DE VOLKSKRANTDONDERDAG 12 AUGUSTUS 2010

DE VOLKSKRANTDONDERDAG 12 AUGUSTUS 20104 5

Ten eerste Ten eerste

De ASN Bank investeert niet in kinderarbeid of wapenindustrie. Maar juist wel in eerlijke handel en duurzame energie. Dit jaar bestaan wij 50 jaar! Daarom krijgt u op de ASN Bankrekening en de nieuwe ASN Creditcard tijdelijk 50% jubileumkorting*. Voor de ASN Bankrekening betaalt u nu slechts € 9,- per jaar. Voorde ASN Creditcard, met steun aan goede doelen, € 10, - per jaar.

* Dit aanbod geldt t/m 31 december 2010 en is na afsluiting een jaar lang geldig. Kijk voor de voorwaarden op www.asnbank.nl of bel gratis 0800-0380.

Duurzaam bankieren met 50% korting!

Verjaarscadeau voor u:

D ASN B k i t t i t i

or

n kinderarbeid of wapenindustrie.ki d

In maart 2008 verbrandden woedende Afghanen in Kabul een beeltenis van Geert Wilders naar aanleiding van zijn anti-islamfilm Fitna. Foto ANP

Niet iedereen is een Rambo

Van onze verslaggeverPeter Giesen

AMSTERDAM Het is de nachtmerrievan menige burger. Je spreekt iemandaan op asociaal gedrag en je wordt inelkaar geslagen, of erger. Natuurlijkkun je ook de andere kant opkijken,maar dan heb je weer een hekel aanjezelf.

Jongens die bereid zijn om geweldte gebruiken, hebben op straat eenenorme macht, omdat brave burgersniets durven te zeggen, laat staan fy-siek ingrijpen. Het recente incident ineen Amsterdamse tram versterkt dieangst: het is levensgevaarlijk om je uitte spreken.

Volgens sommige sociologen paststraatgeweld in een algehele verhuf-tering van de samenleving, net alsluidruchtig mobiel bellen of asociaalverkeersgedrag. Fysiek geweld is eenextreme uiting van een cultuur waar-in mensen steeds meer ruimte voorzichzelf opeisen.

Anderen wijzen op meer specifiekefactoren. Ook Nederland kent eenstraatcultuur, waarin jongens willenlaten zien wie de baas is. Met macho-gedrag compenseren zij hun gebrekaan status in het onderwijs en op dearbeidsmarkt. Die straatcultuur isniet specifiek voor allochtonen, zeg-gen deskundigen, hoewel allochto-nen wel sterk zijn oververtegenwoor-digd.

Maar het is gevaarlijk om aan éénincident een zware sociologische ver-klaring te hangen, vindt criminoloogHenk Ferwerda, directeur van BureauBeke in Arnhem. Hij deed veel onder-zoek naar geweld op straat. ‘Van debuitenkant lijken het vaak heel duide-lijke verhalen. Iemand spreekt een an-der aan en wordt in elkaar geslagen.Maar in negen van de tien gevallenligt het genuanceerder.’

Het slachtoffer was al te bijdehand,was zelf ook agressief of had net zogoed zelf de dader kunnen zijn. Fer-

Met bonzend hart erop afVan onze verslaggeefsterIanthe Sahadat

AMSTERDAM Met de tassen opschoot zitten Rietje (68) en Alexander(70) naast elkaar in tram 10. Ze reizenelke dag met het openbaar vervoer. Alhun halve leven. En nog nooit hebbenze iets vervelends meegemaakt. Ikzou wel iets zeggen, zegt Alexandermet enige bravoure. Zijn vrouw knikt.‘Doe je dat thuis ook, zou ik vragen.’

Even verderop luistert Larissa (35)naar haar iPod. Met een oortje in haarhand: ‘Als anderen lawaai maken gaik verderop zitten.’ Iets zeggen doetze nooit. Uit angst dat er iets gebeurt.Ze denkt dat veel mensen hetzelfdedenken. ‘Gek hè? Samen zou je sterkstaan. Maar als jij iets zegt, ben je tochde eerste.’

