60 SPANJE.es ¡SPANJE! magazine 61

SOMBREROCORDOBÉS

Deze typisch Andalusische hoed, hier ook ‘sombrero de ala ancha’ (hoed met brede rand) genoemd, vindt zijn oorsprong in het hoofddeksel dat gedurende de zeventiende eeuw vooral door landarbeiders werd gebruikt om zich te bescher-men tegen zon en regen. Omdat de hoed weinig praktisch was op het platteland zodra de wind opstak, werd de rand van de hoed breder gemaakt en zo ontstond de Sombrero Cordobés. De hoed wordt nu met name nog gebruikt tijdens officiële gelegenheden en traditionele feesten als feria’s en romeria’s. Ook tijdens typisch Spaanse evenementen zoals stierengevechten en in de flamenco-wereld wordt de hoed veel gezien. Zo was stierenvechter Manolete praktisch on-herkenbaar zonder zijn Cordobese hoed en zag men flamen-cozanger Juanito Valder-rama niet zonder zijn hoed met brede rand het po-dium bestijgen om zijn in-drukwekkend stemgeluid ten gehore te brengen. De Sombrero Cordobés wordt vooral door mannen ge-dragen, maar op speciale, traditionele gelegenheden worden ook de dames er-mee gezien. Vaak wordt de hoed met de hand op maat gemaakt. In Córdoba zijn nog drie fabrieken die zich hierop toeleggen.

el ABANICOEen onmisbaar item in de Spaanse damestas zodra de tem-peraturen de hoogte ingaat is de ‘Abanico’, (Spaans voor waaier). Op elegante wijze wapperen de dames zich wat koelte toe om de hitte te verdrijven. De meest uiteenlopen-de patronen en motieven sieren deze ‘abanicos’, zoals ze in het Spaans worden genoemd. Van heuse design-exemplaren, vervaardigd van dure stoffen en versierd met diamantjes, tot waaiers van karton met een bedrijfsnaam erop ingezet als promotiemateriaal, de variëteit is enorm. Van oorsprong komt de waaier uit China en Japan en arriveerde met Por-tugese handelsvaarders rond de vijftiende eeuw in Europa. Het hoogtepunt van gebruik in Spanje was in de achttiende eeuw, toen ook de Koninklijke Waaierfabriek werd gebouwd. Een waaier vormde een onmisbaar ingrediënt van de outfit. Bovendien brachten diverse manieren om jezelf koelte toe te wuiven of de waaier vast te houden op discrete wijze bood-schappen over, met name op flirt-vlak. Nog steeds zijn er verspreid door Spanje talloze speciaalzaken waar de meest prachtige waaiers met de hand worden gemaakt.

TEKST: ELSE BEEKMAN, FOTOGRAFIE: STOCK

In een vorig nummer van Spanje Magazine kwam u al wat typisch Spaanse iconen

tegen. Dat waren er echter nog maar zo weinig van de talloze interessante

voorbeelden die er zijn, dat we besloten nog een artikel aan typisch Spaanse

zaken te wijden. Alle volgende items komen of kwamen veelvuldig voor in het Spaanse

dagelijkse leven en dan met name tijdens speciale, typisch Spaanse evenementen

zoals flamenco-optredens, stierengevechten, feria’s of processies.

T Y P I SCH S PAANS M A D E I N S P A I N

Typisch Spaans!

W I E K E N T Z E N I E T , D E Z E T Y P I S C H S PA A N S E I CO N E N ?

Shutterstock: SandiMako

62 SPANJE.es ¡SPANJE! magazine 63

T Y P I SCH S PAANS M A D E I N S P A I N

¡SPANJE! magazine 63

BOZE TONGEN BEWEREN DAT DE AGENTEN ZO HUN SIËSTA KONDEN HOUDEN, ZONDER HUN HOED AF TE HOEVEN ZETTEN, ZODAT ZE NA HUN SLAAPJE NIET OPNIEUW HUN HAAR HOEFDEN TE FATSOENEREN

