Bulletin najaar 2019

REDACTIE: Cornelis van der Bas o Wendy Landewé o Anne-Marie van Meel o Lideke Peese Binkhorst o Louise Smit o T: 0343-421020REDACTIEADRES: Langbroekerweg 10, 3941 MT Doorn E: conservator@huisdoorn.nl huisdoorn.nl VORMGEVING: Anne-Marie van Meel

TERUGBLIK

SYMPOSIUM ‘100 JAAR

VERDRAG VAN VERSAILLES’

TENTOONSTELLING

FOKKER: HET GRENZELOZE LEVEN VAN

EEN LUCHTVAARTPIONIER

29 NOVEMBER - 22 MAART

OPENSTELLING

MUSEUM GEWAARBORGD

IN ERFGOEDWET

TERUGBLIK

HISTORISCH

FESTIVAL

SCHILDERIJ

DE DOCHTER

VAN DE SJEIK

Deze zomer presenteerde minister van Engels-hoven haar brief ‘Uitgangspunten Cultuurbe-leid 2021-2024’. Daarin kondigde de minister

voor de rijksmusea, waaronder Huis Doorn, een be-langrijke stelselwijziging aan. Vanaf 2021 worden de publieksactiviteiten van musea niet langer via de ba-sisinfrastructuur gefinancierd, maar via de Erfgoed-wet. Museum Huis Doorn krijgt dan, net als de andere vierentwintig musea die een rijkscollectie beheren, de gehele subsidie op basis van de Erfgoedwet uitge-keerd. Nu al ontvangt het museum geld voor behoud en beheer van collectie en gebouw op basis van de Erfgoedwet, maar met deze wijziging behoren ook de activiteitenplannen die Huis Doorn om de vier jaar moest indienen om de subsidie te verkrijgen, tot het verleden. Het grote voordeel hiervan is dat niet elke vier jaar het bestaansrecht van Huis Doorn ter dis-cussie staat en ook de rompslomp van een subsidieaanvraag vervalt. Het museum krijgt een stabiele positie, waardoor het zich volledig kan richten op zijn kernta-ken en niet meer vooral bezig hoeft te zijn met overleven. Door de nieuwe plannen van de minister wordt de rol van de Raad voor Cultuur beperkt. Als de Twee-de Kamer instemt met de plannen van de minister,

worden de activiteiten van de musea op artistiek-in-houdelijk vlak niet meer door de Raad voor Cultuur gecontroleerd, maar door visitaties, die de rijksmusea zelf vormgeven. De voorzitter van de Raad van Cul-tuur, Wim Hupperetz, directeur van het Amsterdamse Allard Pierson Museum, kan zich niet vinden in deze ontwikkeling en heeft zijn voorzitterschap van de Commissie voor Musea en Erfgoed opgezegd. In 2000 gaf de Raad voor Cultuur het museum al een negatief advies over de bekostiging van Huis Doorn. Destijds was de kritiek van de Raad dat de inventaris niets te maken had met de Nederlandse geschiede-nis, de presentatie statisch was en dat er nauwelijks

sprake was van museaal beheer. De toen-malige staatssecretaris Rick van der

Ploeg volgde het advies van de Raad voor Cultuur op, met

als consequentie dat het museum het van 2001

tot 2004 zonder de re-guliere subsidie voor publieksactiviteiten van het ministerie van Onderwijs, Cul-tuur en Wetenschap moest zien te rooien.

Dit was de eerste keer in de geschiedenis van

het museum dat sluiting dreigde.

Dankzij steun vanuit Europa kon het museum destijds zijn

activiteiten voortzetten. In 2000 plaatste het Europees Parlement Huis

Doorn op de lijst van Cultureel Erfgoed met Euro-

2 MUSEUM HUIS DOORN

OPENSTELLING MUSEUM

GEWAARBORGD

IN ERFGOEDWET

pees belang, een initiatief van de liberaal-democra-

ten Marieke Sanders-ten Holte en Jan Mulder. Dit gaf

het museum niet alleen de nodige morele support

en onderbouwing van het bestaansrecht als publiek

toegankelijke instelling, maar leidde concreet ook

tot toekenning van financiële steun vanuit het Euro-

pees Parlement. De moeilijke periode 2001-2004 kon

mede worden overbrugd met behulp van Europese

exploitatiesubsidies.

