Bral vzw (Brusselse raad voor Leefmilieu) 02/10/2013

Tijdelijk gebruik/tijdelijke heraanleg

casestudy Pte de Ninove

Foto: Antoine Meyer

« Comme le définit Hannah Arendt l’espace

public est l’espace qui est contenu entre les

citoyens: quitter la sécurité protectrice de nos

quatre murs et entrer dans le domaine public,

cela demande du courage. Cet espace qui offre

aux hommes la liberté d’agir est par nature un

espace politique »

Bral vzw

Bral vzw - Brusselse Raad voor het Leefmilieu - °1973 - is een Nederlandstalige

Brusselse vereniging van bewonersgroepen,organisaties en Brusselaars met eenzelfde

engagement: een leefbare stad, waar iedereen zich kan verplaatsen, kan wonen en

kan vertoeven op een milieuvriendelijke, betaalbare en aangename manier.

Bral vzw est une association bruxelloise néerlandophone, rassemblant des

groupes d‘habitants, des organisations et des Bruxellois ayant le même

engagement : une ville viable où chacun peut se déplacer, peut habiter et

séjourner d‘une façon agréable, respectueuse de l‘environnement et

accessible financièrement

“Vacant sites and disused premises are not a constraint but a prerequisite of restructuring. They are the spaces of the future: a training ground and experimental zone for the future city. They are a part of this city’s wealth.”

Ingeborg Junge-Reyer Senator for Urban Development - Mayor of Berlin (2004 -2011)

Source: Urban Pioneers – Temporary Use and Urban Development in Berlin (2007)

Des terrains vacants et des locaux désaffectés ne sont pas une

contrainte mais une condition préalable à la restructuration. Ce sont

des espaces de l'avenir: un terrain d'entraînement et des zones d’

expérimentation pour la ville du futur. Ils font partie de la richesse de

cette ville ".

Foto: Antoine Meyer

Over de onaanvaardbaarheid van

“nutteloze ruimten”

Sur l’inadmissibilité des “espaces inutiles”

dans la ville

BRONNEN/SOURCES

Bewoonbaar verklaard

Het potentieel van collectief wonen in de talrijke leegstaande en onderbenutte infrastructuren in en rond Brussel.

Julien Treragot, Frederik Serroen. STER. Master Stedenbouw en Stedelijke Planning. 2013.

fserroen@gmail.com

Over de rol van tijdelijk gebruik in de stedelijke (her)ontwikkeling. Voorbeelden uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Aurélie de Smet .St- Lucas architectuur, Brussel & ASRO, KU Leuven.

Doctoraatsproefschrift. 2009 -2013.

Aurelie.desmet@luca-arts.be

Parckdesign GARDEN 2012-2013. Conclusies. 11 wastelands redesigned in Anderlecht. Troussicot. Dudal. Lorent. 2013.

rdudal@architectureworkroom.eu

Soorten leegstand/types d‘immeubles inoccupés Uit: Bewoonbaar verklaard. Serroen – Treragot.

- 33% inoccupation des immeubles

commerciales

- 3% projets de reconversion

- 32% projets en cours

- 8% pas de projet: inoccupation

depuis longtemps

- 19% pas de projet: inoccupation

depuis peu de temps

- 5% occupation precaire

Uit: Bewoonbaar

verklaard. Serroen

– Treragot.

synthese

• Aandacht voor betaalbaarheid

• Noodzaak voor regie

• Bemiddelende instanties

• Een meer evenwichtige

grondpolitiek (groepspanden, een

fonds voor ontsluiting van een

betaalbaar aanbod van sites

mogelijk te maken, charges

d‘urbanisme, openbaar

beheersrecht)

• Gedeelde verantwoordelijkheid,

grensoverschrijdend werken

Aanbevelingen deel 1

Bewoonbaar verklaard

Het potentieel van collectief wonen in de talrijke leegstaande en onderbenutte infrastructuren in en rond Brussel.

Julien Treragot, Frederik Serroen. 2013.

1.De manière opportun –

citymarketing

Cityscape – Arne Quinze

Toison d‘OR (sponsorisé by BMW Mini)

Lancelot - Camelot - MFT

(profit)-> promotion du lieu pour un

nouveau public ->gentrification, mais une

porte parole qui propose des règles:

- commerciales avec très peu de

respect pour les locataires; préavis=3

semaines.

- pas de lien avec les habitants.

- Si pas de paiement du taxe

d‘inoccupation: place à nouveau à la

spéculation.

Vormen tijdelijk gebruik

in Brussel

2.Stedelijk activisme – années ’90

PleinOpenAir

Limiet/Limite, Precare – Pavillion

Eau Propre - Eggevoort site

(Citymined – PUMproject)

3. Nieuwe actoren – antwoord op

specifieke hedendaagse problemen

en hoe een betere stad gerealiseerd

kan worden.

