THEO OFIA S - theosofie.nl · Theos-Pag(B).indd 1Theos-Pag(B).ind).indd 1 06-01-2009...

In dit nummer:Vooruitgang zonder inspanning • Radha Burnier

De wetenschap van spiritualiteit • Ianthe HoskinsEen eigen weg • Trân-Thi-Kim-DiêuParsifal van Wagner • Alan Senior

T H E O O F I AS

zo

me

r 2

01

0 •

jaa

rga

ng

11

1

CoverThRechts111-3-2010.indd 1CooveerTrThRechts111-3-2010.i-3-2010.inddndd 11 12-07-2010 10:16010 10:16:04:04

Vrijheid van denken

De Theosophical Society heeft zich wijd en zijd over de wereld verspreid en leden van

alle religies zijn en worden er lid van zonder dat ze de speci� eke dogma’s, leringen en

geloofsovertuigingen van hun eigen geloof opgeven. Daarom is het wenselijk het feit te benadrukken dat er geen enkele lering, geen enkele mening is, door wie ook onderwezen of gekoesterd, die in enig opzicht voor enig lid van de Vereniging bindend is, dat er geen lering, mening is die niet vrijelijk door enig

lid mag worden aangenomen of verworpen. Instemming met haar drie doeleinden is de

enige voorwaarde voor lidmaatschap.

Geen leraar of schrijver, van H.P. Blavatsky tot nu toe, heeft enige autoriteit om zijn leringen of opvattingen op te leggen aan leden. Elk lid

heeft evenveel recht om zich te verbinden aan elke school van denken welke hij/zij

wenst te kiezen, maar hij/zij heeft geen recht om die keuze aan een ander op te dringen.

Noch een kandidaat voor enig werk, noch enige stemgerechtigde kan onverkiesbaar

worden gemaakt of het stemrecht verliezen wegens enige opvatting die hij/zij heeft of

wegens het lid zijn van een school van denken waartoe hij/zij zou behoren.

Meningen of opvattingen geven geen recht op voorrechten en kunnen evenmin

aanleiding zijn om strafmaatregelen te nemen.

De leden van de ‘GeneraI Council’ vragen elk lid van de Theosophical Society ernstig om

deze fundamentele principes van de Theosophical Society te verdedigen, te

handhaven en ernaar te handelen, en ook onbevreesd zijn eigen recht te doen gelden

op vrijheid van denken en van meningsuiting, binnen de grenzen van hoffelijkheid en

rekening houdend met anderen.

Theos-Pag(B).indd 1Theos-Pag(B).ind).inddd 11 06-01-2009 10:59 10:55:05:099

Redactie:Anne Myrthe Iken,

Elly Kooijman,Els Rijneker (hoofdred.)

Peter J. Smit

Secretariaat redactie:Toltraat 154,

1074 VM Amsterdam

Abonnementen:Nederland en België voor

2010: € 25,- Daarbuiten worden ver-

zendkosten extra in rekening gebracht. Administratiekosten bij herinnering bedragen € 5,-

Losse nummers € 7,–excl. evt verzendkosten.

Zetwerk:Willy van Vledder Omslag en kleur: Richard van Dijk

Druk: A-D Druk bv / Zeist

© 2010

Theoso� sche Vereniging in Nederland / Amsterdam

Niets uit deze uitgave mag worden

verveelvoudigd en/of openbaar

worden gemaakt door middel van

druk, fotokopie, of op enig andere

wijze, zonder voorafgaande

toestemming van de uitgever.

Zomer 2010 • Jaargang 111Driemaandelijks tijdschrift van de

Theoso� sche Vereniging in NederlandISSN 0040-5868

De Theoso� sche Vereniging is niet verantwoordelijk voor enigerlei mening in dit tijdschrift tot uiting

gebracht, tenzij vervat in een of� cieel document.

T H E O O F I AS

91

97

102

107

114

116

131

Inhoud

Vooruitgang zonder inspanningRadha Burnier

De wetenschap van spiritualiteitIanthe Hoskins

Een eigen wegTrân-Thi-Kim-Diêu

Parsifal van WagnerAlan Senior

Boek & periodiek

Verenigingsnieuws

Adressen Theosofische Vereniging

Theos2-Pag(C).indd 1Theos2-Pag(C).indd 1 12-07-2010 10:50:0812-07-2010 10:50:08

The Theosophical Society

De Theosophical Society (waarvan de Theoso� sche Vereniging in Nederland de Nederlandse afdeling is) is op 17 november 1875 te New York opgericht door

H.P. Blavatsky, H.S. Olcott en anderen. Zij heeft haar internationale hoofdkwartier te Adyar, Chennai, India en 49 afdelingen over de gehele wereld.

De Theosophical Society bestaat uit studenten die bij eender welke religie aange-sloten kunnen zijn of bij geen enkele. De leden hebben met elkaar gemeen dat ze de drie doeleinden van de vereniging (zie achterkant omslag) onderschrijven, dat ze religieuze tegenstellingen willen oplossen, dat ze mensen van goede wil bijeen

willen brengen ongeacht hun religieuze overtuiging en dat zij religieuze waarheden willen bestuderen en de resultaten van die studie met anderen willen delen. Zij

zijn niet door een gemeenschappelijk geloof met elkaar verbonden, maar door het gezamenlijk zoeken en streven naar Waarheid. Zij zijn van mening dat Waarheid gevonden kan worden door studie, door re� ectie, door zuiverheid van leven en

door toegewijd te zijn aan hoge idealen. Zij zien de Waarheid als dat wat de moei-te waard is om naar te streven, niet als een dogma opgelegd door een autoriteit.

Zij vinden dat een overtuiging het resultaat zou moeten zijn van individuele studie of intuïtie, en niet daaraan vooraf zou moeten gaan, en gebaseerd zou moeten zijn

op kennis, niet op aanname. Zij zijn tolerant jegens allen, ook jegens hen die intolerant zijn, niet als een voorrecht om te verlenen, maar omdat ze dat als hun

plicht beschouwen. Zij trachten onwetendheid weg te nemen in plaats van deze af te straffen.

Zij zien elke religie als een uitdrukking van de Goddelijke Wijsheid. Zij geven er de voorkeur aan om religies te bestuderen in plaats van deze te veroordelen, om

Goddelijke Wijsheid in praktijk te brengen in plaats van mensen ertoe te bekeren. Zoals Waarheid het doel is, is Vrede het wachtwoord.

Theoso� e is de belichaming van waarheden die aan de basis liggen van elke religie en waarop geen enkele godsdienst het alleenrecht kan doen gelden.Theoso� e

biedt een � loso� e die het leven begrijpelijk maakt en die laat zien dat de evolutie geleid wordt door rechtvaardigheid en liefde. Zij geeft de dood haar juiste plek, als een steeds terugkerende gebeurtenis die de poort opent naar een voller en stralender bestaan in een leven dat geen einde heeft. Theoso� e geeft de wereld de Wetenschap van de Geest terug, door de mens te Ieren de Geest te zien als zijn werkelijk zelf en zijn denkvermogen en het lichaam als de dienaren daarvan.

Theoso� e verheldert de geschriften en leringen van religies door hun verborgen betekenis te ontsluieren, en aldus de juistheid ervan aan het denkvermogen aan te

tonen zoals de gegrondheid ervan altijd bewezen is in de ogen van de intuïtie.

Leden van de Theoso� sche Vereniging bestuderen deze waarheden en theosofen trachten ernaar te leven. Iedereen die bereid is te studeren, tolerant te zijn,

naar het hoogste te streven en volhardend te werken, is welkom als lid. Het is aan elk lid zelf om een ware theosoof te worden.

Theos-Pag(TS).indd 1Theos-Pag(TS).ind).inddd 11 30-04-2008 14:41:481:48

Vooruitgang zonderinspanning– Radha Burnier

Er wordt wel gezegd dat het gema-nifesteerde universum de zelfexpres-sie is van de goddelijke werkelijk-heid, maar in de ogen van onvol-maakte mensen is het vol tekort-komingen. Sommige mensen gelovenzelfs dat zij het universum zoudenkunnen verbeteren, als zij de kansmaar kregen! Dit ligt misschien,bewust of onbewust, achter vragenals: waarom heeft God de wereldgeschapen zoals hij is? Waarom be-staat het kwaad? De mens zou opeen andere manier begiftigd geweestkunnen zijn, in plaats van een ellen-dig creatuur te zijn, steeds aan hetworstelen en wedijveren. Misschienschieten onze ogen tekort en niethet Goddelijk Plan op zichzelf, zoalshet gezien wordt door hen die zienmet de ogen van Wijsheid en diezeggen dat het universum de mani-festatie is van het Goddelijke.

Er zijn verschillende perspectieven vanwaaruit deze zaak kan worden beke-ken, zelfs op ons niveau, en gezichts-punten die uit verschillende richtingenkomen zouden best wel eens heelnuttig kunnen zijn. Het begrijpen vande processen, zelfs alleen op onzekleine aardbol, is bijzonder moeilijk,want zij zijn complex, subtiel en diep-gaand. Het is bijvoorbeeld niet gemak-kelijk te begrijpen hoe groei en doodonderling verbonden zijn in het evolu-tieproces; hoe absolute werkelijkheiden het principe van maya (begooche-ling, redactie) samenwerken om hetEne Leven zichzelf uit te laten druk-ken; hoe het Ene het vele wordt, in- enuitademend. Dit uitzetten en terug-trekken gebeurt bij alles in manifes-tatie. In de Indiase geschriften wordthet voorbeeld gegeven van het zaadjevan de banyanboom, dat zo klein is alseen mosterdzaadje, maar immensegroeikracht heeft. Het kan uitgroeientot een enorme boom en een heel legerbeschutting bieden, want kennelijk zithet vermogen tot groei eveneens in elkcelletje en elk deeltje van de boom.

Theosofia 111/zomer � 2010 www.theosofie.nl 91

Groei houdt altijd vermenigvuldigingen afscheiding in. Allegorisch wordtverteld dat Prajapati, de heer van deschepping, zei: ‘Ik wil veel worden’. Ditbetekent dat de onzichtbare, onzeg-bare Werkelijkheid de impuls heeft omte groeien, om de verborgen ele-menten en schoonheid in zichzelf teopenbaren, zoals de zon zijn stralenvan licht en warmte uitzendt. Zo komtuit de eenheid het uitgebreide en ge-varieerde leven op alle niveaus van hetgemanifesteerde universum voort.

Naarmate de diversificatie voort-schrijdt worden ook alle eigenschap-pen die in het bewustzijn latent aan-wezig zijn geleidelijk geopenbaard.Zintuigen, emotie en denkvermogen,die braak lagen, worden tot leven ge-wekt en gevoed door ervaring, totdathet denkvermogen een bepaald sta-dium bereikt. Dan voedt het gevoelvan afgescheidenheid het denkvermo-gen en dit is misschien nodig voor degroei en handelwijze ervan. Het is zichbewust van de ‘ander’, wil strijden, op-nieuw vormgeven, wedijveren, verge-lijken en inschatten. Zo groeit hetdenkvermogen soms tot een briljant in-tellect, in staat tot het begrijpen van dewereld ver buiten zichzelf, zoals debeste filosofen, wetenschappers endenkers dat doen. Wanneer er gekekenwordt door het ‘sleutelgat’ van eenklein denkvermogen, lijkt dit stadium –waar egoïsme, kwaad, onrechtvaar-digheid en verwarring lijken te heersen– echter een vergissing. Dan wordt erde vraag gesteld waarom er geen be-tere plannen uitgewerkt hadden kun-nen worden door het goddelijk denk-vermogen. In de loop van een langetijdspanne wordt er een prachtig ge-bouw neergezet, maar intussen hebbenwij onvoldoende begrip en zijn onzeoordelen onjuist. Wij zijn onthutst en

verward door de afwisseling van genoten pijn in ons leven.

Alle problemen lijken geïntensiveerdte worden op het fysieke niveau enwanneer wij in fysieke lichamen in-carneren maken de tegenstellingenzoals pijn en genot, hoop en vrees desterkste indruk op ons bewustzijn. Pijnen genot verschillen echter niet vanelkaar; zij zijn als de twee zijden vandezelfde medaille. Het is noodzakelijkom te beseffen dat niets pijnlijks ofprettigs feitelijk bestaat. Onze eigenreacties op dingen zorgen ervoor datwij ze etiketteren als pijnlijk of prettig.Natuurlijk is er, als wij met een speldin de huid prikken, een pijnsensatie,die fysiek is – de reactie van het li-chaam. Maar psychologische pijn engenot worden veroorzaakt door reac-ties. Het is een illusie te geloven dat debron daarbuiten ligt en dat wij daaraandienen te ontsnappen, of deze veran-deren. Wat moet veranderen is onzeeigen respons, die geen reactie moetzijn, geen geconditioneerde of mecha-nische reflex. Bedachtzaam moet hetdenkvermogen leren om te bespiegelenen zijn eigen natuur te begrijpen, zijneigen tekortkomingen en neigingen.Dan begint het te zien vanuit eendieper niveau.

Ongeduld, frustratie, ambitie en hetverlangen naar resultaat binnen eenbepaalde tijdspanne zijn belemmerin-gen, omdat zij voortkomen uit ego-bewustzijn. Dit perkt het vermogen omduidelijk te zien in. Aan de anderekant wordt het denkvermogen verhel-derd en gekalmeerd wanneer wij be-seffen dat pijn noch genot duurzaam isen dat dit voorbijgaande psychologi-sche ervaringen zijn. Het denkvermo-gen is dan niet langer opgewonden, inbeweging, vol hoop of vrees. De ge-bruikelijke notie van viveka, vaak ver-

92 www.theosofie.nl Theosofia 111/zomer � 2010

taald als onderscheidingsvermogen,impliceert het opmerken van verschil-len, afgescheidenheid, veelvoudigheid,het kunnen onderscheiden van hetwerkelijke en het onwerkelijke. Maarer is een staat van bewustzijn waarviveka culmineert in zuivere perceptieen waar het denkvermogen kalm is.Het dringt door tot de innerlijke na-tuur, betekenis en doelstelling van alleswat is. Dit maakt ook deel uit van degroei van de vermogens.

Er zou geen vooruitgang zijn op hetmateriële niveau zonder het rationali-serende, onderscheid makende denk-vermogen. Dit moet echter groeien indiepte en subtiliteit om waarnemingvan de innerlijke aard van alles moge-lijk te maken. Het idee dat er afge-scheidenheid is activeert één niveauvan het denkvermogen; het vormt eendeel van een voorbijgaand proces. Hetwerkelijke te zien als het werkelijke, enhet onwerkelijke als het onwerkelijke,met onze verfijndere zintuigen is hetvolgende stadium. In alle mensen is ereen ‘derde oog’ dat verder kan ziendan wat wij normaal zien, dat strijddoet afnemen en deze vervolgens eli-mineert.

Wanneer spiritueel leven een worste-ling wordt, verslaat het zichzelf. Omvooruitgang te boeken op “het Pad”moeten wij leren om volkomen kalm teworden en gespeend te zijn van ambi-tie. Wat nauwelijks begrepen wordt,zelfs niet door serieuze leerlingen, isdat strijd tot egoïsme leidt. De energiedie aangewend wordt op het Pad moetvrij zijn van persoonlijke, zelfzuchtigemotieven. Zoals wij gezien hebben ziter groei in alle manifestatie, die naarbuiten en naar binnen gericht plaats-vindt. Zoals het banyanzaadje dat uit-groeit tot een boom met vele takken,gebladerte en vruchten, zo groeit de

ziel. De ziel van de mens is onsterfelijk,en zijn toekomst is de toekomst van ietswaarvan de groei en pracht grenzenlooszijn. Aangezien groei en expansie deeluitmaken van de enorme processenvan de natuur, inherent in ieder vanons aanwezig, zouden wij ons vergeefsinspannen om een vooropgezet doel tebereiken. Wij kunnen geen banyan-zaadje tot een enorme boom latenuitgroeien. Het enige dat wij kunnendoen is het te beschermen tegen be-dreigingen en het voldoende grond enwater te geven. Precies zo kunnen wijde groei van de ziel stimuleren doorfoute omstandigheden te eliminerenen een aangename omgeving te schep-pen, die volkomen vrij is van ambities.Wat we nodig hebben is niet ambitieen gedrevenheid, maar een diepe over-tuiging van de welwillendheid van hetleven.

Samen leven als vrienden

Verscheidene kranten hebben infor-matie gepubliceerd over de ‘Hof vanEden’ die gevonden is in NieuwGuinea, waar een verbijsterend aantalschepselen, van wie gedacht werd datzij uitgestorven waren, nog steeds be-staat in heuvelachtige gebieden, be-groeid met oerwoud. Dit is geen sen-sationeel nieuws van journalisten; hetis een bericht van een team deskundi-gen dat de regio in kaart bracht, welveertig nieuwe soorten gevonden heeften verwacht er meer te zullen ontdek-ken. Volgens een krantenbericht zeiéén van de wetenschappers: Het is eenvoorbeeld van hoe heel Nieuw Guinea ervijftigduizend jaar geleden uitzag, toen erniet gejaagd werd, geen wouden gekaptwerden en het milieu niet geschondenwerd. Er zijn nog maar heel weinig plaat-sen op aarde waar zo weinig sporen vande mens te vinden zijn.


Een andere onderzoeker verklaarde:Dit is zo dicht bij (de omstandighedenin) de Hof van Eden als u ooit op aardezult vinden.

De menselijke bevolking in dat heteen vochtige gebied is bijzonder kleinen niemand bemoeide zich met datprimitieve, beboste deel van het land.Bewijs hiervoor was dat veel dierengeen spoor van angst toonden voor dewetenschappers die onderzoek ver-richtten: Twee echidna’s met langesnavels, een primitief eierleggend zoog-dier, stonden de wetenschappers toe henop te tillen en mee terug naar hun kampte nemen om ze te bestuderen. Watspannend moet dat geweest zijn omdeze schatkamer van de natuur tevinden, en wat een ramp zou het zijnals de publiciteit hebzuchtige mensenaantrekt naar dit prachtigetoevluchtsoord voor Gods schepselen.Op Borneo, dat net als Nieuw Guineadeel uitmaakt van de Indonesischearchipel, worden er soortgelijke maag-delijke oerwouden gekapt om er olie-palmplantages te vestigen. Daarbijworden talloze pas ontdekte soortenvernietigd, aldus milieudeskundigen.

Toen zij een lezing gaf over De plaatsen de functie van de mens in de natuur(zie Wake Up India van 1997-98), sprakAnnie Besant over de plaats en functievan de mens in de natuur, zoals zij zijnen zoals zij zouden moeten zijn, daardit verschillende zaken zijn. Zij geloof-de dat het de rol van de mensheid ineen verder ontwikkeld stadium is omde verantwoordelijkheid op zich te ne-men voor minder ontwikkelde schepse-len en hen vooruit te helpen – natuur-lijk in overeenstemming met het per-spectief van een ultiem spiritueel doel.Onder rechtstreeks bestuur van de Lera-ren werd aan de mens de leiding toe-vertrouwd over de lagere evolutie van de

planeet. Hij werd aangesteld als eensoort directeur of toezichthouderonder de spirituele hiërarchie van dewereld.

