thema schrift 1 - Wikiwijs · 2016. 11. 4. · • Begrippen: uitleg van de belangrijkste...

www.mundo-online.nlMens en maatschappij

leerjaar 1 / vmbo-kgt

Thema 1 Wie ben ik?

ANTWOORDMODEL

2e editie

themaschrift 1

InhoudHoe werk je met Mundo? 4

Start 6

Blok 1 Mijneigenomgeving 8 Menukaart1 16 A Oude wereldkaarten B Plan een reis C Bouw zelf een kompas

Blok 2 Mijnfamilie 20 Menukaart2 28 A Maak je eigen fossiel B Schatkist voor de toekomst C Lijken uit de prehistorie

Blok 3 Mijnland 32 Menukaart3 40 A Voetbal B Typisch Nederlands C Ministaatjes

Blok 4 Ik 44

Eindsprint 50

Begrippen 52

Illustratieverantwoording 54

ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie en Hoger Beroepsonderwijs

Meer informatie over ThiemeMeulenhoff en een overzicht van onze leermiddelen: www.thiememeulenhoff.nl of via onze klantenservice (088) 800 20 15.

ISBN 978 9006 48818 0Tweede druk, eerste oplage

© ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2011

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 Auteurswet j° het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl., dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp (www.stichting-pro.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meerinformatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie www.auteursrechtenonderwijs.nl.

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Mundo 2e editie is mede gebaseerd op Mundo 1e editie. Aan Mundo 1e editie werkten mee:Kirsten Bos, Liesbeth Coffeng, Jeanine Cronie, Mariska Jansen, Marieke Kleinhuis, Jeannette Kooistra, Juul Lelieveld, Brigitte van Meurs, Eva Noort, Marieke van Osch, Theo Peenstra, Paul Scholte, Ferry Siemensma, Floris Ternede, Barbara Visschedijk, Jaap-Hein Vruggink.

Deze uitgave is voorzien van het FSC-keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw voor het gebruikte papier op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.

2e editie

Mensenmaatschappij

Themaschrift 1 Wie ben ik? | ANTWOORDMODELleerjaar1/vmbo-kgt

Auteurs:LiesbethCoffeng,IlseOuwens,TheoPeenstraEindredactie:LiesbethCoffeng&TheoPeenstra

4

8

Blok 1 Landen rond de Middellandse Zee1c Welkebroninditblokspreektjouhetmeeste

aan?Leguitwaarom.

Bron ,want

opdracht 2

Lees op bladzijde 8 van het lesboek de tekst ‘Warm en zonnig’.

a Gebruik de atlas.2a Maakdetabelvanfiguur2af. Gebruik GB 77B (BB-) en 77C (BB 56B).2b ZoekdetemperatuurinAtheneenAmsterdamin

januarienjuliop.Zetdieindetabelvanfiguur3. Gebruik GB 194E2 en E3 (BB 114D).2c Deblauwestaafjesgevendehoeveelheid

neerslagaanpermaand.Schrijfinfiguur3opinwelkemaanddemeesteneerslagvaltinAtheneeninAmsterdam.

2d Welkklimaathebbendetweesteden?

• Amsterdam:

• Athene:2e HetverschilinklimaatkomtdoordatZuid-

Europadichter bij / verder vandeAtlantischeOceaanligt.InZuid-Europakomtdewindindezomeruithet westen / andere windrichtingen.Daardoorkomenerindezomerweinig / veelwolkenvandeAtlantischeOceaannaarZuid-Europa.VerderligtZuid-Europazuidelijkerendaardoorstaatdezonerindezomerhoger / lager.Hetiserdanwarmendroog.

opdracht 1

Lees de tekst hierboven en bekijk in het lesboek de titels, teksten en bronnen van blok 1.1a Watisdedeelvraagvanditblok?

1b Welkonderwerphoortbijwelktekstblokje?

Geefinfiguur1metpijlenaanwatbijelkaarhoort.

Elk jaar brengen veel Nederlanders hun vakantie door in een land aan de Middellandse Zee. In juli en augustus staan er heel lange files op de Franse snelwegen en daar komen veel Nederlandse gezinnen met hun caravan in terecht. Jongeren pakken massaal de bus of het vliegtuig naar de Spaanse stranden. Waarom is dit deel van Europa zo in trek bij vakantiegangers?

DEELvraaG vaN DIt BLok: Hoe ziet het Middellandse Zeegebied eruit?

Figuur 1

titel onderwerp

Warmenzonnig geschiedenisvanhetgebied

Hetland talendiemensenspreken

Drukenrustig landschap

HetRomeinserijk wateentoeristnodigheeftineengebied

Romaanseenanderetalen waarmensenwonen

Chineesopschool afstandinkilometersentijdgerekend

Toerisme taalonderwijsinNederland

Afstand klimaat

Hoe werk je met Mundo?

VoorjeligthetthemaschriftvanMundo.Jehebtditthemaschriftsamenmethetlesboekelkelesnodigvoormensenmaatschappij.Opdezepagina’sziejehoejemethetthemaschriftgaatwerken.

Hetthemaschriftisopeenvastemanieropgebouwd:• DeStart:ditisdethemaopening.• Blokkenmetopdrachten.• Nablok1,2en3eenmenukaartmet

keuzeopdrachten.• Eindsprintmetafsluitendeopdrachten.• Begrippen:uitlegvandebelangrijkste

begrippen.

opdracht 1

Deopdrachtendiejegaatmaken,kunnendoorjouofjeleraaroflerareswordenaangekruist.Inhetthemaschriftstaandeopdrachtendiejegaatmaken.Jedoetdatvaakmethetlesboek.Bijdeopdrachtenhebjesomsnoganderehulpmiddelennodig.Datwordtaangegevenmetsymbolen.Hieronderkunjelezenwatdiebetekenen:

a Bijdezeopdrachthebjedeatlasnodig.

b Bijdezeopdrachthebjedecomputernodig.

c Bijdezeopdrachtgajesamenwerken.

d Bijdezeopdrachthebjeextraspullennodig,bijvoorbeeldeenschaaroflijm.

IntroHierleesjeeenkortebeschrijvingvanwaarditblokovergaat.

DeelvragenIederblokbegintmeteendeelvraag.Aanheteindvanhetblokkunjediedeelvraagbeantwoorden.

figurenFigurenzijnplaatjesentabellenwaarinjijietsmoetdoen:kleuren,tekenenofschrijven.

5

ExtraVraagaanjedocentofjedezeextrataakmagmaken.

VerdiepingSomsmagjedezeopdrachtmakenvanjedocent,bijvoorbeeldalsjetijdoverhebt.

Op een rijIndezeopdrachtoefenjewatjehebtgeleerdinditblok.

Kennen en kunnenNaiederblokstaatereenoverzichtvanalleswatjemoetkennenenkunnenvoorjetoets.

www.mundo-online.nlBijiederblokvindjeopwww.mundo-online.nlict-opdrachten,films,animatiesenoefentoetsen.

Menukaart

Hiermagjekiezenwelkevandekeuzeopdrachtenjewiltdoen.Erzitaltijdéénopdrachtbijdiejeopdecomputerdoet.

Eindsprint

Ditzijnafsluitendeopdrachtenaanheteindvanhetthema.Jevulteenschemainenherhaaltzonogeenkeerdebelangrijkstebegrippen.Hierdoorontdekjeofjeallesgoedkent.

Menukaart 3

A Moskeeofkerk?

Bb Ga naar www.mundo-online.nl en maak de opdracht ‘Moskee of kerk?’.

C TurkseteninNederland

Keuzeopdracht Samen of alleen Wat heb je nodig?

A Moskee of kerk? Hoezieteenmoskeeeruit?Watgebeurterin

eenchristelijkekerk?Loopdooreenmoskeeofkerkenspeelhetspel.

B Pamukkale Moetenerwelofniethotelswordengebouwdin

Pamukkale?Vandaagisereenvergaderingoverditonderwerp.

C Turks eten in Nederland Watstaateropdemenukaart?VertaaldeTurkse

gerechten.

Alleen

Samen(metz’nvieren)

Samen

Computer

Papier,pen

Internet,Turkstaalgidsje

4140 Thema3ToerismeMenukaart3 Op vakantie naar Turkije

B Pamukkale

Lees op bladzijde 24 van het lesboek de tekst ‘Pamukkale’.

Bekijk op bladzijde 24 van het lesboek de bronnen 29 en 30.

c Deze opdracht doe je met z’n vieren. InPamukkalewordtaljarengediscussieerdover

hetwelofnietbouwenvannieuwehotels. Vandaagisereenvergaderingoverdit

onderwerp.Dedeelnemerszijn: A deburgemeestervanPamukkale; B eenwinkelieruitPamukkale; C eenlidvandebewonersraad; D eenmilieuactivist.

opdracht 1 Beantwoord de vragen op een apart vel papier.1a Verdeelderollen.Deburgemeesterisbijde

vergaderingdevoorzitter.Hij/zijheeftnoggeenstandpuntingenomen.Hij/zijzaltijdensdevergaderingnaardemeningluisterenvandeverschillendedeelnemersomtoteenbeslissingtekomen.Alsjedeburgemeesterbent,schrijf

danopwaarjeopgaatlettenindevergadering.

Maakeenagenda:eenprogrammavandevergaderingmetbeurtenvoordedeelnemersomeersthunstandpuntentevertellenendaarnatebeargumenteren.Aanheteindvandevergaderingneemtdeburgemeestereenbeslissingenlegtuitwaarom.

Alsjeeenvandeanderepersonenbent,danschrijfjeinéénzinopwatjevindtvanhetplanomhotelstebouweninPamukkale.

1b Schrijfnuzoveelmogelijkargumentenopvoorjemening.

opdracht 2

2a Schrijfintweezinnenopwelkebeslissingdeburgemeesterheeftgenomenenwelkeargumentenhij/zijnoemde.

2b Isernogeenanderegroepjedatdezekeuzeopdrachtheeftgedaan?Zoja,danvertellendeburgermeesterselkaarkortwelkebeslissingzehebbengenomenenwaarom.Schrijfdebeslissingvanhetanderegroepjeop.

2c Welkeargumentenhadhetanderegroepjevoordiebeslissing?

Lees op bladzijde 25 van het lesboek de teksten ‘Turkse restaurants’ en ‘Het menu’.

Bekijk op bladzijde 25 van het lesboek bron 31.

c Je doet deze opdracht met zijn tweeën.

a Gebruik de atlas.

opdracht 1

Gebruik figuur 1 in blok 3.1a IndetekststaanenkeleTurkseplaatsen.Zoek

dieplaatsenopindeatlas.Tekendegenoemdestedenmeteenrodestipinfiguur1vanblok3.Tekenderuïnesmeteenblauwestip.Kleurdegebiedenenwaterengroen.

1b HoeheethetTurkserestaurantinjouwwoonplaats?AlsdatookeenplaatsinTurkijeis,zetdiedanopdekaartvanfiguur1vanblok3.

opdracht 2 Gebruik figuur 1 op deze bladzijde. 2a Degerechtenopdezemenukaartstaandoor

elkaar.TrekeenlijnvanhetjuistegerechtnaardejuisteNederlandsevertaling.Eenpaartips:

• Sommigewoordenkomeninmeergerechtenvoor.Zozijnerbijvoorbeeldverschillendegerechtenwaarhetvleesaaneenspieszit.

• SommigeTurksewoordenlijkenopNederlandsewoorden.

• Kijkooknaardeprijs.Voorgerechten,hoofdgerechtenennagerechtenstaandoorelkaar,maardeprijzenstaanwelopdejuisteplaatsachterhetTurksegerecht.

• Tip:alsjeernietuitkomtkunjegebruikmakenvaneenvertaalsiteopinternet,eentaalgidsjeofeenklasgenootdieTurksspreekt.

2b WelkeTurksewoordenkunjeuitdezeopdrachtleren?

FiguuR 1

S,is,kebab

YogurtluAdanakebab

AliNazik

Karıs,ıks,is,

PeynirliSigaraBöregi

KavunvePeynir

DanaS,is,

BiberveKuruPatlicanDolması

BalıkÇorbası

MercimekÇorbasi

Baklava

€17,50

€16,75

€18,50

€18,50

€ 7,25

€ 5,75

€17,50

€15,50

€6,00

€ 5,00

€4,00

Turksekaasinbladerdeegmetpeterselieenversemunt

Geitenkaasgeserveerdmetsuikermeloen

Stukjeskalfsvleesgeserveerdaandespies

Spiesenmetkipfilet,kalfsvleesenpittiggekruidlamsgehakt

Pittiggekruidlamsgehaktvandespies,geserveerdmetspecialetomatensausenTurkseyoghurt.TraditioneelTurksuitAdana

TraditioneleTurkselinzensoep

Gevuldepaprikaengedroogdeauberginemetgroenteenrijst,gegratineerdmetTurksekaas

Stukjeslamsvleesgeserveerdaandespies

GebakkenkalfsvleesgeserveerdopeenbedjevanfijngesnedenaubergineenTurkseyoghurtmetknoflook

Gebakvanbladerdeegmethoningenwalnoten

Rijkelijkgevuldevissoep

47Thema 3 Toerisme Blok 4 Toerisme en recreatie in je eigen omgeving

opdracht 11 verdieping

11a Met welke leus maakt Nijmegen reclame?

11b Veel dorpen en steden in Nederland hebben

een slagzin waarmee ze reclame maken. Welke reclamezin heeft jouw woonplaats of streek? Tip: kijk eens op de website van je gemeente.

11c Misschien heb je geen reclamezin gevonden.

En als die zin er wel is, kun je vast een betere verzinnen. Bedenk eerst wat er in jouw woonomgeving echt goed, leuk of bijzonder is voor toeristen en recreanten.

Bedenk dan je eigen reclamezin voor jouw streek of plaats.

opdracht 12

12a Bij jou in de buurt is er vast wel een recreatieterrein of zwemplas te vinden. Hoe heet dat recreatieterrein?

12b Bezoek je dat gebied wel eens? Zo ja, op wat voor

soort dagen? Ja / nee, ik bezoek het gebied

12c Welke andere plaatsen, die speciaal zijn ingericht om je vrije tijd door te brengen, bezoek jij?

12d Welke recreatievoorziening zou jij in je buurt of

stad graag erbij willen krijgen?

opdracht 13

Bb Ganaarwww.mundo-online.nlenmaakdeopdracht‘DrususenCorbulo’.

opdracht 14 op een rij

De letters van de Romeinse sporen zijn door elkaar geraakt. Zet ze weer in de goede volgorde.

• smile:

• schewelaag:

• hisbaud:

• ceshaspwerk:

• geenmijn:

opdracht 15 deelvraag

15a Wat is er in jouw woonomgeving echt goed, leuk of bijzonder voor toeristen en recreanten?

15b Zijn er in je eigen omgeving overblijfselen uit de

Romeinse tijd te vinden? Zo ja, welke en waar?

15c Wat is er te doen voor toeristen en recreanten in

jouw omgeving?

Ganaar:www.mundo-online.nl

Kennen en kunnenAlsjeklaarbentmetditblokkunje:• op de kaart aanwijzen waar de grens van het

Romeinse rijk in Nederland lag.• uitleggen hoe de Romeinen hun grens

bewaakten.• voorbeelden noemen van voorwerpen die van

de Romeinen in Nederland teruggevonden zijn.• uitleggen waarom Nijmegen een geschikte

plek was voor een Romeins fort.• een voorbeeld geven van de manier waarop

steden met hun geschiedenis mensen proberen te trekken.

• uitleggen waarom gemeenten mensen met evenementen en voorzieningen naar hun stad proberen te trekken.

• voorbeelden noemen van recreatie-voorzieningen in je eigen omgeving.

•

Begrippen:limesTijdwijzer:Tijd van Grieken en Romeinen

ExTrAoEfEnBlADvAArDiGhEDEn Vraag aan je docent of je het extra

oefenblad ‘Bronnen gebruiken’ moet maken.

Eindsprint

5150 Thema 3 Toerisme Eindsprint

1b Zet de volgende woorden op de goede plek: islam – Middellandse – Arabisch – stadstaten – olijfboom – christendom – cipres – reliëf – Latijn – bevolkingsspreiding – Romeinse – romanisering – christendom – islam – Arabische – democratie.