ART2WORK

Rue Royale 123, JES

Stadsmoestuinen ->IBGE-BIM

Parckdesign 2012 (!! EVENT!! Donc

court terme)

‗Making tomatoes is just making tomatoes

until it is picked-up into political terms.

It’s not about planting tomatoes and

giving them water, it’s about seeing what

it means to develop a city around tomatoes.‘

— Jeanne Van Heeswijck

Aanbevelingen deel 2/Conclusions

Parckdesign 2012

• Un contexte juridique clair pour des alliances plus fortes • La mise à disposition du public d‘une expertise en ce qui concerne les conditions juridiques et l’utilisation de procédures ou de

contrats types permettraient en tout cas de réduire fortement des craintes. En outre, il convient de s‘interroger sur un impact financier

éventuel, par exemple en prélevant une taxe sur les terrains en friche. Un coût qui pourra être évité si une parcelle est mise à disposition

en vue d‘un usage temporaire une valeur ajoutée pour la société.

• Une politique stimulante et un instrumentaire d’activation. Une obligation légale de mettre les terrains inoccupés à la disposition d‘initiatives communautaires serait probablement encore plus efficace que la perception

d‘une taxe en cas de ‗non-utilisation ». Les service publics comme BXL Environnement, le Maître Architecte pour Bruxelles, l‘Agence de

Développement Territorial jouent un rôle important en tant qu’intermédiaires et modérateurs pour permettre aux propriétaires terriens et

aux candidats utilisateurs d‘entrer en contact. Des stratégies innovantes d‘aménagement du territoire et d‘affectation du sol, comme p.ex.

Le Community Land Trust ou des stratégies existantes comme les contrats de quartier peuvent servir comme base pour une relation

plus durable avec le territoire urbain.

• Une connaissance partagée de la maîtrise de l’utilisation temporaire. • La réalisation d‘une installation temporaire exige une palette d’expertise spécifique et de maîtrise technique. Méthodologie adapté à

un public-cible diversifié, choix de matériaux durable et une attitude adaptée, sur l‘entretien et gestion.

• Imaginer la ville en partant de sa plus petite échelle

Aanbevelingen deel 3 Gebaseerd op werk Aurélie de Smet

(2009-2013 – LUCA - KUL); bestudering 10

Brusselse casestudies

Het beleid kan:

- Een faciliterend houding aannemen; waarbij de spontaneïteit van de stad uitganspunt wordt

van stedelijke ontwikkeling en beleid

- monitorer - faciliter – et soutenir

- Tijdelijke projecten als een vanzelfsprekend onderdeel van plannings-en

ontwerpproces beschouwen: kan om op een experimentele en praktische manier naar oplossingen

te zoeken als de traditionele ontwikkelingsstrategieën tekort blijken te schieten

- Interpréter des projets temporaire comme une évidence dans le

processus de planification

Instrumenten/Instruments

Gebaseerd op werk Aurélie de Smet (2009-2013 – LUCA - KUL); bestudering 10 Brusselse casestudies

• Database pauzelandschappen

– Base de données des paysages en attente: information géographique, structures de propriétés, timing,

plans pour le futur. Travailler de manière plus anticipative avec l‘espace temporaire

• Loket van de tussentijd

– Diffuser les expériences et connaissances

• Studiedienst tijdelijke ontwikkeling

– Détecter, coordiner, démarrer et tester des projets temporaire en vue des développements

urbanistiques.

• Steunmaatregelen

– mise à disposition systématique à très bas prix le territoire, du matériel, et de la

connaissance.

Grondwet van de tussentijd: Ana Dzokic – Marc Neelen – Iris de Kievith

Tussentijd: voorziene tussentijd – onvoorziene tussentijd – opportunistische

tussentijd – strategische tussentijd

Meerwaarde: kapitaalsopbouw: sociaal – cultureel kapitaal, materieel &

immaterieel

Bevorderen tussentijd: financiële ondersteuning – mediation, hulp bij vinden van

locaties, hulp bij conflictmanagment – aanpassen instrumenten en modellen van

stedelijke planneing – pro-actief gedrag

Good practices

• Berlin: Zwischennutzung na de val van de Berlijnse Muur: skate, hondenpark, golf,

ferme pour enfant, potager, école de devoir, parc de construction de cabanes,

labyrinth des tournesols.

• Park Spoor Noord – Antwerpen

• De Site – Gent

• Meanwhile – UK

• Tempelhof – Berlin

• Thurn & Taxis - Brussel

> PARK SPOOR NOORD: 1999 – 2002: Wervend proces algemeen coördinator en een

veld-of buurtwerker. Een praatcafé wordt een centraal aanspreekpunt waar ook creatieve ateliers plaatsvinden.