Het is een veel gehoord antwoord.Bijna niemand grijpt in bij asociaalgedrag. ‘Ik wil geen ruzie’, zegt stu-dente Kim (21), harembroek, slippersen grote zonnebril. Eigenlijk zegt zenooit iets. ‘Terwijl ik me wel erger aanlawaai van muziek of heel hard bel-len.’ Die ene keer dat ze wel iets ging

zeggen van ‘loeiharde housemuziek’,bonsde haar hart zowat uit haarborst. Het liep goed af, het meisje zet-te haar muziek zachter. Maar ze heeftook weleens gezien dat iemand werdafgesnauwd. Ging de muziek nog har-der, puur om te klieren.

‘Als ze me lastig vallen, sla ik erop’,zegt Henk (55), terwijl hij nog net zijnshagje naar buiten werpt voor de deu-ren sluiten. Spugen op de tramvloer,dat is niet zijn probleem. Daar moetde conducteur maar wat van zeggen.Hij heeft het over van die types dieniet opzij gaan. Daar weet Henk welraad mee. Gewoon door ze heen lo-pen. Daar is hij Amsterdammer voor.

Ook Gisele (33) heeft niet zo’n moei-te om wat te zeggen, als het nodig is.‘Ik ben niet bang.’ Een paar jaar gele-den kreeg ze ruzie met ‘een jochie vanamper 14 met zo’n bek’. Omdat ze perongeluk tegen hem opbotste in debomvolle tram. ‘Niemand zei wat, ter-wijl hij me voor puta stond uit te ma-ken. De conducteur zat daar maar inzijn hokje.’

Net als Gisele vinden meer mensenhet raar dat conducteurs eigenlijk

nooit ingrijpen bij klein asociaal ge-drag, zoals harde muziek of luidruch-tig bellen. Het is ook niet de bedoe-ling dat conducteurs uit hun hokjekomen, zegt laat de woordvoerdervan het Amsterdamse vervoersbedrijfGVB weten. ‘Bij problemen is er eennoodknop, dan stuurt de verkeerslei-ding versterking.’

Het aantal incidenten is sinds de te-rugkeer van de conducteur wel ge-daald, zegt de woordvoerder. Hoewelze ‘intensieve trainingen’ in weer-baarheid en omgang met klantenkrijgen, is het aan de conducteur zelfom te beslissen of en hoe ze ingrijpen.Wel geeft het GVB voorlichting opscholen over gedrag in het openbaarvervoer en is er dagelijks een veilig-heidsteam actief dat zich van tramlijnnaar bus en metro verplaatst.

De tram hobbelt overvol een weg-opbreking in. Drie vriendinnen pra -ten luidruchtig met elkaar. Telkensvallen ze giechelend bijna in deschoot van een oudere man in djella-ba. Vervelend? De man schudt zijnhoofd. ‘Nee hoor. De tram is altijd…’Hij zoekt een woord. ‘Gezellig.’

Uitleg ‘heel verstandig’Van onze verslaggeverTheo Koelé

DEN HAAG ‘Heel verstandig’ noe -men de oud-ministers van Buiten-landse Zaken Jaap de Hoop Schef-fer en Ben Bot het initiatief van be -windsman Maxime Verhagen omin het buitenland tekst en uitleg tegeven over de kabinetsformatie.

De oppositiepartijen GroenLinks enD66 klagen dat Verhagen, tevens CDA-leider, de positie van Geert Wilders’partij onderbelicht.

Nederlandse diplomaten wordenbestookt met vragen van buitenland-se collega’s over de verkiezingswinstvan ‘die anti-islam-partij’ en de in-vloed van Wilders op het regeringsbe-leid. Buitenlandse Zaken heeft eenlijst met vragen en antwoorden opge-steld. Aan de hand daarvan kunnendiplomaten, desgevraagd, uitleggenwat er in Nederland aan de hand is.Het ministerie wil niet spreken overeen instructie, maar ervaren diplo-maten weten dat je de Haagse ‘richt -lijnen’ maar beter kunt volgen.