Culturen

Oude Grieken

• niet één groot rijk, maar verschillende

...................................................

• in Athene bijzondere manier van besturen:

...................................................

• landbouw moeilijk, oplossing:

1 h ............................................

2 k.............................................

Landschap

• vegetatie: planten die tegen w ................. en d .....................

zomers kunnen, zoals

..................... en ........................

• ..................... : veel

hoogteverschillen

Klimaat

• heet: .......................................... Zeeklimaat

• zomer: d .............. en w ............

• winter: n .............. en z .............

in hogere gebieden is het

k ................... en n .......................

Romeinen

• groot rijk:

het ...................................... rijk

• Romeinse cultuur verspreidt zich in het hele rijk. Dat heet:

...................................................

• nieuw geloof in dit rijk:

...................................................

• taal: ...........................................

Turkije

• taal: ............................................

• geloof: ........................................

klimaat

• kust: M.................... Zeeklimaat

• binnenland: - neerslag

- winters

Middellandse Zeegebied

aan de

kust in het binnenland

Waar de mensen wonenVerdeling van de mensen inhet gebied =

.......................................................

Meeste mensen wonen:

/

Redenen

vroeger:

1 l .................................................

2 h ................................................

3 v ................................................

nu:

1 l .................................................

2 t .................................................

3 h ................................................

Arabieren

• groot rijk:

het ...................................... rijk

• geloof: .......................................

• taal: ..........................................

koude / zachte

veel / weinig

-14.000 -12.000 -10.000 -8000 -6000 -4000 -2000 1 1000 2000

opdracht 2 Bekijkopbladzijde28vanhetlesboekde

Tijdwijzer. Bekijkdetijdbalkinfiguur2.2a Kleur op de tijdbalk: • de tijd van jagers en boeren: geel • de tijd van Grieken en Romeinen: rood2b Schrijf de volgende letters bij de tijdbalk: A 500 v.Chr.: bloeitijd van Athene B 1: geboorte van Christus C 100 n.Chr: Romeinse rijk op zijn grootst D 500 n.Chr: val van het Romeinse rijk2c Wat kom je nu nog tegen van de oude Grieken?

2d Wat kom je nu nog tegen van de Romeinen?

opdracht 3

Bekijkdekaartinfiguur3.3a Zet de naam van het land of eiland achter de

letters.

A D

B E

C F

opdracht 1

Bekijkhetschemainfiguur1. Maak het schema in figuur 1 compleet.1a Vul de woorden waarvan al een letter is gegeven

aan.

G J

H K

I 3b Zet de naam van de stad, zee of rivier achter de

cijfers.

1 12

2 13

3 14

4 15

5 16

6 17

7 18

8 19

9 20

10 21

11 22

3c Zet de naam van het gebergte achter de letters.

a c

b d

500 km2500

AB

C

I

H

G

F

E

D

1

162

14

15

17

18

1920

21

a

d

b

c

22

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

L

J

K

FiguuR 1

FiguuR 2

FiguuR 3

6

START Thema 1: Wie ben ik?opdracht 1

1a Jezitineennieuweklas.Jehebtwaarschijnlijkdelaatstewekenveelnieuweklasgenotenlerenkennen.Watverteljeoverjezelfalsjejevoorstelt?Denkaanhobby’s,woonplaats,familie,sport,enzovoort.

1b Bedenkhoeanderenietsoverjouteweten

kunnenkomen,zonderdatjehunietsvertelt.

1c Watkunnenanderenoverjouwetenalsze

lettenopdedingendiejebijvraag1bhebtgenoemd?

opdracht 2

Lees op bladzijde 7 van het lesboek de tekst ‘Sujit Kumar, de kippenjongen’.

2a InwelklandleefdeSujitKumar?

2b LeguitwaaromSujitopgroeidemetkippen.

2c ToenSujitdoorElisabethwerdgevonden,leefde

hijaljarennietmeertussendekippen.HoekonzetochmerkendatSujittussendekippenwasopgegroeid?

2d WatvertelthetverhaalvanSujitoverhetbelang

vandedingendiejealskleinkindleert?

2e Bedenkwaaromwetenschappersveelhebben

geleerdvandeontwikkelingvanSujit,nadathijwerdgevonden.

opdracht 3

Bekijk het schilderij op de bladzijden 6 en 7 van het lesboek.

3a Waaromdenkjedatverhalenoverkinderendieopgroeienbijwildedierenzopopulairzijn?

3b DebedenkervanhetverhaaloverRomulusen

Remuswildevanhenhelebijzonderemensenmaken.Waaromdenkje?

3c Noemtweemanierenwaarophijhenbijzonder

heeftgemaakt.

3d HoewasdeontwikkelingvanRomulusenRemus

nadatzijdooreenwolvinwerdenopgevoed?

3e VergelijkditmetdeontwikkelingvanSujitdiein

eenkippenhokopgroeide.

opdracht 4

d lijm of kleurpotloden Mensenmakenfoto’senbewarenspullenals

herinneringvoorlater.Gaopzoeknaareenoudefotovaniemanddiejekentofeenoudvoorwerp(hetliefstmeerdan30jaaroud).Vraagbijvoorbeeldaanjeouders/verzorgers,opaofoma.

4a Kopieerofscandefotooftekenhetvoorwerpnainfiguur1.

4b Welkeherinneringheeftdepersoonvanwiedefotoofhetvoorwerpiseraan?

4c Hoekunjeziendatdefotoofhetvoorwerpoud

is?

eigen antwoord

eigen antwoord. Bijvoorbeeld door te kijken naar

je kleding, je haar, je spullen, agenda, je gedrag.

eigen antwoord

Fiji

Omdat zijn ouders niet goed wisten wat ze met

hem aan moesten.

Hij gedroeg zich als een kip, hij hipte rond en at

als een kip en maakte tokgeluiden.

Dat zijn heel belangrijke dingen voor je verdere

ontwikkeling, je leert ze moeilijk af.

Het komt niet zo vaak voor dat kinderen worden

gevonden, die niet door mensen zijn opgevoed.

Het is spectaculair. Eigenlijk kan het niet.

Zij hadden Rome gesticht.

Ze zijn geboren uit een priesteres en een god.

Ze zijn opgevoed door een wolvin.

Romulus en Remus werden gewone

volwassenen.

Sujit kon zich niet normaal ontwikkelen doordat

hij geen mensen om zich heen had.

eigen antwoord

eigen antwoord

7Thema1Wie ben ik?Start

4d Alsjeeenvoorwerphebtgekozen:Waarwordtofwerdhetvoorwerpvoorgebruikt?

4e Vindjedefotoofhetvoorwerpmooi?Leguit

waaromwelofwaaromniet.

opdracht 5 Opdebasisschoolhebjeaardrijkskundegehad.

Eventestenwatjenogweet.5a TekenopeenvelpapierdekaartvanNederland.5b Zeteenstipbijjouwwoonplaatsenzetde

plaatsnaamerkleinbij.

Figuur 2

Hoofdvraag:

Blok Deelvraag Onderwerp Mooiste foto

1 Bron

2 Bron

3 Bron

4 Bron

5c Zetdelettersvandevolgendeplaatsenopdegoedeplaatsindekaart.

A Maastricht D Rotterdam B Utrecht E Groningen C Amsterdam F Middelburg Vergelijk jouw kaart met die van een

klasgenoot.5d Ziejeaanjouwkaartofdievanjeklasgenoot

dingendienietkloppen?Zoja,verbeterdanjekaart.

opdracht 6

Blader in het lesboek thema 1 door. Lees de titels, de tussenkopjes en bekijk de bronnen.

6a Dehoofdvraagvanditthemais:Wiebenik?Schrijfdiehoofdvraagalstitelbijfiguur2.

6b Schrijfinfiguur2dedeelvragenvanditthemabijhetgoedeblok.

•Waarhoorikbij? •Watismijnomgevingenhoewerkjemet

kaarten? •HoezietNederlandenzijnbevolkingeruit? •Uitwelkefamiliekomikenhoekomikte

wetenhoehetlevenvroegerwas?6c Zetdevolgendeonderwerpenbijhetgoedeblok

infiguur2.Jemageenonderwerpookbijtweeblokkenzetten.

•kaarten •grenzen •budget •tijdvakken •jaartelling •Nederland •waarden •eigenomgeving •godsdienstvrijheid •imago6d Zoekinelkblokdemooistefoto.Zetdieinde

laatstekolomvanfiguur2.

Figuur 1

eigen antwoord

eigen antwoord

Wat is mijn eigen omgeving en hoe werk je met kaarten?

Uit welke familie kom ik en hoe kom ik te weten hoe het leven vroeger was?

Hoe ziet Nederland en zijn bevolking er uit?

Waar hoor ik bij?

kaarten, eigen omgeving

jaartelling, tijdvakken

godsdienstvrijheid, Nederland, grenzen budget, waarden, imago

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

8

Blok 1 Mijn eigen omgeving

Je eigen omgeving bepaalt voor een belangrijk deel wie je bent. Het is het deel van de wereld dat je het beste kent. Als je daar buiten komt, is een kaart erg handig. Je kunt er de weg op vinden en ongeveer zien hoe het gebied eruitziet. Maar dan moet je wel weten hoe je een kaart moet lezen.

DEELVRAAg VAN DIT BLOK: Wat is mijn eigen omgeving en hoe werk je met kaarten?

opdracht 1

Lees de tekst hierboven en bekijk in het lesboek de titels, teksten en de bronnen van blok 1.

1a Welketekstengaannietoverkaarten?Schrijfdetitelsvandietekstenop.

1b Waarvoorkunjeeenkaartgebruiken?Noem

tweedingen.

1

21c Welketekstlijktjemoeilijk?Schrijfdetitelopen

kruisaanwaaromdietekstjemoeilijklijkt.

Ikbegrijpdewoordenindetitelniet. Ikweetnietsoverhetonderwerp. Detekstislang.

Of:1d Welketekstlijktjemakkelijk?

Waarom? Ikzieveelbekendewoordenindetitel. Ikweetalveeloverhetonderwerp. Detekstiskort. Hetplaatjebijdetekstzegtalwaardetekst

overgaat.

Of:

opdracht 2

Lees op bladzijde 8 van het lesboek de tekst ‘Mijn omgeving’ en bekijk bron 1.

2a Zoujijeenreisdoorderuimtewillenmaken?Streepdoorenvuldezinaan.

Ikzouwel / nieteenreisdoorderuimtewillen

maken,want

2b BekijkdefotovanAndréKuipersaanhetwerkin

deruimte.WatbedoeltAndréKuipersmet:‘Jehebthetgevoeldatjegewoonopdegrondaanhetwerkbent.’

2c Kunjehetopstijgenvaneenvliegtuig

vergelijkenmethetopstijgenineenruimteschip,denkje?Legjeantwoorduit.

opdracht 3

3a Alsjeuitzoomt,ziejeeensteedsgroter / kleiner gebied.

3b Jewiltwetenwaariemandwoont.JezoekteerstdestadopdekaartvanNederlandop.Daarnazoekjeopeenstadsplattegronddestraatwaardiegenewoont.

Jebentdanaanhetinzoomen / uitzoomen.3c Alsjeuitzoomt,ziejesteedsmeer.Leguit

waaromdezezinklopt.

3d Alsjeuitzoomt,ziejesteedsminder!Bedenk

eenvoorbeeldomuitteleggendatookdezezinklopt.Bedenkietswatjekuntzienalsjeinjouwstraatloopt,maarwatjevanuitderuimtenietkuntzien.

Mijn omgeving en Kijken naar het landschap.

eigen antwoord(en)

eigen antwoord(en)

de weg vinden

kijken hoe een gebied eruitziet

eigen antwoord.

Als je ergens mee bezig bent, vergeet je dat je

zweeft.

Nee. De versnelling van een ruimteschip is veel

groter. Je wordt daardoor veel steviger in je

stoel gedrukt.

Je ziet een steeds groter gebied, je ziet dus

steeds meer van de aarde.

Bijvoorbeeld: huizen en auto’s.

9Thema1Wie ben ik?Blok1Mijn eigen omgeving

3e Hetwoord‘inzoomen’wordtookgebruiktdoorfotografenencameramensen.Betekentinzoomendanhetzelfde?

Ja / Nee,want

opdracht 4

c Je maakt deze opdracht met de hele klas.

d kaart van de omgeving van de school In deze opdracht bepaal je met je klas wat jullie

eigen omgeving is.4a Schrijfdrieplaatsenopwaarjijiedereweekwel

eenkeerkomt.

1

2

34b Zetelkeplaatsmeteenstipopdekaart.4c Trekeenlijnomhetgebiedwaarveelstippen

dichtbijelkaarstaan.4d Delijnopdekaartisdegrensvandeeigen

omgevingvanjullieklas.Omcirkelhetjuisteantwoord.

Onzeeigenomgevingiszogrootalsde straat / de wijk / de stad / een aantal gemeenten / de provincie / een aantal provincies / Nederland /

Europa / de hele wereld.4e Injouwlevenhebjenietalleentemakenmetje

eigenomgeving.Jekomterookweleensbuiten.Noemeenvoorbeeldvanwanneerjijbuitenjeeigenomgevingkomt.

opdracht 5

Lees op bladzijde 8 van het lesboek de tekst ‘Hier en toen: Je wereld: een dorp?’.

5a Hoeveelkilometerwoonjijvanschool(enkele

reis)?5b Jegaatongeveer200keerperjaarnaarschool.

Naarschoollegjedus200x2(heenenterug)x

= kmaf.5c Bedenknaarwelkebestemmingenjenogmeer

elkeweekreist.Denkaaneensportclubofwinkelindestad.Vermenigvuldigdeenkelereisafstandenmet2(heenenterug)x40(aantalwekenineenjaarbuitendevakanties).Doedatopeenkladblaadje.Hetantwoordis

kilometer.

5d Schatnudeafstanddiejeindevakantiesenmetfamiliebezoekinandereplaatsensindsdevorigezomervakantieongeveerhebtafgelegd.Datis

ongeveer kilometer.5e Teldeantwoordenvandevragen5b,5cen

5dbijelkaarop.Deafstanddieikditjaar

aflegis km+ km+

km= km.


6a Bedenkmetwelkevervoermiddeleniemandvóór1850reisde.

6b Welkevervoermiddelengebruikjijbijdereizen

zoalsgenoemdinopdracht5?

6c Bedenkopwelkeanderemanierenjeook

contacthebtmetandereplaatsen.

6d ‘Dewereldiseendorp’iseenuitspraakdiejewel

eenshoort.Leguitwatmetdieuitspraakwordtbedoeld.

opdracht 7

Lees op bladzijde 9 van het lesboek de tekst ‘Kijken naar het landschap’ en bekijk bron 2.

7a Watiseeninrichtingselement?

7b Noemvijfinrichtingselementendiejeinbron2

ziet.

7c Zijndemarktkrameninbron2inrichtings-

elementen?Legjeantwoorduit.

7d Zijndebomeninbron2inrichtingselementen?

bij film en fotografie betekent

inzoomen hetzelfde.

4a t/m 4e eigen antwoorden

eigen antwoord

antwoord 5a .....

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoorden

Eigen antwoord, bijvoorbeeld: auto, bus, fiets.

Lopend, te paard, met een koets of een schip.

Eigen antwoord, bijvoorbeeld: telefoon,

internet, televisie, radio, handel.

Vroeger had je alleen contact met mensen in

jouw dorp. Nu, door de moderne vervoer- en

communicatiemiddelen met de hele wereld.

Een onderdeel van het landschap dat door

mensen is gemaakt.

huizen, kerk, plein, lantaarnpalen, straat,

waaggebouw, fabriek (rookpluim in de verte)

Nee, de marktkramen staan er tijdelijk, de

meeste dagen zijn ze er niet. Ze staan ook niet

op een kaart.

Ja, ze zijn door mensen geplant.

10

opdracht 8

Bekijk op bladzijde 9 van het lesboek bron 3.8a Watiseennatuurlijkelement?

8b Noemdrienatuurlijkeelementendiejeinbron3

ziet.

8c Zijndebomennatuurlijkeelementen?Legje

antwoorduit.