Een boek, een videodocumentaire over het ervaren van de openbare ruimte, volksfeesten, theater, exposities, een

super 8 filmfestival, fotografieopdrachten, nieuwsbrief, en regelmatige overlegmomenten gedurende 3 jaar.

In april 2005 startte de

zichtbare aanleg van Park

Spoor Noord. 4 jaar later, in

2009, was het voormalige

spoorwegterrein verleden tijd

en het park een feit. - sport- en spelvoorzieningen,

- twee heerlijke speelfonteinen,

- een zandspeeltuin,

- een uitgestrekte grasweide,

- verschillende fiets- en wandelpaden

- Gebouwen; open shelter, twee

sporthallen (1 voor buurtsport en 1

voor de Artesis Hogeschool

Antwerpen), kantoren en een

multifunctionele

expohal, nieuwbouwcampus van de

Artesis Hogeschool Antwerpen en een

gemengde private projectontwikkeling.

24 ha, 1,6 km lang

De Stadsgassite – Gent

2000-2016

• Anticiperen op vandalisme, illegale dumping en onzekere situaties (vervuilde grond)

• Antwoord op de noodzaak voor ruimte en ontmoetingsplekken

• Verhogen buurtbetrokkenheid; activering ipv.praten

• Bloembakken – zone de bronzage – bbq fixe – 3 containers comme stockage &

bureau – kinderboerderij – potagers – bar – water en elektriciteit – sportfaciliteiten

(voetbalveld) en een plek voor filmprojecties – fietsparcours

En pratique

• Coordinateur du projet & supervisor/assistant technique

• Spin-off: durable: catering company – textiellabel - Torekes

• + identité du promoteur est connu – influence sur la détermination finale du projet de

redéveloppement

• ° Community Trust Fund; la ville aide a cofinancier ce Fund et demande au

partenaire privé de joindre l‘initiative. Evaluation 1x/l‘an.

• ° Plan for the recreational structure of the Rabot – Blaisantvest: manuel pour

examiner les besoins et pratiques journaliers

Torekes =― eco –iris‖

Meanwhile - UK Meanwhile use: bedreigingen omzetten in opportuniteiten.

Remplacer des menaces par des opportunités

• ―2009 – Looking after our town centres‖

• - stads – en dorpscentra aantrekkelijk en levendig maken door – sterke samenwerkingsverbanden en een goed beheer

– Hoe op een creatieve manier omgaan met de gevolgen van de recessie

– Stappen die de overheid wil nemen om lokale overheden en partners te helpen

– Lokale besturen helpen om sneller en flexibeler te kunnen reageren op aanvragen tot functiewijziging

– Samenwerken met vastgoedeigenaar om tijdelijke huurovereenkomsten gemakkelijker, sneller en goedkoper

te maken

– Mogelijk maken voor gemeentes om als tussenpersoon op te treden als eigenaars het niet zien zitten

– Subsidies voorzien

OUTCOME/

• MEANWHILE LEASE; 3 types tijdelijke huur, 2 types recreatie en gemeenschappellijk tuinieren,

bewoning

• MEANWHILE LICENCE FOR TEMPORARY LAND USE

• MEANWHILE TENANCY AGREEMENT

• EMPTY SHOPS HANDBOOK/TOOLKIT

• AANGEPASTE VERZERKINGPOLIS

• INFORMATIECENTRA

• OPLEIDINGS_EN LEERMOGELIJKHEDEN/ MEANWHILE TOUR

• NETWERKBEVORDERING

Tempelhof - Berlin

- Précédents: Thurn & Taxis - JES bouwspeelplaats – jardins potagers ―Le début des haricots‖

- 2007; établissement d‘une convention + chartre d’utilisation temporaire;

BRAL

- 2006: établissement d‘un site web: Citymined avec le projet PRECARE

Good to know

• Het charter/La charte________________________________________________ • Om uit te gaan van een algemeen respect voor de site stellen we een charter op. Dit zijn algemeen te respecteren regels waardoor we elkaar kunnen wijzen op fouten of

gebreken. Het vormt het kader waarbinnen we ons met onze organisatie bewegen.

• Afin d‘obtenir un respect générale pour le site, on compose une charte. Ceci sont des règles qui doivent être respecté par tout les usagers du site. La charte est le cadre

dans lequel on s’organise.

• Het gaat om niet commerciële activiteiten met een meerwaarde voor buurt en stad.

• Les activités sont non-commerciales avec un plus-value pour le cartier et la ville.

•

• De activiteiten kaderen in een officiële organisatie, en worden voorgelegd aan de stuurgroep, zowel als aan de promotoren en de

directeur van de circusschool.

• Les activités sont cadrés dans une organisation officielle, et sont présentés au petit comité, aux promoteurs et au directeur de l‘école de

cirque

•

• De organisaties zijn zelf verantwoordelijk voor de door hun georganiseerde activiteiten en het goede verloop er van.

