Thema 10 Evaluatie. In dit thema gaan we grondiger in op het onderwerp “evaluatie”. Dit is een...

Thema 10Evaluatie

In dit thema gaan we grondiger in op het onderwerp “evaluatie”. Dit is een zeer omvattend en ook een zeer complex thema. Daarom behandelen we in dit ervarings-onderzoek maar een eerste onderdeel.

Evaluatie

Aggregatieniveau

Kwaliteits-criteria

Trends in evaluatie:Dimensies

Definitie

Functie evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

Validiteit

Betrouwbaarheid

Recentheid

Authenticiteit

Met betrekking tot het thema evaluatie bespreken we drie hoofdthema’s en verder subthema’s.

Meten

Waarderen

Scoren

Evaluatie

Aggregatieniveau

Kwaliteits-criteria


Definitie

Functie evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

Validiteit

Betrouwbaarheid

Recentheid

Authenticiteit

We beginnen met een focus op het eerste thema en daarbij op de omschrijving van het begrip evaluatie.

Meten

Waarderen

Scoren

Evaluatie: begripsomschrijving

Een begripsomschrijving voor “evaluatie” is een lastige zaak omdat het de nadruk legt op één aspect van “toetsing”, namelijk het waarderen, het toekennen van een waardering.

Zoals je zult zien, helpt het ook niet om het begrip te vervangen door een andere veel gebruikte term, zoals bv. assessment. Opnieuw wordt dan slechts één aspect van het toetsproces benadrukt.


Lees even deze omschrijving van evaluatie: “Evaluatie is het totale proces van het verzamelen, analyseren en interpreteren van informatie over elk mogelijk aspect van een instructie-activiteit, met als doel een uitspraak te doen over de effectiviteit, de efficiëntie en/of een andere impact” (Thorpe, 1988).

Je merkt meteen dat evaluatie een omvattend proces is dat betrekking kan hebben op alle elementen van het onderwijskundig referentiekader.


In de literatuur wordt een eerste belangrijk onderscheid gemaakt tussen evalueren enerzijds en assessment anderzijds.• Assessment of “meten” verwijst naar het proces

van verzamelen en analyseren van gegevens (Burke, 1999 en Feden & Vogel, 2004)

• Evalueren gaat, zoals we net zagen, verder en gebruikt die verzamelde informatie om een uitspraak te doen over de effectiviteit, de efficiëntie en/of een andere impact.

In de literatuur maakt men nog een verder onderscheid tussen:• Meten/testen: informatie verzamelen• Evalueren/waarderen: wat is de informatie waard?• Scoren/grading: afhankelijk van de « waarde » een

score toekennen

Het is essentieel tussen deze drie activiteiten een onderscheid te maken. Je kan dus meten zonder dat je ook evalueert of scoort. Maar je kan niet scoren zonder eerst te meten en te evalueren.


Evaluatie

Aggregatieniveau

Kwaliteits-criteria


Definitie

Functie evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

Validiteit

Betrouwbaarheid

Recentheid

Authenticiteit

Meten

Waarderen

Scoren

Kwaliteitseisen bij evaluatie

Vooraleer recente ontwikkelingen rond evaluatie te bespreken, behandelen we een belangrijk thema rond de kwaliteitseisen bij evaluatie. Daarbij staan vier begrippen centraal:• Validiteit• Betrouwbaarheid• Authenticiteit• Recentheid

Evaluatie

Kwaliteitscriteria

Validity

Reliability

Recency

Authenticity

Validiteit

Validiteit verwijst naar de mate waarin de inhoud van wat gemeten, gewaardeerd en gescoord wordt wel overeenkomt met het evaluatiedoel.

Typische vragen en problemen met validiteit:• Enkel meetkunde testen om een uitspraak te doen over

wiskundekennis van lagere school kinderen• Enkel vragen stellen over één hoofdstuk uit de

cursus op een examen• Enkel kennisvragen over scheikunde stellen

wanneer ook de laboproeven werden uitgevoerd.

Evaluatie

Kwaliteitscriteria

Validiteit

Betrouwbaarheid

Recentheid

Authenticiteit

Betrouwbaarheid

Betrouwbaarheid verwijst naar de mate waarin de meting stabiel is. Typische vragen hierbij zijn:• Herhaal ik morgen de test, krijg ik dan een vergelijkbaar

resultaat?• Is er geen te groot verschil in het al dan niet kunnen

oplossen van de verschillende vragen in de toets (interne samenhang)?