8d Watzoujeinditnatuurlandschaptocheen

inrichtingselementkunnennoemen?

opdracht 9

9a Beschrijfderoutevanjouwhuisnaarschool.Schrijfopwaarjelinks,rechtsenrechtdoorgaat.

9b Onderstreepinjeverhaaldeinrichtingselemen-

ten.(eigen antwoord)

opdracht 10

Lees op bladzijde 10 van het lesboek de tekst ‘Werken met kaarten’ en bekijk de bronnen 4 en 5.

10a Vroegerwerdenkaartenandersgetekend.Hoekunjeinbron4zienwaareenkerkstaat?

10b Hoekunjeinbron5zienwaareenkerkstaat?

10c Bedenkwelknadeeldekaartvanbron4heeft.

10d Bedenkookeenvoordeelvandekaartvanbron4.


Bekijk op bladzijde 10 van het lesboek bron 4.11a Maakinfiguur1eeneenvoudigekaartvan

Leeuwardenin1652.Bedenkeerstpassendekleurenensymbolenvoordeonderwerpendieindelegendastaan.Vuldelegendain.

11b Geefderuimtetussendestratensteedséénkleur.

11c Tekendesymbolenopdekaart.Tip:omkleinedingenbetertekunnenzien,kunjedekaartookopzoekenopwww.mundo-online.nl.

11d Watvondjemoeilijkofgemakkelijkaandezeopdracht?

11e Watzoujeeenvolgendekeerandersdoen?

Een onderdeel van het landschap dat niet door

mensen is gemaakt.

bergtop, rotsen, gras

Ja, in dit geval wel, ze zijn waarschijnlijk niet

aangeplant. In bron 2 zijn de bomen geen

natuurlijke elementen.

het paadje

eigen antwoord

Er is een kerk getekend.

Er staat een symbooltje (rood rondje).

Voorbeelden: Je kunt niet altijd in de straat kijken,

er staan huizen voor, straatnamen ontbreken.

Bijvoorbeeld: Je kunt op de kaart zien hoe

iemands huis eruitziet.

eigen antwoord

eigen antwoord


opdracht 12

d twee vellen tekenpapier (A4) en kleurpotloden12a Tekeneenkaartvanjeeigenstraat.Zet

bijvoorbeeldgebouwen,zijstraten,bushaltes,parkeerplaatsen,lantarenpalenenbomenopdejuisteplekopdekaart.Gebruiksymbolenenkleurenomaantegevenwatwatis.

12b Maakeenlegendabijjekaartwaarinjelaatzienwatdesymbolenenkleurenopjekaartbetekenen.

12c Maakeenschaalstokbijjekaart.12d Tekenophetanderevelpapierderoutedieje

aflegtvanhuisnaarschool.Maakookbijdezekaarteenlegendaeneenschaalstok.

12e Legdekaartennaastelkaar.Vergelijkbeidekaarten.Welkekaartispreciezer?

12f Welkeverschillenziejenogmeertussende

beidekaarten?

12g Leguithoehetkomtdatdekaartenvanelkaar

verschillen.

opdracht 13

Lees op bladzijde 10 van het lesboek de tekst ‘Kaarten in de atlas’. Bekijk figuur 2.

13a Waarovergaatdekaartinfiguur2?

13b Welkeplaatsligtinhetgebiedwaardemeeste

neerslagvalt?

13c Figuur2iseenthematische kaart / overzichts-

kaart.13d Kruisaan.Welkevandevolgendetitelshorenbij

eenthematischekaart? Noord-Holland WerkloosheidindeEuropeseUnie CampingsinDrenthe HetzuidelijkdeelvandeVerenigdeStaten Arnhem13e Zijndekaartenvaneenrouteplannerthema-

tischekaartenofoverzichtskaarten?Legjeantwoorduit.

Figuur 1

Figuur 2

Verschillende antwoorden zijn mogelijk. Waar-

schijnlijk is de kaart van de eigen straat preciezer.

Bijvoorbeeld: De kaart van de eigen straat laat

een kleiner gebied zien.

Je kent die omgeving het beste, omdat je er het

vaakst bent geweest, of omdat het een kleiner

gebied is.

De gemiddelde neerslag per jaar in Nederland.

Apeldoorn

Het zijn overzichtskaarten, want ze gaan niet

over een bepaald onderwerp en ze hebben

geen speciale titel.

Eigen antwoord. Let erop dat je kleuren kiest die passen bij de functie, bijvoorbeeld rood voor bebouwing en groen voor tuinen. Voor bijzondere gebouwen kun je simpele tekeningetjes gebruiken of de symbolen voor molen en kerk, die ook op de moderne topografische kaart worden gebruikt.

12

opdracht 14

Bekijk nog eens figuur 2.14a HeerlenligtopdekaartinvakC4.Kleurhetvak

C4opdekaartrood.14b Zoekdevolgendeplaatsenopdekaartop.Zet

erachterinwelkvakopdekaartdezeplaatsenstaan.

• Leeuwarden

• Enschede

• Middelburg14c WelkeplaatsenliggeninvakC3?

14d Inwelkvakligtjouwwoonplaats?

opdracht 15

a gebruik je atlas.15a Hoeheethetregistermetonderwerpeninjouw

atlas?

15b Opwelkebladzijdeinjouwatlasbeginthet

registervantopografischenamen(GB)/namenregister(BB)?

15c Hoeveelkaartenstaanerinjouwatlasoverhet

onderwerp‘aardbevingen’?

15d Aandebinnenkantvanhetomslagvaneen

atlasvindjevaakkaartenmetdaaropallemaalvakkengetekend.Dievakkenverwijzennaardebladzijdeindeatlaswaarjediekaartkuntvinden.Zittendezebladwijzersinjouwatlashelemaalvoorinofhelemaalachterin?

15e Bedenk:Eenbladwijzerishandigisbijhetopzoekenvan:

helemaalonbekendeplaatsen plaatsenwaarvanjealongeveerweetwaar

zeliggen

opdracht 16

a gebruik je atlas.

d kleurpotloden Lees op bladzijde 11 van het lesboek de tekst

‘Noord, oost, zuid en west’. EenEngelseontdekkingsreizigergaatrond1500

metzijnschipopzoeknaargoudenspecerijen.

Hijmaaktonderwegsteedsaantekeningenvanwaarhijis,waarhijlandzietenwaarhijaanlandkangaan.Diegegevenszethijopeenkaart(figuur3).

16a Verbindinfiguur3debekendestukkenkustmetelkaar.

16b Kleurhetlandgroenendezeeblauw.16c Vergelijkdekaartvanfiguur3meteen

wereldkaartindeatlas.Inwelkdeelvandewereldheeftdezeontdekkingsreizigergereisd?

16d EenechteEngelseontdekkingsreizigertekendenatuurlijkookdenulmeridiaanendeevenaaropdekaart.Vergelijkjouwkaartmetdeatlaskaartentekendezelijneninfiguur3.

16e Kloptjouwkaartvanfiguur3helemaalmetdewerkelijkheid?Welkeverschillenzijner?

Wistjedat? • Wist je dat de eerste Europeaan die rond

Afrika voer, de Portugees Bartolomeus Diaz was? Hij noemde de zuidpunt van Afrika in 1488 Kaap de Goede Hoop, omdat hij hoopte dat hij een kortere route naar Indië (Zuidoost Azië) had gevonden, dan de lange route over land.

Figuur 3

route van het schipvan de ontdekkings-reizigerkustlijn

2000 km10000

evenaar

0º

Arnhem, Nijmegen, ’s-Hertogenbosch

eigen antwoord

Grote Bosatlas: trefwoordenregisterBasis Bosatlas: zaakregister

GB: 145, BB: 151

GB: 11, BB: 3

GB (52e editie): achterin, BB (2003): achterin

C1

D2

A3

Afrika

Je kaart klopt waarschijnlijk niet helemaal

met die in de atlas. Je hebt sommige stukjes

moeten raden.


opdracht 17

d kleurpotloden Bekijk op bladzijde 11 van het lesboek bron 6A.

gebruik figuur 4.17a Trekinfiguur4deevenaarmetroodover.17b Kleurhetnoordelijkhalfrondgroenenhet

zuidelijkhalfrondblauw.17c Decirkelsdieaangevenhoevereenplaatsvan

deevenaarligt,hetenbreedtecirkels.Kruishieronderdejuistezinnenaan.

Delangstebreedtecirkelisdeevenaar. Allebreedtecirkelszijnevenlang. Debreedtecirkelsliggenevenwijdigaan

elkaar(=overalevenvervanelkaar). Hoeverdervandeevenaar,hoehogerhet

getalvaneenbreedtecirkel. Hetnoordelijkhalfrondisgroterdanhet

zuidelijkhalfrond.

opdracht 18

Bekijk op bladzijde 11 van het lesboek bron 6B. gebruik figuur 5.

18a Trekinfiguur5denulmeridiaanende1800-meridiaan(lengtecirkelsvan00en1800)metroodover.

18b DehalfrondenzijngenoemdnaarhunliggingtenoostenoftenwestenvanGreenwich.Kleurhetoostelijkhalfrondgeelenhetwestelijkhalfrondrood.

18c Decirkelsdieaangevenhoevereenplaatsvandenulmeridiaanligt,hetenlengtecirkels.Kruishieronderdejuistezinnenaan.

Delangstelengtecirkelisdenulmeridiaan. Allelengtecirkelszijnevenlang. Lengtecirkelsliggenevenwijdigaanelkaar. Lengtecirkelszijneigenlijkmaarhalvecirkels. Aziëligtophetwestelijkhalfrond. Afrikaligtvoorhetgrootstedeelophet

oostelijkhalfrond. Delengtecirkelsvan1800OLen1800WLvallen

samen.

opdracht 19

d een ballon en stiften Indezeopdrachtmaakjevaneenballoneen

aardbol.Leesdeopdrachteersteenkeerhelemaaldoorvoordatjebegint.

19a Blaasdeballonopenknoophemdicht.Tekenmeteenstifteenkruisjepreciestegenoverhetknoopje.

19b Hetkruisjeisdenoordpool,deknoopisdezuidpool.Treknumeteenstifteenlijnronddeballon,halverwegedenoordpoolendezuidpool.Ditisdeevenaar.

19c Trekvierlijnenvandenoordpoolnaardezuidpool.Zorgervoordatjedezelijnengoedverdeeltoverdeballon.Dezelijnenzijndenulmeridiaan,de1800-meridiaanendelengtecirkelsvan900OL,900WL.

19d Schrijfbijeenvandelijnen00,bijeenlijn1800enbijdelijnenertussen900OLen900WL.LetgoedopdatjeOLenWLbijdejuistelijnenzet.

Figuur 4

noordpool

75o

60o

45o

30o

15o

0o

15o

30o

45o

60o

Figuur 5

140o

160o

180o

160o

140o

120o

100o

80o

75o

60o

45o

30o 15o

60o

40o 20o

0o

20o

40o

60o

80o

100o

120o

14

19e Neemnueenstiftvaneenanderekleur.Kijkgoednaareenwereldkaart,dewereldbolindeklasofdefiguren4en5.Tekendevormvandewerelddelenopdeballon.Omhettekenenvandewerelddelengemakkelijkertemaken,kunjedevakkenookkleinermaken,doormeerbreedtecirkelsenlengtecirkelstetekenen.

Figuur 6

414039

38

37

3635

34

3332

31

30

29

28

2726

25

24

23

22

21

20

19

18

17

16

15

14

13

12

11

10 9 87

6

5

4

3

2 1

50 km0

Figuur 7

opdracht 20

a gebruik de atlas en figuur 6.20a Kleurjeeigenomgevingopdezekaartrood.20b Bekijkdecijfersinfiguur6enzethieronderde

juisteplaatsnamen.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Groningen

Leeuwarden

Assen

Emmen

Zwolle

Almelo

Hengelo

Enschede

Deventer

Apeldoorn

Arnhem

Nijmegen

Ede

Lelystad

Almere

Amersfoort

Veenendaal

Utrecht

Amsterdam

Zaanstad

topografische kaart overzichtskaart

inzoomen

uitzoomen

wereldeigenomgeving

ingerichtlandschap

natuurlandschap

noordpool

lengtecirkels

zuidpool

breedtecirkels

evenaar


Kennenenkunnen

Alsjeklaarbentmetditblokkunje:• vertellenwatinzoomenenuitzoomenis.• vertellenwelkeplaatsenbijjeeigenomgeving

horen.• zelfvoorbeeldennoemenvannatuurlijke

elementeneninrichtingselementen.• uitleggenwathetverschilistusseneen

natuurlandschapeneeningerichtlandschap.• driebelangrijkedingennoemen,waarjeop

moetlettenalsjenaareenkaartkijkt.• vaneenkaartzeggenofheteenthematische

kaart,eenoverzichtskaartofeentopografischekaartis.

• plaatsenopzoekenindeatlas.• kaartenovereenonderwerpopzoekeninde

atlas.• uitleggenhoedewereldbolisingedeeldmet

lengtecirkelsenbreedtecirkels.

•

•

Begrippenbreedtecirkel natuurlijkeelementeneigenomgeving overzichtskaartenevenaar schaalinrichtingselementen thematischekaartlegenda topografischekaartlengtecirkels

ga naar:www.mundo-online.nl

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

opdracht 21

b ga naar www.mundo-online.nl en maak de opdracht ‘Coördinaten in google Earth’.


Vulinfiguur7devolgendebegrippenin:breedtecirkels, evenaar, ingericht landschap, inzoomen, lengtecirkels, natuurlandschap, noordpool, overzichtskaart, topografische kaart, uitzoomen, zuidpool.


23a Noemdeplaatsen(dorpen,steden,wijken)diebijjeeigenomgevinghoren.

23b Opwelkedriedingenmoetjebijhetkijkennaareenkaartaltijdletten?

1

2

3

Hoorn

Den Helder

Alkmaar

Haarlem

Leiden

Den Haag

Zoetermeer

Rotterdam

Dordrecht

Middelburg

Vlissingen

Roosendaal

Breda

Tilburg

‘s-Hertogenbosch

Oss

Eindhoven

Helmond

Maastricht

Heerlen

Kerkrade

eigen antwoord

titel

legenda

schaal

eigen onderwerp

eigen onderwerp

16

Menukaart 1

A Oude wereldkaarten Europeseontdekkingsreizigersontdektengrote

delenvandewereld.Dieontdekkingenkunjeterugzienopoudekaarten.Hoezagdewerelderuitopeenkaartuit1570en1720?

B Plan een reis Devakantieisnetvoorbij,maarmisschienhebje

zinomindeherfstvakantieweeroppadtegaan?SteljeeigenreisdoorNederlandsamenenplanderoutemetbusentrein.

C Bouw zelf een kompas Indenatuurofopzeeishetsomsmoeilijkomje

teoriënteren.Omnietteverdwalen,kunjeeenkompasmeenemen.Ontdekhoeeenkompaswerktenmaakerzelfeen.

Alleen

Samen

Samenofalleen

AtlasRodeengroenestiftKopievaneenwereldkaart

Computer

Jampot,water,grotepaperclip,plasticzak,magneet,kniptang,stift,schaar


opdracht 1

a gebruik je atlas. Bekijk op bladzijde 12 van het lesboek bron 7.1a Vergelijkdekaartvanbron7meteen

wereldkaartuitdeatlasvannu.Welkwerelddeelishetmeestpreciesinbeeldgebracht?

1b Welkwerelddeelstaathetminstgoedopde

kaart?

1c RonddeNoordpoolstaatooklandafgebeeld. BedenkhoehetkomtdatOrteliusdachtdater

landronddeNoordpoolwas.

opdracht 2

gebruik figuur 1.2a DerouterondZuid-Amerikawerdontdektdoor

FerdinandMagelhaesin1520.BekijkdatgebiedopdemodernekaartvanZuid-Amerika.BedenkwaarMagelhaesprecieslangsvoer.Tekendierouteinfiguur1.

2b LeguitwaaromMagelhaesnietomVuurlandheenisgevaren.

Figuur 1

A Oudewereldkaarten

Europa

Australië

Hij wist niet dat dat kon, hij zocht een weg door

de nauwe wateren en vond die.

Ortelius had van ontdekkingsreizigers gehoord

dat ze daar ‘aan land’ gingen. Zij wisten niet dat

er geen land onder het ijs zat.