Of de lezer nu bereid is om de visievan Dr. Besant te aanvaarden en erover na te denken of niet, er moetaandacht worden geschonken aan hetfeit dat de mens zich niet als een soortoudere broer betoond heeft jegenslagere scheppingsvormen. Hij vertoontechter de neiging om dieren, plantenen alles op aarde ten eigen bate tegebruiken, waarbij hij hun noden enontwikkeling en het evenwicht in denatuur negeert.

Zoals recent is aangetoond in NieuwGuinea zijn dieren van nature onschul-dig, vol vertrouwen, zelfs vol genegen-heid en behulpzaam. Veel hondenvertonen bijvoorbeeld deze eigen-schappen, maar mensen hebben ma-nieren ontdekt om andere trekken bijsommige soorten honden en anderedieren in te prenten, waardoor zijveranderen; ze worden wantrouwend,woest en vijandig jegens de mens. An-nie Besant zegt hierover: Hij lijkt er niet


EchidnaDe gewone mierenegel (Tachyglossus aculeatus(Grieks: ‘gestekelde sneltong’)) is een eierleggendzoogdier dat voorkomt in Australië en Nieuw-Guinea. De mierenegel is verwant aan het vogel-bekdier en de vachtegels.

in geslaagd te zijn het laatste beetjebruutheid bij het wilde dier in te prenten.Die zal niet uit zichzelf op jacht gaantenzij hij honger heeft… Het is merk-waardig dat de liefde voor het doden alsvermaak lijkt toe te nemen met wat be-schaving wordt genoemd; een wilde inzijn laagste levensvorm jaagt alleen omte eten.

Het gevolg van de gewoonte van demens om op dieren neer te kijken enze slecht te behandelen is overal terwereld te zien: Alles wat van ons zouhebben kunnen houden, ontvlucht ons;alle schepselen van bossen en velden enwouden en oerwouden vluchten voor devoetstap van de mens. Wij horen nog welaf en toe over een paar plaatsen terwereld waar dit niet gebeurt en zeeliedenverhalen van nieuwe landen die zij be-zoeken waar onschuldige dieren zich omhen heen scharen, onbevreesd en nieuws-gierig.

Ongeveer honderd jaar nadat AnnieBesant deze woorden uitsprak is op-nieuw zo’n maagdelijk land, waarschepselen leven zonder angst of bui-tensporige woestheid – angst leidt im-mers tot woestheid – aangetroffen inNieuw Guinea en dat alleen al maakthet een beetje een paradijs.

Niet alleen zijn dieren bereid omvriendelijk te zijn tegen de mens, maarondanks de wreedheid die hen wereld-wijd wordt aangedaan vertonen zij vannature ook het verlangen om behulp-zaam te zijn. Mij kwam onlangs ter oredat de San Francisco Chronicle(15.12.2005) berichtte over een walvisdie verstrikt was in een web van strik-ken en lijnen die zich om haar hele lijfvastgesnoerd hadden, terwijl zij wor-stelde om zich drijvende te houden.Toen hij dit zag, meldde een visser ditaan een milieugroep en kwam er eenreddingsbrigade naar toe. De enige

manier om de walvis te redden wasdoor te duiken en het netwerk vantouwen om haar heen te ontwarren,hetgeen een paar uur duurde en watgevaarlijk had kunnen zijn voor deredders. Toen zij bevrijd was verteldende duikers dat zij ging rondzwemmenin wat vreugdevolle cirkels leken tezijn. Daarna kwam zij terug bij iedereduiker afzonderlijk en gaf hen eenzetje, ze duwde voorzichtig tegen henaan – zij bedankte hen! Sommigen vanhen zeiden dat het de meest ongeloof-lijke en prachtige ervaring in hun levenwas.

Veel minder dramatische voorbeel-den kunnen worden aangehaald vandieren die blijk geven van waardering,trouw en andere roerende eigenschap-pen in hun relatie met de mens, dievaak zo hard van hart is en zo ondank-baar. Zouden mensen niet eens, in hetlicht van moderne kennis, hun relatietot ‘lagere’ schepselen, dieren enplanten, opnieuw moeten bezien?

In bovengenoemde voordracht geeftDr. Besant ook commentaar op heili-gen die alle levende dingen liefhebbenen als vriend beschouwen. Onder henbevinden zich St. Franciscus van Assisien Indiase yogi’s die veilig door oer-wouden lopen waar tijgers en slangenverblijven. Zeer onlangs hebben demonniken van de Tijgertempel in deprovincie Kanchanaburi in Thailandzestien tijgers geadopteerd die zijgered hadden toen zij als welpen hunmoeders verloren. In het nummer van19 april 2006 van The Hindu, één vanIndia’s grootste dagbladen, stond eenroerende foto van een liefdevollemonnik met zijn armen rond tweevolwassen tijgers, tegenover een derde.Zij leven in vrede en vriendschap, watwaarlijk al onze relaties zou moetenkenmerken.


Ook zien wij veel voorbeelden in depers van dieren die andere schepselenhelpen of redden. Een waar gebeurdvoorval betreft een babynijlpaard datdoor de tsunami in een rivier in Keniaterechtkwam, in de oceaan uitkwam endoor de huizenhoge golven weer ophet strand werd geworpen. Het werdgevonden door boswachters, uitge-droogd en ‘ziek van verlangen naar zijnverloren moeder.’ Zij vervoerden hemnaar het Haller Park in Mombasa,waar hij bevriend raakte met eenreuzen mannetjesschildpad, wiensnaam in het Swahili (de plaatselijketaal) betekent ‘Oude man’. Toen hetnijlpaardje in de omheining werd los-gelaten, waggelde hij op de schildpadaf en het stel werd onafscheidelijk. Eénvan de ecologen van het park verteldehet persagentschap Reuters: Nadat hijwas weggedreven en zijn moeder waskwijtgeraakt, was het nijlpaard getrau-matiseerd; hij moest iemand zoeken alssurrogaatmoeder. Gelukkig kwam hij bijde schildpad terecht en kon hij zich goedhechten. Zij zwemmen, eten en slapensamen. Zulke banden hebben zelfsbestaan tussen katten en honden, diegezien worden als spreekwoordelijkevijanden.

Een ander nieuwtje uit Thailandvermeldt de vriendschap die ontstondtussen een kat van een jaar oud en eenvier jaar oude aap, die zowel moederals speelgenootje werd. Zij mochtenwonen in een tempel ten noorden vanBangkok, omdat zowel apen als kattentraditioneel welkom zijn geworden engevoed worden in tempels door mon-niken en bezoekers. Zulke vriend-schappen zijn er in overvloed, maarover het algemeen zijn wij niet bereidonze kennissenkring uit te breidendoor een goede verstandhouding aante kweken en affectie te hebben voormensen en diersoorten die niet op ons-zelf lijken.

Laten wij een poging doen om te be-seffen dat wij mensen deel uitmakenvan een groter leven dat dieren, plan-ten en zelfs mineralen omvat. Dan zalde dag snel aanbreken dat er gebeurtwat de bijbel aangeeft: Wolf en lamzullen samen weiden, een leeuw en eenrund eten beide stro en een slang zal zichvoeden met stof. Niemand doet kwaad,niemand sticht onheil op heel mijnheilige berg, zegt de HEER (Jesaja65:25).

Uit: The Theosophist, juli 2006Vertaling: A.M.I.


Theosofie is niet wat men in een of anderboek vinden kan. Wat daarin te lezen valt kanwel juist zijn, maar theosofie is de wijsheid

die opbloeit uit een besefvan Waarheid in haar totaliteit.

Sri Ram

De wetenschap vanspiritualiteit– Ianthe Hoskins

‘…Aarde en maan en zonAl wat is, geweest is of wat de tijd ooit zaloogstenBeweegt zich slechts weer naar huis,nadat het machtige werk gedaan is,Het vele naar het eeuwig Ene.’

(Clifford Bax, The Meaning of Man)

Zonder in historische details te tre-den die ruimschoots elders vastge-legd zijn, kan men stellen dat be-paalde gedachtenstromen, merkbaarin de huidige wereld, in hun oor-sprong of hun brede ontwikkelingzijn te herleiden als afkomstig uit detheosofische beweging.

De overeenkomsten tussen de grotewereldreligies zijn onder ontwikkeldemensen algemeen bekend geworden;de leer van reïncarnatie is een ge-accepteerd thema in de westerse lite-ratuur; het probleem van overleven isovergegaan van het gebied van popu-lair bijgeloof naar dat van academischonderzoek; symboliek, astrologie, te-lepathie en spirituele genezing wordenallemaal serieus bestudeerd en er be-staat daar inmiddels een significantehoeveelheid literatuur over; de wes-terse lezer kan nu direct toegang krij-gen tot het oosterse gedachtengoeddoor de vertalingen van vele heilige enfilosofische teksten en de commenta-ren erop.

Bovendien hebben individuele theo-sofen belangrijke bijdragen geleverdaan de vooruitgang op allerlei gebie-den zoals religie, wetenschap, kunst,literatuur, onderwijs, politiek en men-selijk welzijn. Het theosofisch gedach-tengoed heeft tot zulke diverse uit-drukkingsvormen geleid, dat we ge-makkelijk de beginselen uit het oog


Dit artikel is gebaseerdop de Blavatsky- lezing,gehouden tijdens dejaarlijkse conventie vande Theosophical Societyin Engeland op 28 mei1950, in de Besant Hall,Gloucester Place 50 teLonden.

kunnen verliezen waaraan zij trachtenuitdrukking te geven. Hoewel wij kun-nen profiteren van en inspiratie op-doen uit het terugkijken op het verle-den, is het van het grootste belang datwij voortdurend verder kijken dan hetoppervlakkige en voorbijgaande naarde essentiële elementen van het theo-sofisch systeem.

In dit fascinerende labyrint, waarinieder van de vele paden belooft ons teleiden naar het hart van het levens-mysterie, hoeven wij ons niet te verba-zen als verbijstering de boventoonvoert en de clou verloren gaat. Toch iser, van de vele leringen die door detheosofische beweging opnieuw ge-formuleerd zijn, één die, wanneer deverdraaiende fascinatie van anderewaarheden doorzien is, prominenttevoorschijn komt als de ene essentiëlewaarheid van de theosofie. Zij is tege-lijkertijd de basis van elke leerstelling,de sleutel tot elk probleem, de recht-vaardiging voor en het doel van elkezoektocht naar Waarheid. Zonder haarworden alle andere leringen alleenmaar speeltjes van het denkvermogen,betekenisloze en onsamenhangendefragmenten van een patroon dat zijnterugkerend thema kwijt is. Door haarwordt ieder feit belicht en betekenis-vol, en wordt de chaos van geïsoleerdebeetjes kennis tot een patroon vangeordende schoonheid. Het is de leervan de Eenheid van alle Leven. Waar-heen de leerling zich ook wendt opzoek naar een aanwijzing met betrek-

king tot de betekenis van het bestaan,altijd komt het principe van eenheidtevoorschijn met een indringendheiddie voldoende aangeeft hoe wezenlijkhet is. Het doordringt de geschriftenvan de grote religies; het is het centralethema van de mystiek, zijn aanwezig-heid wordt steeds meer geopenbaardin de ontdekkingen van de wetenschap.Eenheid, zo wordt verklaard, bestaater in het begin, want het is een axio-matisch kenmerk van het Absolute,‘het Ene Leven, zonder een tweede’.Eenheid wordt gezien als de verbin-dende kracht tussen de eindeloze veel-heid van vormen die gemanifesteerdzijn. Eenheid wordt gezien als het doelwaarin alle diversiteit zal oplossen.

Als de uiteenzetting van de theoso-fie een getrouwe weergave vormt vande aloude traditie, móet zij wel de een-heid van leven uitdragen als haar cen-trale en blijvende boodschap. Dus tref-fen we die lering aan in De GeheimeLeer, samengevat in de volgende be-woordingen: ‘De esoterische filosofieleert dat alles leeft en bewust is, maarniet dat al het leven en bewustzijn lijkt opdat van menselijke of zelfs dierlijke we-zens. Wij beschouwen het leven als ‘deene bestaansvorm’, die zich manifesteertin wat stof wordt genoemd of, zoals bijde mens, in wat wij geest, ziel en stofnoemen, die wij ten onrechte scheiden.De stof is op dit bestaansgebied het voer-tuig voor de manifestatie van de ziel, ende ziel is op een hoger gebied het voertuigvoor de manifestatie van de geest; dezedrie vormen een drie-eenheid die wordtsamengevat in het leven, dat ze alle door-dringt.’ ( I, p.79)

Wanneer de theosofische leerling zodwingend geconfronteerd wordt metde eenheid van het Zelf, voelt hij zichmisschien ongemerkt genoopt lippen-dienst te bewijzen aan de lering van


Altijd komt het principe van eenheidtevoorschijn met een indringendheid

die voldoende aangeeft hoe

wezenlijk het is.

Eenheid, waarbij hij de verklaring vande Aloude Wijsheid laat weerklinkenin de zin: Het Zelf is Een: ik ben DAT.

Voor hoeveel mensen is dit instem-men met het credo van het Ene echtermeer dan een mechanisch instemmen,uit respect voor de superieure wijsheidvan een aanvaarde autoriteit? Is hetvoor velen van ons zelfs wel een reële-re bewuste ervaring dan het feit dat deaarde om de zon draait of het feit datconcrete voorwerpen, zoals weten-schappers ons verzekerd hebben, nietsanders zijn dan onsubstantiële stra-ling?

Wij herhalen met onze lippen debeweringen die door wetenschappersgedaan zijn, maar van binnen blijvenwij er van overtuigd dat onze stoelensolide en plaatsgebonden zijn, nietzoals Galileo, die naar buiten toe zijngeloof in de beweging van de aardeherriep, terwijl hij tegen zichzelf zei:‘en toch beweegt zij.’ Als leken accep-teren wij de feiten van de wetenschapzonder kennis ervan of ervaring ermee,op gezag van deskundigen. Als gevolgdaarvan is ons geloof erin grotendeelssteriel en mist zij overtuigingskracht.Op soortgelijke wijze moeten we toe-geven dat de meerderheid van demensheid zich normaliter helemaalniet bewust is van het feit van eenheid.Terwijl wij misschien met onze lippenherhalen dat het Zelf Eén is, bevestigteen mentale gereserveerdheid het feitvan anderszijn en afgescheidenheid.

De ervaring van afgescheidenheid iseen essentiële voorbereiding voor hetbesef van eenheid. Waar absolute een-heid heerst, is er geen gevoel van ‘an-der’ en dus geen gevoel van ‘ik’; dien-tengevolge kan er geen bewustzijn vaneenheid zijn. De vonk van zelfbewust-zijn kan alleen geslagen worden tussenhet staal van het Zelf en de vuursteen

van het niet Zelf, vandaar de noodzaaktot dualiteit, de oppositie van tweepolen, als voorbereiding op het ont-waken van zelfbewustzijn.

Zoals het individu zich pas bewustwordt van zichzelf in de maatschappij endoor het kennen van anderen zoals hij-zelf’,1 zo krijgt het bewustzijn pas bete-kenis naarmate het afgescheiden is vanzijn invloedssfeer. Maar de toestandvan afgescheidenheid is niet meer daneen middel tot een doel. Als dat doeleenmaal bereikt is, moet het middelweggedaan worden, anders wordt heteen last en een belemmering op wegnaar verdere ontwikkeling.Krishnamurti zei: Het doel van het levenis het afgescheiden zelf, dat begon als eenindividuele vonk, kwijt te raken, en wan-neer u dat heeft gedaan, dan heeft zichde Waarheid binnenin u gevestigd enwordt u deel van de Waarheid, en bentuzelf de Waarheid2.

De hele mensheid is in meerdere ofmindere mate betrokken bij het pro-bleem van afgescheidenheid en aange-zien afgescheidenheid en lijden onver-mijdelijk samengaan, is de mens wan-hopig op zoek naar een oplossing voordat probleem. Nu richt de theosofie,de Wijsheid van het Ene, zijn aandachtonder de oppervlakte van exoterischewetten en leringen op die waarheid diewel het ‘geheim van de eeuwen’ ge-noemd is, namelijk de waarheid dat hetLeven Een is: ’U bent DAT’. Het biedtzijn zoekende geest het verenigdebeeld van een Plan, dat tegelijkertijdde oorzaak, het doel en de methodevan de reis van de mensheid aangeeft.

Theosofie is al vele malen gedefini-eerd, maar aangezien geen enkele de-finitie uitputtend is, mogen wij er vrije-lijk nog één aan toevoegen en sprekenover de ‘wetenschap van spiritualiteit’.Ten eerste moet theosofie, om haar


claim te rechtvaardigen als een weten-schap te worden beschouwd, zich latenzien als een systeem van kennis metbepaalde erkende karakteristieken,namelijk een werkgebied, een hoeveel-heid gegevens en een methode. Alseen systeem van kennis, is theosofie debewaarplaats van die drie grote waar-heden die absoluut zijn en niet verlorenkunnen gaan, maar die toch onuitge-sproken kunnen blijven omdat er geenwoorden voor zijn3, namelijk het feitvan het bestaan van Eén GoddelijkPrincipe dat aan alle dingen ten grond-slag ligt. Dit is het feit van de godde-lijkheid en de daaruit voortvloeiendeonsterfelijkheid van de menselijkegeest en het feit van de alomtegen-woordigheid van wetten en rechtvaar-digheid. Het werkgebied van theosofieis zo groot als het leven; het omvat allevormen, alle tijden, alle processen, ende geest die erbij betrokken is. Dehoeveelheid gegevens ervan bestaatniet alleen uit die traditionele leringenover de mens en het universum diebehouden zijn gebleven uit aloudetijden, maar uit alle opeenvolgendeontdekkingen van waarheid, in elkeafdeling van menselijke activiteit.Hiermee wordt het oorspronkelijkekader voortdurend verder ontwikkelden uitgebreid.

De methode van theosofie is denauwkeurigste en meest veeleisendevan alle wetenschappelijke technieken,want het is niets anders dan de ontwik-keling binnen de mens zelf van de ver-mogens van rechtstreekse waarnemingop ieder zijnsniveau. Nu is spirituali-teit, strikt genomen, hetgene dat be-trekking heeft op de geest. Maar geestis leven en leven is één. Daarom wordtware spiritualiteit gezien als ’het zelf-bewuste van het Zelf, de realisatie vanhet Ene in het vele, van het Leven in

de vormen’. Als mystiek correct gede-finieerd is als de kunst van de eenwor-ding met de werkelijkheid, kan theoso-fie er aanspraak op maken de weten-schap te zijn van eenheid met de reali-teit, hetgeen de wetenschap van spiri-tualiteit is.

