Taalstimulering door voorlezen

Verdiepend materiaal bij de e-learningmodule voor jeugdartsen,

jeugdverpleegkundigen en verpleegkundig specialisten

Inhoudsopgave

InLeIdIng 3

LeesonTWIKKeLIng 0-4 jaar 3

advIes en vooRLIChTIng 8

aaRZeLIngen en BeZWaRen 13

InLeIdIng

BoekStartiseensuccesvolleesbevorderingsprogrammavoorjongekinderentussen0en4jaardatdoorvrijwelalleBibliothekenuitgevoerdwordt.BoekStartwiloudersenbaby’sintensiefmetkinderboekenenhetvoorlezendaarvaninaanrakingbrengen.Hetdoelisdatalopzeerjongeleeftijddetaalontwikkelingbevorderdwordtenplezierin(voor)lezenontstaat.OmdittebereikenontvangtiederebabyindeBibliotheekhetBoekStartkoffertjemettweebabyboekjescadeau.HetlidmaatschapvandeBibliotheekvoorbaby’sismeestalgratis.HetprogrammaBoekStart in de kinderopvangiseropgerichthetvoorleesklimaatopkinderdagverblijvenenpeuterspeelzalenteversterken.Bibliothekenwerkensamenmetconsultatiebureaus,gemeenten,verloskun­digen,kraamzorg,kinderopvangenboekhandelsomoudersaantemoedigenvroegtebeginnenmetvoorlezenomzodetaalontwikkelingtestimulerenenlaaggeletterdheidpreventieftebestrijden.

DelandelijkeorganisatievanBoekStartisinhandenvanStichtingLezenendeKoninklijkeBibliotheek,dieBoekStartuitvoereninhetkadervanKunstvanLezeninopdrachtvanhetministerievanOnderwijs,CultuurenWetenschap.

Uitonderzoekblijktdatvoorlichtinggevenovervoorlezenaanoudersontzet­tendbelangrijkisvoordebewustwording.Vooralpersoonlijkcontactisvangrotewaardeenlaateffectzienophetvoorleesgedragvanouders.Deregel­matigecontactenvandejeugdgezondheidszorgmetkinderen(enhunouders)biedenkansenvoorpreventievanenvroeginterveniërenbijachterstandenindespraak­entaalontwikkeling.Omdejeugdarts,jeugdverpleegkundigeofverpleegkundigspecialistvanhetconsultatiebureauteondersteunenenhundeskundigheidophetgebiedvanleesbevorderingtevergrotenenoptefrissenisdee­learningmoduleTaalstimulering door voorlezengemaakt.Dee­learningmodulebestaatuitdeonderdelen:Introductie,BelangvanVoorlezen,Leesontwikkeling,WerkwijzeBoekStartenAdviesenvoorlichting.Dee­learningmoduleisafgestemdopdeinstrumentendiegebruiktwordenbinnendejeugdgezondheidszorgzoalshetvanWiechenschema.Dee­learn­ingmodulewordtmeteentoetsafgesloten,isgeaccrediteerdenistevindenindeJGZ­academievanhetNCJ.Dezereaderisgemaaktbijdee­learning­modulealsnaslagwerkenbiedtverdiepingopdeverschillendeonderwerpen.

Onlangszijndiverseprojectenontwikkeldomgezinnenmetweiniglees­cultuurbetertebetrekkenbijBoekStart.EenvoorbeeldhiervanishetprojectdeBoekStartcoachwaarbijeenbibliotheekmedewerkerophetconsultatie­bureauactiefisommetnamelaagtaalvaardigegezinnenteondersteunenbijhetvoorlezenenteinformerenoverhetBoekStartprogramma.DeBoekStart­coachwerktnauwsamenmetJGZprofessionalsenkandeadviezenuitdezereaderookgebruikenalsondersteuningbijhetvoerenvangesprekkenmetouders.Ditgeldtookvoorpreventiefwerkendlogopedisten.