17Thema1Wie ben ik?Menukaart1Mijn eigen omgeving

opdracht 3

d atlas, stiften en een kopie van een wereldkaart Bekijk op bladzijde 12 van het lesboek bron 7.3a VergelijkdewereldkaartvanOrtelius(bron7)

metdewereldkaartvannu.TekenopjekopiemetrooddekustendieOrteliusnognietkende,maardienuwelindeatlasstaan.

3b Vergelijkdeliggingvanderoodgekleurdekusten.Watvaltjeop?

d jampot,water,grotepaperclip, stevigeplasticzak,magneet,kniptangetje, watervastestift,schaar

Lees op bladzijde 13 van het lesboek de teksten van opdracht C en bekijk de bronnen 8 en 9.

Hetbouwenvanjekompasgaatindriestappen.Leesdestappeneersthelemaaldoorvoordatjeaandeslaggaat.

Stap 1 De kompasnaald • Knipmetdetangeenstukvandepaperclip

af.Hetstukmoetongeveer2,5cmlangzijnenhelemaalrecht.Ditisdekompasnaald.

• Wrijfdekompasnaaldlangsdemagneet.Ongeveer50keer,steedsindezelfderichting.Dekompasnaaldwordtzomagnetisch.

• Controleerofdekompasnaaldmagnetischisdoorhemtegenhetovergeblevenstukjeijzervandepapercliptehouden.Dekompasnaaldmoetblijvenhangenaanhetstukjepaperclip.

Bb ga naar www.mundo-online.nl en maak de opdracht ‘Plan een reis’.

B Planeenreis

C Bouwzelfeenkompas

Stap 2 Het kompas • Vuldejampotvoorongeveerdehelftmet

water. • Knipeencirkeluitdeplasticzak,zogrootdat

dekompasnaalderpreciesopkanliggen. • Legdeplasticcirkelvoorzichtigophetwater,

zodathetlosvandewandenvandejampotdrijft.

• Legnudekompasnaaldvoorzichtigopdecirkel.

Stap 3 Het kompas ijken • IJkenbetekentafstellen.Nadatjede

kompasnaaldopdecirkelhebtgelegd,gaatdiedraaien.Alsdenaaldstilligt,wijstdeenekantnaarhetnoorden,deanderekantnaarhetzuiden.Numoetjenogwetenwelkekanthetnoordenenwelkekanthetzuidenis.Datkunjezienaandestandvandezon:

-beginvandemiddag:dezonstaatopzijnhoogstepuntinhetzuiden,hetnoordenligtpreciestegenoverdezon.

-’sochtends:dezonstaatmeerinhetoosten. -’smiddags:dezonstaatmeerinhetwesten. • Schrijfmeteenstiftopdeplasticcirkeleen

streepjeeneenNbijhetnoorden,eenZbijhetzuiden,eenObijhetoosteneneenWbijhetwesten.

• Alsjededekselweeropdepotdoet,kunjeookeenwindroosopdedekselvandejampottekenen.

De onbekende delen van de wereld liggen op

de kaart van Ortelius allemaal ver van Europa.

19Thema1Wie ben ik?Blok1Aantekeningen

20

Blok 2 Mijn familie

Heb je nog een opa en oma? En praat je wel eens met ze over vroeger? Dan weet je vast dat er in korte tijd veel is veranderd. Over hun eigen jeugd kunnen je opa en oma je nog vertellen. Maar hoe zit het met veel langer geleden? Hoe kom je erachter hoe de mensen toen leefden?

DEELVRAAg VAN DIT BLOK: Uit welke familie kom ik en hoe kom ik te weten hoe het leven vroeger was?

opdracht 1

Lees de tekst hierboven en bekijk in het lesboek de titels, teksten en bronnen van blok 2.

1a Indeintrotekststaatdezin:‘…daterinkortetijdveelisveranderd.’Welkebronnenpassenbijdezezin?

1b Eentitelis‘Informatiezoeken’.Steljijmoeteen

werkstukmakenovereenonderwerp.Bedenktweemanierenwaaropjeinformatiekuntzoeken.

1

21c Noemtweewoordendietemakenhebbenmet

‘tijd’.

1

2

opdracht 2

Lees op bladzijde 14 van het lesboek bron 10. gebruik figuur 1. VanhetlevenvanomaMiekekunjeeentijdbalk

maken.Eentijdbalkiseenlijnmeteenbegin-eneindjaartal.Allejarenertussenzijnsteedseenevengrootstukjevandelijn.Belangrijkegebeurtenissenkunjemeteenmerktekenbijhetjuistejaarzetten.

2a ZetdejuistejaartallenachterdegebeurtenisseninhetlevenvanomaMieke:

• geboorte

• hongerwinter

• trouwdag

• eerstekind

• eerstewasmachine

• eersteauto

• verhuizingnaarBreukelen

• verhuizingnaarAmsterdam

• verhuizingnaarGroningen2b Noteerdegebeurtenissenopdetijdbalkvan

figuur1.

opdracht 3

gebruik figuur 2. Injelevengebeurterelkedagweliets.Maarhet

meestevergeetjeweersnel.3a NoemtweegebeurtenissendieomaMiekegoed

heeftonthouden.

1

23b WaaromdenkjedatomaMiekedeze

gebeurtenissenzogoedheeftonthouden?

bron 12, bron 15, bron 17, bron 19, bron 20

bijvoorbeeld: internet, bibliotheek, iemand

interviewen, organisatie bellen

bijvoorbeeld: eeuw, jaar,

vroeger, toekomst

1940

1944

1959

1960

1960

1966

1968

1993

2000

Figuur 1

1940 19501951: eerste tv-avond

Tweede Wereldoorlog

1960 1970 1980 1990 2000 2010geboorte

1944: hongerwinter

trouwdag

eerste wasmachine / eerste kind

verhuizing naar Breukelen

verhuizing naar Amsterdamverhuizing naar Groningen

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

21Thema1Wie ben ik?Blok2Mijn familie

3c Noemtweegebeurtenissendiejijjegoedherinnert.

1

23d Maakinfiguur2eentijdbalkvanjeeigenleven. • Zethelemaallinksjegeboortejaar. • Zethelemaalrechtshetjaarwaarinwenu

leven. • Zetbijelkjaareenstreepje. • Zetdetweegebeurtenissendiejebijvraag3c

hebtopgeschrevenopdetijdbalk. • Kleurdetijddiejeopdebasisschoolzatrood. • Zetnogtweegebeurtenissenuitjouwleven

opdetijdbalk.

opdracht 4

c Je mag deze opdracht alleen of met z’n tweeën doen.

Hoewasdejeugdvanjouwomaofopa?Jegaateeninterviewhoudenmetjeopa,omaofeenanderoudpersoon.Alsjedezeopdrachtmetz’ntweeëndoet,houdjetweeinterviews.

4a Gaalsvolgttewerk: • Verzinsamenmeteenklasgenoottien

vragen.Bijvoorbeeldover: opvoeding,school,sport,speelgoed. • Vraagaandegenediejewiltinterviewenofje

vragenmagstellenoverzijnofhaarjeugd. • Schrijfnaelkevraaghetantwoordop.

(Alsjemetz’ntweeënbent,kandeeendevragenstellenendeanderdeantwoordenopschrijven.Draaiderollenbijhetandereinterviewom.)

• Bedankdegenediejehebtgeïnterviewd. • Typdevragenendeantwoordennetjesuit.4b Noteertweeverschillentussendejeugdvan

degenediejehebtgeïnterviewdenjouwjeugd.

1

2

4c Noteerooktweedingendiehetzelfdewaren.

1

24d Vindjedaterveelveranderdis?Legjeantwoord

uit. Ja / Nee,want

4e Opwelkevragenkreegjegeenduidelijke

antwoorden?

4f Hoezoujedevragenwaarjegeenduidelijke

antwoordenopkreeganderskunnenstellen?

opdracht 5

d papier Bekijk figuur 3 op de volgende bladzijde. Indezeopdrachtmaakjeeenstamboomeneen

kaartoverjouwfamilie.Alsjejeeigenfamilienietkent,maakjeeenstamboomenkaartoverdefamilievanjeverzorger(s).

5a Tekendestamboomvanfiguur3grootover.Schrijfvanallefamilieledenop:

naam,geboortejaar,geboorteplaats.5b Jemagookanderegegevensbijjouw

familieledennoteren.Bijvoorbeeld:bepaaldeeigenschappenvandiepersoon,welkberoephijofzijhad,hoeveelkindereniemandheeftgekregen,enzovoort.

5c Laatjestamboomzienaanjeouders/verzorgers.Hebbenzenogextrainformatieoverfamilieleden?Zetdieinformatieerdanbij.

5d Alsjefoto’shebtvanfamilieledenkunjedieooktoevoegenaanjestamboom.

Figuur 2

eigen antwoord

eigen antwoord

tijdbalk van je eigen leven

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

22

5e Maakeenkaartwaaropjeaangeeftwaarjijzelf,jeouders,jegrootouderseneventueeljebet-overgrootouders(deoudersvanjeopaenoma)geborenzijn.

5f Watvaltjeopaandeverspreidingvanjouwfamilie?

opdracht 6


c Overleg met een klasgenoot.6a Welkeverschillenzienjullietussendebeide

foto’salshetgaatom: • kleding?

• apparatenindekeuken?

• gedrag?

• eten?

6b Vindjedaterveelveranderdisinvijftigjaar? Ja / Nee,want

opdracht 7

Lees op bladzijde 14 van het lesboek de tekst ‘Informatie zoeken’ en bekijk de bronnen 10 t/m 13.

gebruik figuur 4.7a Noemdrievoorbeeldenvanbronnen.

1

2

37b Vulinfiguur4hetschemain.7c Bron11laatzienhoeeengezinuitdejaren

’50at.Jeweetmetdezeenebronnietofdemeestemensenopdiemanieraten.Hoekunjedaarachterkomen?

Figuur 3

mijnmoeder

naam:

geboren:

in:

ik

naam:

geboren:

in:

mijn

overgrootopa

naam:

geboren:

in:

mijn

overgrootoma

naam:

geboren:

in:

mijn

overgrootopa

naam:

geboren:

in:

mijn

overgrootoma

naam:

geboren:

in:

mijn

overgrootopa

naam:

geboren:

in:

mijn

overgrootoma

naam:

geboren:

in:

mijn

overgrootopa

naam:

geboren:

in:

mijn

overgrootoma

naam:

geboren:

in:

mijnopa

naam:

geboren:

in:

mijnoma

naam:

geboren:

in:

mijnopa

naam:

geboren:

in:

mijnoma

naam:

geboren:

in:

mijnvader

naam:

geboren:

in:

eigen antwoord

Bron 11: de mensen zien er netjes en stijf uit.

Bron 12: de mensen zien er vlotter uit.

Bron 11: weinig apparaten in de keuken.

Bron 12: veel meer (elektrische) apparaten.

de mensen in de gezinnen zien er

anders uit, het eten is anders en ook de om-

geving is anders (meer apparaten, luxere keuken).

Bron 8: stamppot met worst uit een grote pan.

Bron 9: sinaasappelsap, koffie, een ovengerecht.

Bron 11: men zit keurig aan tafel, bidden voor het eten.

Bron 12: iedereen is ergens mee anders bezig.

Bijvoorbeeld: teksten, foto’s, schilderijen,

gebouwen, kaarten, kranten.

Je kunt op zoek gaan naar foto’s van andere

gezinnen uit die tijd. Je kunt ook praten met

mensen die die tijd hebben meegemaakt.


opdracht 8

Lees op bladzijde 15 van het lesboek de tekst ‘Tijd in stukken’ en bekijk bron 13.

8a Hoelangbestaatdemodernemens?

8b Schrijfinjeeigenwoordenopwateentijdvakis.

8c Watisheteerstetijdvak?

8d Inwelktijdvakleefjij?

8e Bekijknogeenkeerfiguur2,detijdbalkdiejevan

jeeigenlevenmaaktebijopdracht3d.Jeeigenlevenkunjeookverdelenintijdvakken.Bedenkhoeveeltijdvakkenertotnutoeinjouwlevenzijngeweest.

opdracht 9

d kleurpotloden Bekijk op bladzijde 138 van het lesboek de

Tijdwijzer. gebruik figuur 5.9a Kleuropdetijdbalkvanfiguur5detijdvakkenin.9b Schrijfbijelktijdvakdenaam.9c Inwelktijdvaklevenwijnu?

9d Trekvanelkplaatjebijfiguur5eenlijnnaarhet

tijdvakwaarhetbijhoort.

Figuur 4

Bron Wat voor soort Welke informatie bron? geeft de bron?

10 tekst

11 foto Hoeeengezinuit dejaren’50at.

12 foto

13 tekening

het leven van iemand die in 1940 is geboren

hoe een gezin in 2006 eten klaarmaakt

welke tijdvakken er zijn, hoe lang ze duurden.

100.000 jaar

Periode uit de geschiedenis met een eigen

karakter.

Tijd van jagers en boeren.

Tijd van televisie en computer.

Tijd van televisie en computer.

Figuur 5

500

1700

1800

1900

1000

1600

1

-3000

1950

500

1500

Tijd van jagers en boeren

Tijd van Griekenen Romeinen

Tijd van monniken en ridders

Tijd van stedenen staten

Tijd van ontdekkersen hervormersTijd van regentenen vorstenTijd van pruikenen revolutiesTijd van burgersen stoommachinesTijd van wereld-oorlogenTijd van televisieen computer

24

opdracht 10

Lees op bladzijde 16 van het lesboek de tekst ‘Daar en toen: Het schrift’.

10a Hoenoemjedetijdwaarindemensengeenschriftkenden?

10b Begondietijdoveralophetzelfdemoment?Leg

uitwaaromwelofniet.

10c Noemzoveelmogelijkmanierenwaaropjij

gebruikmaaktvanhetschrift.Bedenkdatjeleesténschrijft.

10d Leguitwaaromdeuitvindingvanhetschriftzo

belangrijkwas.


gebruik figuur 6. Onsschriftisontstaanenontwikkeldinde

landenronddeMiddellandseZee.JeziethierhoedeAvantekeningetjenaarletterveranderde.

11a Leeseerstdevolgendezinnendoor.Welkeschrijfwijzehoortbijwelkvolk?Vuldenummersuitfiguur6in.

DeGriekenschrevenvoorelkeklankeenteken.DeletterAlijktergoponzeletterA.

Egyptenarenschrevenmethiërogliefen:tekeningetjesdiemeestaléénwoordvoorstellen.

Doordatdetekensopspijkerslijken,noemenwehetschriftvandeMesopotamiërshetspijkerschrift.

RomeinennamenhetalfabetvandeGriekenover.DeRomeinengebruiktenalleenhoofdletters.

11b WatsteldedeletterAinhetbeginvoor?

11c WatherkenjedaarvanindeAvannu?

opdracht 12

Bekijk op bladzijde 16 van het lesboek bron 14.12a Hoenoemjehetschriftopditkleitablet?

12b Uitwelktijdvakkomtditkleitablet?

12c Waaromwildenwetenschapperszograag

ditschriftontcijferen,denkje?Gebruikinjeantwoordhetwoord:geschreven bronnen.

opdracht 13

Lees op bladzijde 16 van het lesboek bron 15.13a Inwelktijdvakisdezebrongeschreven?

13b Noemtenminstedriedingenuitdetekst

waaraanjekuntziendatdezebronuiteenanderetijdkomt.

13c Noemééndingdathetzelfdeisinonzetijdende

tijdvandebrief.

Figuur 6

1 42 3

prehistorie

Niet, op sommige plaatsen werd het schrift

eerder ontdekt dan op andere.

Schrijven: msn, sms, e-mail, brief, agenda etc.

Lezen: msn, sms, e-mail, games, boek,

tijdschrift, ondertiteling film, verpakkingen etc.

Je hoeft niet alles te onthouden, je kunt com-

municeren met iemand die niet in de buurt is,

iedereen kan afspraken die gemaakt zijn lezen.

een stierenkop

De horens, maar zij staan naar beneden.

