudheid,waarover hij al minstens zes boeken geschreven heeft. Met“Romeinselegioenen”keerthijterugnaarhetonderwerpvanzijnpromotie: de oorlogsvoering van het beste leger uit degeschiedenis.Hij begintmet eenkortoverzicht vandeRomeinsegeschiedenis en met een verantwoording van zijn bronnen:schrijvers zoals Polybius, Livius, Caesar, Appianus, Plutarchus,Tacitus, Flavius Josephus, Ammianus Marcellinus, Frontinus,Vegetius e.a. Verder gebruikte hij ook archeologische bronnen,inscripties, papyri, kunstwerken. Dan volgt een handigechronologischetabelvan753v.C.tot554n.C.HetboekbegintmethetlegertentijdevandeRepubliek,maardeauteur verwijst wel naar Servius Tullius, de zesde koning (578-534).DeRomeinennamenvandeGrieksekolonisteninZuid-Italiësommige zaken over, zoals de hoplieten en de falanx. De eerste

betrouwbarebronvoorhet leger isdeGrieksegeschiedschrijverPolybius(201-120).Inzijn“Historiai”geefthijeengedetailleerdebeschrijvingvandeorganisatie van het leger rond 150 v.C. Die beschrijving is wel zeertechnisch.Voor de verovering van Italië gebruikten de Romeinen hoofdzakelijk eenlandlegerendatbleefaltijdhunsterkstekant.Vanafca.261v.C.hadRomeook eenmarine,maar diewas niet opgewassen tegen de Carthaagse, vanwie de Romeinen veel overnamen, o.a. hun quinqueremes of vijfroeiers,zoals Polybius al beweerde. Eeuwenlang bestond het leger enkel inoorlogstijdenwerdhetnadientelkensontbonden,zodatmenbijeennieuwconflictdesoldateneerstweermoesttrainen.Diesoldatenwarenlangetijdwelgesteldevrijemensen,diehuneigenuitrustingbetaalden.

14

Na de verovering van enkele overzeese provincies, ontstond de behoefteaan een beroepsleger om de permanente controle uit te voeren. Hierinwerdenookdearmeburgersopgenomen,watvroegerondenkbaarwas.Destaatbetaaldehunuitrusting. Dezehervormingwordt toegeschrevenaanMarius,maarvoltrokzichwaarschijnlijkgeleidelijk.VanDaele1zegtdatdesoldaten al betaald werden vanaf 362 v.C. en minstens 100 jaar voorMarius.Delegioenenbehieldenvoortaanookhunzelfdenaam,nummereneretekensgedurendeheelhunbestaan.Ervaringenkennisgingennietmeerverloren. Vanaf de 1° eeuw v.C. ontwikkelde het Romeinse leger eensuperieure militaire techniek en had het ook allerlei vaklieden mee omkampenenbruggenaanteleggen.Tijdens het principaat was het leger een volledig professioneel enpermanentinstituut.Meestalwarener30legioenen.Deauteurgeeftereenoverzichtelijke lijst van op p. 60. Daarnaast waren er ook legers van debondgenoten:deauxilia.Depretoriaanse lijfwachtbestonduit9 cohortenvan 480man, bijna zo groot als één legioen dus. Hiermee kon de keizerzichzelf beschermen, zijn wil opleggen aan de bevolking van Rome enlastigeedelenliquideren.Maarsomsvermoorddedelijfwachtdekeizerzelf,wathetgevalwasbijCaligulaenPertinax.Inhet legerwarenvele carrièremogelijkhedenvoor senatorenenequites.Gewone mensen kwamen in aanmerking voor de posten van lagereofficieren, zoals de 1.800 centuriones in de legioenen en evenveel in deauxilia.Officierenhaddeneenveelhogerinkomendandegewonesoldaten,ietswatvanalletijdenis:b.v.40.000sestertiëntegenoverslechts1200ofhet25-voud.Eenberoepsmilitairbracht ca.25 jaarvanzijn levendoor inhet leger. Hoewel de dienst vrijwillig was, werd er in 6 en 9 n.C.gerekruteerdnaeennederlaag.Velendedenvanallesomaandedienstteontsnappen. Er is één geval bekendvanbewust deduimen afhakken.Hetleger was vooral aantrekkelijk voor armere jongens; maar ongeschooldearbeiders verdienden evenveel of meer, maar zij hadden nooitwerkzekerheid. Soldatenmochten niet trouwen en bestaande huwelijkenwerden ongeldig verklaard. Maar velen hadden een vaste relatie enkinderen,diegeenburgerrechthadden,eenrarediscriminatie.Zemochten