LeesonTWIKKeLIng 0-4 jaaR

Ouderskennenheteigenkindhetbesteenwetenwathetkanenalbegrijpt,ofnognietbegrijptofwathetvanhennodigheeft.Deouderverteltdaargraagover.DeJGZ­professionalsluitdaarbijaan.

3 <

> 4

Devolgendeindelinginfaseniseenalgemeneindeling.Ookdeadviezenzijnalgemeneadviezen.• 0tot1jaar:spelenenexplorerenvanboekjes• 1tot2jaar;gerichtopdeinhoudvanhetboekje• 2tot4jaar;verbandleggentussenbladzijdenenverhaaltjebegrijpen

Wezullenhieronderdieperingaanopdeverschillendefasen.

1 | De baby houdt het boekje niet zelf vast (0-4 maanden) Baby’skijkengraagnaarplaatjesmetveelcontrast:zwart­wit,fellekleuren, donkerecontouren.

Hoe kunnen ouders in deze fase het leesplezier en de taalontwikkeling stimuleren? Ouderstonenhetboekjeenhoudenhetstil.Hetgaatnietomhetbladeren inhetboekjeentelkensietsanderslatenzien,maaromdebabydekanste gevennetzolangnaareenplaatjetekijkenalshijwil.

Ouderslatenhunbabygenietenvanhetplezierigemoment,vanhet lichamelijkcontact,vanhunstemenvantaalalszeondertussenvertellen, versjeszeggenenliedjeszingen.Zorakenkinderenvertrouwdmetgangbare klankcombinatiesindetaal.

2 | De baby exploreert een boekje (vanaf 4 à 5 maanden) Baby’sdieeenboekjekunnenvasthouden,handelenermeeenexploreren hetvooralmethunzintuigen.Zijgrijpenhetvast,zwaaienermee,stoppen hetindemond,horenhetknisperen(knisperboekje)enkijkennaarde kleurenendevormenzonderdeplaatjesaltekunneninterpreteren.

Hoe kunnen ouders in deze fase het leesplezier en de taalontwikkeling stimuleren? Ouderslatenhunbabygenietenvanhetplezierigemoment,vanhet lichamelijkcontactenvanhunstem.Debabyreageertmetgeluidjesmaken enoudersreagerenalsvanzelfopdebrabbelgeluidjesvandebaby.

Ouderslatenhunkinddeeigenganggaanmethetboekjezondertewillen sturen:‘debabyisdebaasvanhetboek’.Zijkijkennaarwathunbabydoet, stemmendaaropafenvolgenzijninitiatieven.Debabyervaarterkenning enplezierinwatzesamendoen.

Oudersbrengenonderwoordenwathunkinddoet.Alszeziendathunkind naareenplaatjekijkt,grijpenzehunkansomtevertellenwatertezienis. Zelatentaalhorendoorvanallestezeggen,ookalwetenzedathunkind hetnognietgoedbegrijpt.Zezeggenhoeietsheet(labelen)ineenvolledige zin(‘datiseeneend,kwakkwakzegtdeeend’),doeneenbewegings­of schootspelletjeenzingeneenliedjedatbijhetplaatjepast.Hetkindhoort taalbijzijnhandelingenenhoorthoededingeninhetboekheten.

3 | De baby hanteert een boekje als boek (vanaf 9 maanden) Baby’sgaanhetboekhanterenalsboek.Zemakenhetboekopenendicht enslaankriskrasdebladzijdenom.Zewetendatzetelkensietsanders zullenzien.Zehebbenplezierinhetbladerenengevenmetdehandklopjes opplaaatjesenwrijvenerover.Meestalwordendeplaatjesbijditspelkort

envluchtigbekeken.Heteneboekmaaktalgauwplaatsvoorhetvolgende. Boekenin­enuitladenuitdekastofboekenmandenstapelsmakenisnu vaakeenfavorietspel.