3

2

1

4

spijkerschrift

tijd van Grieken en Romeinen

Ze konden meer te weten komen over het volk

dat het kleitablet heeft geschreven: de Mesopo-

tamiërs. Geschreven bronnen geven meer en

andere informatie dan ongeschreven bronnen.

2e eeuw na Christus

1 god Serapis, 2 er is een keizer,

3 goudstukken, 4 als de goden het willen,

5 mijn Romeinse naam

De zoon vraagt zijn vader hoe het met hem

gaat en met zijn andere familieleden. De zoon

bedankt zijn vader voor zijn goede opvoeding.


opdracht 14

gebruik figuur 7.14a Hoeveeljaariseeneeuw?

14b Waaromishetjaar1alsbeginpuntvande

christelijkejaartellinggekozen?

14c Zetdevolgendegebeurtenissenopdetijdbalk

vanfiguur7: • 33DoodvanJezusChristus • 313Christelijkegelooftoegestaan14d Hoeveeleeuwenheefthetgeduurdvoordathet

christendomwerdtoegestaan?

14e Zetookdevolgendegebeurtenisopdetijdbalk: • 622DeprofeetMohammedvluchtnaar

Medina14f Deislamitischejaartellingbegintmetdevlucht

vanMohammednaarMedina.Hoeveeljaarisdatgeleden?

14g Hetislamitischejaarduurtkorterdanhet

christelijkejaar.Hetverschiltussendeislamitischejaartellingendechristelijkejaartellingwordtdussteedsgroter / kleiner.

opdracht 15

Lees op bladzijde 17 van het lesboek de tekst ‘Steeds sneller, steeds meer’ en bekijk de bronnen 16, 17 en 18.

15a Legmetbron16enbron17uitdathetnieuwssteedssnellergaat.

15b Legmetbron18uitdatersteedsmeernieuwsis.

opdracht 16

c Je maakt deze opdracht met z’n tweeën.

d touw, meetlint of duimstok, 9 wasknijpers, rode viltstift, papier

gebruik figuur 8. Jemaakteentijdbalkopjuisteschaalvan

deperiode3000v.Chr.(tijdvanGriekenenRomeinen)totenmetnu(tijdvantelevisieencomputer).

16a Maakvoordatjebegintdevolgendesommetjes:

• TijdvanGriekenenRomeinenduurdevan

3000v.Chrtot .

Datis jaar.

• Tijdvanmonnikenenriddersduurdevan

tot .

Datis jaar.

• Tijdvanstedenenstatenduurdevan

tot .

Datis jaar.

• Tijdvanontdekkersenhervormersduurde

van tot .

Datis jaar.

• Tijdvanregentenenvorstenduurdevan

tot .

Datis jaar.

Figuur 7

-200 -100 3001 100 200 400 500 600 700 800 900 1000

Figuur 8

MUNDO TS_01_22

Tijd van

Begin

Eind

........................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

100 jaar

Dat is het geboortejaar van Jezus Christus.

bijna drie eeuwen

In 2012 is dat 1390 jaar geleden.

Vroeger kwam het nieuws per bode te paard

(bron 17). Tegenwoordig komt het nieuws via

camera’s live op televisie (bron 16).

Het aantal mensen op de wereld is ongelofelijk

veel toegenomen (bron 18). Met meer mensen

gebeurt er ook veel meer.

33 Dood van Jezus Christus 622 De profeet Mohammed vlucht naar Medina

313 Christelijke geloof toegestaan

500

3500

500 1000

500

1000 1500

500

1500 1600

100

1600 1700

100

26

• Tijdvanpruikenenrevolutiesduurdevan

tot .

Datis jaar.

• Tijdvanburgersenstoommachinesduurde

van tot .

Datis jaar.

• Tijdvanwereldoorlogenduurdevan

tot .

Datis jaar.

• Tijdvantelevisieencomputerduurdevan

tot .

Datis jaar.16b Maaknudevolgenderekensom:

aantaljarenlangstetijd:

aantaljarenkortstetijd:

Conclusie:delangstetijdduurde keer langerdandekortstetijd.16c Bedenksamenhoeveeltouwjullienemenvoor

dekortstetijd.

cm.16d Hoeveeltouwhebbenjulliedannodigvoorde

langstetijd?

16e Berekenhoelangjullietouwmoetzijnvoorde

heletijdbalk.Tip:alsjeteweinigtouwhebt,moetjejeantwoordopvraag16caanpassen.

16f Watisdeschaalvanjullietijdbalk?

1cm= jaar16g Maakvoorelktijdvakeenkaartje,zoalsin

figuur8.16h Maaknujullietijdbalk.Doedatalsvolgt: • Kniphettouw5cmlangerdanwatjebij

opdracht16ehebtberekend. • Zetmetrodeviltstifteenstreepjebijhet

begin-eneindjaartalvandetijdvakken. • Maakdekaartjesvandetijdvakkenvastopde

goedeplekaanhettouw.Gebruikhiervoordewasknijpers.

• Hangjullietijdbalkopindeklas.

opdracht 17

Bb ga naar www.mundo-online.nl en maak de opdracht ‘Stamboom’.

opdracht 18

Lees de tekst Wist je dat? 18a Weetjewatjouwachternaambetekent?

18b Ganaarwww.mundo-onlineenmaakde

Bb opdracht‘Jouwachternaam’.

Wistjedat? • De Fransen tussen 1795 en 1813 de baas

waren in Nederland? • Keizer Napoleon alle Nederlanders

verplichtte een achternaam te kiezen en zich in te schrijven op het stadhuis?

• Sommige mensen dat niet serieus namen en een rare naam kozen, zoals Naaktgeboren of de Kwaaisteniet?

• Nederlanders achternamen bleven gebruiken, ook toen de Fransen weg waren?

1700 1800

100

1800 1900

100

1900 1950

50

1950 nu

60-65

3500

50

70

eigen antw.

eigen antwoord

eigen antwoord

eig. antw.

eigen antwoord



Maakdevolgendezinnenaf.

19a Detijdvoordathetschriftisuitgevondenheet

de .

19b Eenoverzichtvangebeurtenissenindetijd,heet

een .

19c Informatiekrijgjeuit .

19d Eenperiodevan100jaariseen

.

19e Dechristelijkejaartellingbegintmetde

vanChristus.

19f Degeschiedenisvandemensisopgedeeldin

stukkendie heten.

19g Hoedichterjebijonzetijdkomt,hoe

detijdvakkenworden.

19h Datkomtdoordathetnieuws

bijonsisenerook

nieuwsis.


20a Schrijfkortopwatjetewetenbentgekomenoverdegeschiedenisvanjouwfamilie.

20b Leguithoejeaaninformatiekomtovervroeger.

20c Noemtweeredenenwaarombronnennietalles

vertellen.

KennenenkunnenAls je klaar bent met dit blok kun je:• uitleggenhoewijaaninformatieoverde

wereldvroegerennukomen.• tweeredenennoemenwaarombronnenniet

allesvertellen.• uitleggenwaaromdeuitvindingvanhet

schriftbelangrijkwas.• rekenenmetjaartallenvoorennaChristus.• uitleggendaterverschillendejaartellingen

bestaan.• denamenvandetijdvakkennoemen.• uitleggenwaaromtijdvakkensteedskorter

worden.

•

•

Begrippenbronnen prehistoriehistorie tijdvak

Vaardigheden2Vergelijken7Bronnengebruiken

TijdwijzerNamenenjaartallenvandetijdvakken


prehistorie

tijdbalk

bronnen

eeuw

geboorte

tijdvakken

korter

sneller, meer

eigen antwoord

Je gebruikt bronnen. Dat kunnen geschreven

en ongeschreven bronnen zijn.

1 Mensen schrijven alleen maar dat op (of laten

alleen maar dat zien), wat zij kwijt willen.

2 Soms zijn er weinig bronnen.

eigen onderwerp

eigen onderwerp

Menukaart 2


A Maakjeeigenfossiel

d Klei, gips, plastic bakje (bijvoorbeeld een ijsbak), twee voorwerpen (uit de natuur) waarvan je een fossiel wilt maken.

Lees op bladzijde 18 van het lesboek de tekst van opdracht A.


Debronnenlatentweesoortenfossielenzien: • afdrukvaneenplantofdierinsteen. • plantofdierdatzelfversteendis.

Jegaatnuookdezetweesoortenfossielenmaken.

Bedenkvanwelkvoorwerpuitdenatuurofje: • eenafdrukwiltmaken. • eenversteendevormwiltmaken. Verdeeldekleiintweedelen.

Afdruk maken• Drukhetvoorwerpindeklei.• Haaldaarnahetvoorwerpuitdeklei,zodateen

afdrukoverblijft.• Laatdekleidrogen.• Verfdekleigrijs,zodathetopeenechtefossiel

lijkt.

Versteende vorm• Doeeendikkelaagkleiindeplasticbak.• Drukhetvoorwerpgoedindeklei.• Haalnuhetvoorwerpuitdeklei,zodateenafdruk

overblijft.• Maakhetgipsklaar.Leesopdeverpakkinghoedat

moet.• Giethetgipsvoorzichtigoverdeklei.Zorgdathet

gipsminimaal1cmbovendekleikomt.• Laathetgipsgoeddrogen.• Knipdeplasticbakopen.• Haaldekleivanhetgipsaf.• Jehebteensteenmeteenfossieleropge-maakt.

Zowordenfossielenvaakgevonden!• Alsjehetleukvindtentijdhebt,kunjejefossiel

nogverven.

28

A Maak je eigen fossiel Fossielenvertellenonshoedinosauriërsen

andereuitgestorvendierenleefden.Jemaakteenfossielvaneenvoorwerpdatjezelfmeeneemt.

B Schatkist voor de toekomst Maakeenschatkistmetvoorwerpen,tekeningen,

tekstenenfoto’swaarmeeeenmarsmannetjeerachterkankomenhoejijnuleeft.

C Lijken uit de prehistorie OpsommigeplekkeninEuropazijnmensen

gevondenuitdeprehistoriedienoghelemaalintactwaren.Maakkennismeteenmensuitdeoertijd!Ganahoehijofzijleefdeenwaaraanhij/zijdoodging.Jemaakteenpowerpoint-presentatieoverderesultatenvanjeonderzoek.

Alleen

Samen

Samen

Klei,gips,plasticbakje(bijvoorbeeldeenijsbak),tweevoorwerpen(uitdenatuur)waarvanjeeenfossielwiltmaken

Grotedoos,papier,kleurpotloden,tijdschriftenominteknippen,voorwerpenvoorinjeschatkist

Computer

29Thema1Wie ben ik?Menukaart2Mijn familie

d grote doos, papier, kleurpotloden, tijdschriften, voorwerpen voor in de schatkist

Lees op bladzijde 19 van het lesboek de teksten van opdracht B en bekijk de bronnen 22 en 23.

Stel,eenramptreftdeaarde.Allemensenstervenuit.Naduizendenjarenkomtereenruimteschipmetruimtewezensopaarde.Zijwillengraagwetenoferintelligentewezensopaardehebbengeleefd.Enzoja,hoediegeleefdhebben.

c Je doet deze opdracht met z’n tweeën. Maakeenschatkistdieinformatiegeeftover

hoejullienuleven.Houderrekeningmeedatderuimtewezenshelemaalnietsvanonsweten.

Gaalsvolgttewerk. • Maakeentekstvoorindeschatkist.Bedenk: - Watzetjeinjetekst? - Hoezorgjeervoordatderuimtewezens

jullietekstkunnenlezen? • Maakeentekeningvoorindeschatkist.

Bedenkookhiergoedwateropdetekeningtezienmoetzijn.

• Knipuitdetijdschriftenmaximaalvierplaatjesvoorindeschatkist.

• Kieseenaantalvoorwerpenvoorindeschatkist.

• Versierjullieschatkistalsjenogtijdhebt. • Laatjullieschatkistzienaaneenander

groepje.Zijdoenalsofzeruimtewezenszijn.Watkomenzeoverjullieteweten?

• Watzouhetanderegroepjegraagnogwillen

weten?

B Schatkistvoordetoekomst

C Lijkenuitdeprehistorie

b ga naar www.mundo-online.nl en maak de opdracht ‘Lijken uit de prehistorie’.

eigen antwoord

eigen antwoord

32

Blok 3 Mijn land

Bij wedstrijden van het Nederlands elftal zijn Nederlanders vaak heel trots op hun land! Nederland is dan vast ook jouw land. Buitenlandse toeristen kennen Nederland van molens, tulpen en klompen. Maar dat is niet alles. In dit blok leer je meer over Nederland en de Nederlandse bevolking.

DEELVRAAg VAN DIT BLOK: Hoe ziet Nederland en zijn bevolking er uit?

opdracht 1

Lees de tekst hierboven en bekijk in het lesboek de titels, teksten en de bronnen van blok 3.

1a Welketekstengaanovergrenzen?Schrijfdetitelsvandietekstblokkenop.

1b Welketekstlijktjemoeilijk?

Waarom? Ikbegrijpdewoordenindetitelniet. Ikweetnietsoverhetonderwerp. Detekstislang. Of:1c Welketekstlijktjemakkelijk?

Waarom? Ikzieveelbekendewoordenindetitel. Ikweetalveeloverhetonderwerp. Detekstiskort. Hetplaatjebijdetekstzegtalwaardetekst

overgaat. Of:1d Watbetekentvolgensjouhetwoordallochtoon?

opdracht 2

Lees op bladzijde 20 van het lesboek de tekst ‘Nederland verandert!’ en bekijk de bronnen 24 en 25.

2a Watvaltjehetmeestopalsjedestraatin1920vergelijktmetdestraatnu?

2b Opwelkefotoziejemeerwinkels?

2c Watisindezestraatnietveranderd?

opdracht 3

3a Noemeenvoorbeeldvaneengebouwinjeeigenomgeving,datnuopeenanderemanierwordtgebruikt,danwaarhetvoorisgebouwd.

3b Vindjehetgoeddatdatgebouwopdiemanierbewaardblijft?Legjeantwoorduit.Ja / Nee,want

3c Somsstaateenoudfabrieksgebouwleeg,vlak

bijhetcentrumvandestad.Bedenkwaaromdiefabriekopdieplekgebouwdis.

3d Bedenkwaaromeenplaatsdichtbijhetcentrum

vandestadnietgeschiktisvooreenfabriek.

3e Noemeenvoorbeeldvaneengebouwinjeeigen

omgevingdatjezolelijkvindt,datjehetwelzouwillenlatenafbreken.

Grenzen en Pioniers in de VS

eigen antwoord(en)

eigen antwoord(en)

eigen antwoord

Verschillende antwoorden zijn mogelijk.

Op de foto van 1920.

Nog steeds een smalle straat, veel huizen zijn

hetzelfde, er zijn nog steeds hijsbalken.

eigen antwoord

eigen antwoord

Vroeger was dat aan de rand van de stad.

Fabrieken veroorzaken lawaai, verkeers- en

stankoverlast.

eigen antwoord

33Thema1Wie ben ik? Blok3 Mijn land

opdracht 4

4a Zelfsinjeeigenstraatveranderendingen.Noemdriedingendieerindelaatstejarenbijjouindestraatofbuurtzijnveranderd.Tip:Jehebtvastfoto’svandeomgevingvanjehuisvaneenpaarjaargeleden.Bekijkdezefoto’s.Watiserveranderd?

4b Vondjedieveranderingenleukofniet?

4c Legjeantwoorduit.

4d Kunnendeveranderingenweerterugworden

gedraaid?

4e Leguitwaaromwelofniet.

opdracht 5

d kleurpotloden

a gebruik de atlas. Lees op bladzijde 21 van het lesboek de tekst

‘De Nederlanden’. Bekijk figuur 1.5a Geefinfiguur1elkgewesteeneigenkleur.5b WelkenamenvanhuidigeNederlandse

provinciesherkenje?

Zoek in de atlas een kaart van België.5c Aanwelkeprovincienamenkunjeziendat

NederlandindezestiendeeeuwsamenmetBelgiëenLuxemburgdeNederlandenvormden?

5d Waaromkunjeindezestiendeeeuwniet

sprekenvandeNederlandenalséénland?

opdracht 6

6a WatwildeFilipsIIveranderenaanhetbestuurvandeNederlanden?

6b BedenkwaaromFilipsIIdieveranderingwilde.