• Les organisations sont eux-mêmes responsable pour leurs activités et le bon déroulement.

•

• De leden en participanten van de organisatie respecteren zowel het leven van de bewoners rondom de site als de landschappelijke en

architecturale eigenschappen van de site zelf.

• Les membres et les participants de l‘organisation respectent la vie des habitants autours du site et les valeurs paysagères et

architecturales du site même.

•

• De organisatie is zich bewust van haar maatschappelijke rol en gebruikt haar gezond verstand.

• L‘organisation se rend compte de son rôle social et utilise son bon sens.

•

• De organisatie evalueert haar eigen activiteiten grondig en communiceert hierover met andere organisaties

• L‘organisation évalues ses propres activités et en communique avec les autres associations.

•

• De organisatie aarzelt niet om commentaar te geven en heeft geen problemen om commentaar te ontvangen over

haar activiteiten, dit kan enkel maar leerrijk zijn.

• L’organisation n’a pas de problème en recevant des remarques positives et négatives, non en les donnant.

Porte de Ninove – Ninoofse Poort

Gomb – Terrassen aan de Sluis –

Platform Kanal – NiN – Toestand – La

Parfumerie - ….

Foto: Antoine Meyer

Foto: Antoine Meyer

Foto: Antoine Meyer

De nog bestaande gebouwen tegenover de hangar: gebruik verder toelaten waar er

nog leven en werk in is. Zo snel mogelijk de rommel van Net-Brussel opruimen (dit is een

anti-visitekaartje voor die dienst; nergens is het zo smerig als voor hun poorten en

deuren).

- utilisation tant qu‘il y a du vie et du travail

- nettoyer au plus vite les containeurs et objets de Bruxelles Proprété

Wanneer alles definitief onteigend is, niet wachten op definitieve akkoorden en plannen,

meer alles afbreken en gecontroleerd braakland van maken. Zelfde principe als met

de grote hangar: moes- en bloementuintjes in bakken.

- ne pas attendre les permissions mais détruire et en faire du terrain vague

mettre partout des bacs et planter

COURT TERME

De reusachtige hangar, zo snel mogelijk ofwel gebruiken ofwel afbreken. Voorstel –

geïnspireerd door het voorlopig gebruik van het vliegveld Tempelhof in Berlijn:

- dak eraf (voorzichtig, asbest!);

- muren eraf tot hoogte van leuning voor zitjes; enkele toegangen maken langs

de verschillende zijden;

- grondplaat laten liggen omwille van vervuiling van de grond;

- verdelen in perceeltjes voor moes- of bloementuintjes waarbij uitsluitend in

bakken mag geteeld worden; aarde en water worden gratis door het Brussels Gewest ter

beschikking gesteld mits het inschrijven in het register (voor 1 à 5 euro); de bakken

worden zoveel mogelijk gemaakt door rekupmateriaal dat van de straat kan geplukt;...

HANGAR

devient terrain vague devient PARC

Foto: Antoine Meyer

Foto: Bert Oostdijk

Foto: Antoine Meyer

Illustratie: Giulia Landi

De PicNicPorteNinovePoort

"zorgde voor geen

verkeershinder", aldus de pers.

Bewijs dat het gemotoriseerde

machineverkeer, tram + bus +

auto's + moto‘s, op het tracé kan

blijven of teruggebracht dat

zondag werd gebruikt.

MOBILITEIT/MOBILITE

Er moet helemaal geen nieuw tramtracé getrokken worden zoals nu via

dure en ingewikkelde plannen voorbereid wordt, ten koste van grote

stukken van het toekomstige park.

De bussen kunnen het tramtracé volgen zodat er fatsoenlijke en veilige

gemeenschappelijke haltes aangelegd kunnen worden.

• De kinderen, voetgangers,

fietsers, skaters, rollers,

krijgen alvast voorlopig een

reusachtige piste ter

beschikking.

De auto's kunnen op het

intensiteitsniveau van

voorbije zondag perfect het

oude tracé van de

Ninoofsesteenweg (op

rechteroever) terug

gebruiken. Het volume

auto‘s dat hoger is (vooral

door pendelaars en

kindertransporten naar

kribbes en scholen) moet

hoedanook afgebouwd

worden.

• ! Publieke ruimte rond de

twee torens; ―la tour des

riches – la tour des pauvres‖

Regels..?

ADDED VALUE? Plus

value/MEERWAARDE

- voor de eigenaar

- voor de buurt

- voor de gebruikers

TIME/TIJD/TEMPS

(On)voorzien – strategisch –

opportuun

BOUNDARIES/GRENZEN/FRONT

IERES

Veiligheid – ademruimte –

karakter van de plaats –

adaptabilité

VORM

Event – long terme