Men kan echter staande houden datware wetenschap de kennis is die uit-nodigt om toegepast te worden. Als datzo is, dan is de aanspraak die theosofiemaakt op de titel wetenschap ruim-schoots gerechtvaardigd, want door demens het idee voor te leggen van eenPlan achter het universum, biedt hetalle mensen de middelen om deel tehebben aan het Plan en om kennis inhandelen om te zetten. Want kennisvan het Plan is wetskennis en wets-kennis geeft de macht die ook te ge-bruiken. Wanneer nu de mens bewustdeelneemt aan dit proces, zet hij depolsslag van de evolutie als het wareom van een rekenkundige naar eenmeetkundige rij. Zijn kennis van hetPlan stelt hem in staat om een stuk afte snijden van de weg naar de oplos-sing van het probleem van afgeschei-denheid, en om de inspannende wegvan vallen en opstaan met de bijko-mende pijn te omzeilen.

Er is wel gesuggereerd dat het doelvan een carrièretraining is ‘het ver-kleinen van de onhandigheidscoëffi-ciënt’. Hetzelfde doel wordt bereiktdoor de studie van het Plan van evo-lutie en de wetten waarmee dit werkt.Want door het verhelderen van de aardvan de illusie die de menselijkewaarneming beperkt, geeft theosofieonmiddellijk het vermogen om te over-winnen. Door de aard van het werkvast te stellen dat gedaan moet wordendoor het leven op de reis door veel-heid, bespoedigt dit de voltooiing er-van.


De illusie is afgescheidenheid. Hetwerk is de vernietiging van die illusie.Aangezien de kern van het probleemin de mens ligt, in de identificatie vanzijn bewustzijn met de persoonlijkheid(het instrument waardoor zelfbewust-zijn bereikt wordt) is zijn essentiëletaak niets minder dan de vernietigingvan de persoonlijkheid. Totdat hij weetdat het leven in hem, dat het Zelf is,onafhankelijk is van welke van zijn tij-delijke associaties maar ook, heeft hijde illusie van afgescheidenheid nietoverwonnen. De persoonlijkheid is debelichaming, de apotheose, van de gro-te ketterij. De bestudeerder van spirit-ualiteit wordt dus in diverse termen,maar met een eenduidige boodschap,herhaaldelijk gewaarschuwd over denoodzaak om het persoonlijk levenvolledig los te laten, als voorwaarde tothet realiseren van het leven van degeest.

Zolang de mens zich vastklampt aanzijn persoonlijk leven en zijn eigen be-langen stelt boven die van anderen,ontkent hij de eenheid van leven. Waarhet Zelf erkend wordt als het Ene, zijniemands belangen namelijk in gelijkemate de belangen van ieder ander.Daarom is het liefhebben van onzenaaste als onszelf de enige manier vanleven die consistent is met het erken-nen van eenheid. Daarom is liefde, hetgevoel van volmaakte identificatie meteen ander, het vervullen van de wet.Het leven van spiritualiteit is het levendat geleefd wordt alsof eenheid eenfeit is.

Is het mogelijk om in een paar woor-den uit te leggen wat de praktische uit-komst is van een studie in de weten-schap van spiritualiteit? In alles wathet persoonlijk leven betreft is er niet

meer nodig dan de aanwijzing te vol-gen die gegeven wordt in Aan de voetenvan de Meester: precies te doen wat ergezegd wordt, te leven alsof eenheideen feit is en onze broeder lief te heb-ben als onszelf.

H.P. Blavatsky schrijft in De Sleuteltot de Theosofie: Als u mij vraagt hoe wijtheosofische plicht praktisch verstaan enmet het oog op karma, kan ik u ant-woorden dat het onze plicht is om zondermorren tot de laatste druppel op te drin-ken wat de levensbeker voor ons in-houdt, om de rozen van het leven alleente plukken voor de geur die zij aan an-deren kunnen afgeven, en zelf slechtstevreden te zijn met de doornen, als vandie geur niet kan worden genoten zonderiemand anders ervan te beroven4.

De wetenschap van de spiritualiteitmaakt zowel de problemen van hetmenselijk leven begrijpelijk, alsook depogingen van individuen en groepenom een bevredigende oplossing ervoorte vinden. De aloude wijsheid stelt dathet Leven Eén is, maar de mens, in devallei van de schaduw, ziet alleen veel-heid en gaat van dood naar dood. Inafgescheidenheid en pijn raapt hij devrucht van de individualiteit; alleendoor verzaking en liefde zal hij deWijsheid van het Zelf kunnen ver-zamelen.

Noten:1. Sean Aqui, The Evolution of Religion,Vol I, p.2312. Mark P. Shea, By What Authority?3. C.W. Leadbeater, An Outline of Theoso-phy, p. 154. H.P. Blavatsky, De Sleutel tot de Theo-sofie, p. 213.

Uit: Insight, januari/februari 2002Vertaling: A.M.I.


Een eigen weg– Trân-Thi-Kim-Diêu

Ieder van ons heeft tot op zekerehoogte levenservaring. Ook al ver-schillen de omstandigheden al naargelang onze achtergrond, wij hebbenallemaal kennis gemaakt met lijden,teleurstelling, wanhoop, plezier, eniggeluk en misschien vreugde. Alstheosoof heeft ieder van ons iets tedoen in de wereld; toch is er hetgevoel dat wij, terwijl wij in de we-reld leven, er toch niet helemaal inhoren. Het lijkt alsof de glitter vande wereld voor ons niet dezelfdeglans heeft als voor mensen die vol-komen in de wereld leven en er inthuis horen.

Dat wij leden zijn van de TheosophicalSociety (TS) geeft ons niet het rechtom ons superieur te voelen. Evenminkrijgen wij er meer voordeel door dande rest van de mensheid. Het sugge-reert echter dat wij een leven aan hetzoeken zijn dat betekenis heeft; dateen betekenisvolle manier van levenieder van ons vroeger of later op hetspirituele pad brengt. Het verschil ligtin het feit dat wij zoeken naar een ma-nier van leven die de moeite waard is.

In het boekje Aan de voeten van deMeester lezen wij:

Er zijn in de hele wereld maar tweesoorten mensen - zij die weten en zij dieniet weten; en op deze kennis komt hetaan. Welke godsdienst iemand belijdt, totwelk ras hij behoort – deze zaken zijnniet van belang; wat werkelijk telt is dezekennis – de kennis van Gods plan voorde mensen. Want God heeft een plan, endat plan is evolutie.

Hier staat het woord ‘God’ niet vooreen persoonlijke God; het betekent dediepste natuur van wat bestaat. Wijkunnen dit ‘het goddelijke’ noemen.De theosofische literatuur heeft hetveelvuldig over de kennis van het god-delijk plan van evolutie: het is de ken-


Mevrouw Trân-Thi-Kim-Diêu is voorzittervan de EFTS (EuropeseFederatie van de Theo-sophical Society). Zijschrijft en houdt voor-drachten over theosofie.

nis van de spirituele ziel, het Ene Zelf,dat aan de mensheid de toekomst vande menselijke ziel openbaart, die glo-rieus en grenzenloos is.

De Stem van de Stilte heeft het overdrie hallen: de hal van onwetendheid,de hal van lering en de hal van wijs-heid. Op dit moment leeft de mensheidin de eerste hal, die van onwetendheid,waarbij de grootste onwetendheid isdat men niet weet dat men onwetendis! De meeste mensen zijn namelijkonwetend, maar zij weten niet eens datzij dat zijn en er is, ironisch genoeg,een onbewuste zekerheid dat men wélweet. Door te erkennen dat men on-wetend is, kan men gaan zoeken naarkennis en die uiteindelijk verwerven.

Meer dan eens noemt de leraar inHet Kroonjuweel van Onderscheidings-vermogen (Vivekachudamani) de zoe-ker een ‘wijs man’. Spirituele zoekerszijn inderdaad een soort wijze indivi-duen; zij hebben hun onwetendheidingezien en daarom trachten zij daariets aan te doen door spirituele lerarenom instructie te vragen. De daad vanhet vragen om instructie getuigt van debereidheid om te leren.

Wat moet men nu leren en hoe? Wekunnen allerlei vaardigheden aanleren,zoals de technische vaardigheid omeen auto of een vliegtuig te besturen ofeen computer te gebruiken. Hiertoedient men enige moeite te doen en opandere vlakken enige offers te bren-gen. Dit maakt deel uit van de metho-de. De vereisten kunnen niet gene-geerd of verwaarloosd worden als wede verlangde vaardigheid willen ver-werven. Het leren van technischevaardigheden is eindeloos naarmate detechnologie evolueert en nieuwereapparaten oplevert die de nieuwsgie-righeid van het menselijk denkvermo-gen prikkelen. Zo gaat het ook bij het

vergaren van informatie. Wij leven ineen wereld van informatie waar mil-jarden megabytes informatie de aarderondgaan. Naarmate het informatie-netwerk dagelijks breder en complexerwordt, kan men erin verstrikt raken alsmen zich daarvan niet bewust is. Aan-gezien wij in de wereld leven kunnenwij geen afstand doen van al die vaar-digheden. We moeten het steeds maarverwikkeld zijn in het vergaren vaninformatie en het aanleren van nieuwevaardigheden echter wel inperken,tenzij we onverschillig zijn voor onzespirituele evolutie. Dit is een zaak vanonderscheidingsvermogen waaroveralweer Aan de voeten van de Meesterwaardevolle raad geeft:

Hoe wijs je ook al mag zijn, op dit Padheb je nog veel te leren; zoveel dat ookhier onderscheidingsvermogen nodig is,en je moet zorgvuldig bedenken wat demoeite van het leren waard is. Alle ken-nis is nuttig, en op een dag zul je allekennis bezitten; maar zolang je er slechtseen deel van hebt, zorg er dan voor dathet ’t nuttigste deel is.

Wat is het nuttigste deel van kennis?Dat hangt af van de motivatie van deleerling. De keuze van wat het nuttig-ste is wordt gemaakt volgens watiemand definieert als “de moeitewaard om te leren”. Voor iemand diehelemaal in de wereld staat en wiensmotivatie gebaseerd is op egoïstische,materialistische doelstellingen, zal debelangstelling gericht zijn op meerweelde en macht. Voor iemand die inde wereld leeft, maar er geen deelmeer van uitmaakt, kan de motivatievolkomen verschillend zijn, omdat ervoor hem ‘grotere dingen zijn danweelde en macht, dingen die echt zijn enblijvend.’

Maar wat zijn deze dingen die echtzijn en blijvend? Hoe kan men daar


ook maar het geringste idee van krij-gen als men nog steeds betoverd wordtdoor datgene wat onwerkelijk is? Delevenswijze, de denkgewoonten, deroutinehandelingen, alles wat gevormdwordt door wereldse tendensen enegoïstische motieven, zijn wolken dieeen heldere visie op wat werkelijk isversluieren. De wereld waarin wij levenis een wereld van schijnbaarheden (ap-pearances). Tenzij wij kunnen zien watachter die verschijningen ligt, kunnenwij nooit een visie krijgen op het wer-kelijke. Eén van de Mahatma’s weeserop dat één van de grootste moeilijk-heden bij hun taak van het onderwijzenvan leerlingen was ervoor te zorgen datzij leerden zich te ontdoen van hunafhankelijkheid van verschijningen.Om dat te bereiken moeten de leer-lingen eerst het geleerde teniet doen(“ontleren”, unlearn).

Conditionering komt voort uit watwij de achtergrond noemen, uit ras-sencultuur, familieopbouw, intellec-tueel onderricht en religieuze opvoe-ding. Al deze kenmerken lijken oplaagjes van kunstmatige kleuren die ophet natuurlijke hout geschilderd zijn,dat de fundamentele natuur van eenindividu vormt. Wanneer men begintde achtergrond te ontleren, begint mende conditionering op te heffen.

Aanvankelijk kan men beseffen datdatgene waarvan men als vanzelfspre-kend aannam dat het werkelijk was,niet werkelijk is. We kunnen ook be-seffen dat wat wij belangrijk achtten,niet belangrijk is. Het hele proces is alshet één voor één verwijderen van delagen kunstmatige verf om het natuur-lijke hout van het echte Zelf te ontslui-eren. Het komt overeen met het mo-ment dat onze visie verandert en ereen bredere invalshoek ontstaat meteen nieuwe blik op het leven.

Het veranderen van onze visie is nietalleen een zaak van zelfaanpassing aanomstandigheden. Dit zou alleen maarschranderheid kunnen zijn, om demoeilijkheden in het leven te omzeilen.Een veranderde visie betekent ookgeen compromis, maar als rechtstreeksgevolg vallen schaalverdelingen vanwaarde de één na de ander uiteen enworden vervangen door belangrijkeredie van meer waarde zijn. Dit kanlange tijd doorgaan, totdat de schaaldie gebaseerd is op universele deugdengevonden en volledig geaccepteerd isals het ultieme criterium voor onsdenken, spreken en handelen. Het-zelfde gebeurt met denkbeelden ennoties, die ‘dingen’ zijn. Ofschoongedachten subtieler zijn dan materiëlevoorwerpen, zijn ze niettemin ‘dingen’op het toneel van manifestatie. In hetleerproces worden gedachten vervan-gen door diepere die voortkomen uitdieper begrijpen. Als dit begrijpen juistis, verschilt het niet van innerlijke visieof inzicht.

Inzicht zal natuurlijkerwijs leiden totjuiste motivatie en uiteindelijk tot hetwegvallen van motivatie. Dit komtdoordat motivatie getuigt van het zelf,terwijl onzelfzuchtige handeling nood-zakelijkerwijs zonder motief is. Inzichtzal de oprechte leerling verder leidennaar het onderscheiden van de aardvan handeling zelf.

Het veranderen van visies, het ver-fijnen van noties, oprecht handelen,dat alles is het gevolg van leren. Opeen subtiel niveau kan men zeggen datdit leren het spirituele leren is dat ookhet reinigen van de innerlijke mens is.Met andere woorden, dit leren is zui-vering. Wanneer het de vorm aan-neemt van onderzoek naar de aard vanwat bestaat, door bespiegeling en me-ditatie, helpt het de leerling het ware


Zelf te ontdekken. Zo schrijdt deleerling voort, stap voor stap, vanuithet onwerkelijke naar het werkelijke.

De weg van het onwerkelijke naarhet werkelijk is niet een glad gepla-veide weg waar schaduwrijke onder-komens klaarstaan om de vermoeidereiziger te verwelkomen. De reis vanhet onwerkelijke naar het werkelijke isniet automatisch een veilige reis, zoalsvaak gezegd, gehoopt en verwachtwordt. Integendeel, het is een gevaar-lijke reis waar de reiziger niet altijdongedeerd doorheen komt. Hij kanzelfs omkomen voordat hij de reisvoltooit, omdat de valkuilen even tal-rijk zijn als de zwakheden van de rei-ziger: de grootste vijand die de reizigerheeft is zichzelf. De valkuilen die ge-noemd worden in Licht op het Pad zijnambitie, verlangen naar leven, verlan-gen naar comfort en sensatie, gevoelvan afgescheidenheid en behoefte aangroei. Deze moeten, volgens het adviesallemaal ‘gedood worden’. Bovendienkan trots als de ergste belemmeringgenoemd worden. Trots heeft eenbreed scala aan vormen, van het rauwetot het subtiele. Zij maakt dat iemandhet gevoel heeft dat hij beter is danieder ander, zoniet de allerbeste. Zijfluistert de trotse mens arglistig in datde hele wereld voor hem zou moetenbuigen; dat hem speciale aandacht ver-leend moet worden. In zijn ogen is hetzonneklaar dat de zaken moeten ver-lopen zoals hij dat wil, aangezien hijhet beter weet dan ieder ander. Demeest welsprekende illustratie hiervanis te vinden in de persoonlijkheid vande heer Hume, die door één van deMahatma’s werd beschreven als een‘monument van trots’. De heer Humevroeg de Meesters om instructie, maarin zijn achterhoofd geloofde hij dat hijbeter wist dan zij hoe hij instructie

moest geven en aan wie. Wij allen zijnin het dagelijks leven misschien ‘kleine’Humes en we kunnen dit onthullendoor eerlijke en scherpe zelfobservatie.

Het Pad betreden betekent niet meerterugkeren naar de Hal van Onwetend-heid, maar trachten verder te gaannaar een groter begrijpen. Elke valkuilkan beschouwd worden als een stap dieal overwinnend genomen moet wor-den, totdat de laatste valkuil gepas-seerd is. Dit keerpunt is slechts eendaad van wil, om te besluiten om onzeziel niet richtingloos van leven naarleven te laten ronddrijven. Het betre-den van het Pad komt overeen met hetogenblik waarop men zijn leven en zijnlotsbestemming in handen neemt enweerstand biedt aan de stormen dieveroorzaakt worden door onze onwe-tendheid of door voorbije handelingen,die ons heen en weer werpen in deoceaan van ‘worden’ of samsara(Ganesha: samsara = rondgang,kringloop van geboorten; de stroomvan het eeuwig worden). Wanneer dezebeslissing om onze lotsbestemming ineigen hand te nemen is genomen enmen de volharding heeft om bij dezebeslissing te blijven, dan pas begint hetspirituele pad. Niet eerder.

Het Pad is het pad van leren endienstbetoon. We verlaten de Hal vanOnwetendheid en overschrijden dedrempel die leidt naar de Hal vanLering. Terwijl hij leert wordt de leer-ling ervoor gewaarschuwd dat hijhoofdleren (head-learning) moet on-derscheiden van zielenwijsheid (soul-wisdom), zoals gemeld in De Stem vande Stilte (111-113):

Leer, alvorens uw eerste stap te doen,het echte van het onechte te onderschei-den, het steeds voorbijgaande van hetsteeds blijvende. Leer bovenal verschil temaken tussen verstandelijke kennis en


Wijsheid van de Ziel, tussen de leer vanhet ‘Oog’ en die van het ‘Hart’.

Onwetendheid is als een gesloten vatzonder frisse lucht; de Ziel, als eenvogel die erin gevangen zit…

Maar zelfs onwetendheid is beterdan verstandelijke kennis zonder Wijs-heid van de Ziel om haar te verlichtenen te leiden.

Hoofdleren alleen is kunstmest voorde groei van trots. Het blaast het ge-voel van afgescheidenheid op en ver-groot het persoonlijk ego. Alle warespirituele leraren hebben hun leerlin-gen gewaarschuwd tegen de gesel vande trots. Tot de laatste stap aan toe kantrots een potentiële oorzaak zijn vaniemands val. De leerling moet eenvoortdurend oog inwaarts gericht hou-den om te voorkomen dat trots gevoedwordt en blijven opletten om deze ‘uitte roeien’, als een ziekte van de ziel.

