Thermometer Architectuurcentrum Aorta ©

Het hele jaar zet Aorta de thermometer in de stad. De Thermometer Cartesius Lab volgt de ontwikkelingen van bedrijventerrein Cartesiusweg. Een binnenstedelijk bedrijventerrein met grootstedelijke kansen en ambities. De thermometer wordt begeleid door een gastcommentator – die reageert op actuele ontwikkelingen in het Cartesiusgebied. Die commentator is Denise Vrolijk. Zij is journalist, redacteur en auteur op het gebied van ruimtelijke ordening en stedenbouw en werkt voor vaktijdschrift S+RO. Aanvullend worden gastauteurs gevraagd hun visie op de transformatie van bedrijventerrein Cartesiusweg te geven. De blogs worden aan het einde van het jaar gebundeld en gepresenteerd aan de stad.

OP ZOEK NAAR INSPIRATIE

DENISE VROLIJK // JUNI 2012

OP ZOEK NAAR

INSPIRATIE

Tractieweg 41, Cartesiusgebied Utrecht.

Een mooi voorbeeld van tijdelijk anders

bestemmen. Hier huist de Hogeschool

voor de Kunsten Utrecht (HKU) met het

ateliergebouw. Achter de ramen vele

achterkanten van kunstwerken in

wording. Binnen de sfeer van creati-

viteit, maken en dingen in ontwikkeling –

op een losse manier. Struikel niet over

stukken hout, een kinderwagen en laat

je niet verleiden door de heerlijk pasta’s

die in een geïmproviseerde keuken

klaarstaan voor de lunch.

Nee, wij gaan een hokje verder: naar een

klein zaaltje met collegestoeltjes (met

van die leuningen die een tafeltje

vormen eenmaal neergeklapt voor je

neus). Een heel andere sfeer, dat moet

gezegd. Achterin keurige broodjes,

koffie, thee en sap. Voorin de zaal de

onvermijdelijke beamer. Wat doen we

hier? In deze bubbel van ernst tussen

alle creativiteit? We gaan in gesprek

over de plannen voor het Carte-

siusgebied, tijdens een door

Architectuurcentrum Aorta georgani-

seerde middag.

Leen de Wit (gemeente Utrecht) geeft

een korte toelichting op de ontwikke-

lingsvisie Werkspoorkwartier, de naam

waarmee de gemeente het westelijk

deel van het Cartesiusgebied wil

onderscheiden van de driehoek aan de

overzijde van de Cartesiusweg. Het

gebied moet transformeren tot creatieve

zone. Een stadsgeoriënteerd werkland-

schap waar de pioniersgeest, ambachte-

lijkheid en industriële bedrijvigheid hand

in hand gaan. Waar stap voor stap

kansen die zich voordoen worden benut.

Niet omschreven in een ruimtelijk kader,

maar via een ruimtelijk perspectief. Een

‘leidraad’ die prozaïsch is vervat in het

‘Het verhaal Werkspoorkwartier 2025’.

Onder de toehoorders raadsleden,

ondernemers, ambtenaren, bewoners en

natuurlijk ook partijen met prachtige

plannen – één zelfs al klip en klaar gevat

in een maquette. ‘Soms moet je je nek

uitsteken,’ zegt Bas Pickkers (Pickkers

Consult). Eén van de geestelijk vaders

achter Connecting Cartesius. Een club

ontwikkelaars en communicatie-

deskundigen die dolgraag het pand aan

de Tractieweg 50 zou herontwikkelen,

nu de gemeente het in de verkoop zet.

Pickkers en consorten willen hier graag

het kantoor van de eenentwintigste

eeuw realiseren. Dat lijkt meer op een

kroeg of een bovenkamer en is zeker

geen kille verzameling bureaus. Het gaat

volgens Pickkers om: ‘Denken, doen,

maken, vernieuwen en zijn. Kortom, om

een inspirerende plek.’ Zo’n ‘Broedplaats

3.0’ is vooral productieruimte voor

materiële en immateriële goederen,

zoals ze dat in Vlaanderen zo mooi

weten te zeggen. Het is niet alleen mooi

gezegd, maar strategisch ook zeer

handig. In het gebied gelden, op grond

van regionaal beleid, namelijk restricties

voor de ontwikkeling van nieuwe

kantoren. Door de omschrijving van de

zuiderburen kan de kantoorfunctie, die

ook bij de creatieve industrie

onvermijdelijk is, mooi onder de noemer

‘creatieve bedrijvigheid’ (horeca, atelier,

productie, kleinschalige bedrijvigheid)

worden weggezet.