In 2012 hingen er opnieuw donkere wolken boven het

museum. Weer was het oordeel van de Raad voor Cul-

tuur negatief. De Raad vond het ensemble, het geheel

van Huis, parktuin en interieur, van Huis Doorn niet

van nationale of internationale waarde. De waarde

van de collectie van Huis Doorn voor de Nederlandse

geschiedenis werd in twijfel getrokken. Staatssecreta-

ris Halbe Zijlstra volgde het advies van de Raad voor

Cultuur op, het museum zou kunnen sluiten en zich

beperken tot het in standhouden en beheren van de

collectie.

Deze keer hielden vrijwilligers en medewerkers het

Huis open voor publiek en werd bovendien in 2014

het tentoonstellingspaviljoen geopend. Het jaarlijkse

bezoekersaantal verdubbelde ruim, van ca. 25.800 in

2012 naar 58.000 in 2018. Museum Huis Doorn ont-

wikkelde zich tot dé plaats van herinnering aan de

Eerste Wereldoorlog in Nederland, werd canonmuse-

um voor het venster Eerste Wereldoorlog en de rest is

geschiedenis! De directie beschouwt dit als een blijk

van waardering voor de nimmer aflatende inzet van

vrijwilligers en medewerkers in de afgelopen zes jaar.

Frank Louhenapessy

Hoofd bedrijfsvoering

3MUSEUM HUIS DOORN 3MUSEUM HUIS DOORN

Fotografie: Theo Scholten

4 MUSEUM HUIS DOORN

Het Historisch Festival Doorn dat op 13 en 14 juli werd gehouden op het landgoed van Museum Huis Doorn is een groot succes ge-

worden. Het festival trok meer dan 6200 bezoekers.

2500 jaar geschiedenis Het landgoed van Museum Huis Doorn was onder-verdeeld in verschillende tijdperken waar meer dan 1000 re-enactors (historische acteurs) het verleden tot leven brachten. Gedurende de dag waren er in de zogenaamde ‘bosarena’ en ‘kasteelarena’ demon-straties te zien van onder andere Vikingen, Romeinen en Napoleontische soldaten, en was er een Middel-eeuws steekspel met ridders te paard. Historische

bussen brachten de bezoekers van en naar de par-keerterreinen.

Historisch Festival Doorn 2020 In 2020 wordt het Historisch Festival Doorn op 11 en 12 juli gehouden, op het landgoed van Museum Huis Doorn.

Organisatie Het Historisch Festival Doorn is een samenwerking tussen Museum Huis Doorn en Cranenburgh Events.

TERUGBLIK

HISTORISCH FESTIVAL DOORN

Demonstratie 80-jarige oorlog Fotografie: Theo Scholten

5MUSEUM HUIS DOORN 5MUSEUM HUIS DOORN

Fotografie: Dewi van Zeggelaar

Re-enactors bereiden een 19e eeuwse picknick voor Fotografie: Theo Scholten

6 MUSEUM HUIS DOORN

FOKKER: HET GRENZELOZE

LEVEN VAN EEN

LUCHTVAARTPIONIER

Van 29 november 2019 tot en met 22 maart

2020 is op het landgoed van Museum Huis

Doorn een tentoonstelling te zien over

de luchtvaartpionier en vliegtuigbou-

wer Anthony Fokker (Kediri, Oost-

Java, 6 april 1890–New York, 23

december 1939). In 2019 is het

honderd jaar geleden dat Fok-

ker in Amsterdam de Neder-

landsche Vliegtuigenfabriek

oprichtte. Daarnaast wordt

met de tentoonstelling stil-

gestaan bij de verrassende

overeenkomsten tussen Fokker

en Wilhelm II. Als succesvol Duits

wapenindustrieel moet Fokker, net

als de Duitse keizer, in november 1918

voor de revolutie vluchten.