Moslims raken immuun voor WildersVan onze verslaggeefsterJanny Groen

A M S T E R DA M Opgemerkt is het welonder Arabische bloggers dat PVV-lei-der Geert Wilders van plan is op 11 sep-tember tegen de ‘Ground Zero-mos-kee’ te gaan protesteren. En ook datde PVV in juni een grote verkiezings-overwinning heeft behaald. Maar vaneen golf van verontwaardiging overde ontwikkelingen in Nederland lijktgeen sprake. Niets nieuws onder dezon, is de boodschap.

‘Moslims zijn voorbereid op actiesvan Wilders. Ze beginnen hier im-muun voor te worden’, laat GulsenDevre vanuit Istanbul weten. De Ne-derlands-Turkse Devre werkte gerui-me tijd als Nederlands correspon-dent voor de internationale websiteIslamonline in Caïro. Ze zag daar hoeWilders in korte tijd uitgroeide vaneen volstrekt onbekend figuur tot eenberuchte islamcriticus. Wilders’ uit -spraak in februari 2007 dat moslimskwaadaardige passages uit de Korandienden te scheuren (ze zouden danhet formaat van een Donald Duck over -houden) zette hem – al voor de ver-schijning van zijn anti-islamfilm Fit -na – op het netvlies van de islamiti-sche wereld.

De Egyptische blogger Sherif Ah-med mailt dat de Amerikaanse beto-gingen tegen de ‘Ground Zero-mos-kee’ in het Egyptische regulierenieuws evenmin een belangrijk on-derwerp zijn. Ahmed was een van deacht Egyptische bloggers die dit voor-jaar, in het kader van de ‘sociale diplo-matie’ op uitnodiging van het minis-terie van Buitenlandse Zaken, Neder-land bezochten. ‘Leuk vinden we hetniet. Maar we weten zo langzamer-hand wel dat sommige westerse lan-den problemen hebben met islamiti-sche symbolen als minaretten enhoofddoeken’, reageert Ahmed. Hij

St ra atgewe l d Agressieve jongens laten zien wie de baas is op straat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Een Amsterdammer die jongens in de tram aansprak op asociaal gedragwerd gemolesteerd. ‘Ingrijpen kan nooit een morele plicht zijn.’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

HET INCIDENT IN LIJN 3

werda beklemtoont overigens dat hijde details van het Amsterdamse tram-incident niet kent.

Maar er zijn ook talloze slachtoffersdie niets verkeerd hebben gedaan.Het blijft moeilijk te verteren datagressieve jongens met een grote bekde baas zijn op straat.

De campagne waarbij de overheidopriep om bij geweldsincidenten 112te bellen, leek de angst alleen maargroter te maken. Vooral niet zelf in-grijpen!

Zou de burger niet juist iets weer-baarder moeten worden? Ferwerda:

‘Dat lijkt me geen goed idee. Risico-mijdend gedrag is helemaal niet ver-keerd. In sommige uitgaansgebiedenis het beter om na 3 uur ’s nachts wegte blijven, als iedereen onder invloedverkeert.’

Natuurlijk is het mooi dat sommigemensen wél ingrijpen, zegt Ferwerda,maar dat kun je nooit als moreleplicht opleggen. ‘Er zijn genoeg men-sen die wel ingrijpen, of de politie hel-pen als die in het nauw komt. Maardat zijn meestal mensen die wetenwat ze doen. Ze denken: ik kan deze si-tuatie wel aan. Als je het niet kunt,

maak je het vaak alleen maar erger.Niet iedereen is een Rambo. Het isvooral belangrijk dat je de risico’sgoed inschat. Dat kun je laf noemen.Het is vaak wel verstandiger.’