6c Leguitwaaromderijkemensenuitde

Nederlandennietblijwarenmetdeverandering.

6d FilipsIIregeerdevanuitMadrid.Hijsteldezijn

halfzusMargarethavanParmaaanomnamenshemdeNederlandenvanuitBrusseltebesturen.Bedenkwaaromhijdatdeed.


InNederlandhebbenwetegenwoordigeencentraalbestuurendecentralebesturen.Hetcentralebestuurgaatoverhetheleland.

7a InwelkestadzithetcentralebestuurinNederlandtegenwoordig?

Figuur 1 DeNederlandenin1550.

50 km250

FRIESLAND

DRENTE

STAD EN LANDESTAD EN LANDESTAD EN LANDESTAD EN LANDESTAD EN LANDESTAD EN LANDESTAD EN LANDESTAD EN LANDESTAD EN LANDE

OVERIJSSEL

GELREUTRECHTUTRECHTUTRECHTUTRECHTUTRECHTUTRECHTHOLLANDHOLLANDHOLLANDHOLLANDHOLLANDHOLLANDHOLLAND

BRABANT

NAMENNAMENNAMENNAMEN

LIMBURGLIMBURGLIMBURG

LUXEMBURG

DOORNIKSE-HENEGOUWEN

VLAANDEREN

WAALS-WAALS-WAALS-VLAAN-VLAAN-VLAAN-DERENDERENDEREN

ARTESIË

ZEELANDZEELANDZEELANDZEELANDZEELANDZEELANDZEELANDZEELANDZEELANDZEELANDZEELANDZEELAND

Amsterdam

Middelburg

AntwerpenBruggeGent

Brussel

Bergen

Namen Luik

Hasselt

Maastricht

‘s-Hertogenbosch

ArnhemUtrecht

Zwolle

Assen

LeeuwardenGroningen

AarlenLuxemburg

Noordz

ee

kerkelijk gebied

Spaanse Nederlanden

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

Bij afgebroken gebouwen meestal niet.

Verschillende antwoorden mogelijk.

eigen antwoord

Vlaanderen, Artesië, Waals-Vlaanderen,

Doornikse Henegouwen, Namen, Luxemburg

De Nederlanden bestonden uit 17 gewesten.

Zij hadden ieder een eigen munt, wetten en

bestuur. Zij hadden alleen dezelfde koning.

Hij wilde van de Nederlanden één land maken

met één bestuur en met dezelfde wetten.

Hij krijgt meer te zeggen in alle delen van zijn

grote rijk, ook in de Nederlanden.

Zij verliezen hun macht aan het centrale gezag.

De Nederlanden liggen ver van Spanje. Hij kon

niet en Spanje en de Nederlanden zelf besturen.

Den Haag

34

7b Overwelketwee(bestuurlijke)gebiedengaandedecentralebesturen?

7c Bedenkwaaromerookdecentralebesturenzijn.

opdracht 8

Lees op bladzijde 21 van het lesboek de tekst ‘Protestanten’.

Bekijk de bladzijden 138 t/m 143 van de Tijdwijzer in je lesboek.

8a FilipsIIvolgdein1555zijnvaderKarelVop.HijwerdtoenheerderNederlanden.Inwelktijdvakwasdat?

8b IndezestiendeeeuwkwamerkritiekopdeKerk.

Welkegroepmensenhadkritiek?

8c Leguitwelkerolhetgeloofspeeldebijhet

ontstaanvandeOpstand.

opdracht 9

d kleurpotloden Lees de tekst in figuur 2.9a DeprotestantenvondendatdekatholiekeKerk

moeststoppenmethetverkopenvanaflaten.(Aflaat=eenbriefwaarmeejezondenvergevenworden,zodatjeindehemelkuntkomen.)Onderstreepmetroodinfiguur2waaromdeprotestantenditvonden.

9b DeprotestantenwildeneenvertalingvandeBijbeluithetLatijnindeeigentaal.Onderstreepmetblauwinfiguur2waaromdeprotestantenditvonden.

9c In1566wasdeBeeldenstorm.Onderstreepmetzwartinfiguur2deredenwaaromprotestantenditdeden.

opdracht 10

Lees op bladzijde 21 de tekst ‘Een nieuw land’. Bekijk op bladzijde 143 van het lesboek de

Tijdwijzer.10a Zoekdejaartallenbijdevolgende

gebeurtenissen:

• FilipsIIkomtaandemacht

• Beeldenstorm

• UnievanUtrecht

• WillemvanOranjevermoord

• vredemetSpanje10b Tekeninfiguur3eentijdbalkwaarallegebeurte-

nissenoppassen.Zetdegebeurtenissenopdegoedeplekopdetijdbalk.

10c HoelangheeftdestrijdtegenSpanjegeduurd?

Figuur 2

LutherenCalvijnLutherenCalvijnwarenprotestantseleiders.Zijvonden:• datdeBijbeldeenigebronvanhetgeloofis.

DaarommoetiedereenzelfdeBijbelkunnenlezen.

• datergeenheiligenbeeldenvereerdmogenworden.

• datdemensalleenindehemelkankomenalshijeengoedegelovigeis.

Wistjedat? Wist je dat Willem van Oranje in 2004

de meeste stemmen kreeg in een televisieprogramma om de grootste Nederlander te kiezen? In veel landen werden toen dat soort verkiezingen gehouden. Meestal wonnen personen uit de twintigste eeuw. Alleen in Rusland en Tsjechië wonnen oudere historische personen dan in Nederland.

Figuur 3

de gemeenten en de provincies

Het is moeilijk om op afstand (vanuit Den

Haag) alle problemen te zien en te bedenken

hoe je daar het best op kunt reageren.

tijd van ontdekkers en hervormers

protestanten

In de Nederlanden werden protestanten streng

vervolgd door Filips II. Veel mensen vonden de

straffen tegen protestanten te streng.

1555

1566

1579

1584

1648

Van 1566 tot 1648: 82 jaar!

1555 Filips II komt aan de macht

1566 Beeldenstorm

1579 Unie van Utrecht

1584 Willem van Oranje vermoord 1648 vrede met Spanje


10d WatgebeurdeermetdenoordelijkeendezuidelijkegewestenindeNederlandentijdensdestrijdtegenSpanje?

opdracht 11

a gebruik de atlas. Bekijk op bladzijde 22 van het lesboek de

bronnen 27 en 28.11a Steldathetbordinbron28nietopdefoto

zoustaan,hoezoujedandegrenskunnenherkennen?

11b Defotovanbron27isgenomenbijdeSpaanse

stadCeuta.Metwelkzoekmiddelindeatlaskunjeplaatsenopzoekenwaarjenognooitvanhebtgehoord?

11c Zoekdestadopindeatlas.Watvaltjeopaande

liggingvanCeuta?

11d Inbron27ziejealleendegrens,geenovergang.

BedenkhoedegrensovergangtussenSpanjeenMarokkoeruitziet.

opdracht 12

Lees op bladzijde 22 van het lesboek de tekst ‘grenzen’ en bekijk bron 27 en bron 28.

12a Detweevoorbeeldenvangrenzenindebronnen27en28verschillenergvanelkaar.DegrenstussenSpanjeenMarokkokunjeeenhardegrensofeendichtegrensnoemen.BedenkookeennaamvoorhetsoortgrenstussenNederlandenDuitsland.

12b VeelarmeAfrikanenwillennaarEuropavoor

werkeneenbeteretoekomst.LeguitwaaromjuistbijCeutaveelmensenSpanjeproberenbinnentekomen.

12c Watvindjeervandatdezegrenszostrengbewaaktwordt?Legjeantwoorduit.

opdracht 13

a gebruik gB 42-43 (BB 34-35) en 46D4 (BB–).13a Volgindeatlasdegrenzenvandeprovincie

Noord-Brabant.Kijkwaardegrenssamenvaltmeteenrivierofmeer.Kleurinfiguur4denatuurlijkegrenzenvanNoord-Brabantblauw.

13b KleurdekunstmatigegrenzenvanNoord-Brabantrood.

13c Vulookdelegendain.

Figuur 4

20 km100

natuurlijke grens

kunstmatige grens


a gebruik 46D4 (BB–).14a ZoekhetgrensgebiedtussenNoord-Brabanten

Limburgopkaart46D4indeatlasop.Hoezagdatgebiederinhetjaar1250naChr.uit?

14b Bedenkofjeindietijdgemakkelijkdoordat

gebiedkonreizen.Legjeantwoorduit.

14c Leguitwaaromdegrensdietussendeprovincies

werdgetrokken,eenrechtelijnisgeworden.

14d VergelijkdegrenstussenNoord-Brabanten

LimburgmetdegrenzenindeSahara.Welkeovereenkomstenzieje?

14e WelkverschilisertussendegrenzenindeSahara

endietussenNoord-BrabantenLimburg?

De zuidelijke gewesten bleven trouw aan Filips II,

de noordelijke gewesten werden onafhankelijk.

Door het andere wegdek / asfalt, het einde van

het fietspad.

namenregister

De stad ligt in Afrika, maar hoort bij Spanje.

hekken en slagbomen, stopborden, geünifor-

meerd douanepersoneel, misschien militairen

Bijvoorbeeld: zachte grens, open grens

Daar hebben Spanje (Europa) en Afrika een

landgrens met elkaar.

eigen antwoord

Het was een veenmoeras.

Nee, je kon gemakkelijk in het moeras

verdrinken.

Voorbeeld: Er woonde niemand waar rekening

mee hoefde te worden gehouden.

De grenzen door lege gebieden zijn kaarsrecht.

De Sahara is veel groter, in de Sahara liggen

ook gebergten, waar de grens kronkelt.

36

opdracht 15

a gebruik de atlas. Bekijk op bladzijde 22 van het lesboek bron 29 . gebruik figuur 5.15a LeguitwaaromdeSaharaeennatuurlijkegrens

is.

15b Zetinfiguur5achteriederegrenseenkruisjein

dejuistekolom.

opdracht 16

Lees op bladzijde 22 van het lesboek de tekst ‘Daar en toen: Pioniers in de VS’.

a gebruik gB 172-173 (BB 98).16a Nieuwlandinbezitnemenheetkoloniseren.

DekolonistendieAmerikaintrokken,dedendatvanaf1750.Bedenkwelkevervoermiddelendekolonistengebruikten.

16b Noemtweenatuurlijkehindernissendiede

kolonistenvolgenskaartGB172-173(BB98)opwegnaarhetwestentegenkwamen.

1

216d Delijnvan950WLisdeoostgrensvaneen

boomloosgebied.Bedenkwaarvoordekolonistenbomennodighadden.

16d DeMississippiisdebelangrijksteriviervan

Noord-Amerika.Derivierstroomtvannoord naar zuid / oost naar west.Dekolonistentrokkenvannoord naar zuid / oost naar west.DeMississippiwasdaardoorvoordekolonisteneengoede verkeersweg / hindernis die overgestoken moest worden.

16e Noemookeenniet-natuurlijkprobleemdatdekolonistentegenkwamenophunwegnaarhetwesten.

opdracht 17

Lees op bladzijde 23 van het lesboek de tekst ‘Verschillende culturen’.

17a Noemtweedingenwaarinjouwgewoontenanderszijndandievanjeleraar.

1

217b Noemtweedingenwaarinjouwgewoonten

anderszijndandievanklasgenotenvanhetanderegeslacht.

1

217c Noemtweedingenwaarinjouwgewoonten

hetzelfdezijnalsdievanjeleraar.

1

2

opdracht 18

b Je kunt deze opdracht op de computer maken of

d op papier. Jouwklasheefteenuitwisselingmeteenklasuit

Frankrijk.Jemailteenpaarwekenvantevorenmetdeleerlingdiebijjouthuiskomtlogeren.Schrijf(inhetNederlands)eenmailwaarinjeietsverteltoverdevolgendepunten.

• (Volwassen)Fransenschuddenelkaaraltijddehandalszeelkaarontmoeten,ookalishetdriekeerperdag.BeschrijfineenpaarregelshoeNederlanderselkaarbegroeten.

grens Natuurlijke grens Kunstmatige grens Kunstmatig en natuurlijk tegelijk

Roemenië-Bulgarije X

Nederland-Duitsland X

Rusland-Polen X

Pyreneeën X

ScandinavischHoogland X

Prut(rivier) X

Figuur 5

De Sahara is een erg groot gebied, waar je niet

gemakkelijk in je eentje veilig doorheen reist.

paard en wagen

gebergten

droge vlakten

bouw en brandstof

Indianen, de oorspronkelijke bewoners. Fransen

en Spanjaarden, die het gebied al hadden bezet.

eigen antwoorden

eigen antwoorden

eigen antwoorden


• Jeschoolgaattijdensdeuitwisselingdoor.Erisgewoonles.DeFransegastenkrijgeneeneigenprogramma.BedenkwatdeFranseleerlingengaandoeninjouwstadenopjouwschool.

• ’sAvondseetjemetjegastbijjouthuis.Leguitwat,hoeenhoelaatjulliethuiseten.

• DaarnaisernogeentypischNederlandsavondprogrammaopschool.Watgaanjulliedoen?

opdracht 19

c Deze opdracht doe je met z’n vieren.

d een groot vel papier (A3) en kleurpotloden Bekijk op bladzijde 23 van het lesboek de

bronnen 30 en 31.19a Deschoenenopdefotovanbron30staanineen

moskee.Bedenkwaarommensenineenmoskeehunschoenenuittrekken.

19b Deschoeneninbron31staanineenNederlandse

huiskamer.Bedenkwaaromdeschoenenindehuiskamerstaan.

19c Verschillendegodsdienstenhebben

verschillendefeestdagen.Daarnaastzijnerniet-godsdienstigefeestenenvrijedagen.InNederlandwordenduseenheleboelfeestengevierd!Welkefeestenkenjeallemaal?Welkegebruikenhorenerbij?Maakeenkalendervanhetjaarmetvakjesvoordetwaalfmaanden.Bedenkzelfeengoedeindeling.Zeterallefeestdagendiejekentop.Maakvoorelkfeesteenkleinetekeningindejuistemaand.

19d Vergelijkjulliekalendermetdievananderegroepen.Ziejeverschillen?

19e WelkefeestdagenzijntypischNederlands?

19f Hebjeweleenseenfeestinhetbuitenland

meegemaakt?

19g Welkefeestenwordeninhetbuitenlandandersgevierd?

opdracht 20

Lees op bladzijde 23 van het lesboek de tekst ‘Wie wonen er in Nederland?’.

20a Vulin:Ikbenallochtoon / autochtoon,want

20b Vulin:IkbenNederlander / niet-Nederlander,

want

20c Bedenkwaaromereenverschilwordtgemaakt

tussenmensendieinhetbuitenlandzijngeborenenmensendieinNederlandzijngeboren.

20d Bedenkwaaromereenverschilwordtgemaakt

tussenwesterseallochtonen(bijvoorbeeldmensenuitDuitslandenBelgië)enniet-westerseallochtonen(bijvoorbeeldmensenuitSurinameenTurkije).

20e PrinsesMáximaisgeboreninArgentinië.Bedenk

ofzijhoortbijdewesterseofdeniet-westerseallochtonen.Legjeantwoorduit.

Vanwege de hygiëne, omdat het in de Koran

staat dat het zo hoort.

De kinderen hebben de schoen gezet voor

Sinterklaas.

eigen antwoord

Veel feesten zijn internationaal: ook Sinterklaas.

Luilak is wél een typisch Nederlands feest.

eigen antwoord

eigen antwoord

Eigen antwoord, bijvoorbeeld: Kerstmis is in

veel landen maar één dag.

Buitenlandse mensen spreken vaak een

andere taal en hebben een andere cultuur. Zij

moeten onze taal en gewoonten leren om de-

zelfde kansen op opleiding of baan te hebben.

Het taal- en cultuurverschil tussen westerse

allochtonen en Nederlanders is kleiner dan

dat tussen niet-westerse allochtonen en

autochtonen.

Bijvoorbeeld: bij de westerse allochtonen,

want Argentinië is een redelijk welvarend

land met een Europese taal en godsdienst.