In het Paviljoen staan Fokkers leven en vlucht cen-

traal. Dankzij bijzondere bruiklenen van de erfgena-

men van Anthony Fokker is het mogelijk om dicht bij

de persoon te komen. Naast zijn persoonlijke leven is

er ook aandacht voor Fokkers technische innovaties.

De vlucht van Wilhelm II wordt in de Maarschalkska-

mer belicht aan de hand van een spectaculair diora-

ma (zes meter lang), een tijdlijn en spotprenten.

Fokker krijgt vleugels

In de zomer van 1910, twee jaar nadat Anthony

Fokker zonder diploma de middelbare school in Haar-

lem verlaat, vertrekt hij naar Duitsland, om daar een

opleiding voor vliegtuigtechniek te vol-

gen. De luchtvaart staat dan nog

in de kinderschoenen. Na een

aantal mislukte pogingen

ontwikkelt hij in december

1910 de eerste versie van

zijn Spin, een vliegtuig

van houten latten en

metalen buizen, die met

staaldraden bijeen wor-

den gehouden.

In februari 1912 richt An-

thony in Berlijn Fokker Avia-

tik op, een vliegschool en een

bedrijf dat vliegtuigen ontwerpt,

bouwt, onderhoudt, repareert. Te midden van de ge-

vestigde concurrenten is het voor hem aanvankelijk

moeilijk zich staande te houden. Het keerpunt komt

in 1913, als de Duitse legerleiding steeds meer geld

beschikbaar stelt voor een versnelde opbouw van

“Tijdens de Eerste Wereldoorlog bouwt Fokker een reeks militaire vliegtuigen waar in de tentoonstelling grote model-len (schaal 1:3) te zien zijn.”

Foto midden: Anthony Fokker en kroonprins Wilhelm in Stenay. Anthony reist in 1915 naar Frankrijk om zijn synchronisatiemechanisme te demonstreren (particuliere collectie).

7MUSEUM HUIS DOORN 7MUSEUM HUIS DOORN

een luchtmacht. Onderdeel van dit beleid is ook om

de productie van vliegtuigen, die zich tot dan toe in

Berlijn concentreert, over verschillende delen van

Duitsland te verspreiden. Fokker krijgt een aantrekke-

lijk contract voor de opleiding van militaire vliegers,

als hij bereid is zijn fabriek en vliegschool te verplaat-

sen van het overvolle Berlijn naar Schwerin. In de zo-

mer van 1913 verhuist zijn bedrijf. In Schwerin krijgt

hij alle ruimte om verder te groeien.

Doorbraak

Kort voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog

slaagt Anthony er in om in Parijs een beschadigde

Morane-Saulnier te kopen, een Frans vliegtuig dat su-

perieur is aan alles wat in Duitsland wordt gebouwd.

Hij gebruikt de Franse eendekker als basis voor een

ontwerp van een eigen vliegtuig. De vliegdemonsta-

ties die hij met deze nieuwe eendekker geeft en waar-

mee hij onder andere een looping maakt, trekken de

aandacht van de militaire autoriteiten.

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog ontstaat

er een onophoudelijke vraag naar vliegtuigen. Antho-

ny Fokker krijgt diverse opdrachten voor de levering

van zijn nieuwe eendekker. Als in december 1914 alle

buitenlandse bedrijven onder Duits toezicht worden

geplaatst, krijgt Anthony het advies zich tot Duitser

te naturaliseren. Op 6 april 1915, zijn 25e verjaardag,

ontvangt hij zijn Duitse paspoort.