Hoe kunnen ouders in deze fase het leesplezier en de taalontwikkeling stimuleren? Ouderswetendathunkindindezefaseeeneigenplannetjeheeftmetde boekenendatzijhuneigenideeoverhoejesamenboekjesleestdaaraan moetenaanpassen.Zezijnvooralfaciliterenddoorboekendiedreigente vallentegentehoudenofdoorhetopenenvanhetboekenbladerenmoge­ lijktemaken.Zeproberenietsaantewijzenalszedaardekansvoorkrijgen, endaarbijtevertellenoftelezen.Hetkindtrekthetboeknogwegomdat hetnietsnaptdatdeouderleest.Datwilnietzeggendathetlezenmislukt. Hetgedragvanhetkindiszinvolgedrag. Doorenthousiasttereagerenopwathetkinddoetofprobeerttedoen, hoorthetkinddetaaldiebijhetomgaanmetboekenpast:hetboekopen endichtdoen,debladzijdenomslaan,plaatjeskijken,aanwijzen,boekjes lezen.Hetvertrouwdrakenmetdezebegrippenvormteenaspectvande ontluikendegeletterdheidvanhetjongekind.

4 | De baby raakt vooral gericht op inhoud boek (vanaf 12 maanden) Kinderenrakensteedsmeergerichtopdeinhoudvanhetboek.Zebladeren enbekijkensomsalheelaandachtigdeplaten.Indeinteractietussenkind enouderishetkindactiefgerichtopwaterinhetboektezienis:hether­ kentafbeeldingen,wijstzeaan,geefterklopjesop,aaitengeeftkusjesals erbijvoorbeelddiereninhetboekstaan.Kinderenmakenenthousiaste geluidenalszeietsherkennenendoendegebarenenhandelingennadie zeeenhoofdpersooninhetboekziendoen.

Hoe kunnen ouders in deze fase het leesplezier en de taalontwikkeling stimuleren? Hetkindblijftderegiehoudenenisnogsteeds‘debaasvanhetboek’: oudersvolgendeinitiatievenvanhunkind.Alsdeaandachtofconcentratie bijhetkindsnelverdwijnt,ishetgoedomopeenuitnodigendemanierwat bijtesturenenmeederegietevoerendoorinitiatieventenemen.

Omdaterlangerwordtstilgestaanbijeenplaathebbenoudersindezefase veelmakkelijkerdekansomtevertellen,omtelezenenomtaligeactivitei­ tentoetevoegen.Datgaatvooralgoedalsoudersmeerexpressielatenzien enmeerwetenteverzinnendanbijvoorbeeld:‘datisdepoes,miauw’en nietmeteendoorbladeren.Zebiedenhunkindveeltaalaandoortevertellen hoedepoeseruitziet,wathijallemaaldoet,wathijeet,waarhijslaapt,wie ereenpoesheeftenvervolgenseenkrabbelspelletjespeleneneenliedje zingenovereenpoes.Deaandachtwordtvastgehoudenenerontstaatlees­ plezier.Somsheefteenkindalvoorpretomdathetweetwatdeouderbij eenbepaaldplaaatjegaatdoen.

Oudersbenoemenwatertezienisenlatenhunkindmeebrabbelen.Ze vragenhetietsaantewijzenenoptezoeken.Zevertellennietalleenover deplatenmaarlezenookdetekstvoor.Zewetendathunkindhiermeeweer anderewoordenhoortomdatboekentaalandersisdanspreektaal.Hunkind krijgthierdooreengroterewoordenschatenhoortcorrectezinsconstructies.

5 <

5 | De peuter gaat verbanden leggen (vanaf 2 jaar) Langzamerhandlerenpeutershetverbandleggentussentweebladzijden: ditisdetruienhierheefthetkindjedetruiaan.Peutersgaanverhaaltjes volgenwaarineenlogischevolgordevanhandelingentezieniszoals:wat doejealsjenaarbedgaatofinbad.Zebegrijpenverhaaltjesdiedichtbij huneigenbelevingliggenzoalsjarigzijn,naaropaenomagaan,lerenop eenfietsjerijden.

Zegaanookverhaaltjesbegrijpenovergebeurtenissendiezemeegaan makenendiehenvoorbereiden,bijvoorbeeldopdepeuterspeelzaalofwat erzoalgebeurtalszenaarhetconsultatiebureaugaan.