De waarschuwing in De Stem van deStilte luidt (26): In de Hal van Leringzal uw Ziel de bloesems van het levenvinden, maar onder iedere bloem eenopgerolde slang.

Het zou kunnen betekenen dat lerende belofte inhoudt van kennis, maarwanneer kennis een bepaald succes-niveau bereikt, ligt daarachter het ge-vaar van zelfliefde, zoals een slang diealtijd ligt te wachten om een dodelijkebeet te geven.

Nederigheid is als een beschermendschild. Daarom adviseert De Stem vande Stilte (161 en 162):

Wees nederig als u tot Wijsheid wiltkomen.

Wees nog nederiger als u Wijsheid hebtverworven.

Leren is eindeloos; zo ook het Pad.Maar zoals gezegd, wanneer het procesop zich goed is, zal het toegang geventot inzicht, als een prelude, een voor-loper van wijsheid. Die wijsheid is hetinnerlijk licht dat de weg van de leer-ling verlicht naar de ontdekking vanhet goddelijk plan dat het plan vanevolutie is.

Zoals ik het zie is dit pad hetzelfdeals de weg die Blavatsky beschreef als‘steil en doornig, een weg die leidt naarjuist het hart van het universum.’ Deverklaring van de ziener, J. Krishna-murti, die bevestigt dat ‘waarheid eenland zonder paden’ is, is geen ontken-ning van de weg van HPB, zoals hetmisschien in eerste instantie lijkt.Mocht er namelijk enige weg zijn naarde waarheid, dan moet dat pad nood-zakelijkerwijs leiden naar het hart vanhet universum, dat ook het hart is vanhet Ene Zelf. Dit kan echter geenvooraf ontworpen pad zijn. Is er feite-lijk enig ander pad te gaan dan dat paddat het universele pad is en toch tege-lijkertijd een eigen pad is? Hier ver-wijst De Stem van de Stilte opnieuwnaar een antwoord (58): U kunt het Padniet begaan, voordat u het Pad zelf bentgeworden.

Uit: The Theosophist, december 2004Vertaling: A.M.I.

NB: De Nederlandse vertaling van decitaten uit De Stem van de Stilte komtuit Drie Wegen, één Pad (UTVN).


Parsifal van Wagner(deel 1 van 3)

– Alan Senior

InleidingRichard Wagners Parsifal is, sinds deeerste opvoering in juli 1882, aanheel veel (soms zeer spottende)kritiek onderhevig geweest, hoewelde componist het als zijn mooisteschepping beschouwde, naast DieRing des Nibelungen, en ernaar ver-wees als een ‘Heilig Drama’.Friedrich Nietzsche noemde hetwerk ‘christendom gearrangeerdvoor Wagnerianen’ (maar hij liet zijnwaardering elders blijken, zoals wenog zullen zien). H. P. Blavatsky, diehet nooit opgevoerd zou zien, wasvernietigend in haar commentaar ennoemde het ‘buitengewoon kinder-achtig’ (H. P. Blavatsky: Collected

Writings, IV, p. 328).

Onlangs bedacht een rechter in Miamieen nieuwe manier om overtreders diehun autoradio’s te luid laten klinken testraffen: hij veroordeelt ze tot het bij-wonen van een opera-uitvoering!Rechter Swartz kiest nooit een operadie past bij de misdaad, want dan zouhij volgens zijn zeggen ongenadigeWagneriaanse doses vergeldend on-gemak, ellende en verveling, zoalsParsifal, moeten voorschrijven. Helaasis dat de mening van talloze mensendie nog nooit goed naar Wagner ge-luisterd hebben, zoals Mark Twain dieeen keer opmerkte: Mij is verteld datWagners muziek beter is dan het klinkt.

Anderen hebben de componist be-rispt om zijn notoire racisme en zienParsifal met zijn thema van zuiverheidals ‘een verhandeling over Arischezuiverheid met de graalridders alsvoorboden van Hitlers stoottroepen’,ook al zijn de graalridders monnikenen geen soldaten en vind je geen spoorvan militarisme in de muziek (er isgeen ‘Horst Wessel lied’ te bekennenin de partituur). Daarnaast zien som-


Alan Senior geeftwereldwijd lezingenover kunst, muziek entheosofie en is uitgevervan Circles, hettijdschrift van de Theo-sophical Society inSchotland.

mige feministen het vrouwelijk person-age Kundry als half dienstmeisje, halfverleidster, en helaas is dit nog altijdvoor veel mannen het ideaalbeeld vande vrouw. Ik hoop echter in deze serieartikelen aan te tonen dat deze criticiallemaal ‘de plank hebben misgesla-gen’ en dat het muziekdrama – Wag-ners grootste en stralendste compositie– ons een rijkdom aan esoterische le-ringen verschaft. Er is wel eens gezegd,en ik weet niet in hoeverre dat waar is,dat er meer boeken geschreven zijnover Wagner dan over welke anderehistorische figuur ook, met uitzonde-ring van Jezus Christus en Napoleon.Onder die wetenschappelijke werkenzijn er slechts enkele die gedetailleerdonderzoek doen naar de esoterischeinhoud van zijn muziekdrama’s; nogminder noemen ze zijn plannen vooreen zesjarige esoterische muzikaleopleiding of proberen ze de diepereocculte betekenissen toe te lichten dieje in Parsifal kunt vinden.

We zullen beginnen met te kijkennaar Wagners bronnen. De belangrijk-ste graalromans werden geschreven inde tweede helft van de twaalfde en dedertiende eeuw. Daaruit is geen sa-menhangend ‘verhaal’ van de HeiligeGraal te voorschijn gekomen, maarhieronder volgt een algemene schetsvan de gedeelde inhoud.

Een mysterieuze, leven schenkendekelk wordt bewaakt in een kasteel datmoeilijk te vinden is. De eigenaar vanhet kasteel is ofwel verlamd of ziek envaak is het omringende land onvrucht-baar en kaal. De eigenaar kan alleengenezen worden als een ridder hetkasteel vindt en, na een geheimzinnigeprocessie te hebben gezien, een be-paalde vraag stelt. Als hij bij deze op-dracht faalt, zal alles bij het oude blij-ven en moet de zoektocht opnieuw

beginnen. Na omzwervingen en avon-turen (waarvan er veel zijn die betrek-king hebben op gebeurtenissen die dejonge held in eerste instantie niet be-grijpt), keert de ridder terug naar hetkasteel en stelt de vraag die de koninggeneest en het land weer vruchtbaarmaakt. De heldhaftige ridder volgt degewonde koning op als bewaker vanhet kasteel en van alles wat daarin is.

Wolfram von Eschenbach schreefzijn beroemde epische gedicht Parzifalrond 1205 – misschien voor een be-schermheer die op kruistocht ging,misschien voor een of andere adellijkedame – en hij beschrijft de Graal alseen kostbare, uit de hemel gevallensteen, die je zou kunnen beschouwenals het ego- bewustzijn of het ontwakenvan het denkend beginsel in de mense-lijke evolutie. Wolfram geloofde dat deGraal, en trouwens de meeste symbo-len, het beste werken wanneer je zegrotendeels ongedefinieerd laat, zodatverschillende mensen zich er op ver-schillende manieren mee kunnen ver-eenzelvigen; zo wordt in dit werk deGraal niet genoemd als de kelk diegebruikt werd om het bloed vanChristus op te vangen. De Graal kanook in verband gebracht worden metde Steen der Wijzen in alchemistischegeschriften. Zo is ook de Schotse Steenvan het Lot (Stone of Destiny) één vande vele soorten bijzondere stenen dieverbonden zijn met bepaalde overtui-gingen; Schotlands legendarische zie-ner Coinneach Odhar, die aan hetBrahan Castle verbonden was, wasbijvoorbeeld in staat de toekomst tezien door een gat in zo’n steen die hemgeschonken zou zijn door de feeën.

Er is dus een grote verscheidenheidaan verschillende versies van de le-gende, maar in al die versies is deGraal een mystiek, magisch voorwerp,


of het nu een gouden schotel is of eengrote ketel (die in Keltische verhalenonbeperkte overvloed opleverde), eenmet juwelen bezette kelk, of een hei-lige steen. De Keltische ketel des over-vloeds lijkt ook op het vat uit de Eleu-sinische mysteriën die gevierd werdenin de buurt van Athene, waarbij ieder-een die eruit dronk gemakkelijkBradhna ofwel de Keltische plek vanglorie (Hemel) bereikte. Een anderebeker van transcendentie wordt inverband gebracht met het vedischesoma, een inwijdingsdronk die leiddetot goddelijke gnosis of verlichting.Anderen geloven dat het land zelf eensoort Graal is, waartoe heilige plaatsenbehoren zoals Iona en Glastonbury inEngeland.

Toen de Graal tot de beker werd diedoor Joseph van Arimathea gebruiktwerd om het bloed van Christus op tevangen bij de kruisiging, veranderde dehele betekenis, in Wagners woorden, in‘Graalbewustzijn’: het goddelijk Zelf ofatma- buddhi, gezuiverd en verlost. Nuwerd de beker het machtigste symboolvan zuiverheid, het einddoel voor hendie zich op het goddelijk pad begeven.Von Eschenbach voerde de Tempelier-ridders op als de enigen die het waardwaren om de Graal te bewaken. Latereversies, beïnvloed door de Cisterciën-zer abt Bernard van Clairvaux (een vande stichters van de orde van de Tempe-liers) presenteerden het zoeken naarde Graal als een zoeken naar een mys-tieke vereniging met God. Kennis, zui-vere liefde en opoffering zijn de eigen-schappen die horen bij de ziel en diehun objectieve equivalent vinden in delegende van de Graal. Zo schenkt deGraal lichamelijke kracht en gnosisaan de bewakers ervan – innerlijkekennis die leidt tot toewijding, devotie,nederigheid en zelfopoffering. Het

verhaal wordt niets minder dan eeninwijdingsspeurtocht naar het innerlijkZelf, om ons compleet te maken, ge-integreerd en in staat om het even-wicht te herstellen dat zo bitter nodigis in de hedendaagse gefragmenteerdewereld. Het rijk van de Graal is nieteen locatie in tijd of ruimte en deGraal zelf is niet een aards voorwerp,maar iets spiritueels in ieder mens, debron des levens. Het vinden van dezesteeds veranderende Graal betekentdat je diep in jezelf moet zoeken en zolangs een persoonlijke weg in contactmoet zien te komen met de Godheid.

Intussen denken psychologen ensommige dichters vaak dat de gewondekoning en het desolate onvruchtbareland rondom hem een metafoor zijnvoor het gebrek aan evenwicht tussenhet mannelijke en het vrouwelijke –een symbool voor het ontbrekende ofverwaarloosde goddelijke vrouwelijkeelement in de westerse cultuur. Vrou-wen worden in de legenden absoluutgeschetst als Graaldragers, dus hetherstellen van het vrouwelijke elementin ons collectief onbewuste is hedenten dage voor iedereen in de westersebeschaving een belangrijk doel. Zijnbovendien onze oorlogen en de toene-mende schade aan het milieu, de kli-maatverandering, enzovoorts, niet sy-noniem met een spirituele woestenij?Kunnen wij onze vervuilde en ontwijdeaarde herstellen of is het te laat? Dat isprecies de vraag die de leidende poli-tici in de wereld op dit ogenblik stellenen het herstellen kan alleen gebeurendoor een gemeenschappelijke inspan-ning door alle naties op aarde. Hebbenwe de collectieve wil om dat te doen?Als het ons lukt dan zou dat kunnenleiden tot een waarlijk verenigde pla-neet en een verhoogd bewustzijn ineen verdeelde mensheid.


Het muziekdramaRichard Wagner was al eerder in zijncarrière van plan om twee muziek-drama’s te schrijven: Jezus van Naza-reth rond 1840 en Die Sieger (De Over-winnaars), dat hij uiteindelijk schetstein 1856 en dat speelde in India in detijd van de laatste reis van de Boeddha,vóór zijn uiteindelijke verlichting.Geen van beide werken werd voltooid,maar elementen uit beide werken ko-men voor in Parsifal, waarbij de zuivereAnanda (heldin uit Die Sieger) ‘de on-schuldige dwaas’ Parsifal wordt. Menzegt dat Ananda de naam is van defavoriete leerling van Gautama (voorzover het hebben van favorieten über-haupt mogelijk is bij iemand die dichtbij de staat van verlichting is) en denaam betekent ‘zaligheid’, ‘vreugde’, of‘geluk’. De heldin zou eerst Prakritigenoemd worden. In de Indiase filo-sofie staat dit voor de oorspronkelijke,scheppende materie, de bron en basisvan de materiële kant, de substantie-zijde van het gemanifesteerde heelal.Zij en Maria Magdalena in het uitein-delijk niet verschenen muziekdramaJesus von Nazareth werden samenge-bracht in het personage van Kundry inParsifal die daarmee symbool stondvoor dit occulte beginsel van materie.Er is ook een verwijzing naar haarvorige incarnaties wanneer de leidenderidder Gurnemanz zegt: Zij leeft hiernu, misschien geïncarneerd om boete tedoen voor een of andere zonde uit eeneerder leven… Nu doet zij boete doordaden die weldadig zijn voor onzeOrde…zij dient ons en daardoor helpt zijzichzelf.

Wagner geloofde dat de conventio-nele opera gedegenereerd en opper-vlakkig was geworden, ‘hol vermaak,slechts theatraal vertoon’ zoals hij hetnoemde. Hij was ook van mening dat

Kunst – poëzie, schilderkunst en bo-venal muziek – een zuiverder tolk vande ziel was dan de kerk of staat ooitkon zijn en door kon dringen tot vérvoorbij welke vorm van dogma danook. Met deze overtuigingen in hetachterhoofd was hij vastbesloten omeen kentering teweeg te brengen, deopera opnieuw uit te vinden als eenserieuze vorm van kunst. Hij keekterug naar de tijd van de oude Grieksedrama’s en hij voelde dat hij door ditnieuwe concept van het muziekdramain staat zou zijn de weg te wijzen naarde muziek van de toekomst en zelfs demaatschappij ertoe zou kunnen bren-gen om zichzelf beter te begrijpen.

Uit het geplande muziekdrama DieSieger kunnen we afleiden dat Wagnerhet boeddhisme serieus bestudeerde,zoals ook uit zijn brieven duidelijkwordt, waarin hij schrijft dat hij hetidee van nirvana in gedachten had bijhet componeren van Tristan und Isolde,dat ook een drama van inwijding enhet ontwaken tot vol bewustzijn is (NBGanesha: nirvâna = uitdoven van hetbesef van afgescheiden bestaan. Vol-gens het mâhâyana de ontplooiing vande eindeloze mogelijkheden van deinwonende buddha- natuur). Wagnerschetste zelfs een boeddhistisch eindevoor Der Ring, met Brunhilde die nir-vana bereikt, maar uiteindelijk ver-anderde hij dat slot. Aan zijn intiemevriendin Mathilde Wesendonck, diewaarschijnlijk ook ooit zijn maîtressewas, schreef hij: Ik ben ongewild eenboeddhist geworden en bij een anderegelegenheid zegt hij: Alleen het diep-zinnig onder woorden gebrachte denk-beeld van reïncarnatie zou mij enigetroost kunnen bieden, aangezien dieovertuiging laat zien hoe alles uiteinde-lijke volledige verlossing kan krijgen.Volgens dit prachtige boeddhistische


geloof vindt de vlekkeloze zuiverheid vanLohengrin een eenvoudige verklaring inhet feit dat hij de voortzetting is vanParsifal, die moest vechten voor zijnzuiverheid. In dat geval zou zelfs Elsa inhaar wedergeboorte de hoogte vanLohengrin kunnen bereiken…Zo bezienis de hele tragedie van het leven niets an-ders dan het gevoel van Afgescheiden-heid in Tijd en Ruimte.

Wagner had zich voor het eerst ver-trouwd gemaakt met het boeddhismerond zijn twintigste levensjaar, toen hijlogeerde bij zijn zwager, een Sanskrietgeleerde en leraar. We weten dat hijook bekend was met de vrijmetselaars,met wie hij in een hevig debat verzeildraakte, en dat hij ook enige rozenkrui-sers kende. In zijn bibliotheek in Bay-reuth staan vertalingen van de Upa-nishads en de Mahabharata, die allebeitijdens zijn leven zijn uitgegeven,samen met Holtzmanns Indische Sagen(Stuttgart, 1854) en Eugène Burnoufsmonumentale werk Introduction àl’histoire du Buddhisme Indien (Parijs,1844). Maar het ontdekken van defilosofie van Arthur Schopenhauer in1854 veranderde Wagners leven en zijnvisie op het heelal, met name doorSchopenhauers boek Die Welt als Willeund Vorstellung dat in 1819 was ver-schenen. In een minder bekend boekstelt Schopenhauer ook dat mededo-gen de enige basis voor moraliteit is.Hij verschafte Wagner een lijst vanboeken over oosterse religies, waarvaner één – dat van Burnouf – de basiswerd voor zijn schets voor Die Sieger.Het lijkt er echter op dat zowel Wag-ner als Schopenhauer wat moeitegehad hebben om het verschil tussenmetempsychose - Ganesha: zielsver-huizing- (zoals onderwezen door Py-thagoras, Plato en de Brahmanen) en

palingenese - Ganesha: weder-geboorte- , de subtielere boeddhis-tische leer, te begrijpen (zie hiervoorRichard Wagner’s Letter to Mathilde –Reincarnation and Karma door DerrickEverett, op www.monsalvat.no; deParsifal Home Page op het internet).In Parsifal concentreert Wagner zichechter op ‘inzicht door mededogen’(essentieel in het boeddhisme en in hetchristendom) en verwijzingen naarParsifals zuiverheid in zijn brieventonen aan dat hij geloofde dat diebereikt kan worden door karmischeverdienste in talloze levens (hieroverwordt gesproken in het eerste bedrijf,wanneer Parsifal het heeft over zijnvele namen die nu vergeten zijn).

Volgens de legende raadpleegdeWagner drie bronnen: Perceval leGalois of Contes de Grail van Chrétiende Troyes (1190), Parzifal van Wolframvon Eschenbach (dat al eerder ge-noemd werd en afgeleid is van eenoudere voorchristelijke traditie metoosterse verbindingen) en het 14e

eeuwse manuscript uit Wales dat hetMabinogion genoemd wordt, waarinPeredur (de Keltische Parsifal) ‘doorde Sluier dringt’ en zich door helder-ziendheid bewust wordt van onzicht-bare gebieden. Maar Wagner gebruiktede meer Teutoonse spellingsvorm encombineerde de versies alle drie in zijnallegorische verhaal. De eerste impulsom Parsifal te schrijven had Wagnergevoeld toen hij 31 jaar was en VonEschenbachs werk las. De eersteschetsen dateren uit 1857, maar pas in1877 werd de tekst voltooid en inboekvorm uitgegeven; het kostte nogvijf jaar om ook de muziek erbij tevoltooien. Hij beschreef het niet alleenals een ‘Heilig Drama’ maar als een‘Toneel Festival’ of ’Wijding’ en wei-gerde toestemming te verlenen om het


buiten het theater van Bayreuth, zijn‘Graaltempel’, op te voeren.