Maar officieel zijn Argentijnen niet-westerse

allochtonen, omdat ze niet uit Europa, Noord-

Amerika, Australië, Indonesië of Japan komen.

eigen antwoord

38

Figuur 6

Onderwerp: Kaartnummer: Veel in:

Rooms-katholieken 55A (28C) Noord-Brabant en Limburg

Mensenmethogeinkomens 55C (48B) Noord-Holland en Utrecht

%werklozen 58D (48D4) Groningen, Friesland, Drenthe (Flevoland en Drenthe)

AllochtonenuitMarokko 56C (28D4) Noord en Zuid-Holland (en Utrecht en Flevoland)

Bejaarden 57A (27D) Zeeland, Friesland, Limburg en Drenthe

opdracht 21

a gebruik gB 55-58 (BB28 en 48) gebruik figuur 6.21a Indeatlasstaanveelkaartenmetkenmerken

vandeNederlandsebevolking.Vulvoorelkkenmerkinfiguur6inopwelkekaartjedaaroverinformatievindt.

21b Vulindetweedekolomvanfiguur6inwaarinverhoudingveelmensenmetdatkenmerkwonen.Gebruikdaarvoordenamenvanprovincies.

21c Wiewonenerveelinjouwprovincie?Merkjedat?

opdracht 22

a gebruik gB 81-90 (BB59-61). gebruik figuur 7.22a Indeatlasstaanookveelkaartenwaaropje

Nederlandkuntvergelijkenmetdelandenomonsheen.(VerenigdKoninkrijk,Ierland,België,Frankrijk,Spanje,Italië,Zwitserland,Duitsland,DenemarkenenZweden).Vulvoorelkkenmerkinfiguur7inopwelkekaartjedaaroverinformatievindt.

22b Vulindetweedekolomvanfiguur7inofNederlandvandatkenmerkveelofweinigofgemiddeldheeftinverhoudingtotanderelanden.

opdracht 23

Bb ga naar www.mundo-online.nl en maak de opdracht ‘Willem van Oranje: held of verrader?’.


Vulfiguur8opdevolgendebladzijdein.


Dedeelvraagwas:HoezietNederlandenz’nbevolkingeruit?

25a NoemdriebelangrijkekenmerkenvanNederlandalsland.

1

2

325b Noemdriebelangrijkekenmerkenvande

Nederlandsebevolking.

1

2

3

Figuur 7

Onderwerp Kaartnummer Nederland heeft veel of weinig of gemiddeld

Werkenindeindustrie 90B (59B) weinig

BrutoBinnenlandsProduct 90D (59D) gemiddeld

Levensverwachting 89C (61C) gemiddeld

Buitenlanders(alleenGB) 81B (-) weinig

Bejaarden(alleenGB) 80C (-) weinig

eigen antwoord

Laaggelegen en vlak

Aan zee

Klein land tussen grote buurlanden in Europa

Gemiddeld goed opgeleid

Gemiddeld hoog inkomen

Overwegend blank



Kennenenkunnen

Als je klaar bent met dit blok kun je:• voorbeeldennoemenvangebouweninje

eigenomgevingdieeenanderefunctiehebbengekregen.

• uitleggenwatdiegebouwenvertellenovervroeger.

• uitleggenwaaromNederlandindezestiendeeeuwnietbestondalsland.

• tweeredenennoemenwaaromdemensenindeNederlandeninopstandkwamentegendeSpaansekoning.

• uitleggendatdeOpstandleiddetothetontstaanvanhethuidigeNederland.

• vaneengrensdiejeopeenkaartopzoekt,vertellenofheteennatuurlijkeen/ofeenkunstmatigegrensis.

• uitleggenwaaromdegrenzenbinnendeEUminderstrengwordenbewaaktdangrenzenvandeEUmetlandendienietbijdeEUhoren.

• kenmerkennoemenvandeNederlandsecultuur.

• voorbeeldennoemenvancultuurverschillenbinnenNederland.

ExTRA OEfENBLAD VAARDIgHEDEN Vraagaanjedocentofjehetextra

oefenblad Bronnen gebruiken moetmaken.

• vertellenwathetverschilistussenautochtonenenallochtonen.

• vertellenwathetverschilistussenNederlandersenniet-Nederlanders.

• voorbeeldennoemenvananderemanierenwaaropjedebevolkingvanNederlandkuntindelen.

•

•

Begrippen allochtoon natuurlijkegrens autochtonen niet-Nederlander cultuur protestanten kunstmatigegrenzen republiek nationaliteit

TijdwijzerTijdvanontdekkersenhervormers(1500-1600)

BEVOLKINgKunjeindelenin:

•Nederlanders en niet-Nederlanders

•autochtonen en allochtonen

gRENZEN

1 natuurlijke grenzen

2 kunstmatige grenzen

VoorbeeldeninNederland:

1 rivieren, bijvoorbeeld: de Maas

2 grens: Noord-Brabant / België

CULTUURVoorbeeldenvandeNederlandsecultuur:

1 Sinterklaas

2 boerenkool met worst

TOEN EN NUBelangrijkejaartallen/ontstaanvanNederland:

1566 Beeldenstorm

1579 Unie van Utrecht

1648 Vrede van Münster

Figuur 8

Nederlanders en niet-Nederlanders

autochtonen en allochtonen

Belangrijkejaartallen/ontstaan

eigen onderwerp

eigen onderwerp


A Voetbal Benjijookfanvaneenvoetbalclub?Demeeste

mensenzijntrotsopdeclubinhunstad.Maarsomskomendefansookvanver.Indezeopdrachtonderzoekjewelkegrotestedeneenclubhebben.

B Typisch Nederlands OpeenvakantiebeursinNewYorkgaanjullieNeder-

landpromoten.MaakeenposterwaarinjebekendeenminderbekendekantenvanNederlandlaatzien.

C Ministaatjes Nederlandiseenkleinland,maarLuxemburgis

kleiner.ErzijnnogweldertienkleinerelandeninEuropa.Indezeopdrachtonderzoekjeofjedatookechtlandenkuntnoemen.

Alleen

Ineengroepjevandrieofvier

Alleenofsamen

Atlas

Grootvelpapier(A2),kleurpotloden,reisfoldersoverNederland(VVV,reisbureaus),ansichtkaartenvanNederland

Computer

40

A Voetbal

Menukaart 3

a gebruik de atlas.

opdracht 1

Lees op bladzijde 24 van het lesboek de tekst van opdracht A.

1a Benjijfanvaneenvoetbalclubindeeredivisie?Zoja,welkeclub?

1b Waaromvindjedieclubgoed(misschienwelde

beste)?

opdracht 2

a gebruik de atlas. Bekijk op bladzijde 24 van het lesboek bron 32.2a Ajax,FeyenoordenPSVtrekkensupportersuit

eengrootgebied.Noemnogtweeclubsmeteengrootgebiedmetfans.

2b Bedenkwaaromdietweeclubsuiteengroot

gebiedfanstrekken.

2c InhetgebiedvanPSVziteen‘gat’.Zoekinde

atlasuitwelkeplaatsinhetgatligt.

opdracht 3

a gebruik de atlas. Bekijk op bladzijde 24 van het lesboek bron 32.3a Sommigeclubshebbendenaamvandestad

waarzebijhoren.Andereclubshebbendatniet.ZoekmeteenoverzichtskaartvanNederlandindeatlasuit,welkeclubshorenbijdestedeninfiguur1.

Figuur 1

Alkmaar AZ

Almelo Heracles

Enschede FC Twente

Arnhem Vitesse

Nijmegen NEC

Breda NAC

Waalwijk RKC

Tilburg Willem ll

Kerkrade Roda JC

Rotterdam Excelsior

eigen antwoord

eigen antwoord

Groningen en Heerenveen

Er zijn weinig andere clubs in de buurt.

Helmond

41Thema1Wie ben ik?Menukaart3 Mijn land

3b Hoezijnstedenmetmeerdan100.000inwonersaangegevenopGB34(BB13)?

3c Welkestedenmetmeerdan100.000inwoners

hebbengeenclubindeeredivisie?

3d Welkeclubsuitdeeredivisiekomenuiteenstadmetminderdan50.000inwoners?

3e Waarzithetgrootstegatindevoetbalkaartvan

Nederland?

3f Bedenkofdemenseninditgebiedeenclub

missen.Legjeantwoorduit.

opdracht 1

c Je doet deze opdracht met z'n drieën of vieren. Lees op bladzijde 25 van het lesboek de tekst

van opdracht B. Bekijk op bladzijde 25 van het lesboek de

bronnen 33, 34 en 35.1a JulliegaanNederlandpromotenopeen

vakantiebeursinNewYork.VeelAmerikanendiedebeursbezoeken,hebbenalweleenbeeldvanNederland.BedenksamendingendievoorAmerikanentypischNederlandszijn.Tweedingenhebbenwealvoorjeingevuld.

tulpen-Rembrandt

1b Bedenksamenvoorelkeprovincieietstypisch. Gebruikhiervoorfiguur2.Schrijfookopofjullie

denkendatAmerikanendatkennen.1c VanwelkeprovinciewetenAmerikanenvolgens

julliehetmeest?

1d JulliegaannueenpostermakenoverNederland.

Letophetvolgende. • BedenkeensloganvoorNederlandals

vakantieland.Zetdieslogangrootopjeposter.

• ZorgervoordatjebekendeenonbekendekantenvanNederlandlaatzien.Toeristenwillennietalleenbekendedingenbezoeken,maarookgraagverrastworden!

B TypischNederlands

• Zorgervoordatjevanverschillendeprovinciesietslaatzien.

• Gebruikdefoldersenansichtkaartenomjeposterteversieren.

C Ministaatjes

Bb ga naar www.mundo-online.nl en maak de opdracht ministaatjes’.

Figuur 2

Bekend bij Amerikanen? Provincie Typisch iets... Ja of nee.

Drenthe hunebedden nee

Flevoland rechte weilanden nee

Friesland Elfstedentocht misschien

Gelderland Kastelen - Veluwe nee

Groningen terpen - wadlopen nee

Limburg vlaai - carnaval nee

Noord-Brabant carnaval - Efteling nee

Noord-Holland Amsterdam-Anne ja Frank,Van Gogh

Overijssel Hanzesteden nee

Utrecht Domkerk nee

Zeeland zee - oude stadjes nee

Zuid-Holland Havens Rotterdam ja Binnenhof Den Haag

Met een rood cirkeltje met een stip erin.

Zwolle, Apeldoorn, Amersfoort, Haarlem,

Leiden, Zoetermeer, Dordrecht,

’s-Hertogenbosch, Maastricht

Heerenveen, RKC, Roda JC

Drenthe, West-Overijssel, Veluwe

eigen antwoord. Waarschijnlijk niet: mensen

kunnen reizen of bezoeken andere sporten.

klompen – windmolens –

Van Gogh – grachtenpanden

Van Noord-Holland en Zuid-Holland.

Dit zijn slechts voorbeelden:

44

Blok 4 Ik

Denk jij vaak na over wie je bent? Hoe zou je zijn als je ergens anders of in een andere tijd was geboren? Dit blok gaat over de invloed van jouw omgeving en de tijd waarin je leeft op hoe jij bent.

DEELVRAAg VAN DIT BLOK: Waar hoor ik bij?

2d Alsjeopbezoekbentbijeenanderefamilie,vallenjevastanderegewoontenop.Noemzo’nanderegewoonte.Schrijfookophoehetbijjouthuisgaat.

• Gewoontebijdeanderefamilie:

• Gewoontebijmijthuis:

2e Bespreeksamendestelling:‘Doordatje

kennismaaktmetanderegewoontes,leerjejezelfbeterkennen.’

• Wijzijnhethierwel / nietmeeeens,omdat

opdracht 3

Bekijk op bladzijde 26 van het lesboek bron 36.3a Watziejeopdefoto?

3b Watvaltjeopaandeleeftijdvandemensenop

dezefoto?

3c GrootouderswoneninAziëvaakbijhun

kinderenenkleinkinderenin.Bedenkwelkewaardezijbelangrijkvinden.

3d BedenkwatiemanduitAziëervanzou

vindendatinNederlandveelouderenineenbejaardenhuisgaanwonenalszenietmeervoorzichzelfkunnenzorgen.Legjeantwoorduit.

3e Hoezoujijhetvindenalsjeopaofomabijjullie

zouwonen?

opdracht 1

Lees de introtekst. Welketweedingenhebbeninvloedophoejij

bent?

1

2

opdracht 2

c Deze opdracht doe je met z’n tweeën. Lees op bladzijde 26 van het lesboek de tekst

‘Uniek, of toch niet?’.2a Hoeuniekbenjij?Zetachterdevolgendezinnen

ofzejouuniekmaken,ofjuistniet. 1 Niemandheeftpreciesdezelfde

eigenschappenalsik.Uniek / niet uniek. 2 Zezeggendatikopmijnvaderlijk.

Uniek / niet uniek. 3 Mijnoudershebbenmijnormenenwaarden

bijgebracht.Uniek / niet uniek. 4 IndeNederlandsecultuurzijnmannenen

vrouwengelijk.Datvindikooknormaal.Uniek / niet uniek.

5 Ikkieszelfmijnvrienden.Uniek / niet uniek. 6 Ikwilvoormijnvriendennietafgaan,duspas

ikmesomsaan.Uniek / niet uniek.2b Verzinzelfietswatjouuniekmaakt.

2c Julliewisselennujethemaschriftom.Lees

elkaarsantwoordopdevorigevraag.Verzinnogietswatdeanderuniekmaakt.

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

Een Aziatisch gezin aan de eettafel.

Verschillende leeftijden: oude mensen, mensen

van middelbare leeftijd en de jonge mensen.

Respect voor ouderen.

Hij/zij zal dat raar vinden. Voor hen is het

normaal om zelf voor opa en oma te zorgen.

eigen antwoord

45Thema1Wie ben ik?Blok4Ik

opdracht 4

Lees op bladzijde 26 van het lesboek bron 37.4a HoezietdeRomeinCatoslaven?

4b DemeningvanCatowasinzijntijdniet

bijzonder. Zetdelettersvandevolgendezinnenopde

goedeplekinfiguur1: A Sommigemensenzijnbeterdanandere. B Slavernijisverboden. C Slavernijistoegestaan. DAllemensenzijngelijk. Lees op bladzijde 26 van het lesboek bron 38.4c WatvaltEkimopinNederland?

Lees op bladzijde 147 van het lesboek

vaardigheid 4a Je eigen mening (1e alinea).4d Cato’senEkimsmeningwordenbepaalddoor

detijdwaarinzelevenendecultuurwaarzebijhoren.Hoenoemjedat?

opdracht 5

Lees op bladzijde 27 van het lesboek de tekst ‘Ouders en vrienden’.

5a Schrijftweeregelsopdiethuisgelden.

1

25b Schrijftweeregelsopdiebijjevriendengelden.

1

2

opdracht 6

Bekijk op bladzijde 27 van het lesboek bron 39.6a Beschrijfhoedemeisjesendejongenopdefoto

eruitzien.

6b Watvindenhunoudersvanhunuiterlijk,denk

je?

6c Waaromzoudenzezichzokleden?

6d Hoorjijbijeenjongerencultuur?Legookuit

waarom. Ja / Nee,omdat

opdracht 7

Lees op bladzijde 27 van het lesboek de tekst ‘Imago’.MTVonderzoektelkjaarwelkemerkencoolzijn.

7a Welkemerkenvindjijcool?Noemerdrie.

7b Waaromishetvoormerkenbelangrijkdatzeeen

bepaaldimagohebben?

7c Welkimagohebjijindeklas?Metandere

woorden:welkbeeldhebbenjeklasgenotenvanjou?

Figuur 1

Waarde Norm

Romeinen C B

Wij A D

Hij ziet slaven als dingen, niet als mensen.

Het is ieder voor zich. Mensen groeten elkaar

niet en je wordt niet snel uitgenodigd op de thee.

standplaatsgebondenheid

Eigen antwoord, bijvoorbeeld: eten om 18.00

uur, doordeweeks om 21.00 uur op bed.

Eigen antwoord, bijvoorbeeld: helpen met

huiswerk, bij het uitgaan trakteert iedereen.

Meisje links: haar in punten omhoog, ketting

met metalen punten, ketting met yin en yang

symbool, zwart hemd met opdruk. Jongen: haar

in twee punten omhoog, zwarte oogmake-up in

de vorm van sterren, zwart t-shirt met opdruk.