Hoe kunnen ouders in deze fase het leesplezier en de taalontwikkeling stimuleren? Vertellenenvoorlezengaanhandinhand.Beidezijnbelangrijkomdeinhoud teverduidelijkenvoordepeuter.Deouderleestdetekstzoalsdieinhetboek staatenverteltooknogeensineigenwoorden.Deouderweetgoedwathet kindwelofnietbegrijpt.

Deinteractiesontstaanvaakvanzelfalsdekinderenreagerenopwatzezien enhoren.Ouderszijnnieuwsgierignaarwaterinhunkindomgaaten proberenhetzoveelmogelijktelatenpraten.Datgaatgemakkelijkdoorhet kinduitnodigendaantekijkenentewachtenopeenreactie.Kinderen krijgendandekanshungedachtenteordeneneneenopmerkingtemaken, eenveronderstellingteuitenofzichhardopietsaftevragen.

Instemmendeofvragendeuitingenals‘o,ja’of‘neetochzeker’,‘ooh?’,‘nou nou’,‘oei’,zijnheelstimulerendvoorhetkindommeetedenkenentepraten. ‘Wat­enwaarvragen’,‘ja­of‘nee­vragen’eninvulvragen(datiseen…) lokkeneenkortantwoorduit.Ditisadequaatmaarhetisnietdebedoeling datdezemaniervanvragenstellenuitmondtincontrolevragen:weetmijn kinddatofniet. Openvragen,zoals:‘verteleens,watgebeurthierallemaal’,of‘watziejehier allemaal’of‘watdenkjedatergaatgebeuren’zijnfijnevragenomeenkind telatenreageren. Waarom­vragenzijnvaaknogtemoeilijkwantdaarvoormoetoorzaaken gevolgbegrepenworden.

Hetiszinvolalsouderszelfindezefasezorgenvoorgoedeuitlegenvooral omuitteweidenoverwaterinhetverhaalgebeurtenteverbindenmet eigenervaringen.Hetkindkrijgtrijktaalaanbod.Voorhetverhaalbegripis ditheelbelangrijk.

6 | De peuter begrijpt eenvoudig verhaal van begin tot einde (vanaf 3 jaar) Peutersvan3jaarbegrijpensteedsbeterdateenhoofdpersooninhetboek ietsmeemaaktendatdiehoofdpersooninhetbeginvanhetboekdezelfde isalsaanheteindevanhetverhaal.Zehoudenvooralvanstapelverhaaltjes waarinveelherhalingvoorkomt.

Favorietbijdriejarigenzijnverhaaltjeswaarineeneenvoudigprobleem ontstaatdataanheteindeisopgelost.Erissprakevanoorzaakengevolg datzebegrijpeneneriseenplotdathengeruststelt.Zijhebbendaarbijwel deplatennodig.(Bijvoorbeeld‘Mamakwijt’.Eenkleinuiltjezithoogineen

> 6

7 <

boommetzijnmamainhetnest.Hijslaaptenvaltuitdeboom.Waaris zijnmamanu?Erschietendierentehulpdiedenkentewetenwieen waarzijnmamais.Gelukkigblijktmamaookopzoektezijnnaarhaar kleineuiltje.)

Oudstepeutersluisterenendoenmeemetverhaaltjesdielangerzijnen complexer.Zijgenietenvanhumorenspanning,kunnenhetverhaal navertelleneneroverpraten,bijvoorbeeldaangevenwathetprobleemis, denkennaoveroplossingenenzebegrijpendeoplossingofhetplot.Ook gevenzeaanwaaromzeeenverhaalleukvinden.

Hoe kunnen ouders in deze fase het leesplezier en de taalontwikkeling stimuleren? Ouderszorgenvoorintiemeenvrolijkevoorleeskwartiertjes.Zegeven hunkindalleruimteomtereagerenophetboek.Ouderszijnnieuws­ gierignaardevaakorigineleinvalshoekdiehunkindheeft.Daarsamen overpratenzorgtvoorleesplezier.