Het echte succes voor Fokker komt als hij in 1915 het

synchronisatiemechanisme ontwikkelt, een systeem

waarbij een piloot met een mitrailleur door de draai-

ende propellerbladen kan schieten zonder deze te ra-

ken. Met dit systeem, grotendeels afgekeken van een

bestaand patent, troeft Fokker zijn concurrenten af.

In 1915 demonstreert Fokker het systeem in Frankrijk

aan kroonprins Wilhelm. Voor zijn baanbrekende uit-

vinding ontvangt hij het IJzeren Kruis.Rode BaronTijdens de Eerste Wereldoorlog bouwt Fokker een

Anthony Fokker in zijn Spin, 1911 (particuliere collectie)

8 MUSEUM HUIS DOORN

reeks militaire vliegtuigen, waarvan in de tentoon-stelling grote modellen (schaal 1:3) te zien zijn. Op verzoek van de beroemde Duitse piloot Manfred Al-brecht Freiherr von Richthofen ontwikkelt hij in 1917 een driedekker (Dr. 1). De roodgeschilderde driedek-ker van Manfred von Richthofen is één van de iconi-sche jachtvliegtuigen uit de Eerste Wereldoorlog. Het levert hem de bijnaam ‘Rode Baron’ op. Als hij op 21 april 1918 met dit toestel boven de Somme uit de lucht wordt geschoten, zijn de geallieerde soldaten er als de kippen bij om een souvenir van zijn veronge-lukte vliegtuig te bemachtigen. Bijzonder is dat Mu-seum Huis Doorn voor de tentoonstelling twee van zulke souvenirs in bruikleen krijgt.

‘Gruwelen van de revolutie’Met de Duitse nederlaag begint voor Anthony een onzekere tijd. Zijn fabriek in Schwerin wordt door revolutionairen bezet en hij wordt onder huisarrest geplaatst. Naderhand, in 1931, schrijft hij dat de gru-welen van de revolutie hem dieper beroerden dan de gehele oorlog gedaan had. Mijn zenuwen waren er niet tegen bestand.Uiteindelijk weet hij in Schwerin aan zijn bewakers te ontsnappen en via Berlijn naar Nederland te reizen. Net als Wilhelm II slaagt Fokker erin om vele treinwa-gons naar Nederland te laten komen. Tussen maart en juni 1919 komen zes treinen van Anthony bij Ol-denzaal de grens over. Terwijl de treinen van de keizer zijn overladen met inboedel uit zijn paleizen in Berlijn en Potsdam, brengen de 350 wagons van Fokker 200 vliegtuigen, 400 motoren en een groot deel van de inventaris uit zijn Duitse fabriek naar Nederland. Met deze voorraad richt hij zijn Amsterdamse fabriek op, in feite dus een doorstart van zijn Duitse bedrijf.

Verdrag van VersaillesNaast de aandacht voor de oprichting van Fokkers Nederlandse fabriek, staat de tentoonstelling stil bij het Verdrag van Versailles, dat honderd jaar geleden is ondertekend. Zowel Wilhelm II als Fokker worden in dat vredesverdrag vermeld. In Versailles bepalen de overwinnaars dat Wilhelm II als oorlogsmisdadiger en hoofdschuldige van de oorlog moet worden berecht. In de passage over de ontwapening van het Duitse leger wordt Fokkers D. VII als enige vliegtuig specifiek genoemd. De Fokker D. VII heeft zich in het laatste oorlogsjaar veruit superieur getoond ten opzichte van de geallieerde vliegtuigen. Kenmerkend voor Fokkers opportunisme is dat hij deze situatie naar zijn hand zet: eind 1918 brengt hij een prospectus uit, die met de nodige trots melding maakt van de D. VII in de wapenstilstandsovereenkomst.