Want, hoewel de ontwikkelingsvisie

Werkspoorkwartier rept over een werk-

landschap, volgens de huidige regel-

geving passen kleinschalige kantoren

hier niet. Dat dit de verkoopbaarheid

van de panden en het rendement van de

investeerders beperkt, zit Wim Pot

(Bedrijvenkring Cartesius en Pot

Verhuizingen) goed dwars. Ook de focus

op sec binnenstedelijke bedrijvigheid is

voor ondernemers niet aantrekkelijk,

meent hij. Juist de bereikbaarheid op

nationaal niveau (Utrecht ligt tenslotte

heel centraal in het land, redeneert Pot)

is voor transportbedrijven een cruciale

factor. Leen de Wit legt uit dat voor die

nationale focus andere bedrijven-

terreinen beter gesitueerd zijn, denk aan

Lage Weide, Papendorp... Feit is nu

eenmaal dat het Cartesiusgebied door

de uitbreiding van de stad steeds meer

in het hart van Utrecht is komen te

liggen. Dat maakt het gebied ook

kwetsbaar en daarom moet je keuzes

maken, aldus De Wit.

Het Cartesiusgebied zou volgens die

gedachtegang meer aan de omliggende

wijken gekoppeld moeten worden, zodat

er ook ’s avonds meer te beleven is.

Maar die levendigheid zal niet van

nieuwe bewoners komen; de functie

wonen is hier namelijk uitgesloten. Een

doorn in het oog van Jeroen van de

Kraats (TCN). Hij vindt het te voorbarig

om op voorhand niet te kiezen voor

wonen. Daar kun je ook afspraken over

maken, vindt hij: ‘Een levendige

stadswijk, die 24 uur per dag

aantrekkelijk is, kan bijna niet zonder

bewoners.’ Roos de Haan (Wijkraad

West) woont sinds kort in de

Schepenbuurt, die grenst aan het

Cartesiusgebied. Zij weet wel wat

manieren om meer levendigheid op het

terrein te krijgen: een aantrekkelijk

ingerichte openbare ruimte waar je als

jogger, skater en fietser een lekker

rondje kan maken. En een fijne

verblijfsruimte aan het water. De oude

insteekhaven is in potentie een

prachtige plek, vindt Roos. Maar in de

plannen ziet ze daar tot dusver niet veel

van terug. Ook deze middag is voor haar

verwarrend: de gemeente presenteert

een visie, die nog moet worden

vastgesteld door de gemeenteraad, en

er staat al een kant-en-klare maquette

van een plan dat misschien helemaal

niet uitgevoerd gaat worden.

Achterin de zaal wordt instemmend

geknikt en druk gemompeld. Het zijn de

mannen van Fast Fabrications, het

metaal- en lasbedrijf dat nu tijdelijk

gehuisvest is aan de Tractieweg 50. Ze

zijn haastig binnen komen schuifelen en

willen de discussie voor geen goud

missen. Ook zij hebben namelijk plannen

met dit gebouw, vooral ook omdat ze er

zelf graag willen blijven. Gezien de

geschiedenis van het Werkspoorbedrijf

en vanwege de gunstige ligging aan het

water. Vol trots nemen ze de

toehoorders mee naar de overkant van

de straat en leggen uit wat ze van plan

zijn: een deel van de ruimte (175 meter

lang en 25 meter breed) hebben ze

nodig voor hun productiewerkzaam-

heden, maar een ander deel kan prima

worden verhuurd aan andere

bedrijvigheid. De betrokkenheid en het

enthousiasme zijn groot, het ontroert en

prikkelt.

Helaas niet bij iedereen voor lange tijd.

Als we in de bus stappen om te kijken

hoe de voormalige fabriek van Maple

Leaf Chewing Gum in Amsterdam door

ontwikkelaar Lingotto is getransfor-

meerd tot een hippe plek met allerlei

soorten creatieve bedrijvigheid, blijkt de

helft van de toehoorders al naar huis.

Een gemiste kans om te leren van

succesvolle initiatieven elders in het

land. Hoe werd Lingotto’s oude en half

afgebrande kauwgomfabriek een

succes?

Hoe breng je zo’n ontwikkeling goed op

gang en wat is daarbij de rolverdeling?

Meer daarover een volgende keer…

Denise Vrolijk, april 2012