• Indien iemand anders meet, zal hij/zij eenzelfde resultaat vaststellen?

Evaluatie

Kwaliteitscriteria

Validiteit

Betrouwbaarheid

Recentheid

Authenticiteit

Authenticiteit

Authenticiteit verwijst naar de mate waarin de verzamelde info een relevante, adequate, authentieke afbeelding is van wat in de werkelijkheid voorkomt.

Voorbeelden van vragen hierbij:• Is het voldoende om het geven van injecties door

verpleegkundigen te evalueren met poppen?• Is het adequaat om een vliegbrevet af te leveren

op basis van prestaties tijdens vliegsimulaties?• Is het voldoende om het “kunnen les geven” te

testen aan de hand van les aan een kleine groep leerlingen?

Evaluatie

Kwaliteitscriteria

Validity

Reliability

Recency

Authenticity

Recentheid

Recentheid stelt de vraag naar de “datum” van de meting waarop de scores bij de evaluatie gebaseerd is:• Zijn credits die 5 jaar geleden verworven zijn, nog

bruikbaar om vandaag vrijstellingen aan te vragen? • Kunnen we een jonge huismoeder die opnieuw aan de slag

wil, aanwerven op basis van een diploma dat 10 jaar geleden is behaald?

• Zijn de Basic Life Support Skills die zes maanden geleden bereikt werden, vandaag nog relevant bij een actieve ambulancier?

Evaluatie

Kwaliteitscriteria

Validity

Betrouwbaarheid

Recentheid

Authenticiteit

Evaluatie

Aggregatieniveau

Kwaliteits-criteria


Definitie

Functie evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

Validiteit

Betrouwbaarheid

Recentheid

Authenticiteit

Meten

Waarderen

Scoren

Vanaf nu behandelen we het 3de hoofdthema over de recente ontwikkelingen m.b.t. evaluatie. Er worden 5 subthema’s besproken.

Ontwikkelingen rond evaluatieRecente ontwikkelingen rond evaluatie kunnen we clusteren langs een aantal dimensies:• Op welk aggregatieniveau wordt de evaluatie

uitgevoerd?• Wat zijn de functies van evaluatie?• Wie voert de evaluatie uit?• Wanneer wordt de evaluatie opgezet?• Welke technieken worden gebruikt bij de

evaluatie?

We bespreken enkele voorbeelden per dimensie.

Dimensie 1: aggregatieniveausTen eerste zien we dat evaluatie betrekking kan hebben op de drie verschillende aggregatieniveaus in het referentiekader:• Microniveau• Mesoniveau• Macroniveau

We bekijken voor elk

aggregatieniveau een

voorbeeld van recente ontwikkelingen.

Microniveau

Mesoniveau

Macroniveau

Evaluatie

Aggregatieniveaus

Trends dimensies

Functies evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

Dimensie: aggregatieniveauOp elk aggregatieniveaus keren dezelfde elementen terug. Evaluatie kan op elk aggregatieniveau betrekking hebben op elk element in het referentiekader:• Instructieverantwoordelijke• Lerende• Leeractiviteiten• Organisatie• Context• Instructieactiviteiten

(doelen, leerstof, media, werkvormen, evaluatie)

MicroniveauVoorbeeld 1: evaluatie van de mate waarin de doelen

bereikt zijn;

Voorbeeld 2: evaluatie van didactische werkvormen.

Microniveau

Evaluatie

Aggregatieniveaus

Trends dimensies

Functies evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

Leerdoelen

Didactische werkvormen

Microniveau: evaluatie doelen

Bij de evaluatie meten we he gedrag van lerenden, waarderen we dit gedrag en kennen we er een score aan toe. De vraag is waarop we onze waardering baseren?• Op een vooropgesteld criterium?

– Criterion referenced assessment

• Op een norm, bijv. het groepsgemiddelde?– Norm referenced assessment

• Op de eerdere prestaties van de lerende zelf?– Ipsative assessment of

self-referenced assessmentLeerdoelen


Micro level

Microniveau: evaluatie doelenVoorbeeld: hoe snel lopen 15 jarige 100 meter?• Criterion referenced assessment

– Elke loopprestatie wordt vergeleken met een criterium; bv. minder dan 15 seconden

• Norm referenced assessment– Elke loopprestatie wordt vergeleken met het gemiddelde van

bv. de klasgroep (je zal maar in een snelle groep zitten).

• Ipsative assessment of self-referenced assessment– Elke loopprestatie wordt vergeleken

met een eerdere prestatie van elkeindividuele lerende zelf; nadruk opindividuele leerlijn.