Hetblijfttijdenshetinteractiefvoorlezenbelangrijkomtelettenopwat jezelfverteltenomhetkinduitteblijvendagenommeetedenkenen tepraten.

Detekstwordtvoorgelezenentoegelichtineigenbewoordingenalsdat nodigblijkt.Doordetekstnietalbijvoorbaattevereenvoudigen,hoort enleerthetkindonbekendewoordenenbegrippen. Onbekendewoordenwordenwelgelezen.Decontextwaarinwoordenen begrippenstaanmaaktvaakalveelduidelijk.Deplateninprentenboeken gevendeinformatiedienietindetekststaat.

Onbekendewoordenwordenopeenanderemaniergezegd,bijvoorbeeld hetzinnetje‘Geenpaniekvriendje!’(uit:‘Mamakwijt’)wordtgevolgd door‘Jehoeftnietbangtezijn’.Sommigewoordenwordenuitgelegd doorvoortedoen,bijvoorbeeld‘kuieren’ofdooraantewijzenopde plaatofietsindeomgeving.

Om aan ouders mee te gevenBoekStartheeftdefoldersVoorlezen aan jonge kinderen van 0-4 jaar: hoe doe je dat?enPeuters houden van Boekengemaakt.DezefoldersvoorouderszijntebestellenviadebestellijstvanBoekStart.Daarnaastkunjeouderswijzenopdeboeken­envoorleestipsopboekstart.nlendeBoekStartapp(vanafnovember2017teverkrijgen).

selectiecriteria voor het kiezen van boeken

voor baby’s tot circa 1 jaar• Duidelijke,eenvoudigeafbeeldingen• Contrasterendekleurenofzwart­wit• Weinigofgeentekst• Elementendiedeaandachttrekken,zoalseengeluidjeofeenspiegelend oppervlak• Hanteerbaarvoordebaby• Veiligmateriaal(bijv.zachtplastic,geenscherpehoeken)

> 8

voor dreumesen tot circa 2,5 jaar• Illustratiesdiezichgoedlenenvooraanwijzen,benoemenenbespreken• Illustratiesdiehetverhaaltjegoedweergeven• Korte,eenvoudigeverhaaltjes• Verhaaltjesoverherkenbare,alledaagsegebeurtenissen,bijv.inbadgaan• Stevigmateriaal,bijv.dikkekartonnenpagina’s

voor kinderen vanaf circa 2,5 jaar• Eenduidelijkeverhaallijn• Illustratiesdiehetverhaalgoedweergeven• Een‘probleem’datwordtopgelost• Spanningen/ofhumor• Geschiktomvoorspellingentedoenen/ofactiefmeetedoen

advIes en vooRLIChTIng

actief bespreken van voorlezen tijdens de contacten op het consultatiebureau

HetvanWiechen­ontwikkelingsonderzoekgeeftaanknopingspuntenomhetonderwerpvoorlezentebespreken,bijvoorbeeldnaaraanleidingvandetaalontwikkelingvaneenkind.Daarnaasthebjetijdensiedercontactoogvoordeinteractietussendeouderenhetkind.

Overzicht van contactmomenten die geschikt zijn om het onderwerp voorlezen aan te koppelen• 4en6maanden:hetkindmaaktgeluidenterug,gevarieerdegeluiden; ‘dada’,en‘gaga’.• 9maanden:kindbrabbeltbijzijnspel;reageertopmondelingverzoeken maaktcommunicatievegebaren.• 15­18maanden:kindzegt2‘geluidswoorden’metbegrip;begrijptenkele dagelijksgebruiktezinnen;kindzegt3‘woorden’metbegrip.• 2jaar:kindzegtzinnenvan2woorden;wijst6lichaamsdelenaanbijpop; wijst5plaatjesaaninboek;doetanderenna­imitatiegedrag.• 3jaar:kindzegtzinnenvan3ofmeerwoorden;praatspontaanover gebeurtenissen;steltvragennaar‘wie’,‘wat’,‘waar’,‘hoe’(3,5jaar);stelt vragennaar‘hoeveel’,‘wanneer’,‘waarom’(4jaar).