Wagner realiseerde zich dat de le-gende enkele van de diepste en diep-zinnigste spirituele waarheden voor devooruitgang van de mensheid bevat.Hij beperkte alle realistische elemen-ten tot een minimum en, in overeen-stemming met de wetenschap dat allemythen, legenden en allegorieën bui-ten tijd en ruimte spelen, laat hij deleidende ridder Gurnemanz zeggen:Hier wordt tijd tot ruimte. In dezemythische tijd zijn sommige van depersonages tijdloos en is er geen spe-cifieke plaats van handeling nodig. Innavolging van de traditie van de Mys-terietempel is Parsifal verdeeld in driegraden of fasen – voorbereiding, zui-vering en vervolmaking – en het is ookverbonden met de drie vrijmetselaars-graden van leerling, gezel en meester.Helaas beschreef een criticus in zijntijd het als iets dat het midden hieldtussen een mis en een orgie, en de’woeste mix’ van religieuze symbolieken mythe in Parsifal heeft het altijd tothet moeilijkst te duiden van zijn wer-ken gemaakt. Toch moet welhaastiedereen in vervoering raken door deslotscène met zijn geweldige bood-schap van voltooiing, vervulling, enoptimisme, waardoor de wereld eennieuwe hoop op verlossing door mede-dogen geboden wordt. En als er ooitbehoefte was aan mededogen en spiri-tuele verlichting, dan is het wel in onzedoor conflicten verscheurde wereld.

Parsifal is een naam die vertrouwd isvoor diegenen die Lohengrin gehoordhebben, want Lohengrin is in dat werkParsifals zoon en een heilige Graal-ridder. De naam is afkomstig van hetArabische ‘Parseh-fal’ dat betekent ‘deargeloze dwaas’. Hij is een jongemanmet een achtergrond van afzondering

en weinig onderricht, maar tegelijkiemand die eenvoud en moed paartaan innerlijke kracht, die net als deBoeddha gevoelig is voor het lijden inde uiterlijke wereld. We denken hierbijook terug aan wat de heilige Paulusleert in zijn eerste brief aan de Korin-tiërs: Heeft God de wijsheid van dewereld niet in dwaasheid veranderd?’(1:20) en hij voegt eraan toe: Wanneeriemand van u denkt dat hij in deze we-reld wijs is, moet hij eerst dwaas worden;pas dan kan hij wijs worden (3: 18).

De Graal was ook een onderwerp inde liederen van de troubadours, die be-waard zijn gebleven uit de middel-eeuwen, een esoterische traditie dieverhaalt hoe Joseph van Arimathea debeker en de heilige speer, die Christus’zijde had doorboord toen hij aan hetkruis hing, behoedt. Het heilig Vatsymboliseerde voor Wagner echter debron van spiritueel leven, de goddelijkeliefde die leven wordt en de wereldverlost, en die je zelfs al terug kuntvinden in de vedische hymnen. Hetzoeken naar de Graal is hier dus hetstreven naar zuivering en naar ver-eniging met deze bron van leven. Zoalsal aangegeven is de legende van eenspeciale beker, of vat, ook terug tevoeren tot de tijden van de druïden,zoals het verhaal van de oude Kelti-sche dichter Taliesin over de mysteriënvan de kookpot / ketel van Ceridwen,de grote moedergodin en het Keltischeequivalent van Demeter en Isis uit deGriekse en Egyptische Mysteriën. Ditvat gaf dichterlijke inspiratie, wijsheid,de gave van waarzeggerij en weder-opstanding, waarbij zij die weer totleven gewekt werden geheimhoudingmoesten zweren en nooit de geheimenervan mochten prijsgeven.

De wijn of het bloed in zulke vaten isdaarom het atma (goddelijke kennis)


en de beker is buddhi (de intuïtie ofhet onderscheidend beginsel) dat dientals een voertuig voor atma. Parsifal iszelf buddhi in zijn ontluikend aspect enhet hele verhaal gaat over individuelespirituele ervaringen van inwijding enhet herstel van een spirituele broeder-schap. Toen hij bezig was met de com-positie zei Wagner: Ik word gebruikt alshet instrument voor iets wat hoger is danmijn eigen wezen rechtvaardigt…Tijdenshet werken aan de partituur heb ik veleschitterende en opwekkende ervaringenin dat onzichtbare gebied gehad. Ikgeloof dat universele vibrerende energieons verbindt met de hoogste kracht vanhet universum, waar we allemaal eendeel van zijn.

De ‘officiële’ kerk van geestelijkenen bisschoppen betekende weinig ofniets voor zowel Von Eschenbach alsvoor Wagner en zij leken veeleer eenvoorkeur te hebben voor de verhevenidealen van waar ridderschap. Het isopvallend dat Wagner nooit enigekerkmuziek -missen, requiems of can-tates- geschreven heeft. Hij meendedat het de taak van de kunst was omhet wezen van religie te bewaren doordiepere, versluierde waarheden die hijvond in de boeddhistische filosofie, deUpanishads en de Mahabharata.Muziek, zo schreef hij, zou de ziel vande religie redden, waarbij mystiekesymbolen zoals je die in mythen, le-genden en allegorieën vindt, buiten tijden ruimte gelegen, diepe waarhedenonthullen en waarden aanreiken vangewijdheid, mededogen, heiligheid enverlossing, los van theologische op-vattingen. Bij Wagner nam ieder ob-jectief of subjectief denkbeeld een

muzikale vorm aan, was de basis vaneen leidmotief dat, hoewel het altijdkort, eenvoudig en gemakkelijk teherkennen is, met eindeloze modifi-caties gebruikt wordt, hetzij in ritme,harmonisering, instrumentatie, ver-sterking of omkering.

De hele partituur van Parsifal wordtafgeleid van het eerste, sublieme,etherische motief van de eucharistiedat je hoort in de Prelude waarmee hetmuziekdrama begint. Blokken muzieksuggereren contrasterende gevoelensdie echter niet gespecificeerd zijn,noch met elkaar verbonden zijn of zelfsmaar een wisselwerking hebben. Deeucharistie, de Graal, het geloof, enelegische motieven zijn allemaal be-doeld om in ons kalmte en volmaakterust op te wekken – vrij van alle uiter-lijke beslommeringen, maar wel meteen vage gewaarwording van mysterieerin. Ik denk dat we, bij het horenervan, met Friedrich Nietzsche kunneninstemmen (die, zoals we ons herin-neren, best kritisch was over het werk)toen hij, diep erdoor geroerd, opmerk-te: Heeft Wagner ooit iets beter geschre-ven? Heeft ooit een schilder zo’n smar-telijke kijk op de liefde geschilderd alsWagner deed in de laatste akkoorden vanzijn Prelude? God heeft ons de muziekgeschonken opdat wij, vóór alles, erdoornaar boven geleid zullen worden…Hetbelangrijkste doel ervan is onze gedach-ten naar boven te voeren, opdat de mu-ziek ons verheft. Leven zonder muziek iseen vergissing.

(wordt vervolgd)Uit: The Theosophist, juni 2008

Vertaling Louis Geertman


The Force Is With UsThe Higher ConsciousnessThat Science Refuses toAccept.Thomas Walker, QuestBooks, TPH WheatonUSA.

De ‘Force’ ofwel de krachtwaar dit boek over gaatwordt door het Taoïsmeaangegeven met chi ofwel qien door het Hindoeïsme metprana.

Prana is de uitstralendelogoïsche energie, de levens-stroom op de gebieden vanbestaan.

Het voorwoord vanRichard Smoley begint methet aangeven dat het woord‘wetenschap’ tegenwoordigtwee betekenissen heeft: eris een ware onderzoekendewetenschap, maar er bestaatook een dogmatische zoge-naamde wetenschap die nietverder kijkt dan het oog kanzien en die eindconclusiestrekt en vastlegt daar waar

het onderzoek juist zou moe-ten beginnen. Smoley spreektdan van ‘scientism’. Dit boekgaat over het ware weten-schappelijke onderzoek naarparanormale verschijnselen.

In het tweede voorwoordvan het boek legt ThomasWalker uit dat hij tot hetschrijven van dit boek kwamna het overlijden van zijnzoon. Hij had zijn zoon ge-vraagd om na zijn dood con-tact te blijven houden metzijn familie, zodat ze kondenweten hoe het met hem ging.

Volgens Walker hield zijnzoon zich aan zijn woord. Hijziet contacten met zijn over-leden zoon in verschillendeverschijnselen, zoals onderandere in telefoongesprek-ken, omvallende foto’s endromen. Het zet hem aanhet denken, hij ziet eenkracht aan het werk waar hijnooit van heeft gehoord enhij besluit psychische ver-schijnselen te gaan onderzoe-ken, omdat de reguliere we-tenschap hem geen antwoor-den kan geven.

Dan volgt een introductievan de schrijver over zijn on-derzoek waarin hij uitlegt dater velden van energie zijnwaarover niet gediscussieerdkan worden, zoals de veldenvan geestelijke energie dieliggen in de innerlijke ruimtevan het menselijk bewustzijn.Hij wil in zijn boek verschil-lende psychische fenomenen,die wel te bespreken zijn, on-derzoeken, zoals buitenzin-tuiglijke waarneming, me-diumschap, psychisch en

alternatief genezen, bijna-dood ervaringen, gedachte-kracht en meer.

De sleutel voor het onder-zoek ligt in het woord ener-gie, omdat er een subtiel veldvan energie en bewustzijnwerkzaam blijkt te zijn datonze fysieke werkelijkheidondersteunt.

Walker gaat dan per hoofd-stuk in op een van de psychi-sche fenomenen en in hoofd-stuk 3 over ‘Meerdere dimen-sies, het lichaam voorbij hetlichaam’ komt de theosofi-sche zevenvoudige samen-stelling van de mens aan deorde. Die wordt aangevenmet the human multidimen-sional anatomy, de meervou-dig dimensionale anatomievan de mens. H.P. Blavatsky,Annie Besant en Leadbeaterworden genoemd en theoso-fie is volgens Walker de lei-dende invloed op New Age.Walker gaat vooral in op deetherische en astrale voertui-gen en hun velden van ener-gie die in verband staan metde psychische verschijnselendie hij onderzoekt. Het be-handelen van die verschijnse-len doet hij intensief en metde nodige humor.

In hoofdstuk 2, als het overhelderziendheid gaat, vindthij uit dat het Amerikaanseleger sinds 1970 gebruikmaakt van psychische spiona-ge toen ze ontdekten dat deRussen daar al lang mee bezigwaren. Voor de Russen ishelderziendheid een veelmeer geaccepteerd ver-schijnsel en het komt in Rus-


B o e k & p e r i o d i e k

land ook meer voor. Walkerbeschrijft dan hoe de CIA, deAmerikaanse Central Intelli-gence Agency, bij het onder-zoek van het leger betrokkenraakt. Zij willen niet sprekenvan clairvoyance, helder-ziendheid, maar ze noemenhet remote viewing, onder-zoek vanuit de verte.

Bij de BDE’s, de bijna-doodervaringen, in hoofdstuk 4verwijst Walker naar hetboek van de NederlanderPim van Lommel om delichamelijke toestand bij eenbijna-dood ervaring toe telichten. Ook de boeken vanMoody komen aan de orde.

Walker schrijft voor men-sen die zich bijvoorbeeld nognooit hebben bezig gehoudenmet reïncarnatie en dat heefthet voordeel dat hij het heelplastisch kan uitleggen als een‘trip’ die we telkens door hetleven maken.

Zijn grote bezorgdheid endiepe verontwaardiging lig-gen in het feit dat vele wareonderzoekers nooit serieuswerden en worden genomenen door de reguliere weten-schap gewoon werden enworden weggepest. In demiddeleeuwen gebeurde datvanwege ‘ketterij’, zoals bijde begijnen, de vrouwen dieop de brandstapel kwamen

omdat ze een vrij onderzoekvoorstonden in de kerkelijkegeschriften. Zoveel is er nueigenlijk nog niet veranderd,vindt Walker, al wordt debrandstapel niet meer letter-lijk toegepast. Of het nu omalternatieve geneeskundegaat of om allerlei uitvindin-gen die gebruik maken vanandere dan de geaccepteerdeen in de handel zijnde midde-len, men wordt zo snel mo-gelijk als fantast afgevoerd ofhet verdere onderzoekwordt onmogelijk gemaakt,zoals bij Dr. Wilhelm Reich,de directeur van de polikli-niek van Freud in het Wenenvan voor de tweede wereld-oorlog. Zijn boeken werdeneerst verbrand door de nazi’sin Duitsland. Hij ontsnaptenaar Noorwegen en toennaar de Verenigde Staten,maar ook daar werden zijnboeken verbrand en wel in1956, omdat hij niet gehoor-zaamde aan een gerechtelijkbevel om op te houden metzijn onderzoek. Walkerschrijft hierover: Dat is juist:het land van de vrijen en hethuis van de dapperen, datvlagzwaaiende, appeltaartetende bastion van het vrijewoord, dat model van demo-cratie in de geschiedenis,helemaal rood, wit en blauw,

daar werden de boeken vanReich verbrand : in de Verenig-de Staten van Amerika.

In de verdere hoofdstuk-ken staan allerlei niet tenegeren uitvindingen van dewerkingen van de ‘Force’ uitde titel van het boek. Deschrijver legt veel uit overbijvoorbeeld de Kirlian foto-grafie van aura’s en over demoeilijkheden die Edisonondervond bij zijn uitvindingvan de gloeilamp, totdat dehandel er licht in zag! Elkhoofdstuk van het boek be-gint met een aanhaling vaneen bekende persoonlijkheid.Het eerste hoofdstuk begintmet Albert Einstein: Hetintuïtieve denkvermogen is eenheilige gift en het rationeledenkvermogen is een trouwedienaar. We hebben een maat-schappij geschapen die de die-naar eert en de gift is vergeten.

In zijn nawoord zegt Wal-ker dat de mensheid nog nietin staat is om zijn totale spi-rituele potentie te realiseren.Het notenapparaat en debibliografie zijn indrukwek-kend. Het boek heeft een in-dex. Het leest makkelijk enhet geeft interessante histo-rische informatie over onder-werpen uit de zogenaamdealternatieve wereld.

FvI.


B o e k & p e r i o d i e k

houdelijke uitbreiding van desite: links, Theosofia, uitgeve-rij, bibliotheek… U heeft hetmisschien niet gemerkt, maarintussen bestaat de websiteuit 1793 pagina’s in HTML enPDF. Tegelijkertijd zal er nu,uiteraard in samenwerkingmet het HB, een webredac-tie gevormd worden, verge-lijkbaar met die van Theoso-fia. Behalve dat de site heelmooi geworden is, zijn debelangrijkste veranderingenfunctioneel. Vanaf nu kunt uop de homepage het belang-rijkste nieuws bijhouden:nieuwe boeken in de boek-handel, activiteiten, interna-tionaal nieuws van de Theo-sophical Order of Service,enzovoort.

De loges hadden de afge-lopen paar jaren de moge-lijkheid om te kiezen tusseneen eigen website op eensubdomein (loge.theosofie.nl)of het online laten zetten van

het programma binnen dewebsite. Hier wordt nu demogelijkheid aan toegevoegd,als het allemaal technischlukt, om in het CMS mee tegaan. Dit heeft als belang-rijkste voordeel dat het on-derhoud van de loge sites aanmeer mensen overgelatenkan worden.

De afgelopen zeven jaarhebben de volgende mensenaan de website bijgedragenmet ideeën en stevig dehanden uit de mouwen. Iknoem hun belangrijkste taak-gebied, maar iedereen heeftover alles mee gedacht:Hans van Aurich: HB lidRichard van Dijk: ontwerpnieuwe siteRenger Dijkstra: bibliotheekGuido Haas: uitgeverij /boekhandelKatinka Hesselink: links,activiteiten, informatie overde vereniging, uitvoeringCMSErna Klaasse-van Maaren: HBlid, loge activiteitenWies Kuiper: HB lidWilly Lammers: loge activi-teitenEls Rijneker: HB lidFrank Visser: overgang naarhet CMSPeter Walstra: bibliotheek,database en technischevraagbaakFerry van Zalen: bibliotheek,Theosofia

V e r e n i g i n g s n i e u w s

Theosofia 111/zomer � 2010 117

Agenda buitenland

Aanmelding voor activiteiten inAdyar verloopt via de voorzittervan de TVN.

november 20101-12 Adyar: S.O.W. Transfor-

mation: Vedanta Perspec-tives met SwamiChidananda

15-26Adyar: The Urgency ofTransformation met prof P.Krishna

29 nov - 10 dec Adyar: Trans-formation in the Teachingsof N. Sri Ram met prof.R.C. Tampi

december 201026-31 Adyar: Internationale

conventie van de T.S.5 jan - 9 feb 2011 Adyar:

Inquiry into the Nature ofthe Self in the Upanishadsmet dr. Ravi Ravindra

Wist u dat ... de laatste zeven jaargangen van Theosofia integraal op onze websitete lezen zijn? Kijk op http://www.theosofie.nl/tijdschrift/index.htm.

V.l.n.r.: Hans van Aurich,Richard van Dijk, KatinkaHesselink, Guido Haas

Dit lijkt een heleboel, endat is ook zo: de website isnu al zeven jaar een team-aangelegenheid. Aan de an-dere kant kunnen we zekermeer hulp gebruiken bij hetonline zetten van materiaal,want een aantal mensenheeft zich teruggetrokken enmet meer mensen kunnenwe extra projecten op onsnemen.

Op de website is dit stukte lezen met screenshots vande nieuwe site, met daarbijscreenshots uit het archief.

Katinka Hesselink

TS gebouw Santiago deChili beschadigd dooraardbeving

Diana Chapotin, de interna-tionale secretaris van deTOS, de Theosophical Orderof Service, meldt het volgen-de in een speciale editie vanhet blad van de TOS: TOSin-touch.online, TheosophicalOrder of Service InternationalNewsletter:

Het mooie oude gebouwvan het TS/TOS Centrum inSantiago de Chili is zwaarbeschadigd door de aardbe-ving van februari 2010. Ge-lukkig zijn er geen slacht-offers onder de leden, maarhun huizen zijn ook zwaarbeschadigd. Daarom vragenzij hulp aan de leden van deTheosophical Society over de

hele wereld om hun theoso-fisch gebouw op te kunnenknappen. Zij hebben onge-veer US $ 20.000 nodig. Debijdragen kunnen wordenovergemaakt op het rekeningnummer van de TheosofischeVereniging in Nederland teAmsterdam: 46.80.83.073onder vermelding van: TOSbijdrage.