Leerdoelen


Micro level

Microniveau: waarde instructieactiviteiten

Hattie (2009) bespreekt in zijn meta-analyses instructieactiviteiten. Zijn meta-analyses kijken na of een aanpak een verschil maakt; met andere woorden een differentieel effect heeft. Heeft een aanpak zin?Zo zie je in het voorbeeld dat de gemiddelde “effect size” van huiswerk als instructiestrategie maar d = .29 is. Ver beneden de vooropgestelde d = .40 grens.

Leerdoelen


Micro level

Mesoniveau: evaluatie op schoolniveau• Recente ontwikkelingen op schoolniveau kijken

na of een “school” als geheel een value-added heeft, een toegevoegde waarde op leerprestaties.

• Maar kan je zomaar instellingen met elkaar vergelijken? Leidt dit niet simpelweg tot “ranking” zoals je kan zien in dit krantenartikel?

Mesoniveau Aggregatieniveau

Mesoniveau: evaluatie op schoolniveau

Microniveau

Mesoniveau

Macroniveau

Evaluatie

Aggregatieniveaus

Trends dimensies

Functies evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

• Je kan instellingen niet zomaar vergelijken.• Calder (1994) schuift voor dit doel het CIPO model

naar voren waarbij alles in balans wordt gebracht:– Contextevaluatie: de ligging van de school, de beschikbare

middelen, de regelgeving, …– Inputevaluatie: wat de school inzet als aanpakken en

middelen, programma, beleid, aantal en aard personeel, enz.– Procesevaluatie: de manier waarop het programma is

geïmplementeerd, strategieën, evaluatie-aanpak, mediagebruik, professionalisering leerkrachten, enz .

– Output evaluatie: de effecten zoals he bereiken van de eindtermen, doorstroom naar andere school, rendement, enz.



• Scholen vergelijken met het CIPO model kan dus betekenen:– Dat een school met veel migranten relatief beter presteert

dan een school met kinderen uit de hogere sociale klasse.– Dat een school goed kan presteren voor bepaalde eindteren

en minder goed voor andere.– Dat een school opmerkingen kan krijgen over haar beleid.– Dat men rekening houdt met de slechts ligging van een

school (bv. een onveilige buurt).– Dat men ook kijkt naar wat leerlingen later presteren in

een vervolgopleiding (bv. succes aan de universteit).• Scholen worden met het CIPO model geëvalueerd

tijdens een doorlichting door de inspectie.



• De verslagen van de doorlichting zijn openbaar


Macroniveau: schooleffectiviteit

Lees volgende omschrijving:• “Het doel van schooleffectiviteitsonderzoek is het

beschrijven en verklaren van verschillen tussen scholen op basis van specifieke criteria. Schooleffectiviteitsonderzoek exploreert deze verschillen in de mate dat leereffecten worden bereikt in relatie tot verschillen in de instructieverantwoordelijken of verschillen in de kenmerken van lerenden, klassen of scholen.”

Je merkt dat men net zoals bij het CIPO model verklaringen zoekt voor verschillen, maar nu op het systeemniveauvan alle scholen.


Microniveau

Mesoniveau

Macroniveau

Evaluatie

Aggregatieniveaus

Trends dimensies

Functies evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

Deze ontwikkeling bij evaluatie start vanuit zeer kritische rapporten over de value-added van scholen:

– Het Coleman rapport (1966, chapter 1): “Scholen hebben maar weinig effect op leerprestaties, dat los staat van de familieachtergrond en sociale context.”

– Het Plowden rapport (1967, p.35): “Verschillen tussen de ouders verklaren sterker de variatie in leerprestaties dan de verschillen tussen scholen …. Factoren in de ouders verklaren tot 58% van de variantie in leerprestaties.”

• Scholen willen – in tegenstelling tot wat deze studies beweren - bewijzen dat ze wel een bijdrage leveren aan leerprestaties.


AggregatieniveausMacroniveau

Een centrale kritiek op het Coleman en Plowden rapport is dat ze het complexe samenspel negeren dat bestaande verschillen helpt verklaren; zie het CIPO model.

In plaats van zomaar testen af te nemen en resultaten te vergelijken, kijken we naast de “product effecten” ook naar processen en variabelen die hiermee samenhangen. Dit worden de performance indicatoren genoemd.