Nog altijd innovatiefHet tweede deel van de tentoonstelling in het Pavil-joen eindigt met de periode in de Verenigde Staten, waar Anthony zich in 1922 vestigt en uitgroeit tot de grootste vliegtuigbouwer ter wereld. Ook wordt aan-dacht besteed aan de huidige betekenis van Fokker voor de luchtvaart. Fokker Aerostructures, nu onder-deel van het Britse GKN Aerospace, is nog altijd een sterk en innovatief bedrijf. Het bedrijf maakt bijvoor-beeld motoronderdelen voor de F35, ook wel bekend als de Joint Strike Fighter.

Cornelis van der BasConservator

De Fokker Dr. 1, de beroemde driedekker waarmee Manfred Freiherr von Richthofen beroemd is ge-worden (particuliere collectie).

9MUSEUM HUIS DOORN

DE DOCHTER VAN DE SJEIK

De afgelopen twee jaar is er intensief gewerkt aan de

standplaatsregistratie van de collectie van Huis Doorn in

het nieuwe depot te Remmerden. Van alles is er door de

handen van het depotteam gegaan, van porselein, glas en

keramiek tot prenten en schilderijen. Graag benutten we

de gelegenheid om nu iets meer te vertellen over een van

de schilderijen in het depot, De dochter van de Sjeik, ge-

schilderd door de Duitse kunstschilder Conrad Kiesel. Dit

schilderij, vervaardigd tussen 1880 en 1890, hing altijd in

het poortgebouw. Vanwege de restauratie van dat pand

verhuisde het werk naar het depot.

De dochter van de sjeik biedt een inkijkje in een wat mys-

terieuze, Oosterse wereld. Op het olieverfschilderij van

160 x 112 cm kijken twee vrouwen bij een bassin naar een

aangevlogen kaketoe. De ene vrouw is op de rug gezien.

Zij is geheel gekleed en heeft haar rode haar in een knot.

In haar linkerhand draagt zij een kruik. De andere vrouw

is de dochter van de sjeik. Ze heeft zich op een verhoging

neergevleid en is schaars gekleed: zij draagt slechts een

transparante doek om haar onderlichaam. Ook zij heeft

haar haren in een knot en om haar nek hangt een collier

van gouden munten. Op de achtergrond is een fragment

te zien van een marmeren omheining met een zuil en

bloeiende heesters. Een donkerrood tentdoek met goud-

borduursel hangt af. Dit tafereel doet sterk denken aan

de schilderwerken van de Fries-Engelse schilder Laurens

Alma Tadema (1836-1912), een bekende tijdgenoot van

Conrad Kiesel.

Conrad Kiesel (1846-1921) was een al in zijn tijd bekende

Duitse beeldhouwer en schilder. Hij werd in Düsseldorf

geboren als de zoon van een onderwijzer. Zijn vader was

aangesteld als directeur van het plaatselijke gymnasium

en had snel in de gaten dat de kleine Conrad zeer kunst-

zinnig was. De jongen had alle talenten in huis om een be-

gaafd kunstenaar te worden en zo ging het ook inderdaad.

Na een studie architectuur aan de Koninklijke Academie

voor Bouwkunst, ging Kiesel in de leer bij beeldhouwer en

medailleur Hugo Wilhelm Friedrich (‘Fritz’) Schaper (1841-

1914). Na het afronden van zijn leertijd daar bestudeerde

hij onder leiding van de Berlijnse portretschilder Christian

Theodor Friedrich (‘Fritz’) Paulsen (1838-1898) de schil-

derkunst. Daarna studeerde hij nog enkele jaren aan de

kunstacademie van Düsseldorf. In 1885 vestigde hij zich

als vrijgevestigd kunstenaar in Berlijn, waar hij op zijn

veertigste verjaardag lid werd van de Academie.