Suggestiesvooractieengesprektijdensconsulten,huisbezoekengroepsbu­reau.TijdenseengroepsbureauwisselenouderservaringenmetelkaaruiteneventueleaanvullingenwordendoordeJGZ­verpleegkundigegegeven.

LetookopdeantwoordenbijVoorleesontwikkeling:hoestimulerenoudershetleesplezierendetaalontwikkelingindeverschillendefasen.

4 maanden DeJGZ­professional• toonthetBoekStartkoffertjeendeinhoudeninformeertofdeouderde brief&waardebonheeftontva• laatdebabyeenbladzijdevaneenzwart­witknisperboekjezienofboekje metsterkkleurcontrast.Kijktsamenmetdeoudernaardereactievande babyophetboekje

9 <

• verteltoverbelangvanzelfliedjeszingen,wiegenenbewegenenwijstde wegnaarliedjesboeken• brengthetbelangvanvroegbeginnenmetboekjeslezentersprake• legtuitwathetbelangisvanvoorlezen.Hetgaatvooralomleesplezier. Leesplezierleidttotmeervoorlezendusmeertaal.

6 maanden DeJGZ­professional• geeftdebabyeenstoffenboekjeindehandjesenlaatdeoudervertellen hoezethuismetboekjesomgaan• probeertsamenmetdeouderereeninteractiefvoorleesmomentvante maken• bekrachtigtwatdeoudergoeddoet• bespreektmogelijkebezwaren,problemen,aarzelingen.

9 maanden en/of 11/12 maandenDeJGZ­professional• letophoedeinteractieistussenouderenkindenhoedeoudermethetkindpraat• legtwatboekjesindebuurtvanhetkindenwachtafwatergebeurt• laatdeoudervertellenwathetkindthuismeteenboekjedoetenwatde ouderzelfdoet• bekrachtigtwatdeoudergoeddoet• laatvoorbeeldgedragzien• bespreekthetbelangvanvoorlezenvoordetaalontwikkeling• verteltdatpraten,zingen,spelletjes,bewegenbijvoorlezenhoren• legtuitdatvoorlezentelkensmeestalmaareventjesduurtendatis voldoende• geeftaandachtaanmogelijkebezwaren,problemen,aarzelingen.

18 maandenDeJGZ­professional• zieookonderwerpenbij9maandenen/of11of12maanden• bespreektmetdeouderoferdagelijksvoorgelezenwordt,nietalleenvoor hetslapengaanmaarookoverdagalshetkindalertenactiefis• bespreektofhetkindeigenboekjesheeftdiehetzelfkanpakken• bespreekthoedeouderhetvindtommethetkindboekjestelezenenlaat deoudervertellenhoedatgaat• benadrukthetbelangvanleesplezierenwatdaarbijhelptofdwarskanzitten• bespreektwelkeboekjesgeschiktzijnofwijstdewegnaarmeerinformatie overgeschikteboekjes.

De JGZ-professional (groepsbureau) • bespreektmetdeoudershetvoorlezenmethunkindaandehandvande filmpjesvanBoekStartendekijkvragendiedaarbijzijngemaakt.

2 jaarDeJGZ­professional• laatouderzelfvertellenoverhoevoorlezengaat:hoeervaartdeouderhet voorlezenenhoereageerthetkindtijdenshetvoorlezen?• bespreektwatdeouderzelfbelangrijkvindt:waaromvindtdeouderhet goedomvoortelezen?• bemoedigtzonodigdeouderomvoorleesroutinesinstandtehoudenen

> 10

merktopdatvoorlezenoverdagrustmomentjesgeeftofjuistheelactieve enleukecontactmomenten• bespreektwaardeoudereventueelmoeitemeeheeft• bespreekthoedeouderjuistzekermoetvoorlezenalshetkinddrukis, omdatditeenpositiefeffectheeftophetdrukkegedrag• bespreekthetvoorlezeninhetlichtvanleesplezierdatleidttotmeervoor lezenenmeereffectopdetaalontwikkeling.Hetprofijtdateenkindheeft vanvoorlezenisgrootvoordeschoolloopbaanentoekomstvanhetkind.