Meisje rechts: paardenstaart, ketting met

metalen punten, zwart t-shirt met opdruk.

eigen antwoord

Waarschijnlijk vinden ze het niet zo mooi.

Ze laten zo zien waar ze bij horen (gothic).

eigen antwoord

eigen antwoord

Klanten kopen een merk, vanwege het

imago. Zij blijven vaak trouw aan het merk.

eigen antwoord

46

opdracht 8

Erikheefteenbudgetvan€25zakgeldpermaanden€ 100kleedgeldpermaand.Hijheefthetvolgendelijstjegemaaktvandingendiehijgraagwilkopen.

• lidmaatschapsportclub€25 •broek€65 •2T-shirtsa€35 • tijdschrift€4 •dvd€10 • telefoonkaart€20 •kantine:€15 • cadeautjevriendin€10 •agenda€138a KanErikalleskopen?Geefeenberekening.

8b Onderstreepinhetlijstjehierboven: • rood:deuitgavendieErikmoetdoen • groen:deuitgavendiejijheelbelangrijkvindt. groen: eigen antwoord(en)8c HoezoujijhetbudgetprobleemvanErik

oplossen?

opdracht 9

9a Omcirkeldenummersvandeuitsprakendiegoedzijn.

1 BroodisinNederlandeenschaarsgoed. 2 Reclamefolderszijnnietschaars,wantje

betaalternietvoor. 3 Schaarsbetekentindeeconomiezeldzaam. 4 Dienstenzoalsschoonmakenzijnookschaars. 5 Zonneschijnindewoestijniseenschaars

goed.9b Omschrijfnuinjeeigenwoordenwatschaarste

betekent.

opdracht 10

Lees op bladzijde 27 van het lesboek bron 40.10a Schrijfeenaantaldingenopdatbijjouwiden-

titeithoort.Bijvoorbeeld:Ikbeneenmoslim,Ajax-fan,eenAmsterdammereneenhouser.

10b Welkkenmerkishetmeestbelangrijkvoorjouw

identiteit?

10c Watishetverschiltussenidentiteitenimago?

10d Leesnogeensjeantwoordop7c.Verschiltjouw

imagovanjeidentiteit?Zoja,welkverschiliser?

opdracht 11

Lees op bladzijde 27 van het lesboek bron 40.11a Geefvoordetweepersonenuitdebronaanwat

zijbelangrijkvindeninhetleven.

• Eliane:

• Moshen:

11b Watvindjijbelangrijk?Kiestweedingenuiten

leguitwaaromjijzebelangrijkvindt. milieu leukedingendoen vrienden werkdatgoedbetaalt ouders leukwerk gezondheid ietsbetekenenvoor sport eenander (eigen antwoorden)

• Ikvind belangrijk,omdat

• Ikvind belangrijk,omdat

11c Overwelkprobleemmaakjijjeweleenszorgen? hetuitstervenvandieren hongerindewereld aids oorlogeninanderelanden gelijkerechtenvoormannenenvrouwen mensendievervolgdwordenvoorhun

mening (eigen antwoorden)11d Watzoujijdaaraankunnendoen?

opdracht 12

d schaar en lijm

b ga naar www.mundo-online.nl en maak de opdracht ‘Idolen’.

Nee, want alle uitgaven bij elkaar kosten: € 207.

Erik heeft per maand een budget van € 125.

Erik moet bezuinigen, hij zal dingen niet kunnen

kopen, bijvoorbeeld: de dvd, niet 2 maar 1 T-shirt.

Schaars is een goed of een dienst als je er

andere mogelijkheden voor moet opofferen.

eigen antwoorden

eigen antwoord

Identiteit is iets wat je zelf voelt, imago is het

beeld dat anderen van je hebben.

eigen antwoord

respect voor dieren

iets doen voor je land, voor je

ouders zorgen

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord

Eigen antwoord, bijv.: je kunt lid worden van

een organisatie die zich daarmee bezighoudt.

47Thema1Wie ben ik?Blok4Ik


Zetdevolgendekortezinnenopdegoedeplekinfiguur2:

• opvoeding • ergensbijwillenhoren • normenenwaardenvannu • Nederlandsecultuur • identiteit


De deelvraag is: Waar hoor ik bij?14a Noemeenvoorbeeldvandeinvloeddiejouw

ouders/verzorgersopjouhebben.

14b Noemeenvoorbeeldvandeinvloeddievrienden

opjouhebben.

14c Noemdriegroependiebelangrijkzijnvoorjouw

identiteit.

14d Leguithoebedrijvenimagogebruikenomhun

productenteverkopen.

IK

vrienden

........................................

........................................

..................................

..................................ouders, verzorgers

........................................

........................................

tijd

........................................

........................................

omgeving

........................................

........................................

Figuur 2


Kennenenkunnen Als je klaar bent met dit blok kun je:• eenvoorbeeldgevenvananderenormenen

waardenvroeger.• eenvoorbeeldgevenvananderenormenen

waardenineenanderland.• eenvoorbeeldgevenvandeinvloeddiejouw

ouders/verzorgersopjouhebben.• eenvoorbeeldgevenvandeinvloeddieje

vriendenopjouhebben.• driegroepennoemendiebelangrijkzijnvoor

jouwidentiteit.• ééndingnoemendatjijbelangrijkvindtinhet

levenenuitleggenhoejijjedaarvoorwilt inzetten.• uitleggenwaaromeconomiegaatoverhet

makenvankeuzes.

Begrippenbudget normidentiteit schaarsteimago waarde

Vaardigheid4aJeeigenmening

ExTRA OEfENBLAD ECONOMIE Vraagaanjedocentofjehetextra

oefenbladEconomieoverBudgetterenmoetmaken.

ergens bij willen

horen

opvoeding

normen en

waarden van nu

Nederlandse

cultuur

identiteit

eigen antwoord

eigen antwoord

eigen antwoord. Bijvoorbeeld: voetbalclub,

muziekgroep, geloof, stad

Bedrijven creëren een imago voor hun merken en

hopen dat de klant zich ‘thuis’ voelt en hun merk

blijft kopen, ze kunnen dan ook meer geld vragen.

Eindsprint

50

Figuur 2

-4000 -3500 -3000 -2500 -2000 -1500 -1000 -500 1 500 1000 1500 2000

opdracht 1

Bekijk figuur 1. Vulopdelegeplekkendegoedewoordenin. Figuur 1

Ik

• =wieikbenenwaariktrotsopben

• Mijnopvattingenwordenbepaalddoorn enw .

• Diezijnafhankelijkvandet waarinikleefenmijno .

Mens & Maatschappij

• gaatovermensenenhun vroegerennu

• informatiehaaljeuit ,voorbeelden:

1 2 3

Tijd gebied

geschiedenis

• Vóóruitvindingschrift:

p ,

daarna:h

• Periode=

t• Onzejaartellingbe-

gintmetgeboortevan

Nederland

• Ontstaanin

eeuw

• Naopstandtegen

koning

Nederland

Inwonersteverdelenin:

• Nederlandersen

• Autochtonenen

Kaarten

Bevataltijd:

1t

2l

3s

Dichterbijbekijken

i

Verderafbekijken

u

Identiteit

ormen aarden

ijd mgeving

wereld

bronnen

teksten foto’s kaarten

rehistorie

istorie

ijdvak

Christus

Spaanse

16de

niet-Nederlanders egenda

itel

allochtonen

chaal

nzoomen

itzoomen

51Thema1Wie ben ik?Eindsprint

opdracht 3

Bekijk de kaart in figuur 3.3a Zetachterdelettersdejuisteprovincie.

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L3b Zetachterdenummersdejuisteplaatsnamen.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

opdracht 2

Bekijk op bladzijde 143 van het lesboek de Tijdwijzer.

Bekijk de tijdbalk in figuur 2.2a Geefelktijdvakeeneigenkleurofarcering.2b Geefmetpijlenaanwelkicoonbijwelktijdvak

hoort.2c InwelktijdvakvondinNederlanddeOpstand

tegenSpanjeplaats?

2d LeguitwaaromdeOpstandeenbelangrijke

gebeurteniswasvoorNederland.

Figuur 3

20

19

18

1716

A

K

F

G

LI

HB

J

D

C

E

14

15

13

12

11

10

9

8

7

6 5

4

3

2 1

50 km 0

Tijd van ontdekkers en hervormers: 1500-1600.

Het betekende het ontstaan van het moderne

Nederland. Nederland, België en Luxemburg

hoorden tot die tijd bij het Spaanse rijk. Na de

opstand ging Nederland als onafhankelijk land

alleen verder.

Overijssel

Flevoland

Friesland

Groningen

Drenthe

Limburg

Noord-Brabant

Noord-Holland

Utrecht

Gelderland

Zeeland

Zuid-Holland

Groningen

Leeuwarden

Emmen

Zwolle

Enschede

Apeldoorn

Nijmegen

Lelystad

Amersfoort

Utrecht

Amsterdam

Alkmaar

Leiden

Den Haag

Rotterdam

Middelburg

Tilburg

’s-Hertogenbosch

Eindhoven

Kerkrade

52

allochtoon(blok3LBblz.23)Iemanddieinhetbuitenlandisgeborenofvanwieéénofbeideoudersinhetbuitenlandzijngeboren.• Mijn vader komt uit Duitsland: ik ben een

allochtone Nederlander.

autochtoon(blok3LBblz.23)IemanddieinNederlandisgeborenenvanwiebeideoudersookinNederlandzijngeboren.• Mijn opa en oma zijn in Turkije geboren, mijn

ouders en ik in Nederland: ik ben een autochtone Nederlander.

breedtecirkel(blok1LBblz.11)Eendenkbeeldigecirkelevenwijdigaandeevenaar.• Met breedtecirkels wordt de noord-zuid-ligging van

een plaats bepaald.

bronnen(blok2LBblz.14)Mensenendingen(teksten,kaarten,afbeeldingen)diejeinformatiegeven.• Als je iets wilt weten over het persoonlijk leven van

iemand, is zijn of haar dagboek een belangrijke bron.

budget(blok4LBblz.27)Hetbedragdatjekuntbestedenineenbepaaldeperiode.• Voor deze vakantie heb ik een budget van € 200.

cultuur(blok3LBblz.23)Demaniervanlevenvaneengroepmensen.• Taal, godsdienst, kunst, ideeën en gewoonten horen

allemaal bij de cultuur van een volk.

eigen omgeving(blok1LBblz.8)Deplaatsenwaarjeiedereweekminstenséénkeerkomt.• In je eigen omgeving ken je goed de weg.

evenaar(blok1LBblz.11)Dedenkbeeldigelijndiedeaardeverdeeltinhetnoordelijkenzuidelijkhalfrond.• De evenaar is de langste breedtecirkel en ligt even

ver van de Noordpool als de Zuidpool.

historie(blok2LB,blz.16)Detijdwaarindemensenkunnenlezenenschrijven.• De historie begon in Nederland later dan in

Mesopotamië (het huidige Irak).

identiteit(blok4LBblz.27)Wiejebent.• Mijn identiteit? Ik ben een zoon, een broer,

een eersteklasser, een vriend, een judoka, een drummer, een Rotterdammer, een Nederlander, een Europeaan. Alles tegelijk.

imago(blok4LBblz27)Hetbeelddatanderenvanietsofiemandhebben.• Als een bedrijf milieuvriendelijk produceert, is dat

goed voor het imago.

inrichtingselementen(blok1LBblz.9)Vastedingeninhetlandschapdiedoordemenszijngemaakt.• Wegen en gebouwen zijn inrichtingselementen,

een auto niet.

kunstmatige grens(blok3LBblz.22)Eengrensdiedoormensenisbepaald.• Kunstmatige grenzen staan als rechte lijnen op de

kaart. In het landschap staat er soms een hek met een slagboom bij, soms alleen maar een bord.

legenda(blok1LBblz.10)Deuitlegvandekleurenensymbolenopeenkaart.• In de legenda van de kaart staat dat de letter P een

parkeergarage betekent.

lengtecirkel(blok1LBblz.11)EendenkbeeldigelijnvandeNoordpoolnaardeZuidpool.• Met lengtecirkels wordt de oost-west-ligging van

een plaats bepaald.

nationaliteit(blok3LBblz.23)Bijwelklandjeofficieelhoort.• Ik heb de Nederlandse nationaliteit.

natuurlijke elementen(blok1LBblz.9)Dingeninhetlandschapdieníetdoordemens,maardoordenatuurzijngemaakt.• Een rivier is een natuurlijk element.

Begrippen

53Thema1Wie ben ik?Begrippen

natuurlijke grens(blok3LBblz.22)Eengrensdieisontstaandooreennatuurlijkehindernis,zoalseenbergofrivier.• Tussen Nederland en Groot-Brittannië ligt een

natuurlijke grens: de Noordzee.

niet-Nederlander(blok3LBblz.23)IemanddieinNederlandwoont,maarnietdeNederlandsenationaliteitheeft.• Anne Frank was een niet-Nederlander.

norm(blok4LBblz.26)Eenregeldiehoortbijeenwaarde.Eennormgeeftaanwatwelennietmag.• Een norm die bij de waarde gezondheid hoort is: je

mag niet roken.

overzichtskaart(blok1LBblz.10)Eenkaartvaneengrootgebiedendeplaatsen,bergenenwaterwegendieindatgebiedliggen.Indetitelvaneenoverzichtskaartstaatalleendenaamvanhetgebied.• Op een overzichtskaart van Europa kun je zien waar

de hoofdsteden van Europa liggen.

prehistorie(blok2LB,blz.16)Detijdwaarindemensennietkondenlezenenschrijven.• Omdat we geen schriftelijke bronnen hebben uit

de prehistorie, weten we heel veel dingen uit de prehistorie niet.

protestanten(blok3LBblz21)GelovigendieindezestiendeeeuwuitprotestdekatholiekeKerkverlieten.• In protestantse kerken vind je geen beelden.

republiek(blok3LBblz.21)Eenlandzonderkoning.• Nederland was in de zestiende eeuw de enige

republiek.

schaal(blok1LBblz.10)Hetgetaldataangeefthoesterkeengebiedopeenkaartisverkleind.• De kaart heeft een schaal van 1 : 2.500.000 (spreek

uit: 1 op 2.500.000).

schaarste(blok4LBblz.27)Eensituatiewaarinernieteindeloosveelgrond-stoffen,werknemersenmachineszijn.Daarommoetgekozenwordenwaarvoorzewordengebruikt.• Producten zijn schaars als je er andere

mogelijkheden voor opoffert.

thematische kaart (blok1LBblz.10)Eenkaartdieovereenbepaaldonderwerpgaat.• Kaart GB 76C is een thematische kaart over de talen

in Europa.

topografische kaart (blok1LBblz.10)Eenoverzichtskaartvaneenkleingebiedwaaropbijnaallewegenengebouwenzijnweergegeven.• Op wandelvakantie gebruik ik een topografische

kaart, waar alle kleine wegen op staan.

tijdvak(blok2LBblz.15)Eenperiodeuitdegeschiedenis.• Het eerste tijdvak is de tijd van jagers en boeren.

waarde(blok4LBblz.26)Watiemandbelangrijkvindt.• Veel mensen vinden vrijheid een belangrijke

waarde.


54

Illustratieverantwoording

Vormgeving&opmaak: In2vorm,BarchemCartografie: EMK,DeventerTechnischtekenwerk: TiekstraMedia,GroningenBeeldresearch: LineairFotoarchief,Arnhem VerbaalBureauvoorVisueleCommunicatie,VelpFotoomslag: EvelyneJacq

Deuitgeverheefternaargestreefddeauteursrechtenteregelenvolgensdewettelijkebepalingen.Degenendiedesondanksmenenzekererechtentekunnendoengelden,kunnenzichalsnogtotdeuitgeverwenden.

55Thema1Wie ben ik?Illustratieverantwoording

thema schrift 1 - Wikiwijs · 2016. 11. 4. · • Begrippen: uitleg van de belangrijkste...

Documents

Transcript of thema schrift 1 - Wikiwijs · 2016. 11. 4. · • Begrippen: uitleg van de belangrijkste...