La PeinetaEen zeer vrouwelijk item is de Spaanse haarkam, een ‘peineta’. Een accessoire die net als de waaier in alle denkbare vormen voorkomt en vooral in verband wordt gebracht met typisch Spaanse evenementen en zaken als Semana Santa, flamenco en religieuze processies. De peineta vormt een vast onderdeel van de traditionele dracht in zowel Andalusië als Valencia. Het gebruik er-van werd algemener en ook populairder in het Andalu-sië vanaf de negentiende eeuw. In die tijd diende de ka als een element waarmee de elegantie van een vrouw kon worden benadrukt. De Spaanse zangeres Maribel Quiñones creëerde in de jaren tachtig, door het immer dragen van een donkere zonnebril en haarkammen in de meest uiteenlopende modellen, zelfs een geheel nieuw personage (Martirio), waarmee zij het gebruik ervan populariseerde en vernieuwde. Ook tijdens religieuze gebeurtenissen, zoals de Semana Santa of een katho-lieke begrafenis dragen vrouwen een peineta. Vaak die-nen deze dan ook ter bevestiging van de ‘Mantilla’, de mooie, vaak zwart kanten omslagdoeken.

T R A J E D E LU C ESDit kostuum ‘vormt een tweede huid en fleurt het le-ven op om te spelen met de dood’, aldus Enrique Vila, voormalig stierenvechter over de ‘Traje de Luces’, de dracht die de Spaanse stierenvechters zo typeert. De opvallende outfit van de beoefenaars van dit controver-siële spektakel dient tevens ter bescherming tegen de mogelijke aanvallen van de stier door de stevige stoffen die worden gebruikt en de nauwsluitendheid, zodat de kans kleiner wordt dat er een hoorn aan blijft haken. Traditiegetrouw is elk pak uniek en speciaal gemaakt voor de betreffende ‘torero’. Het bestaat altijd uit een jasje met open voorkant om zo de bewegingsvrijheid van de armen te behouden, een eveneens kleurrijk cha-let, een wit overhemd en een stropdasje met daaron-der een weinig verhullende, nauwsluitende broek tot op de knie. Daarvandaan wordt het been naar onderen toe gesierd door een vrijwel altijd roze kniekous. De eigenaardigheid van een dergelijk kostuum diende niet alleen ter opfleuring van de doeken van beroemde schilders als Picasso en Goya, zelfs grote namen in de modewereld zoals Jean Paul Gaultier en Christian Lacroix lieten zich erdoor inspireren. Ook zijn er modeontwerpers, zoals Giorgio Armani, die zelf volledige ‘Trajes de Luces’ ontwierpen op verzoek van bepaalde stierenvechters.

El TricornioDit hoedje met drie punten, in het Spaans ‘tricornio’, was ooit het standaard hoofddeksel van de Guardia Civil, de Spaanse militaire politie die stamt uit 1844 en werd opgericht om na de onafhankelijkheidsoor-log struikrovers en andere boeven te bestrijden. Deze nieuwe politie kreeg een uniform dat werd gesierd met een hoed waarvan het lijkt alsof de rand aan de ach-terkant omhoog is gevouwen. Het hoofddeksel waarop deze ‘tricornio’ werd gebaseerd was vervaardigd van vilt, maar voor de agenten van de Guar-dia Civil werd een hard, glanzend en zwart materiaal gebruikt. De rand werd hier niet omgeklapt en met een knoop aan de basis bevestigd, maar al als zodanig in het model verwerkt. Het resultaat was een van voren gezien ron-de hoed met ietwat vreemde uitsteeksels aan de zijkant en een volledig vlakke ach-terzijde. Boze tongen beweren dat de agenten zo hun siësta konden houden, zonder hun hoed af te hoeven zetten, zodat ze na hun slaapje niet opnieuw hun haar hoefden te fatsoeneren. Gedurende ruim anderhalve eeuw maakte de tricornio onderdeel uit van de outfit van de Guardia Civil, ook in de turbulente tijden van de Burgeroorlog en de ja-ren erna onder het regime van wijlen dictator Fancisco Franco. Nu wordt het typische hoofddeksel enkel nog tijdens officiële gelegenheden of gala’s uit de motten-ballen getoverd.