3 jaar - 4 jaar DeJGZ­professional• zieookbij2jaar• informeerthoedegesprekjestijdenshetvoorlezenthuisverlopen• informeertofhetkindendeouderplezierhebbenbijhetvoorlezen• verwijstnaardeBibliotheekalsoudermeerinformatiewil(o.a.over websitesmetboekentipsendigitalekinderboeken).

speciale aandacht voor bepaalde ouders Veeloudersvoelenaanhoezehetbestespeelseninteractiefmethunkindkunnenlezen:• Zijkijkenenluisterengoednaarhunkindenzijnsensitiefresponsief;• Zijmakengoedcontactmethunkind;• Zijstemmengoedafophunkindwaardoorzehem/haargevenwathet nodigheeft.

Dezevaardighedenzijnnietbijiedereoudervanzelfsprekendaanwezig.Veelouderservarenvoorlezennietaltijdalsietsleuksommethetkindtedoen.Ofhetkosthenveelmoeiteomvoortelezenenomdaarruimtevoortemaken.Dekansisgrootdatdezeoudershetvoorlezenvermijdenomdiverseredenen.Doordezeouderstesteunenopeenmanierdatzewélplezierkrijgeninhetvoorlezen,kaneenneergaandespiraalwordendoorbroken.Diesteungeefjedoorgoedaantesluitenbijwatdeouderzelfverteltovervoorlezenmethunkind.Jeweetdanwathundenkbeelden,onzekerheden,drempels,overtuigingen,aarzelingenenbezwarenzijn.

Ouders die speciale aandacht en steun nodig hebben• Laaggeletterdeouders• Niet­Nederlandssprekendeouders• Oudersvankinderenmeteentaalontwikkelingsstoornis(TOS)• Oudersdieinnerlijknietderuimtehebbenomvoortelezen:zorgen,psychischeproblemen,depressiviteit,tienermoedersinbenardesituaties,lichtverstandelijkbeperkteouders(LVB)etc.

Steun aan laaggeletterde ouders Voorlaaggeletterdeoudersishetbelangrijkomzehetperspectieftebiedendatvoorlezenmetjongekinderennietmoeilijkismaarleuk.Jehoeftnietgoedinlezentezijnomjekindvoortelezen.

Laaggeletterdeoudersdenkendatdebelangrijksterolomhunkindtaaltelerenbijpeuterspeelzaalenschoolligt.Maarooklaaggeletterdeouderszijndebelangrijkstepersonenomhunkindtaalteleren.Inhetgesprekhierovergajevooraluitvanwatdeouderszelfaangevenwatzekunnendoenomhunkindtaalteleren.Vervolgensgeefjehentips.

11 <

Hetismotiverendvoorlaaggeletterdeoudersomzelfmethunkindenboek­jesbezigtezijnalszeziendathunkindplezierheeftinboekjes.Tijdenseencontactlaatjedatzien.Jegeefthetkindeenboekjeensamenmetdeouderkijkjeenpraatjeoverwathetkindermeedoetenletjeophetpleziervanhetkind.