Veel dank namens de TOSen vooral namens de leden inSantiago de Chili.

Inleidende studie- engespreksgroep Theosofiein Amsterdam

Loge Amsterdam gaat eeninleidende gespreksgroepTheosofie in Amsterdambeginnen, die zich richt opnationale leden en belang-stellenden uit de regio en oplogeleden. Alle Loges enCentra worden op de hoogtegesteld van deze gespreks-groep. De bijeenkomstenvinden plaats in de bovenzaalvan het gebouw van de TVNaan de Tolstraat.

Als uitgangspunt en basisnemen we het boek “Oudewijsheid, modern inzicht” vanShirley Nicholson.

In De sleutel tot de theoso-fie schrijft H.P. Blavatsky dateen goed en gezond onder-wijsstelsel een kernachtige envrije geest zou moeten kwe-ken die streng getraind is in



Agenda loges en centra

Voor nadere inlichtingen kunt ucontact opnemen met debetreffende loges/centra(zie adressenpagina).

augustus 2010

Assen30 De Geheime Leer,

studieochtend, Dick Prinsen Bianca Kicken

september 2010

Amsterdam18 De kleuren van de Van

Nelle fabriek, monumentvan de theosofie, lezing,Mariël Polman

25 De Yoga Sutra’s vanPatanjali, groepsstudie

25 Inleidende Theosofie,gespreksgroep

Arnhem6 Bhagavad Gita, cursus,

Ineke Vrolijk13 Rondom de eeuwige dans,

lezing, Hans Gerding22 De Sleutel tot de Theosofie,

leesavond, gezamenlijkAssen13 De Geheime Leer,


Den Haag11 Meditatiediagram van

Blavatsky, inleiding metmeditatie, Ineke Vrolijk

11 De Geheime Leer, cursus,Ineke Vrolijk

13 Opening, voor leden, WimLeys

U kunt schenkingen doen aan de TVN, aftrekbaar voor uw aangifte inkomstenbelasting.Ook belastingvrij legateren aan de TVN is een mogelijkheid.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de penningmeester van de TVN.

logisch en accuraat denkenen niet in blind geloof.(p.251) Daar ligt waarschijn-lijk een uitgangspunt om le-ringen naar waarheid te kun-nen onderzoeken.

De eerste bijeenkomst, op25 september 2010, wordtingeleid met de eerste tweeartikelen uit dat boek: Hetwoord vooraf van Dr. LesterSmith en Het voorwoord doorShirley Nicholson. Het boekOude wijsheid, modern inzichtis met korting te koop tijdensde bijeenkomsten.

De data van dezegespreksgroep zijn:

2010: 25 september, 23oktober, 20 november, 18december.

2011: 22 januari, 12februari, 26 maart, 21 mei.

De bijeenkomsten begin-nen om 11.00 uur en ein-digen om ongeveer 13.00uur. Er is koffie vanaf 10.30.

Degenen die geïnteres-seerd zijn in de gespreks-groep Inleidende Theosofiekunnen zich opgeven bij hetbestuur van Loge Amster-dam, e-mail:[email protected].

Voor niet TVN leden zijnde kosten voor de 8 bijeen-komsten 20 euro of 4 europer bijeenkomst. Voor ledenzijn de bijeenkomsten gratis.

Aansluitend op de opmer-king van H.P. Blavatsky in Desleutel tot theosofie volgt hier

een bijdrage van Prof. Krish-na over De kunst van hetleren.

‘Je kunt een onderscheidmaken tussen twee manierenvan leren.Er is het leren datbestaat uit het vergaren vankennis en dat is een kwestievan tijd en inspanning. Hetkomt vooral neer op hetcultiveren van vaardigheden ofop nadenken en herinneren.

Er bestaat ook een belang-rijker leren en dat is het ver-mogen om te onderscheidenwat waarheid is en te verwer-pen wat vals is en daardoor ko-men tot een diepere bedoelingen betekenis van alles in hetleven met inbegrip van liefde,religie, schoonheid en dood.

Dit leren is niet verzamelenden daarom is het niet eenkwestie van tijd. Het heeft deaard van holistisch bewustzijn,een diep begrijpen, een bredevisie, wijsheid en mededogen.Met de tijd groeit iemand on-vermijdelijk in kennis en erva-ring maar niet in wijsheid. Al-leen als het denken een diepinzicht of een directe waarne-ming van een waarheid heeftvalt een illusie weg en ontstaater een grotere wijsheid ofwelmeer inzicht in het leven. Jedenken in zo’n staat van dia-loog te houden is de kunst vanhet leren.’

(The Theosophist, maart 2010The Art of Learning

by P. Krishna)



Wist u dat in de Tolstraat 154 te Amsterdam niet alleen het het hoofdkantoor van de TVNis gevestigd, maar ook de ‘theosofische boekhandel Adyar’ en de ‘theosofische bibliotheek’

met een unieke collectie theosofische, religieuze en esoterische literatuur?

20 Geschiedenis van deTheosofische Vereniging,lezing, Katinka Hesselink

27 De Graaf De SaintGermain, lezing, FlorisMethorst

Groningen13 Islam en theosofie;

overeenkomsten enverschillen, studieavond

18 Woord en getal; hetHebreeuws als sleutel totde oude wijsheid, lezing,Wim Leys

Haarlem10 Siva sutra (Taimni),

studieavondNaarden7 De Sleutel tot de Theosofie,

studie inleiding21 De Sleutel tot de Theosofie

- theosofie, studieUtrecht24 Electrisch Universum,

lezing, Mintze van derVelde

Zwolle Lanoe28 De Beschermengel,

inleiding, Martin BrinkmanZwolle Loge19 Waar bouwen wij op, wat

betekent voor ons ‘Het’?,lezing, Wim van Vledder

oktober 2010

Amsterdam16 Concentratie als

voorbereiding op medi-tatie: gedachtenkracht,lezing, Peter Smit

23 De Yoga Sutra’s vanPatanjali, groepsstudie

TVN ledenweekendNaarden, 9 en 10 oktober2010, Mystiek en muziekDe weg van het geluidDe wereld is klankmet Ronald Engelse,Renske Velthuis en MartieVelthuis

Mystiek en muziek hebbeniets gemeen: verinnerlijking.Als je een mystiek pad gaat,mediteert, of mystieke tek-sten bestudeert, word jevoortdurend ‘uitgenodigd’om te verinnerlijken, om eenkracht in je innerlijk te vindendie je op een andere manierverbindt met jezelf, met dewerkelijkheid en de mensenom je heen.

MuziekIn ieder mens is muziek eenwerkzame kracht, die je incontact brengt met verschil-lende lagen in jezelf en metde ander. Leven is trilling, be-weging, ontstaan. Muziek isdat ook en drukt oneindiggenuanceerder uit welke ge-voelens er spelen, of je nu decomponist, een uitvoerendemuzikant of een luisteraarbent. Muziek kan een pureervaring zijn, een ontdekking.Daarmee is meteen al duide-lijk dat muziek beluisterennet zozeer een activiteit is alszelf muziek maken. Wat eenluisteraar opvangt, bewust enonbewust, en wat de luiste-raar daarmee doet, hangt sa-men met de menselijke ont-wikkeling in vele opzichten,namelijk die van bewustzijn

en die van de muzikale erva-ring.

Als je samen een lied zingt,meerstemmig of in canon,ben je altijd bezig een balanste vinden tussen concentratieop je eigen klank en op dievan de anderen in de groep.Het lijkt het leven zelf wel!Wanneer het lukt om bij je-zelf te blijven terwijl je af-stemt op je omgeving, ont-staat er harmonie. Dit is eenverwonderlijk aspect van zo-wel muziek als van bewust inhet leven staan. Afstemmingspeelt steeds een rol in bijvoorbeeld toonhoogte enwat de ander wil zeggen.

Veel mensen denken dat zijniet muzikaal zijn. Maar het isde mens gegeven om op mu-ziek te kunnen reageren enzelf klanken te maken, ookvoor degenen die denken datzij niet kunnen zingen of mu-siceren. Voor hen zal hetweekend een ‘openbaring’kunnen zijn!

In het weekend gaan wedat aan den lijve ervaren on-der leiding van Martie enRenske Velthuis: door muzieken klank te maken, door er-op te bewegen en ernaar teluisteren. Het zal daarin nietgaan om techniek, maar omwat we kunnen beleven endelen. Als je een klankschaalof een ander muziekinstru-ment hebt, is het goed omdie mee te nemen en andersdraag je het menselijke in-strument bij uitstek al bij je:je eigen stem. Muziek is vanoudsher verbonden met velespirituele tradities. Daarover


V e r e n i g i n g s n i e u w s23 Inleidende Theosofie,

gespreksgroepArnhem4 De Geheime Leer,

studiegroep, Ineke Vrolijk11 De verborgen innerlijke

ervaring, lezing, LeoHunting

18 Theresia van Avila, themaavond

25 Bhagavad Gita, cursus,Ineke Vrolijk

Assen18 De Geheime Leer,


Den Haag4 De mens zichtbaar en

onzichtbaar, lezing, RonaldEngelse

11 De Sleutel tot de Theosofie,studiegroep, KatinkaHesselink

16 Meditatiediagram vanBlavatsky, inleiding metmeditatie, Ineke Vrolijk


18 Toestanden na de dood,lezing, Els Rijneker

25 Lezing, Hans GerdingGroningen4 Het elektrisch universum,

lezing, Mintze van derVelde

25 StudieavondHaarlem8 Siva sutra (Taimni), studieNaarden5 Theosofie in de praktijk,

lezing, Jan Fels19 De Sleutel tot de Theosofie

– de vereniging, studieRotterdam5 Verdieping in de theosofie,

studieavond, RonaldEngelse


zal Martie ons in haar lezing“Levende muziek” vertellen.Haar lezing wordt in gedeel-ten in het programma inge-past.

Martie VelthuisShiva SutraAangezien alle muziek opmelodie en ritme berust, is zijde aardse plaatsvervanger vande hemelse muziek.

Plotinus(3e eeuw na Christus)

InleidingGeluid en mystiek zijn zeernauw met elkaar verbonden.Denk aan het gebruik vanmantra’s in de boeddhistischeen hindoeïstische scholenvoor geestelijke groei. Denkook aan het gebruik van klin-kers (AEIOU) in de gnosti-sche traditie en de ‘muziekder sferen’ van Pythagoras.Ook de Gregoriaanse zangwerkt sterk door in de ziel.

In de occulte wetenschapziet men in vele culturenklanken die gebruikt wordenvoor genezing en mystieketransformatie. Geluid is deeerste manifestatie van zie-lenkrachten in de materie.Het theosofische boekjeDe Stem van de Stilte van H.P.Blavatsky toont het verbandtussen de mystieke weg enhet geluid (Nada), dat uit-eindelijk opgaat in de Stilte.

Shiva SutraDe Shiva Sutra is de belang-rijkste verhandeling van hetKashmir Shaivisme, dat be-schouwd wordt als de zeven-de school van Indiase wijsbe-

geerte, de synthese van dezes andere scholen. Dezeverhandeling is in de eersteplaats een gids voor hen dieop weg zijn naar steeds ver-dere bewustzijnsontplooiingen uiteindelijk tot innerlijkeontsluiering van de ene,Allerhoogste Werkelijkheid.Deze Allerhoogste Werke-lijkheid wordt in de titel ende tekst aangeduid als Shiva.Deze term heeft in filosofi-sche teksten de betekenis‘het Meest Verhevene’ of‘het Goddelijk Bewustzijn’ enverwijst daarin niet naar debekende hindoeïstische god-heid van die naam, die intempels en in vele gebedenen mantra’s vereerd wordt.

Het Goddelijk Bewustzijndrukt zich uit in kracht, ver-mogen (Shakti). In de filosofievan de Shiva Sutra wordt deeerste openbaring van dezegoddelijke kracht Nada (ge-luid, trilling) genoemd.

In deel 1 van de Shiva Sutraworden de bewustzijnsstadiabeschreven, die uiteindelijkleiden tot Shiva – het Aller-hoogste Bewustzijn. De eer-ste zin luidt: ‘Het Atma – datwil zeggen ons hoogste Zelf - iszuiver Bewustzijn’. Daarnawordt de werking van hetgeluid (Nada) en deafzonderlijke combinaties vanklanken in relatie tot dementale en spiritueletoestanden besproken.Bijvoorbeeld Sutra I-4: ‘Deklanken van de letters vanhet alfabet zijn de subtielegrondslag van de specifiekevormen van kennis’: Zo heeft


V e r e n i g i n g s n i e u w sUtrecht15 Leven en werk van Annie

Besant, lezing, Wim LeysZwolle Lanoe12 Theosofie, een weldadige

bron van inspiratie –evolutie, studie

26 De Geheime Leer,studieavond, Wies Kuiper

Zwolle Loge17 Wat is ons uitgangspunt,

zoeken naar schoonheiden vreugde, gesprek, Miavan Vledder

november 2010

Amsterdam6 Spirituele levenskunst,

lezing, Suzette van IJssel20 De Yoga Sutra’s van

Patanjali, groepsstudie20 Inleidende Theosofie,


studiegroep, Ineke Vrolijk10 Gnosis en esoterie, lezing,

Hein van Dongen15 Theresia van Avila, thema

avond22 Bhagavad Gita, cursus,

Ineke VrolijkAssen15 De Geheime Leer,


Den Haag1 Muziek en esoterie, lezing,

Marc van Delft8 De Sleutel tot de Theosofie,

studiegroep, KatinkaHesselink

13 Meditatiediagram vanBlavatsky, inleiding metmeditatie, Ineke Vrolijk


de klank ‘M’ een geheelandere innerlijke uitwerkingdan de klank ‘A’ enzovoort.Een bekende toepassing vin-den we in de mantram AUM:de ‘A’ wordt verbonden met‘scheppend vermogen’, deklank ‘M’ met ‘voleindigendvermogen’. De ‘U’ ‘houdt al-les in stand’. Probeer dat tebeleven. Tezamen vormende klanken ‘A-U-M’ een toe-gang tot het hoogste godde-lijke bewustzijn van de India-se drie-eenheid Brahma-Vishnu-Shiva.

Deel 2 gaat over shakti, datwil zeggen kracht. De eerstezin luidt: ‘Ons denkvermogen(mind) berust op mantra’.Alles wat wij kunnen denkenen beleven berust dus uit-eindelijk op combinaties vangeluiden. Onze ‘mind’ in haarobjectieve aanzicht is nietsanders dan geluid.

Nada vindt haar oorsprongin Akasha (innerlijke ruimte).De Shiva Sutra is een boekvan zelfrealisatie. Zodra jegeluid in zijn hoogste aspectdoorgrondt, ken je daaromhet punt waaruit de gehelemind voortkomt en kun jehet transcendente HoogsteBewustzijn aanraken.

Het vermogen van bewust-wording komt dus in alle ge-vallen neer op het bewust-worden van de krachten dieaanwezig zijn in de afzonder-lijke klanken en de combina-ties daarvan.

Het TVN- weekend Mystiek engeluidDe manier waarop Martie

(Velthuis, redactie) in haarhele leven omgaat met mu-ziek – in haar eigen leven enals moeder en leraar – heeftme zeer geïnspireerd en ge-toond hoe klanken in hunritme en combinatie kunnenleiden tot innerlijk ontdek-ken, tot bewustwording.Klanken die we zelf maken,met onze stem en met in-strumenten. En hoe grotetoonkunstenaars muziekhebben gecomponeerd dieons bewustzijn direct kanontsluiten.

Het verbinden van de mu-zikale vermogens van Martieen van haar dochter Renskemet de leringen van de ShivaSutra is voor ons drieën eengeweldig mooie en inspire-rende uitdaging.

Mijn Indiase leraar zeimeerdere malen tot onzegroep westerse leerlingen:‘In de westerse talen is heelveel geschreven over NadaYoga, Mantra Yoga en over deleringen die het geluid (Nada)betreffen. Maar de volheid vandie yoga-vormen en leringen isnog door niemand in eenwesterse taal vertaald’.

Ik denk dat in de genoem-de theosofische vertalingenen commentaren van HelenaP. Blavatsky (in De Stem vande Stilte) en Dr. Iqbal Taimni(Shiva Sutra) iets van devolheid doorklinkt.

Het is onze opgave dat weons met elkaar (dus niet al-leen Martie, Renske en Ro-nald) op die volheid richten.Klank, trilling en ritme zijn degrondslagen van de gehele


V e r e n i g i n g s n i e u w s15 De zeven fasen van de

mystieke weg, lezing,Daniel van Egmond

22 Kabbalah – een anderevisie op theosofie, lezing,Hans van Aurich

29 De wonderaap – degeheime leer in Shake-speare’s werk,lezing,Peter Liefhebber

Groningen8 Studieavond22 StudieavondHaarlem12 Siva sutra (Taimni),

studieavondNaarden2 De Sleutel tot de Theosofie,

studie16 Wie zijn zij die weten?

Over de mahatma’s,stichtingsdag, voor leden

28 Lezing, Hans GerdingRotterdam2 Boeddhistische filosofie,

gespreksavond, KatinkaHesselink


16 De mysteriën, hunbetekenis en doel; wat ishet leven en de dood;reïncarnatie, lezing, HugoVerbrugh

23 Studieavond, RonaldEngelse

Utrecht19 De Graaf de Saint

Germain, lezing, FlorisMethorst

Zwolle Lanoe9 De Levensboom II,

inleiding, Harry Nijhof23 De Geheime Leer,

studieavond, Wies KuiperZwolle Loge21 Bouwen aan hoger

denken, gesprek, Mia vanVledder

schepping. Alle menselijke ennatuurlijke verschijnselen envermogens zijn uitdrukkingenvan die grondslagen. Kunnenwe die grondslagen werk-zaam maken?

Ronald EngelseLiteratuur:- Er is een Nederlandse ver-taling van de Shiva Sutra doorI.K. Taimni bij de UTVN invoorbereiding, verschijnings-datum waarschijnlijk in 2011:Shiva Sutra – de AllerhoogsteWerkelijkheid en hoe deze terealiseren (werktitel). Het iseen vertaling van de oor-spronkelijke Engelse uitgaveThe Ultimate Reality and Real-ization door I.K. Taimni (TPH1976)- Over het Kashmir Shaivis-me: Dr. I.K. Taimni HetGeheim van Zelfrealisatie(UTVN, 1997)- Joachim-Ernst BerendtNada Brahma, Die Welt istKlang (Insel Verlag, 1983)- De Stem van de Stilte vanH.P. Blavatsky in Drie Wegenéén Pad (UTVN, 2006)

Graag vestigen wij namensde gezamenlijke evenemen-tencommissie van het Inter-nationaal Theosofisch Cen-trum in Naarden en de Theo-sofische Vereniging in Neder-land uw aandacht op dit bij-zondere weekend waar wijhopen u te mogen ontmoe-ten, zie ook de bijgevoegdefolder. U kunt zich opgevenper post of via de mail:[email protected].