DE OPVALLENDE OUTFIT VAN DE

BEOEFENAARS VAN DIT CONTROVERSIËLE

SPEKTAKEL DIENT TEVENS TER BESCHERMING

TEGEN DE MOGELIJKE AANVALLEN VAN DE

STIER DOOR DE STEVIGE STOFFEN DIE WORDEN

GEBRUIKT EN DE NAUWSLUITENDHEID,

ZODAT DE KANS KLEINER WORDT DAT ER EEN HOORN AAN BLIJFT

HAKEN

T Y P I SCH S PAANS M A D E I N S P A I N

¡SPANJE! magazine 65

TípicoSPANISH

El CapiroteEen ‘Capirote’ duikt vooral op tijdens de rooms-Ka-tholieke processies van Semana Santa en roept vooral onder buitenlanders vragen op vanwege de directe en volstrekt onterechte associaties met het hoofddeksel van de racistische, blanke, Amerikaanse organisatie Ku Klux Clan, die inmiddels bijna is verdwenen. De capiro-te wordt doorgaans gecombineerd met lange gewaden en deze combinatie siert tot op de dag van vandaag de Spaanse boetelingen (‘nazarenos’) tijdens de beroem-de Paas-processies. De boetelingen dragen deze kledij om hun anonimiteit te bewaren. Oorspronkelijk wer-den gewaad en hoed van oude juten zakken gemaakt om er op die manier zo nederig mogelijk uit te zien. De taps in een punt toelopende hoed, gemaakt van karton en bedekt met stof, verwijst naar het ‘hogere’en gaat vaak vergezeld van een ‘capuz’, die het gelaat bedekt

en alleen twee kleine gaten heeft zodat de drager nog kan zien waar hij loopt. Het gebruik van

een dergelijke hoge puntmuts werd voor het eerst gezien tijdens de Spaanse in-quisitie. Ze werden hier gedragen door de beulen bij de katholieke rechtbank die ketters martelden en vermoorden. Dankzij de verhullende kleding ble-ven deze ‘inquisidores’ anoniem. De puntmuts komt in Spanje zelfs voor in een spreuk om aan te geven hoe stom iemand wel niet kan zijn: ‘eres tonto cómo un capirote’.

C ASTA Ñ U E L ASZonder ‘castañuelas’ (Spaans voor castagnetten) is een Spaanse souvenirwinkel niet compleet. De beroemde ‘handdrums’ vormen een onmisbaar element in alle tra-ditionele vormen van Spaanse volksmuziek, maar ook in Moorse en Latijns-Amerikaanse muziek. In Andalusië worden deze kleine slagwerkinstrumentjes ‘palillos’ ge-noemd en gebruikt tijdens de sevillanas en fandangos, waardoor ze vooral met flamencomuziek worden ge-associeerd. De verre voorloper van castañuelas is een Menat en bestond al duizenden jaren geleden toen de Feniciërs er muziek mee maakten. Qua uit-voering zijn ze sindsdien, voor zover bekend, nauwelijks veranderd. Het instrument is veel meer dan de ogenschijnlijke simpele hardhouten vormen, die bij het op elkaar klepperen een rytmisch geluid maken. Het gaat feitelijk om een zeer geraffineerd en best nog lastig te bespelen muziekinstru-ment dat bestaat uit twee holle schelpvor-men, meestal van hout, die aan één kant met een koordje zijn verbonden. Met de vingertoppen wordt de bovenste schaal zo aangeslagen dat hij de on-derste raakt. Castagnetten kun je ritmisch laten klakken of roffelen. De klank die ontstaat, kan zeer snel herhaald worden. Het ‘mannelijk’ deel van de castagnettenpaar in de linkerhand geeft de lagere toon en vanuit de rech-terhand komt dan het feminiene, hogere geluid.

DE CAPIROTE ROEPT VOORAL ONDER BUITENLANDERS VRAGEN OP VANWEGE DE DIRECTE EN VOLSTREKT ONTERECHTE ASSOCIATIES MET HET HOOFDDEKSEL VAN DE RACISTISCHE, BLANKE, AMERIKAANSE ORGANISATIE Ku Klux Clan

CAPUZ

FAJÍN OF CÍNGULO

CAPA

TÚNICA

HACHOTE