1Bernard Van Daele, Het Romeinse leger. Uitgeverij Davidsfonds, Leuven,2003.252p., foto’s, tabellen,wdl.,bibliografie. ISBN90-5826-224-3;€25enDeRomeinsemarine.UitgeverijDavidsfonds,Leuven,2006.254p.,foto’s,tabellen, tekeningen, kaarten, wdl., tijdtafel, bibliografie. ISBN 90-5826-401-7;€25.

15

henwelopnemeninhuntestament.Hetverbodwasnietvantoepassingopofficierenuitdeadel.De modelsoldaat zag er volgens Vegetius uit als volgt: groot, sterk, liefstafkomstig van het platteland. Bernard Van Daele geeft in zijn boek “HetRomeins leger”een langercitaat: “een jongemanmet levendigeogen,hethoofd rechtop, brede borstkas, gespierde schouders, sterke armen, langevingers, een buik van bescheiden omvang, een slank achterwerk, pezigekuitenenvoeten”.Demeestenbereiktennietde ideale lengtevan1m80.Drieopvijfbereiktelevendheteindevanzijnloopbaan.Het leger trok enkel op oorlog in de lente, zomer en vroege herfst. In dewinter vond men niet genoeg voedsel en trok men zich terug in eenwinterkamp(hiberna).SommigepermanentekampenzoalsXantenwaren25haofgroter.Deauteurbeschrijftzo’nmodelkampmetwoningenvoordeofficieren, barakken voor de soldaten, schuren met graan en anderelevensmiddelenvoormensenendieren,badhuizen,heiligdommen.Behalvevoor hun dagelijkse training moesten de soldaten ook zorgen voor deschoonmaakenhaddenzenoganderetaken.Deverloningbestondaanvankelijkuit112denarii.Caesarverdubbeldedatbedrag tot225zilverendenariiper jaarof9 aurei.Domitianusmaakteer300 van, Septimius Severus 450, Caracalla 700, maar dat was ook nodigwegensdeinflatieinde3°eeuw.Deomrekeningnaaronzeeuroismoeilijk.De bedragen waren bruto: er werd wat afgehouden voor kleding envoeding.Behalvegeldwarenerookeervolleonderscheidingen,diedoordeauteurnetjesopgesomdworden(p.116-117).Hetetenbestondvooraluitgraan,spekenandervarkensvlees,rundsvlees,kaas,zurewijnen linzenalsgroente.Desoldatenatentweekeerperdag:eenontbijteneenavondmaal.Zewarengeenvegetariërs.Methunzakgeldkochtendesoldatennogetenbij.Zegingenookopjacht.Voor hun gezondheid hadden ze badhuizen, veldhospitalen en medischpersoneel. De militaire discipline was streng. Het verbod om te trouwenwerd door Septimius Severus afgeschaft. Het is niet duidelijk waar devrouwendekinderenwoonden.Na 25 jaar dienst kregen ze een diploma en demilitairen van de auxiliakregen dan burgerrecht. Die van de legioenen waren al burger. Rond dekampenontstondendorpenmethandelaarsenandereburgers.Verderookeenamfitheatervoorbloederigespelenenbadhuizen.