Voorjaarsweekend TVNEvolutie en Bewustzijn

Naarden, 20 en 21 maart2010

Het voorjaarsweekend vande Theosofische Verenigingin Nederland was zeer goedbezocht. Er waren dan ooktwee sprekers van naam enfaam: Arie Bos en HansGerding. De sprekers wer-den gepresenteerd doorFrank Visser, auteur en theo-soof. De eerste dag gaf artsen schrijver Arie Bos tweevoordrachten.

Rol van evolutie en bewustzijnArie Bos schreef het boekHoe de stof de geest kreeg (zieTheosofia februari 2009 pp.30-32). In Theosofia februari2010 stond een interviewmet Arie Bos. In zijn betooggedurende dit weekendkwamen de daar al bespro-ken thema’s uitvoerig aanbod. Ik zal daarom alleen nogeen paar ‘highlights’ noemenen dan overgaan op de lezin-gen van Hans Gerding opzondag 21 maart.

Frank Visser introduceerdeBos en roemde het boek alséén van de weinige boekenover evolutie met een spiri-tuele inslag die ook weten-schappelijk goed gedocumen-teerd, goed onderbouwd zijnen die alle belangrijke bijdra-gen op het gebied van evo-lutie ook kort weergeeft.Bos is, kort gezegd, van me-ning dat er alle reden is omte veronderstellen dat deevolutie een zekere doelge-


V e r e n i g i n g s n i e u w sdecember 2010

Amsterdam11 Siva Sutra’s, lezing, Ronald

Engelse18 De Yoga Sutra’s van

Patanjali, groepsstudie18 Inleidende Theosofie,


studiegroep, Ineke Vrolijk13 De eenheid van de

wereldreligies, lezing,Wim Leys

19 Kerstviering, voor ledenAssen13 LichtfeestDen Haag6 Steps of mindfulness

(Thich Nhat Hanh), film11 Meditatiediagram van

Blavatsky, inleiding metmeditatie, Ineke Vrolijk


13 De Sleutel tot de Theosofie,studiegroep, KatinkaHesselink

20 Lichtfeest, voor ledenHaarlem10 Siva sutra (Taimni),

studieavondZwolle Lanoe14 LichtfeestZwolle Loge19 Hogere kennis als

lichtbron voor ons leven,gesprek, Wim van Vledder

richtheid lijkt te hebben.Dergelijke dingen zijn weten-schappelijk niet te bewijzen,maar het tegendeel ook niet.Bos liet daarom een veelheidaan fenomenen uit het die-renrijk zien die suggererendat er doelgerichtheid in deevolutie zit. De aarde is vol-gens het huidige wetenschap-pelijke wereldbeeld 4,5 mil-jard jaar geleden samenge-klonterd en kreeg 3,9 miljardjaar geleden een vaste korst.Het leven blijkt ongeveer netzo oud te zijn als die aard-korst. Eén van de dingen diemij fascineerde, is dat hij ver-telde dat in oude aardlagen,met name graniet – stollings-gesteende van de aarde – si-licium aanwezig is. Siliciumduidt op fotosynthese en dusop leven. Dat lijkt te sugge-reren dat de aardkost eenoverblijfsel, een lijk, van eer-dere levensprocessen is ge-weest. De teachings zoalsgegeven door H.P. Blavatsky(HPB) over dat de aardenatuurlijk eerdere ‘incarna-ties’ (manvantara’s) heeftgekend die zijn afgewisselddoor rustperiodes, is dan nietmeer zo vreemd. De vraagnaar de oorsprong van hetleven is wetenschappelijk niette beantwoorden. Dat geldtook voor de oorsprong vanbewustzijn. Overigens blijkenook eencellige bacteriën,zoals amoebes, over eenzekere vorm van bewustzijnte kunnen beschikken. Ervolgde een weids panaromavan fenomenen in het die-renrijk. Specifiek stil stond

Bos bij het soortoverschrij-dende altruïsme in het die-renrijk. De evolutie gaat dusniet alleen over competitie,maar net zo vaak over sa-menwerking en soms komter altruïsme voor. Het is nietaltijd mogelijk om dat moreelte noemen. Moraliteit ver-onderstelt vrije keuzes voorhet goede en dat kan alleenals wij, en ook de dieren, demogelijkheid tot het kwadein ons hebben. Bos liet ziendat zowel mensen- als dierengoed en kwaad kennen endat moraliteit echt een keuzevoor het goede is.

Hèbben we of zìjn we onzehersenen?In de middagvoordrachtstond de vraag centraal of weonze hersenen zijn of dat wehersenen hebben en wat derol van hersenen bij spiritueleervaringen kan zijn. De her-senwetenschappers denkendat bewustzijn niets anders isdan hersenactiviteit. Daarblijkt – ook wetenschappelijk– een heleboel tegenin ge-bracht te kunnen worden.Tussen hersenactiviteit enintelligentie blijkt bijvoor-beeld geen verband te be-staan. Bos toonde een aantalexperimenten die betrekkinghadden op vrije wil, en wan-neer de hersenen al neuro-nen gaan afvuren terwijl hetbewustzijn nog niet bewust isdat het iets wil gaan doen.Sommigen denken dat erdaardoor geen vrije wil is.Bos concludeerde dat je datniet zo stellig kunt zeggen.

Met dezelfde informatie zouje ook kunnen vermoedendat een deel van de vrije wilzich voornamelijk onbewustafspeelt. Pas wanneer ervanuit de vrije wil gehandeldwordt of is, kan het besluittot bewustzijn komen. Datbetekent niet dat de tot-standkoming van dat besluitof die handeling onvrij was.Het was alleen onbewust, totje het bewust werd. Bos gingverder met de rol van dehersenen bij spirituele erva-ringen. De hersenen blijkendie tegen te houden. Deschrijver Ap Dijksterhuisheeft iets soortgelijks opge-merkt: in ons bewustzijnkomt niet alles binnen wat erin onze hersenen komt. Endat is maar goed ook, wantons bewustzijn kan al dieinformatie helemaal niet ver-werken. Pas als normale her-senmechanismen – tijdelijk oflangdurig – uitgeschakeld zijn,berichten mensen over spiri-tuele ervaringen. De herse-nen blijken dus het spirituelebewustzijn voornamelijk tedempen. Bos illustreerde ditmet onderzoeken naar her-senactiviteit tijdens medita-ties en unio mystica-ervarin-gen. Maar ook door bijvoor-beeld met sterke magnetendelen van de hersenen uit teschakelen blijken ervaringenop te kunnen treden die wespirituele ervaringen noe-men.

Plato’s grotmythe: graden vanbewustheidBij het spreken over deze



fenomenen kwam Bos ookkort te spreken over degrotmythe van Plato. Er zijnmensen in een grot, zodaniggeketend dat zij slechts éénkant op kunnen kijken. Ach-ter hen is een vuur. Voor-werpen en mensen die tus-sen het vuur en de geketen-den langslopen werpen scha-duwen op de muur waar degeketenden naar kijken. Alsgeketenden aan onze herse-nen zien wij misschien alleenmaar de schaduwen van dewerkelijkheid. Het schim-menspel lijkt dan de werke-lijkheid. Plato vertelt het ver-haal dat één persoon vrijkwam, naar buiten mocht,en, eerst overmand door hetlicht en de buitenwereld,daar langzaam aan kon wen-nen. Toen hij daarna in degrot terug kwam en de ach-tergeblevenen – die nogsteeds geketend waren –vertelde over zijn ervaringenwerd hij door hen niet ge-loofd. Zijn inzichten warenvoor hen op geen enkele ma-nier te duiden en dus ook inhet geheel niet geloofwaar-dig. Dat schetst de positievan vele mensen die spiritu-ele ervaringen hebben mee-gemaakt, denk daarbij aanmensen die bijna- dood- er-varingen hebben meege-maakt. Zij houden vaak hunmond, omdat hen al snelblijkt dat hun ervaringen vooranderen onbegrijpelijk ofzelfs beangstigend zijn. Ge-wone ervaringen zijn lineairin de tijd: het één volgt ophet ander. Spirituele erva-

ringen zijn totaal en tegelij-kertijd, daardoor niet meerlokaal gebonden aan eenplek, of lokaal gebonden aanje hersenen. Bos gaf aan dathij regelmatig mensenspreekt, spirituele mensen,die teveel voelen en ervaren,die zichzelf niet goed kunnenafsluiten van de energie vananderen. Dat probleem kanzeer vervelend zijn en komtmeer voor dan je zou den-ken. Ook interessant was hetthema van de spiegelneuro-nen in de hersenen, de neu-ronen die ervoor zorgen datwe de dingen die we anderenzien doen ook empathischkunnen invoelen, kunnenmeebeleven.

Bos citeerde vele weten-schappers en boeken. Hetwas een prachtige dag.

Geest en materie: parapsy-chologische fenomenenOp de zondag sprak prof. dr.Hans Gerding, buitengewoonhoogleraar metafysica in degeest van de theosofie (deProklosleerstoel) aan de filo-sofische faculteit van de Uni-versiteit Leiden. In de och-tend sprak hij voornamelijkover de ‘wereldse’, de meer‘materiële’ aspecten van zijnonderzoeks- en leerveld. Inde middag kwam hij te spre-ken over de meer spiritueleaspecten van zijn werk. Bij deochtendvoordracht liet Ger-ding een uitgebreide litera-tuurlijst uitdelen. Dat waspraktisch en een fijne dienstvoor de studeerders bij deaanwezigen. De ochtendses-

sie noemde hij ‘mind overmatter’. Lichaam en geestkunnen elkaar beïnvloeden.Gerding ging in op fenome-nen waarbij het bewustzijnsoms bepaald of veranderdwordt door fysieke fenome-nen. We kennen bijvoorbeeldhet effect van alcohol op onsbewustzijn: dan beïnvloed jevia het lichaam (het gebruikvan alcohol) je geest. Ooknoemde hij een aantal tra-dities die het bewustzijn doormiddel van het lichaamproberen te veranderen.

Geest beïnvloeden doormaterieJe kunt daarbij denken aanshamanistische technieken,maar ook door gebruik vanpsychoactieve stoffen. Op diemanier proberen mensen viastoffelijke middelen op eenhoger geestelijk niveau tekomen. Ook de hatha- yoga,of pranayama- yoga beïn-vloedt de geest door licha-melijke middelen. Gerdingvertoonde daarna enkelefilmfragmenten. Buitenge-woon boeiend waren frag-menten over de gevolgen vanorgaantransplantaties. Er zijnvoldoende gedocumenteerdegevallen van orgaanontvan-gers die ervaringen of neigin-gen krijgen die zij voorheenniet hadden, die plotselinginformatie krijgen die meerte maken had met het leven,de psyche of geest van hunorgaandonor dan van henzelf.Het sterkste voorbeeld wasiemand die een orgaan ont-ving van iemand die ver-



moord was. Door de ‘visioe-nen’ van degene die het or-gaan had ontvangen, kon uit-eindelijk de moordenaar vande orgaandonor worden ge-arresteerd. Dit lijkt erg opwat we in de parapsychologiekennen als psychometrie:door een voorwerp (in ditgeval een orgaan) van iemandanders te bevoelen, kun jeinformatie over die anderkrijgen (of zelfs voelen, opeen manier dat je neigingenen temperament er doorkunnen worden beïnvloed).Dergelijke fenomenen blijkenin oude tradities al langerbekend: je ‘wordt’ tot opzekere hoogte wat je in jeeigen systeem opneemt. Indit licht worden sommigegebruiken ook begrijpelijker:het eten van bijzondere die-ren of planten om specialekrachten te krijgen is iets datin oudere, met name natuur-religieuze, tradities bekend is.Uiteraard roept dit ook vra-gen op over het menselijkekarma, maar de tijd ontbrakom dit onderwerp uitvoeriguit te spitten.

Relatie observator en waar-genomeneBij hypnose kun je via hetlichaam – het teweegbrengenvan een hypnotische trance –niet alleen het lichaam beïn-vloeden (bijvoorbeeld gene-zen), maar ook de geest.Sterker nog: de intentie vande hypnotiseur is bepalendvoor het effect dat de hyp-nose op de gehypnotiseerdekan hebben. Gerding gaf het

voorbeeld van een hypnoti-seur die dacht alleen maaruitvoerige wratten te gene-zen. Het bleek echter te gaanom een zware genetischeziekte. Doordat de hypno-tiseur er vast van overtuigdwas het probleem te kunnengenezen, gebeurde dat ook.Als de hypnotiseur had ge-weten dat het een ernstig engenetisch bepaalde kwaalwas geweest, was het nogmaar de vraag of zijn behan-deling wel zo succesvol ge-weest zou zijn. De bewust-zijnshouding van de experi-mentator (de hypnotiseur) isdus van invloed op de uit-komst van het experiment.Dit fenomeen kennen weook in de kwantumfysica:daarin is duidelijk gewordendat hele kleine materiedeel-tjes zich anders gedragen ophet moment dat ze in eenproef zitten en worden ge-meten en gadegeslagen. Deobservator bepaalt dan vooreen deel de uitslag van deproefneming. Bewustzijn enmaterie zijn dan verbonden.Daarnaast kwam Gerding tespreken over psychokineseen apparatuur om dit te me-ten. Een belangrijk apparaatdaarvoor is een RNG (ran-dom number generator).Kort gezegd blijkt dat ditapparaat uitsluitend doortoeval bepaald bepaaldereeksen van nullen en enenproduceert. Het apparaat iszo geconstrueerd dat het nietvoor fysieknatuurkundigekrachten beïnvloedbaar is.Toch blijken heftige collec-

tieve emoties de toevalliggegenereerde getalsreeksengeheel uit het lood te kunnenbrengen, soms zelfs al eendag voor de gebeurtenis.Over de hele wereld wordtnu een langdurig experimentuitgevoerd. Op tientallenplekken worden deze appa-raten neergezet en wordtgevolgd wat zij aan getals-reeksen produceren. Inmid-dels is duidelijk dat collec-tieve gebeurtenissen en emo-ties een invloed hebben. Be-wustzijn dus, bewustzijn datde materie kan beïnvloeden.Een bijzonder verhaal datGerding vertelde was uiteigen praktijk. Midden jaren90 was hij getuige van pol-tergeistfenomenen die speel-den om een net vanuit Tur-kije naar Nederland (Druten)geëmigreerde jongeman diehet emotioneel zeer tekwaad had. Hij had innerlijkeconflicten en wist zich daargeen raad mee. Die innerlijkeconflicten uitten zich in psy-chokinetische fenomenen:zand en stenen die zich uithet niets materialiseerden ende aanwezigen bekogelden.De politie was langs geweesten was bang geworden.

Mind over matter over mindDe middagvoordracht vanGerding sloot nog even kortbij de ochtendlezing aan.Ook bij de poltergeistfeno-menen in Druten had Ger-ding een RNG ingezet engeklokt op welke tijdstippende fenomenen optraden. Hijkeek dan later of de RNG



ook andere getalsreeksenproduceerde dan de toeval-lige. Dat bleek het geval.Kort sprak Gerding verderover de wereldwijde experi-menten met RNG’s. Een noglopend project is het GlobalConsciousness Project, waar-bij een aantal RNG’s wereld-wijd worden gevolgd. Enwordt gekeken wat er ge-beurt bij grote collectievegebeurtenissen en emoties.De gegevens van deze appa-raatjes worden op de univer-siteit van Princeton verza-meld. Als je de naam van hetproject en Princeton googlet,krijg je op het internet meerinformatie over dit interes-sante experiment. In de zaalleidde deze informatie toteen uitwisseling met Gerding.Het is een online experi-ment. We weten niet precieswat er gebeurt, zei Gerding.Maar er is duidelijk een ver-band van mind over matter:van geest die de stof kan stu-ren. De conclusie in de para-psychologie is dat de mense-lijke geest niet aan tijd enplaats gebonden hoeft te zijnen op afstand dingen kanbeïnvloeden. Gerding is ge-neigd om te denken dat ditinderdaad een vingerwijzingis naar de eenheid van be-wustzijn van alle mensen. Demenselijke psyche/geest isimmers niet omheind. Je lijktalleen maar alleen te zijn inde beslotenheid van je men-tale en psychische domein.Er is een onderhuidse of on-dergrondse verbondenheidbuiten de grenzen van je

eigen lichaam. De fenomenendie ter sprake kwamen leid-den Gerding tot zijn eigen-lijke betoog.

Grotmythe revisited: spiritueleaspecten van mind over matterBoeiend genoeg dook ook inhet betoog van Gerding degrotmythe van Plato op. Voorwie deze wil nalezen: demythe is te vinden in hoofd-stuk 7 van de tekst van Platodie we kennen als Politeia,over de staat (een bekendePlato-vertaling is die vanXaveer de Win, in 2000heruitgegeven).