Overigens blijkt uit de cijfers nietdat Nederland de laatste jaren onvei-liger is, noch dat Nederlanders ban-ger zijn geworden. De politie regi-streerde meer geweldsmisdrijven,maar volgens slachtofferenquêtesbleef deze vorm van criminaliteit sta-biel: jaarlijks wordt ongeveer 1 pro-cent van de bevolking slachtoffer vanmishandeling.

Wat te doen?Tips van de overheid, naar aan-leiding van een golf geweldsin-cidenten tegen werknemersmet een publieke taak:n 1. Mobiliseer anderen enspreek samen de dader aan.n 2. Bel 112.n 3. Blijf bij het slachtoffer.n 4. Maak indien mogelijkfoto’s voor de politie en meldje als getuige.

Wilders ‘P u b l i e k s d i p l o m at i e ’ over inbreng PVV-leider in kabinetsformatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zondag 1 augustus werd evenna middernacht in tram 3 een26-jarige man ernstig mishan-deld nadat hij twee andere rei-zigers op hun gedrag had aan-gesproken. De jongens spuug-den herhaaldelijk op de vloervan de tram. Toen de man daariets van zei, riepen de twee hunvrienden erbij, die achter in detram stonden.De groep, volgens getuigen ze-ven of acht personen, storttezich op de man. Toen de tram bijeen halte stopte, zette het ge-weld zich buiten voort. ‘Ik vielop mijn rug. Ze zijn met mijnhoofd gaan voetballen’, zei hetslachtoffer op de stadszenderAT5. Ook is hij gestoken in zijnachterhoofd, borst en hals. Hetslachtoffer heeft een paar da-gen in het ziekenhuis gelegenen is nog steeds aan het her-stellen van de aanval.De opgepakte 15-jarige ver-dachte werd kort na het inci-dent weer vrijgelaten wegensgebrek aan bewijs. In de hoopde andere personen uit degroep te vinden, heeft de politiecamerabeelden uit de tram vrij-gegeven waarop zij goed te zienzijn. Inmiddels heeft de politiezestien ‘bruikbare tips’.

stelt dat moslims in het Westensteeds beter in staat zijn anti-islam-sentimenten te attaqueren binnen delokale politieke context. ‘Niet alleswordt meer geglobaliseerd (zoalsmet de Deense cartooncrisis gebeur-de, red.). Ik zie dat als een teken vangroeiende emancipatie van westersemoslims.’

De Saoedische schrijver en uitgeverEsam Mudeer vindt elke confrontatieover de islam een uitdaging. ‘Dus ook

Wilders’ betoging in New York als ie-mand die eventueel een Nederlandskabinet gedoogt.’ In de tumultueuzeFitna-maanden ( in maart 2008) reis-de Mudeer met 50 duizend boekenover de islam naar Nederland. Zijnmotto is: ‘De pen is mijn bazooka enboeken zijn mijn bommen’. Mudeervolgt sindsdien ‘Geerts wanhopigekruistocht tegen de Koran en mos-lims voor zijn eigen politieke gewin’op de voet. ‘Islambashers’ als Wilders

Voormalig minister De Hoop Schef-fer beaamt: ‘De ambassadeur in Tokiomoet niet iets anders zeggen dan diein Oman.’ De partijgenoot van Verha-gen spreekt over een ‘complexe poli-tieke situatie’ die veel uitleg vergt.

Net als De Hoop Scheffer krijgt ex-minister Ben Bot (eveneens CDA) her-haaldelijk vragen vanuit het buiten-

land over de politieke situatie in Ne-derland na de monsterzege van dePVV. Bot: ‘Het is belangrijk de angstweg te nemen dat Nederland een anti-islamkoers gaat varen. We moetenduidelijk maken dat we pal staanvoor onze beginselen.’