16

De legioenen hadden ook een goed gevulde godsdienstige kalender, metfeesten ter ere van het eeuwige bestaan van Rome. Helaas is dit nietuitgekomen, ook niet voor latere rijken met dezelfde ambitie. Degodsdienstige praktijk kwam ook veelvuldig voor in het dagelijkse levenvandeRomeinsesoldaat.Mithraswasheelsuccesvolbijhen.Ontslaguithet legerkwamvoorbijziekte,verwonding,ernstigvergrijpofna25jaardienst.Wekrijgenookeenbeeldvandekleding,helmen,anderelichaamsbescherming, aanvalswapens, standaarden en de uitrusting voordecavalerie.Invredestijdbeschermdendesoldatendegrenzen,fungeerdenze als ambtenaar, waren ze actief in de bouw en de aanleg van wegen,muren zoals die vanHadrianus (117km), verdedigingslinies. InmoeilijkeprovincieszoalsbijdeJodentradenzeopalsbezettingsmacht.Bij de oorlogvoering onderscheidt de auteur verschillende soorten:verovering, neerslaan van opstanden, strafexpedities, reacties opplunderingenofopinvasies.Erwarenverschillendemanierenvanvechten,vanaanvallenenvanbelegeren,o.a.uithongeren.Het boek eindigtmet het leger in de late Oudheid, toen het rijk in groteproblemenkwamenkeizers teveldesneuvelden,zoalsSeptimiusSeverusin York tegen de Schotten. De titels en rangen hadden ook niet meerdezelfdeinhoudalstijdensdeRepubliekenvroegeKeizertijd.Dediensttijdwasteruggebrachtnaar20jaar,omdesertieteverminderen.Velerekrutenwaren“barbaren”(diebinnenvallendebarbarenmoestentegenhouden)endesoldijwasverlaagd.EennieuwegodsdienstdeedvanafConstantijn(312n.C.) zijn intrede in het leger. Hij liet de soldaten de eerste letters vanChristus, de chi en de rho, op hun schild aanbrengen. Er kwamen ooknieuwevijandenzoalsdePerzischeSassaniden.In de 5° eeuw eindigde het West-Romeinse rijk. De auteur stelt dat deschuldnietbijhetlegerlag:datwasnogaltijdbeterdanzijntegenstanders.Hij waagt het niet te zeggen dat er teveel vreemde volkeren in het rijkbinnenvielen.DebevolkingvanRomewasookheelsterkgedaald(doordater teweinig kinderen geborenwerden). Het Oost-Romeinse Rijk zette deRomeinsetraditienogduizendjaarverdertot1453.Daarwasdewelvaarthogerenwashetlegerloyaleraandekeizer.Het boek eindigt met een woordenlijst (die wel nodig is voor wie geenLatijn heeft gehad) en een personenregister. Jammer dat er ook geenplaatsnamenregister is en dat een aantal plaatsnamen zoals Ecnomus,Thapsus, Pharsalus,Massada en Jotapata niet op de kaart staan die bij p.