Gerding toonde met be-hulp van een plaatje de situ-atie zoals Plato die schetst.Gerding gaf aan dat je bij diegrotmythe een verdeling kuntmaken in drie niveaus: degrot met de geketenden dienaar één kant kijken: eendonkere muur. Dat noemenwe gemakshalve niveau 3(vergelijkbaar met het dage-lijkse waakbewustzijn van demeeste mensen). Niveau 2bevindt zich – onzichtbaarvoor de geketenden – achterhen: het vuur, de dingen ende mensen die tussen vuuren geketenden doorlopen enop de muur schaduwen wer-pen, je zou ook kunnen zeg-gen, een al wat breder enopener bewustzijn dat lang-zamerhand de beperkingenvan niveau 3 leert zien.Niveau 1 kun je weergevendoor de werkelijkheid buitende grot. Daar komen devoorwerpen en mensenvandaan die op niveau 2

tussen vuur en geketendenlangskwamen. Niveau 1 isdus het uiteindelijk oor-zakelijke niveau van alle fe-nomenen (in deze mythe).Als iemand uit zijn ketenen(niveau 3) wordt bevrijd ziethij plotseling dat zijn waarne-mingen op niveau 3 dwalin-gen waren. Dat 2e niveaukunnen we zien als een soortnon- lokale laag. Hij kan danal zien wat de volgende feno-menen zullen worden diedoor het vuur op de wandzullen worden geprojecteerdwaar de geketenden naarmoeten kijken. Hij kan danzien wat zal gebeuren enheeft op een bepaalde ma-nier kennis van de toekomst.Hij kan misschien zelfs devolgorde veranderen waarinde voorwerpen voorbij ko-men. Vergeleken met de ge-ketenden kan hij dan magiebedrijven; hij kan de volgordeaanpassen en misschien nogwel andere dingen doen dieje op niveau 3 niet kunt. Uit-eindelijk komt de bevrijde uitde grot in de buitenwereld.Na lange gewenning kan hijdan veel meer zien: de boomwaaraan de appels groeiendie in de grot voorbij kwa-men. Hij kan de zon zien. Ditnoemen we niveau 1: het ni-veau van de uiteindelijkewerkelijkheid. Vervolgensgaat de man in de mythe te-rug naar de grot en de geke-tenden. Hij is zeer verlichtgeraakt, heeft veel meermeegemaakt en weet veelmeer dan de anderen, deachtergeblevenen. Hij wil



terug om dit te delen metzijn medemensen, de nogimmer geketenden. Pro-bleem wordt dan dat hij doorhen niet geloofd wordt. Zijhebben niet meegemaaktwat hij meemaakte en kun-nen zijn ‘wonderlijke’ of‘vreemde’ verhalen nietgeloven. Hij wordt, naastingewijde, ook tot outsider.Wie ‘buiten de grot’ is ge-weest, is vergelijkbaar metdegene die spirituele erva-ringen heeft gehad. Hij magdan genezen zijn van de on-wetendheid, maar dat bete-kent nog niet dat zijn ervarin-gen door anderen zonderslag of stoot zullen worden‘geaccepteerd’ of ook maargeloofd. Niveau 3 is niet zo-maar bereid om informatievan niveau 1 te begrijpen.Deze grotmythe was door deingewijde Plato (Plato wasingewijd in de kleine, maarook in de Grote Mysteriënvan Eleusis, de beroemdsteGriekse mysterieplaats), na-tuurlijk niet voor niets ge-bruikt. Als ingewijde konPlato niet direct vertellen wathij in de inwijding had erva-ren. Hij deed dat door eengelijkenis, een gelijkenis dieberoemd is geworden.

Onttroning van het egoGerding noemde de parapsy-chologische fenomenen ver-gelijkbaar met niveau 2: aleen bredere werkelijkheiddie zichtbare verschijnselenveroorzaakt. Niveau 1 is hetechte veroorzakende, zegmaar het spirituele niveau.

Niet iedereen komt bij datniveau. Sterker nog: ervarin-gen van niveau 2 kunnen alzeer overweldigend zijn eneen mensenleven op z’n kopzetten. Uittredingen, para-psychologische fenomenen,helderziendheid: al die erva-ringen kunnen je op een an-der spoor zetten. Dat kanechter alleen op een vrucht-bare wijze als deze ervarin-gen je verder leiden, als je opgrond van deze ervaringen deweg naar buiten weet te vin-den en buiten de grot komt.Wie dan terug komt, is ver-anderd. Dat komt ook over-een met het verhaal van demysterie-inwijdingen: dege-nen die dat hadden meege-maakt waren soms volledigveranderd: soms zijn ze ge-storven of geestesziek ge-worden, maar op een posi-tieve wijze konden ze ookgeheel als individualiteit ge-transformeerd zijn geraakt,grensoverschrijdend trans-cendent veranderd. Als mendan teruggaat, ‘in de grot’moet men voorzichtig zijn,omdat de anderen hem nietkunnen begrijpen. Men kandan tot volledige outsiderworden. Als je dan nog in jeego blijft zitten, is het pijnlijk,want je wordt afgewezen.Als je echter de grenzen vanruimte, tijd, lichamelijkheid,geboorte en dood hebt over-schreden, heb je ook degrenzen van het ego over-schreden. Dan leidt die trans-formatie tot transcendentie.Bij het uit de grot komenmoet je je ego onttronen, an-

ders kun je dat proces nietuitvoeren

Bijna dood ervaringenDat lijkt op het probleem vande parapsychologische aspec-ten in het huidige weten-schappelijke veld. De moge-lijke inzichten die uit die fe-nomenen komen zijn somsstrijdig met de westerse ra-tioneel- empirische kijk op dewerkelijkheid. Dit illustreer-de Gerding nog nader aan deeffecten van bijna-dood-ervaringen (BDE’s). Hij toon-de enkele filmfragmentenmet mensen die een BDEhadden meegemaakt. Zijmaakten dingen mee die zijniet mee konden maken: eenblindgeboren vrouw kreegtijdens een BDE visuele in-drukken, terwijl zij nooit hadkunnen zien en zelfs ook nognooit in beelden had ge-droomd. Ze kwam tijdensdie ervaring op een plekwaar zij heelheid, wijsheid enkennis voelde. Het terugmoeten keren naar haar ge-wone leven viel haar dus zeerzwaar.

Er zijn veel voorbeeldenvan mensen die een BDEhebben, terugkeren en danhet gevoel of het besef heb-ben dat hun leven voorgoedveranderd is. Hun levenwòrdt vaak omgegooid doordeze ervaringen. Of mensenveranderen zèlf hun leven ra-dicaal na een dergelijke be-leving.

Op het moment dat ercontroleerbare feiten tijdensdie ervaringen worden ge-



rapporteerd, bewijst datuiteraard dat er iets bijzon-ders is gebeurd. Delen vandie ervaring kunnen dan nietmeer afgedaan worden alsfantasie. Dan is het weten-schappelijk-methodologischook niet juist om dan de restvan de inhoud van die erva-ringen wèl als fantasie af pro-beren te doen.

Voorts is nogal kenmer-kend dat mensen met BDE’svertellen van het voor hunleven transformerende ka-rakter ervan. Eigenlijk lijkthet een beetje op de grot-mythe, of op een (onbewus-te?) inwijding. Natuurlijkheeft dat ook vaak gevolgenvoor de verhouding van hetbewustzijn en het lichaamvan die mensen. Gerdingkwam hier te spreken overkundalini. Het kundalini-proces is verbonden aan hetlichaam en heeft geestelijkeen lichamelijke uitwerkingen.Het kundaliniproces is eenproces in ons eigen psycho-fysieke systeem en kan aller-lei vermogens geven (auto-matisch spreken en schrijven,automatisch verre dingenzien, vreemd gaan ademen(pranayama) of bijvoorbeeldzomaar yoga-asana’s aan kun-nen nemen. Geactiveerdekundalini leidt misschien tothet buiten de grot komen.Het wordt dan ervaren alseen evolutionair proces, alseen proces dat in het ver-lengde ligt van het leven, zo-als het leven eigenlijk voor demens is bedoeld.

Morele gevolgenGerding kwam daarna tespreken over ethische impli-caties van dit soort fenome-nen. Hij stelde dat deze fe-nomenen gevolgen hebbenvoor de ethiek van de toe-komst. Het doormaken vaneen spirituele crisis (en het teboven komen hiervan) bete-kent ook dat je je schaduwonder ogen moet zien, deschaduw van het ego, dedingen die nog niet goed enzuiver zijn in je eigen wezen.Mensen die dat lukt zijn psy-chisch en geestelijk auto-noom geworden. Zij projec-teren hun psychische ongeluken egoproblemen, zeg maarhun psychische rommel, nietlanger op de mensen om henheen. Zij zien zichzelf zoalszij zijn. Door die transforma-tie raak je dus je projectiesvan je eigen ongeluk of jeeigen problemen kwijt. Datzou de basis van de ethiekvan de toekomst kunnen zijn.Helaas gaat het soms echterhelemaal niet goed, mensenkrijgen dan een spirituele cri-sis. Kundalini kan zich aandie-nen of kan bijvoorbeeld op-gewekt zijn door bepaaldeoefeningen, terwijl iemandssysteem moreel nog onvol-doende gezuiverd is. Het‘systeem’ is dan niet op degevolgen van kundalini voor-bereid. Mensen die dit over-komt en die niet weten wathet is gaan dan bijvoorbeeldhulp zoeken in de regulierepsychiatrie. Omdat er in datveld weinig over dit soortfenomenen bekend is, krijgt

zo iemand dan eerder medi-catie dan dat er daadwerke-lijk geholpen kan worden.Gerding vindt dat de theoso-fie op dit gebied – het gebiedvan mensen in een spirituelecrisis – een taak zou kunnenhebben. De esoterische stro-mingen in onze cultuur heb-ben immers wèl weet van enervaring met deze processen.Gerding probeert met nameop dit gebied activiteiten teontwikkelen, waardoor men-sen met problematische spi-rituele ervaringen wordenbegeleid om deze ervaringente begrijpen en zin te kunnengeven, te kunnen duiden.Gerding schatte dat circa25% van de mensen in psy-chiatrische inrichtingen daarzitten door een dergelijkespirituele crisis. Met goedebegeleiding is daar ‘door-heen’ te komen! Niet voorniets zijn dit soort spiritueleprocessen vaak vergelekenmet een sterfproces. Bijmensen die een dergelijkecrisis hebben ervaren, moetje dat proces natuurlijk nietonderdrukken met medica-tie, maar proberen om hener doorheen te leiden.

Spiritualiteit is niet altijdeen roze bril. Spiritualiteit enspirituele ervaringen kunnenzwaar, moeilijk en zeer pijn-lijk zijn, en ongelukken ko-men voor. Gerding is vanmening dat theosofische in-zichten hier heilzaam zoudenkunnen zijn en vruchtbaargemaakt kunnen worden.Vruchtbaar om mensen tehelpen en om hen te kunnen



laten begrijpen dat je nietmet spiritueel vuur kunt spe-len. Het is belangrijk om spi-rituele technieken goed enzorgvuldig toe te passen.Daar hoort een ethische ont-wikkeling aan vooraf te gaanen dat is nu juist de bood-schap van de wisdom teach-ings die de theosofie onsbiedt.

Deze tweede dag was eenillustratie hoe ook parapsy-chologie ons oproept om nate denken over de intentiesvan ons handelen. Een in-drukwekkend geheel.

PJS

Voorjaarsdag TVNDe Yoga Sutra’s van

Patanjali

Op zaterdag 17 april 2010vond in Naarden de voor-jaarsdag van de TVN plaatsdie werd gehouden naar aan-leiding van het uitkomen vande zesde, geheel herzienedruk van De Yoga Sutra’s vanPatanjali. Gezien de ruimebelangstelling voor dit boek,dat ook door veel yoga-scholen wordt gebruikt, wasde dag openbaar toeganke-lijk. Rond de 65 werkelijkgeïnteresseerde luisteraarshadden op deze prachtigezonnige voorjaarsdag de reisnaar de Besant Hall, die ge-heel in de kleurtinten van deboekomslag was gedeco-reerd, ondernomen.

Allereerst vertelde de uit-gever Richard van Dijk wat erallemaal komt kijken bij de

herdruk van een tekst dieoorspronkelijk Sanskriet is,waardoor er veel diakritischetekens noodzakelijk zijn (ditzijn tekentjes die bij de let-ters geplaatst worden, zoalspunten, boogjes en golfjes).Met zijn oog als grafischvormgever heeft Richardervoor gezorgd dat de blad-spiegel er rustig en regelma-tig uitziet en dat de in Arabi-sche letters gestelde Sans-krietwoorden die in een be-paalde passage van belangzijn er goed uitspringen. Ookinhoudelijk heeft hij waar no-dig wijzigingen aangebracht.Het was een gigantische op-dracht omdat de films van devorige uitgave niet meervoorhanden waren en hij meteen tekstherkenningspro-gramma moest werken metscans van het boek. Het re-sultaat van dit ‘monniken-werk’ mag voortreffelijk ge-noemd worden!

Daarna ging Ronald Engelsediep in op de hindoe- filosofieen op de oorsprong van DeYoga Sutra’s. Hij noemde velebelangwekkende boeken dieals commentaar geschrevenzijn. Het belangrijkste wasdat hij aangaf dat het nietgaat om de studie van eenboek, maar om de conse-quenties voor het dagelijksleven. Zo zijn bijvoorbeeldde leefregels van yama (watje moet nalaten) en niyama(zelfopvoeding, datgene watje moet doen) voorwaardenvoor innerlijke groei. Hijnoemde iets eenvoudigs als

tevreden zijn met wat je hebten aanvaarden dat, al zijn jefysieke bezittingen beperkt,dit in het niet valt bij hetgeestelijke bezit. Hij legde deverbinding met theosofie enmet De Stem van de Stilte vanH.P. Blavatsky dat hetzelfdespirituele pad aangeeft (uit-gave UTVN Drie Wegen, éénPad, met De Stem van deStilte, Licht op het Pad en Aande Voeten van de Meester).

Last but not least lichtteCoen Brandt toe hoe hij metDe Yoga Sutra’s in aanrakingkwam en hij liet een geluids-opname horen van de tekstzoals die in India gewoonlijkuit het hoofd geleerd en ge-reciteerd wordt. Hij ginguitgebreid in op de betekenisvan de verschillende stappen.Zo is het bijvoorbeeld niet ‘Ikga mijn gedachten stoppen’,maar ‘De gedachten stop-pen’.De inleiders, die alle driewerkten met een power-pointpresentatie, zijn ge-vraagd om hun inleiding omte werken tot een artikelvoor Theosofia. Als dat alle-maal lukt zult u dat zekerlater kunnen lezen. LET OP:Voor de mensen die geïn-teresseerd zijn in werkenmet De Yoga Sutra’s kan nu alvermeld worden dat er van18 tot 22 juni 2011 in Naar-den een geweldige Engels-talige seminar zal zijn over ditonderwerp met Ravi Ravin-dra. Noteer deze data vast inuw agenda; we houden u opde hoogte!

Els Rijneker



Jubilee ConferenceOmnipresent Mind

50 Years Proklos Chair: Metaphysics in the Spirit

of Theosophy

DVD. Duur 75 minuten. Van iedere spreker staat 5 tot 10 minuten van zijn lezing. Er is

15 minuten met reacties uit de zaal en 10 minuten

van de dialoog tussen Rupert Sheldrake en prof. dr. Bas Haring.

Reflections on an Ageless WisdomA Commentary on the Mahatma Letters to A.P. SinnettJoy MillsForeword by Ed Abdill Quest Books, 2010ISBN 97808 356 08855750 blz., gebondenPrijs € 38,95

Reflections on an Ageless Wisdom is the most comprehen-sive, pensive discussion of the Mahatma Letters since they were first published in 1923. The famed Mahatma Letters, a series of responses to A.P. Sinnett’s queries, controversial as they may be, continue to amaze and bewilder readers with their enigmatic, supernatural ambience!

The Wisdom of Patanjali’s Yoga Sutras

A New Translation and GuideRavi Ravindra

Morning Light Press, 2009ISBN 97815 967 50258

236 blz., gebondenPrijs € 15.95

Patanjali’s Yoga Sutras, the most authoritative classical

text of yoga, is a teaching from the highest spiritual visi-on, that of a still mind. In this

book Ravi Ravindra draws from the wisdom of many

traditions as he explores the implications of the teaching

in the Yoga Sutras.

Reflections on an Ageless Wisdom

Sprekers, onder anderen: drs. Ronald Engelse (The History of the Chair), prof. Hans Gerding (Science, philosophy and anomalous phenomena), prof. dr. P. Krishna (Mind, truth and learning), dr. Rupert Sheldrake(The Extended Mind), dr. Frits Evelein (Manifesting spiritual Presence).Prijs €14,95

Theos-Pag(X).indd 1Theos-Pag((X)).indddd 11 12-07-2010 17:167:16:3:388

Theoso� scheboekhandel AdyarTolstraat 154, 1074 VM Amsterdamtel. (020) 676 56 72; fax (020) 675 76 57e-mail: [email protected]; website: www.theosofie.nlopeningstijden: di. t/m vr. 13.00-17.30, za. 13.00-17.00 uureen boekenlijst wordt u op aanvraag toegestuurd

Deze titels zijn ook verkrijgbaar bij boekhandel Au Bout du Monde, Singel 313, 1021 WJ Amsterdam, tel. (020) 625 13 97

Al vanaf den beginne heeft men nagedacht over de zin van het bestaan en het goddelijke. Naast het pad van de rede en het pad van het geloof is er een derde weg: het pad van de gnosis. De drie paden zijn op vele manieren met elkaar verbonden. In dit boek worden die verbindingen zichtbaar en zien we de samenhang tussen de verschillende onderwerpen, stromingen en personen, zoals het oude Egypte, kosmologie, Griekse filosofen, Hindoeïsme, Boeddhisme, Taoïsme, het mystieke jodendom, Jezus van Nazareth, Bijbel, Nag Hammadi en apokriefen, gnosis en orthodoxie in het christendom, Mani en Mohammed, de Kelten, kerkvaders en concilies, mystiek, katharen, graallegenden, Hermes en de hermetische traditie, alchemie, kabbala, mystieke Islam, soefisme, rozenkruis, vrijmetselarij, theosofie, Rudolf Steiner, Gurdjieff, C.G.Jung en vele anderen.

In Het web der schepping behandelt Marty Bax de relatie tussen theoso� e en kunst in een brede culturele context. De introductie van de theoso� e in Nederland omstreeks 1890 was mogelijk dankzij de inspanningen van groepjes gelijkgezinden die de secularisatie van het Nederlands geestesleven vanaf 1850 op gang brachten: liberale vrijmetselaren, vrijdenkers van De Dageraad en spiritisten van allerlei slag. Netwerkonderzoek naar deze groeperingen en een sociale stra-ti� catie van de leden van de Theoso� sche Vereniging leggen in deze studie het bredere culturele fundament waarop de kunst zich vanaf 1895 ontwikkelde. .

Westerse esoterie en oosterse

wijsheidDe esoterische traditie door de eeuwen heen

Jacob Slavenburg en John van Schaik

Ankh-Hermes, 2010ISBN 97890 202 03974

Geïllustreerd400 blz., gebonden

Prijs € 39,90

Het web der scheppingTheoso� e en kunst in Nederland van Lauweriks tot MondriaanMarty Bax

UItgeverij SUN, 2006ISBN 97890 850 61922607 blz., paperback,Prijs € 12,50

Theos-Pag(Y).indd 1Theos-Pag((Y).indddd 11 12-07-2010 17:17:7:17:1616

Het vormen van een kern van de universele broederschap der mensheidzonder onderscheid van ras, geloof, geslacht, kaste of huidskleur.

Het aanmoedigen van de vergelijkende studie van godsdienst, wijsbegeerte en wetenschap.

Het onderzoeken van de onverklaarde wetten in de natuur en van de vermogens die in de mens latent aanwezig zijn.

Doeleinden van de Theosofische Vereniging:

CooveerTrThLinksks111-3-2010.indd 11 12-07-2010 10:16:4:400

THEO OFIA S - theosofie.nl · Theos-Pag(B).indd 1Theos-Pag(B).ind).indd 1 06-01-2009...

Documents

Transcript of THEO OFIA S - theosofie.nl · Theos-Pag(B).indd 1Theos-Pag(B).ind).indd 1 06-01-2009...