Kiesel genoot de reputatie de beste Duitse portretschil-

der van zijn tijd te zijn. Hij schilderde vooral graag mooie

meisjes en vrouwen in rijke interieurs, waarbij hij uitblonk

in het weergeven van stoffen en texturen. Met deze vorm

van portretkunst, in het Duits ook wel Salonmalerei ge-

noemd, kreeg hij veel bekendheid en zijn portretten wa-

ren dan ook zeer gewild. Zijn werken werden getoond

op alle grote exposities in de vroege 20e eeuw. Zo waren

zijn werken bijvoorbeeld te zien op de Wereldtentoonstel-

ling van 1900 in Parijs, in 1909 op een grote expositie in

de Londense Royal Academy of Arts, en op de Wereldten-

toonstelling in Rome van 1911.

Wilhelm II had contact met Kiesel en had kennelijk ook

waardering voor zijn werk. Kiesel schilderde namelijk een

groot portret van keizerin Auguste Victoria, dat Wilhelm

II bestemde voor zijn werkkamer in het Stadtschloss van

Berlijn. Dit portret maakt geen deel uit van de collectie van

Huis Doorn. De dochter van de Sjeik bevindt zich wel in

de collectie van Huis Doorn. Het schilderij hing tot de res-

tauratie van het poortgebouw in de trapopgang van dat

pand. Tijdens de restauratie van het poortgebouw werd

het werk ondergebracht in het depot van Huis Doorn en

het is de bedoeling dat het werk uiteindelijk weer terug-

keert naar de oorspronkelijke standplaats. In september

komt een restaurator het schilderij bekijken en de conditie

10 MUSEUM HUIS DOORN

ervan onderzoeken. Van de uitkomsten van dat onderzoek zal

afhangen of de Dochter van de sjeik snel weer in het poortge-

bouw hangt of dat ze toch nog even wat langer achter geslo-

ten deuren blijft, omdat conservering nodig is.

In de bezoekersgids van het Neue Palais uit 1935 wordt voor

de werkkamer van Wilhelm II het portret van Kiesel van

Ausguste Viktoria uit 1889 nog altijd vermeld. Het hing in dit

vertrek boven de Italiaanse bank tussen de vensters.

Wendy Landewé

Conservator

‘De dochter van de sjeik’ door Conrad Kiesel

11MUSEUM HUIS DOORN

Op 28 juni jl. was het precies honderd jaar

geleden dat het Verdrag van Versailles

werd ondertekend , waarmee de voorwaar-

den tussen de Entente en Duitsland werden vastge-

steld. Met de andere verliezers (Oostenrijk, Hongarije,

Bulgarije en Turkije) werden afzonderlijke verdragen

getekend. De overwonnen landen mochten niet

meeonderhandelen; de vrede werd hun in feite ge-

dicteerd.

Over het Verdrag is veel geschreven, met name ook

over de rol die dit Verdrag gespeeld heeft bij het

groeiende onbehagen tijdens het inter-

bellum en uiteindelijk de uitbraak

van de Tweede Wereldoorlog.

Alle reden, zo meende Huis

Doorn, om de beteke-

nis van het Verdrag voor

de wereld van vandaag

nog eens te belichten.

Dat gebeurde op de her-

denkingsdag zelf, 28 juni

2019, in de Maartenskerk in

Doorn.

Het aanvankelijke plan om van

alle betrokken landen vertegen-

woordigers te vragen kon helaas niet wor-

den gerealiseerd; het aantal sprekers zou te groot

worden. De sprekers waren:

*De ambassadeur van de Verenigde Staten, Pete

Hoekstra. Hij ging in op het belang van verdragen die

de verhoudingen tussen staten beheersen. Dat gold

voor de periode vanaf 1919 maar het geldt ook voor

het huidige internationale rechtsverkeer, onder an-

dere tussen de Verenigde Staten en Europese landen

op het gebied van defensie;

*de Hongaarse Nederlander (voormalig staatssecre-

taris) Dzsingisz Gabor zette uiteen dat bij de staats-

vorming door de overwinnaars in 1919 drie criteria

van betekenis waren: etnografisch (bevolkingsgroe-

pen bijeen), staatkundig-historisch (de voormalige

grenzen als uitgangspunt, zoals bij de

vorming van Tsjechië de grenzen

uit de 17e eeuw) en toekomst

gericht-strategisch (de

Donau als grens tussen

Tsjechië en Hongarije

en ook de grens tus-

sen Hongarije en Roe-

menië). Het belang van

respect voor alle (ook

de verliezer) partijen is

een les van Versailles, bv. in

de casus Servië/Kosovo, Brexit-

onderhandelingen etc.