17

128tevindenis.Erzijnookgeenverwijzingennaardeingelastekatern128a-p: daar staan de veldslagen beschreven die plaatsvonden bij Ecnomus,Cannae, Pharsalus,Massada, Straatsburg. Een bibliografie ontbreekt. Er isdusgeenvermeldingvanBernardVanDaele,“HetRomeinseleger”en“DeRomeinse marine”, die mij minstens even goed lijken te zijn, maar nietmeerverkrijgbaarzijn.Deauteuriserwelingeslaagdaantetonendathetlegernietstatischwasindetieneeuwenvanzijnbestaanendathetmetdetijdmeeevolueerde.Hijtoontookaandatdeverliezerstebeklagenwaren:hetvaevictis(weedeoverwonnenen) was helaas waar. Hij vertelt nergens in welke taal deonderhandelingen met de tegenstanders verliepen en ook niet hoe deRomaniseringconcreetinzijnwerkging.Hetboekleestvlotenaangenaam.Josho Brouwers, Henchmen of Ares. Warriors and Warfare in EarlyGreece,KarwansarayPublishers,Rotterdam,2013,203blz.DoorFrederikMaertens Doctoratenvindennietaltijdhunwegnaardeboekenmarktdoorhun(te)gespecialiseerde onderwerpen, maar af en toe laat zo’n thema toch eenpublicatietoe.DitishetgevalmetHenchmenofAres,eenherwerkteversievandedoctoraatsthesisvan Joshobrouwers,diedeze in2010verdedigdeaan de VU Amsterdam. Het resultaat is een boek gewijd aan de GriekseoorlogvoeringvóórdeKlassiekePeriode.HenchmenofAresisallereerstgeenopsommingvanoorlogenenveldslagen.Centraal staat de krijger en diens rol in de strijdmaar ook in de bredereGrieksemaatschappij.Hetboekfocustduseigenlijkopeensociaal-cultureelaspect van de Griekse samenleving in plaats van op de politiek-militairegeschiedenis.Oorlogenkomenwelaanbodmaarloutervanuithetoogpuntvanwie de strijders zijn en hoe dit kadert in de algemene oorlogvoering.Vanuit deze visie is het mogelijk om een evolutie te zien in deoorlogvoering, en dit in het kader van de veranderendemaatschappij. Debesprokenperiodeisdanookeenvanveletransformaties,vandeMyceensekoninkrijkentotdeGrieksestadstatenvanca.500v.Chr.Het boek is onderverdeeld in 4 hoofdstukken die elkaar chronologischopvolgen.DerodedraaddoorheenhetheleboekisdebeschrijvingvandeidealekrijgerindeepenvanHomeros.Hoofdstuk1behandeltdeMyceense

18

periodemet de ‘palacewarriors’. Vervolgens gaatBrouwers over naar deperiode na de val van de Myceense koninkrijken, een moeilijke tijdwaarover we in feite niet veel weten. De auteur weet hierbij toch eencoherentverhaaltegevengebaseerdopdearcheologischevondstenuitdietijd (Brouwers is tevens archeoloog).Het3dedeelbehandeltde8ste eeuw,wanneerGrieksehuurlingenindiensttredenvandeheersersuitEgypteendeoosterse rijken.Hetboekheefthierbij eengrootpluspunt:hetbeperktzich niet tot het Griekse vasteland. In het laatste hoofdstukworden dezebuitenlandse rijken verder besproken samen met de opkomst van deGriekse stadstaten. Een goede vondst in de teksten is de toevoeging vanzogenaamdeuitsmijtersoverdiverseonderwerpeninapartehoofdstukjes,zoalspassagesoverbegrafenisrituelen,versterkingen,oorlogvoeringopzeeofhuurlingenindeOudheid.Deaanpakinhetboekgeefteenbijzonderekijkopdepre-KlassiekeGrieksesamenlevingvanuitdeblikvandeGrieksekrijger.JoshoBrouwersprobeerthierbij een zo volledig mogelijk beeld te schetsen door een veelvuldiggebruik van diverse types van bronnen, van historische teksten overinscripties tot archeologische vondsten. Het boek is dan ook duidelijkgeschrevenmetdebedoelingeenoverzichtswerktebieden,hoewelMagnaGraecia jammer genoeg zo goed als niet aan bod komt. Dat is zowat hetenige minpunt. Als aanvulling bevat het boek nog een chronologischoverzichtmetdebelangrijkstedata,eenindex,bibliografischenota’seneenoverzicht van alle gebruikte bronnen. Het geheel omvat zeergespecialiseerde materie, maar wordt goed leesbaar gehouden door deeerder genoemde uitsmijters, de vele kaarten en foto’s, en zelfsverschillende reconstructietekeningen uit Ancient Warfare Magazine(waarvanJoshoBrouwerstotvoorkortnoghoofdredacteurwas).MetHenchmenofAreslevertJoshoBrouwerseengoedgeschrevenenquasicompleet werk af rond oorlogvoering in de Griekse wereld vóór dePerzischeOorlogen.Het onderwerp vereistwel enige voorkennis over depolitiek-militaire geschiedenis van de Griekse wereld, en is dus in feitebedoeldvoormensenmeteenklassiekeopleidingofeensterkehistorischeinteresseindeaangehaaldeperiodes.Maardeinhoudiszointeressantdathetdevraagoproeptofeendergelijkwerkooknietgeschrevenzoumoetenworden over de Klassieke en Hellenistische Periode.Misschien is dit weleenideaalvolgendprojectvoordeauteur.