Macroniveau: performance indicatoren• Performance indicatoren zijn: "statistische gegevens,

verhoudingsgetallen, kosten en alle andere informatie die de opbrengst meet en verheldert van een instelling in relatie tot de vooropgestelde doelen.“

• Je merkt dat de nadruk bij performance indicatoren ligt op het beschrijven en verklaren van verschillen.

• Een van de gekendste performance indicatoren studies is de driejaarlijkse PISA: Programme for International Student Assessment.Daarbij worden de prestaties van landen vergeleken. In PISA 2006 waren dat 54 landen.


Macroniveau: performance indicatoren• Resultaten van PISA in 2006 tonen bv. de hoge

prestaties van Vlaanderen voor wetenschappen, wiskunde, en lezen.


PISA resultaten worden niet alleen beschreven. Ze worden ook verklaard. In deze grafiek zie je bijv. hoe resultaten op de PISA testen samenhangen met de socio-economische status (SES) van de leerlingen.Hoe hoger die status hoe beter de leerprestaties. SES is bepaald door o.a. het opleidingsniveau van de ouders, hun inkomen, hun bezit van cultuurgoederen (boeken).


Dimensie 2: functies van evaluatieEvaluatie

Aggregatieniveau

Kwaliteits-criteria


Definitie

Functie evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

Validiteit

Betrouwbaarheid

Recentheid

Authenticiteit

Meten

Waarderen

Scoren

Dimensie 2: functies van evaluatieWaarom wordt er geëvalueerd? Er zijn verschillende mogelijke redenen:• Formatieve evaluatie

– Om te zien waar men staat en om eventueel bij te sturen

• Summatieve evaluatie– Om vast te stellen wat men uiteindelijk beheerst.

• Predictiefunctie– Om latere prestaties te voorspellen (bv. succes hoger

onderwijs)

• Selectiefunctie– Om te zien of men geschikt is voor een job, taak

Functies

Formatief

Summatief

Selectie

Predictie

Dimensie 2: functies van evaluatieIn het buitenland veel aandacht voor selectiefunctie; zie de aandacht voor ingangsexamens.In dit voorbeeld zie je een gelukkige kandidaat (en moeder) die geslaagd is voor de ingangstest aan een Chinese universiteit.

Functies

Formatief

Summatief

Selectie

Predictie

Dimensie 2: functies van evaluatieVroeger was er een grote nadruk op de summatieve evaluatie. Nu is er een grote nadruk op de formatieve evaluatie. Waarom?• Leert men wel uit de evaluatieve feedback; ook

consequential validity genoemd?• Moet de instructieverantwoordelijke de begeleiding, de

aanpak, het materiaal, … niet bijsturen?• Heeft men al een voorlopig niveau bereikt?

Functies

Formatief

Summatief

Selectie

Predictie

Evaluatie

Aggregatieniveau

Kwaliteits-criteria


Definitie

Functie evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

Validiteit

Betrouwbaarheid

Recentheid

Authenticiteit

Meten

Waarderen

Scoren

Dimensie 3: Wie voert de evaluatie uit?


Klassiek voert de instructieverantwoordelijke de evaluatie uit. Nieuwe ontwikkelingen:• De lerende voert zelf de evaluatie uit: zelftoetsing• Lerenden voeren samen met peers de evaluatie uit:

peer toetsing• Een externe verantwoordelijke voert de evaluatie uit

(bv. een andere leerkracht).• Een extern bedrijf voert de evaluatie uit: assessment

centers• …

Zelfevaluatie

Peer evaluatie

Assessment center

Wie

• Nieuwe ontwikkeling: zelftoetsing• Zelftoetsing wordt gezien als voorbeeld van toetsen om te

leren (Assessment-as-learning): vooral formatieve functie• Twee hoofdstappen:

– Eerst training krijgen in het ontwikkelen en expliciet maken van toetscriteria: ontwikkelen meetinstrument en discussie over de waarde van wat men vaststelt.

– Dan pas de meetinstrumenten gebruiken en komen tot een eigen oordeel. Scoren komt hierbij nauwelijks om de hoek kijken.

• Bruikbare techniek: rubrics (zie verder)


Zelfevaluatie

Peer evaluatie

Assessment center

Wie

• Assessment centres: extern bedrijf dat de evaluatie uitvoert; meestal in functie van selectiefunctie

• “Gestandaardiseerde evaluatieprocedure van complex gedrag -veelheid van inputgegevens. Het gedrag beoordeeld, in gesimuleerde situaties. Verschillende beoordelaars beoordelingen samen tot globale uitspraak.”