*Filip D’Havé, diplomatiek vertegenwoor-

diger van Vlaanderen in Nederland, ging in op de

financiële en territoriale aanspraken van België je-

gens Nederland, na 1918: Zuid-Limburg en Zeeuws-

TERUGBLIK SYMPOSIUM

VERSAILLES HERDACHT

12 MUSEUM HUIS DOORN

Vlaanderen. België overspeelde daarbij zijn hand,

zoals medio 1919 al bleek. België kreeg alleen Eupen-

Malmédy van Duitsland. De financiële claims waren

wel succesvol. De annexatiebeweging was in handen

van nationalisten die de Groot-Nederlandse gedachte

aanhingen en de toekomst van de staat België ont-

kenden. Uiteindelijk kwam pas in 1963 het Rijn-Schel-

de verdrag tot stand.

*Beatrice de Graaf betoogde dat in 1918/19 de oorlog

allerminst voorbij was. Totale ontreddering in Duits-

land en de andere verliezende landen, maar ook bij

de overwinnaars. De vernedering van Duitsland, de

angst voor revolutie na de gebeurtenissen in Rusland

vanaf 1917 maakten de jaren ‘20 helemaal niet tot een

relatief stabiel tijdvak, zoals vaak wordt beweerd. En

wie goed observeert ziet dat het zo begeerde lineaire

proces van meer welvaart, meer vrede en vooruitgang

ondergraven wordt door geweld van nationalisme en

onvrijheid; het kruis van de geschiedenis staat nog

recht overeind.

*Hanco Jürgens belichtte “Versailles” vanuit Duits

perspectief. De gebeurtenissen in november 1918

waren verwarrend en tumultueus: een verloren oor-

log, een beëindigde monarchie en revolutie in de

straten. Daaroverheen kwam het vernederende Ver-

drag, waarover Duitsland niet mocht meepraten. Dit

was het klimaat waarin het nationaalsocialisme kon

groeien. Dit heeft vervolgens voor de tweede keer tot

13MUSEUM HUIS DOORN

een Wereldoorlog geleid.

*Verder presenteerde Anton Kruft zijn boek ‘Het

verdriet van Versailles 1919-2019’. Kruft noemt het

Verdrag een uiting van “bot overwinnaarsrecht”

waardoor de verliezers ongehoord zwaar werden

afgestraft voor een oorlog waaraan niet alleen zij

schuldig waren. Het Verdrag leidt o.a. in het Midden-

Oosten nog steeds tot niet-opgeloste problemen: de

Koerden, Syrië, Palestijnen etc.

Het geheel stond onder de voortreffelijke leiding van

Pim Waldeck, die van 2007-2012 ambassadeur van

ons land in het Verenigd Koninkrijk was.

Na afloop van de lezingen vond een debat plaats met

de zaal.

Muzikale bijdragen werden verleend door dochter

Rosa (sopraan) en vader Peter (piano, viool) Ligter-

moet. De liederen, die refereerden aan het tijdvak

begin vorige eeuw, vormden een waardige verrijking

van de inhoudsvolle middag.

Herman Sietsma

Directeur-bestuurder

*Verlengd tot 27 oktober!*

TENTOONSTELLING

GLANS & ROEST UIT WOI

SPOREN VAN KEIZER EN SOLDAAT

TENTOONSTELLING

FOKKER! ONBEGRENSD IN LEVEN

EN WERK

29 NOVEMBER 2019 - 22 MAART 2020

KERST IN HET HUIS

December 2019

KERSTFAIR 12 t/m 15 december