19

LucRomboutspromoveertinUtrechtoverdeoorsprongvandebeiaard

Op2novemberpromoveerdeLucRomboutsaandeUniversiteitUtrechttotdoctor in de Geesteswetenschappen (vakgebied:musicologie). Hijverdedigde een proefschrift met als titel De oorsprong van de beiaard.Wortels, ontstaan en ontwikkeling tot 1530. Promotor was Prof. Dr.AlbertClement (Universiteit Utrecht /University College Roosevelt,Middelburg).Dewaarderingvandejuryuittezichindetoekenningvandebijzondere graad ‘cum laude’. De verdediging werd ‘ingeluid’ doorstadsbeiaardier Malgosia Fiebig vanop het carillon van de Domtoren.Achteraf verbroederden talrijke aanwezigen uit Nederland en Belgiëtijdens het drinken van het intussen bekende Beiaardbier. In hetproefschrift wordt de oorsprong van de beiaard gekaderd in de brederecontextvandebeier-enuurwerktradities inhet laatmiddeleeuwseWest-Europa.Daaruitblijktdatheelwat‘beiaardtechnologie’alaanwezigwasinoudere klokken- en uurwerktradities. De beiaard blijkt niet rechtstreeksontstaantezijnuitdevoorslag,zoalsdemeesteauteurshebbenbeweerd,maar vanuit het beieren op luidklokken. De voorslag is eerder eenversterkende factor geweest. Daarnaast is het opvallend datde beiaardprecies in de Lage Landen is ontstaan en tot bloei gekomen, terwijl zijndirecte en indirecte voorlopers, inclusief de muzikale voorslag,voorkwamen in andere regio’s van westelijk Europa. Dat wijst er ondermeeropdatbeiaardmuziekeen luxeproductwasdatkonontstaan ineenwelvarenderegiometondermeereencompetitievestadscultuur.Het proefschrift vanLuc is te verkrijgen viaMuseumKlok&Peel aandeprijsvan39,95Euro.

20

Alumni Letteren Leuven en de Taalunie nodigen uit

KaderAbdolah,schrijver

RikTorfs,rectorKULeuvenEmielLamberts,historicus

RachidaLamrabet,schrijfsterBartDobbelaere,journalist

KlaasDelrue(Yevgueni)enStefanDixon.

RuudHendrickx,VRT-taaladviseur,hoofdredacteurVanDale

Zaterdag22april2017,13.30uur

Studio1vanFlagey,Heilig-KruispleininElsene

InBrusselwordenmeerdanvijftigverschillende talengesproken.Minderdan de helft van de jongeren spreekt thuis Frans of Nederlands. TienprocentvandeBrusselsebevolkingkentgeenNederlands,FransofEngels.In Brussel is meertaligheid is een dagelijkse realiteit. Ook in Vlaanderenneemtde veeltaligheid toe.Dat creëert heelwatmogelijkheden,maarhet

21

roeptookvragenop.Alumni Letteren van de KU Leuven en de Taalunie zetten samen eenproject op rond dat thema.Meertaligheid dan ooit: een tijdschrift, eenlezingeneendebat.Op 22 april om 13.30 uur komen we samen in Studio 1 van hetFlageygebouwinElsene.KaderAbdolahkomtsprekenoverzijnlevenalsPerzischschrijverineenNederlandstaligeomgeving,overhoeeenschrijverkanoverlevenineensamenlevingdienietdezijneis.Na de voorstelling van het tijdschriftMeertaligheid dan ooitdebatterenRik Torfs (rector KU Leuven), Emiel Lamberts (historicus), RachidaLamrabet(schrijver)enBartDobbelaere(journalist).