In het uitgelekte document vanBuitenlandse Zaken wordt verwezennaar de Grondwet, die sommige wen-sen van de PVV (zoals een verbod op

de Koran en de bouw van moskeeën)in de weg staat. Ook beklemtoont hetministerie dat een kabinet in de maakis van twee partijen, CDA en VVD, dieal eerder samenwerkten. De PVV zoude benodigde ‘parlementaire steun’moeten leveren.

Tot ongenoegen van GroenLinks enD66 wordt niet vermeld dat de PVV bijalle formatiebesprekingen aanwezigis. D66-leider Alexander Pechtoldwijst erop dat de PVV meepraat overzowel een regeerakkoord als een ge-doogakkoord. Volgens Kamerlid Ine-ke van Gent (GroenLinks) ‘bagatelli -seert’ Verhagen de rol van de PVV.

De ‘publieksdiplomatie’ van de mi-nister roept herinneringen op aan deboodschap waarmee hij zijn mede-werkers op pad stuurde toen Wildersde film Fitna maakte. Diplomaten zei-den dat de regering geen verantwoor-delijkheid droeg. De gevreesde on-rust in de islamitische wereld bleefuit. Maar volgens voorgangers Bot enDe Hoop Scheffer is het raadzaam nogeens uiteen te zetten dat aan degrondrechten van alle inwoners vanNederland niet getornd wordt.

GroenLinks en D66vinden dat Verhagenrol PVV onderbelicht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tramreizigers stappen in op de halte op het Rokin in Amsterdam. Foto Olaf Kraak

en Stop the Islamization Of America(SIOA), de groep die de PVV-leiderheeft uitgenodigd te spreken op 11september, krijgen voor elkaar wat demoslimwereld zelf niet kan: ‘Datmensen wereldwijd zich verdiepen inde Koran.’

Diplomatieke inspanningen omWilders’ rol in de kabinetsformatie uitte leggen en zo afstand te creëren tus-sen islamstandpunten van de VVD enCDA en die van de PVV, werken op Mu-

deers lachspieren. ‘Extremisten enhaatzaaiers als Wilders kunnen in hetWesten gewoon deelnemen aan ver-kiezingen en plaatsnemen in het par-lement. Dit is echt niet de manier omdemocratie te verkopen aan de Arabi-sche wereld’, hoont hij. ‘Zolang zoge-naamd geciviliseerde en modernelanden weigeren dergelijke moedwil-lige angstzaaiers buiten het politiekesysteem te zetten, is de boodschap vandiplomaten weinig geloofwaardig.’

Mudeer zegt dat dit sentimentbreed leeft. Over reacties van islamiti-sche regeringen op de gedoogrol vanWilders durft hij niets te zeggen. ‘Ikben een onafhankelijke uitgever,geen politicus of politicoloog.’

In de islamofobiemonitor van deOrganisatie van de Islamitische Con-ferentie (OIC) , waarbij 57 landen zijnaangesloten, is nog niets geregi-streerd over de Nederlandse kabinets-formatie, noch over Wilders’ komen -de optreden in New York. De monitorhoudt alle anti-islamincidenten inhet Westen nauwgezet van maand totmaand bij. De lopende maand augus-tus, is nog niet ingevuld.

Dat Wilders (in juli) aankondigdeeen internationale anti-islamalliantiete gaan opzetten, de Geert Wilders In-ternational Freedom Alliance, is deOIC niet ontgaan en ook niet dat dePVV in juni een grote verkiezings-winst heeft geboekt. Toch, verontrus-tender dan de ontwikkelingen in Ne-derland, vindt de OIC dat Wilders’campagne ook elders in Europa en inde VS wordt overgenomen door recht-se extremisten.

Over de diplomatieke strategie vanNederland wordt expliciet niets ver-meld. Maar veelzeggend is de obser-vatie van de OIC dat op ‘retorisch ni-veau’ bij westerse regeringen veel res-pect is voor de islam en steun voor deinterculturele en interreligieuze dia-loog, maar dat daden uitblijven.

A D V E RT E N T I E

••