• Verschillende beoordelaars zorgen ervoor dat men vanuit alle kanten bekeken wordt: 360° evaluatie

• Vooral gebruikt voor selectiefunctie bv. Bij het zoeken van kandidaten voor een job


Zelfevaluatie

Peer evaluatie

Assessment center

Wie

Dimensie 4: Wanneer evalueren?Evaluatie

Aggregatieniveau

Kwaliteits-criteria


Definitie

Functie evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

Validiteit

Betrouwbaarheid

Recentheid

Authenticiteit

Meten

Waarderen

Scoren

Dimensie 4: Wanneer evalueren?

Er is een verschuiving in het moment waarop men evalueert: naar « voor » en « tijdens » het leerproces; gegeven de groeiende formatieve functie van toetsing• Voor

– voorkennistoetsing

• Tijdens– Voortgangstoetsing– Portfoliotoetsing

• Na– Eindtoetsing

Dimensie 5: Welke evaluatietechniek?

Evaluatie

Aggregatieniveau

Kwaliteits-criteria


Definitie

Functie evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

Validiteit

Betrouwbaarheid

Recentheid

Authenticiteit

Meten

Waarderen

Scoren

Dimensie 5: Welke evaluatietechniek?

Naast klassieke toetsen met meerkeuzevragen, open vragen, invulvragen, … worden nieuwe technieken gebruikt. Bijvoorbeeld:• Rubrics: aandacht voor criteria en indicatoren• Portfolio’s: dossier met brieven, informatie,

illustraties, producten, … als informatiebasis voor de evaluatie

• …

Evaluatie- technieken

Rubrics

Portfolio’s

Dimensie 5: Rubrics

Rubrics:• Definieer heldere criteria:

concrete aandachtspunten waarop het meten, waarderen en scoren zich richt

• Bepaal per criterium een aantal indicatoren: indicatoren geven het niveau aan waarop een criterium wordt bereikt


Rubrics

Portfolio’s

Dimensie 5: Rubrics

Voorbeeld-rubric: “Kleuren mengen”

In vervolgstappen leerproces kan men criteria en performance indicatorenniveaus vermeerderen.

1 2 3 4

Hoeveelheid gebruikte verf Denkt niet na over hoeveelheden

- - Gebruikt minimale hoeveelheden bij samenstellende kleuren

Beginkleur Begint met donkere kleuren te mengen

- Start men bleekste kleurmengsel

Volgorde bijmengen

…

…

Performance indicatoren

Criteria

Dimensie 5: Rubrics

Voorbeeld-rubric: “Het schrijven van een historisch fictieverhaal


Rubrics

Portfolio’s

Dimensie 5: Portfolio’s

Lees de volgende omschrijving:Een portfolio is een dossier dat men samenstelt met brieven, informatie, illustraties, producten, … als informatiebasis voor de evaluatie.


Rubrics

Portfolio’s

Dimensie 5: Portfolio’s• Soorten portfolio’s:

– Een documentenportfolio of productportfolio: documentatie die activiteiten in een opleiding, stage, praktijkervaring, … helpt beschrijven (meten). Naast deze informatie wordt reflectie toegevoegd (waarderen). Typisch gebruik bij opleiding verpleegkundigen, leerkrachten, … .

– Een procesportfolio: een logboek. Documentatie van voortgang leerproces aangevuld met reflecties die leiden tot actieplannen.Typisch gebruik bij artsen, verpleegkundigen, leerkrachten, … .

– Een showcase portfolio: “the best of …”. Bundeling van het beste werk van een lerenden in functie van het besluitvormingsproces over de prestaties van de lerenden. Typisch gebruik in beeldende kunsten, muzikanten, architecten, … . Evaluatie-

technieken

Rubrics

Portfolio’s

Voorbeeld procesportfolio

Dimensie 5: Portfolio’s

Evaluatie

Aggregatieniveau

Kwaliteits-criteria


Definitie

Functie evaluatie?

Wanneer evalueren?

Evaluatietechnieken

Wie evalueert?

Validiteit

Betrouwbaarheid

Recentheid

Authenticiteit

We hopen dat u een eerste omvattend beeld hebt ontwikkeld van het thema evaluatie

Einde van dit instructiepakket

Pak nu de eindtoets aan. Ga opnieuw naar je Minerva werkplek

Thema 10 Evaluatie. In dit thema gaan we grondiger in op het onderwerp “evaluatie”. Dit is een...

Documents

Transcript of Thema 10 Evaluatie. In dit thema gaan we grondiger in op het onderwerp “evaluatie”. Dit is een...