Demuzikale adempauzesworden verzorgd door KlaasDelrue (Yevgueni)enStefanDixon.

Praktisch: zaterdag 22 april 2017 om 13.30 uur in Studio 1 van Flagey,Heilig-Kruispleinin1050Elsene.

Detoegang is15€voor leden/20€voorniet-leden.Hetaantalplaatsen isbeperktendaaromdienendetoeschouwerszichvooraf inteschrijvenviahttps://alumninet.alum.kuleuven.be/nl/activiteit/meertaligheid-dan-ooit.

We worden gesteund door de Taalunie, De Cavalerie, Immo Detiège enAcco.

ONZE PARTNER

ONZE SPONSORS

22

OVERLIJDENS[17ma2016]ValeerGoris(KF1963)[29mei2016]GuyLegrelle,S.J.(KF1967)[30juni2016]PietVerbist(KF)[9juli2016]GeorgesVanDamme(KF1963)[22juli2016]HenriJanssens(KF),regentenere-leraaraanhetSint-Pieterscollege te Leuven, auteur van een handboek Latijn,begeleidervantalvanRomereizen.

[25aug2016]RitaSteyaert,penningmeestervanNKVAntwerpen[7okt2016]Prof.GeorgesDeSchrijver, S.J. (KF),Ere-GewoonHoogleraaraan de Faculteit Theologie en Voorzitter van het Centrum voorBevrijdingstheologieën[7 dec 2016] Melanie Dewilde, moeder van Wilfried Swinnen (KF + OG1965)enLoeSwinnen(KF1969)[8 dec 2016] Paul Tournoy, zoon van prof. em. Gilbert Tournoy (KF) enLieveThoen(KF)[21dec2016]DirkHaentjens(KF)[29jan2017]JanLenaerts,vadervanMathieuLenaerts(KF1976)[27feb2017]KarelVanLangendonck(KF1966),leraarklassieketalenaanhetHeiligHartinstituutinHeverlee[30maart2017]MienieLeyen,moedervanBartLemmens(KF1989)

23

GEBOORTES[13 okt 2016] Bram en Wout, tweelingzoontjes van Erwin Thoelen enLiesbethWesthof(OG)[22 nov 2016] Cypriaan, broertje van Valentijn en zoontje van Peter VanNuffelen(OG)enLieveVanHoof(KF)[10 feb 2017] Charline Demoor, kleindochter van Mathieu Lenaerts (KF1976)

EmeritaatRitaBeyers(UA)DitjaargingRitaBeyers,ProfessorLatijnaandeUA,metemeritaat.Tergelegenheiddaarvanhebbeneenaantalvriendenencollega’sdehandeninelkaargeslagenomeenfeestbundelsamentestellenmetwetenschappelijkebijdragenrondthema’sdiehaarnaaanhethartliggen:G.Guldentops–C.Laes–G.Partoens(eds),Felicicuriositate.StudiesinLatin

LiteratureandTextualCriticismfromAntiquitytotheTwentiethCenturyinHonourofRitaBeyers(=InstrumentaPatristicaetMediaevalia,72),Turnhout,2016Meerinformatieoverdebundel:www.brepols.net/Pages/ShowProduct.aspx?prod_id=IS-9782503570136-1Indienunogvragenhebt,graageenmailtjenaar:bart.janssens@brepols.net.InhetvolgendeBulletinnemenweenkelevandelaudationesop.