Tipsvoorlaaggeletterdeouders• Eenbabyofdreumeskijktgraagzelfinboeken.Hetisgoedalseenkindzelf boekenkanpakkenenkijkenwanneerhetwil.Legdaaromboekjesbijhet speelgoed.• Nogleukerishetalsjijgezelligmethetkindmeedoet,meespeelten meekijktenpraatoverwaterinhetboektezienis.Jehoefthetalsouder nietallemaalzelftebedenken.Wachtrustigafwathetkindmethetboekje doetendoedanmee.• Eenboekhoeftnietuitenhoeftnietvanvoornaarachtertewordengelezen. Kriskrasdoorhetboekisookprima.• Alsereenwoordofzinnetjebijhetplaatjestaatdatjekuntlezen,doejedat. Alsdattemoeilijkisverteljeopjeeigenmanieroverhetplaatje.• Vanaf2jaarbegrijpteenkindpasverhaaltjesdieinprentenboekenstaan aandehandvandeplaatjes.Alsjenietgoedkuntlezenverteljeineigen woordenhetverhaalbijdeplaatjes.Peutersvindendatleukenwillenhet verhaalsteedsopnieuwhoren.Hetgeeftnietalshetverhaaldansteedseen beetjeandersis,daardoorleertjekindjuistnieuwewoorden.• Wanneerjepeutervan3jaaralgoedverhaaltjesinprentenboekenbegrijpt, wilhetgraaghorenhoejedetekstvoorleest,zekeralshetalweethoeleuk voorlezenis.Alsjezelfnietgoedkuntlezenvraagjeofiemandandersvoor­ leest.Alsjijgoedluistert,kunjijdaarnametjekindhetverhaalnogeens bekijkenenjevertelthetmetjeeigenwoordenna.• Boekenkoopje,krijgjecadeauofleenjeindeBibliotheek.Jevraagtnaar boekendiepassenbijdeleeftijdvanjekind.

Steun aan niet-Nederlandssprekende ouders AnderstaligeoudershebbenvaakhetideedatzemoetenvoorlezeninhetNederlands,zodathunkindNederlandsleert.Hetadviesaananderstaligeoudersis:leesvoorindetaaldiehetbestebijjepast.Demoedertaalverbindtdeoudersenhetkindsterkmetelkaarendatiseenbelangrijkevoorwaardevooreffectiefvoorlezen.

Bovendienbiedtdeoudermetdetaaldiezij/hijvloeiendspreekteenbeter‘model’voordetaalontwikkelingvanhetkind.AlshetkindopdezewijzeveelbegrippenleertineenanderetaaldanhetNederlands,zalhetopschooldeNederlandseequivalentenvandezewoordensnelverwerven.Debetekenisisdanimmersalbekend,hetkindhoeftalleennoghetNederlandse‘label’voorhetwoordteleren.

Geefdeeigentaalderuimteenwaardering.Hetiseenmisverstandtedenkendatopgroeienmetmeertalenbelastendisvooreenkindentotvertraagdetaalontwikkelingleidt.Meertaligheidisnooitdeoorzaakvantaalproblemen.Kinderenmoetenwelvoldoendetaalomzichheenhoren.

Tipsvoorniet­Nederlandssprekendeouders• Volgeenmeertaligestrategie.Alsouderszoweldeeigentaalalshet Nederlandsgoedbeheersen,moedigjehenaaneentweetaligestrategie

> 12

tevolgen:leesinbeidetalenvoor.Niettegelijk,maardeenekeereen Nederlandsboek.Eneenvolgendekeereenboekindethuistaal.• Hetmaaktdusnietuitinwelketaalhetgebeurt,alsoudersmaarvoorlezen! Verteloudersdatvoorlezenleukisenbelangrijkvoordeontwikkelingvan hunkind.• Geefouderstipsoverwelkeboekenzekunnenvoorlezen.Eriseenbeperkt aantaltweetaligeboekenopdemarkt,maarjekuntprentenboekenookop jeeigenmaniernavertellen.

steun aan ouders van kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (Tos)TOS­kinderenhebbenextravisuele,auditieveenkinesthetischeondersteuningnodigominformatieteverwerkenenwoordenteonthouden.Hetisbelang­rijkdathunouderservanbewustzijndatzijmeerverwerkingstijdenmeerherhalingnodighebbendankinderenmeteengemiddeldetaalontwikkeling.

TipsvooroudersvanTOS­kinderen• Zorgdatjespreektempoietslagerisdangewoonlijk.Kinderenkunnende woordenineenzinendeklankenineenwoordbeteronderscheiden.• Hethelptalskinderenhetgezichtvanhunouderskunnenzien.Eenandere positiet.o.v.elkaarisdannodig;bijvoorbeeldhalfnaastelkaar,kindmetrug tegenbankleuningofkindandersomopschootzodatouderenkindelkaar rechtaankijken.Boekkunjealsouderdan‘opdekop’lezen(dankankind plaatjesookzien).Kinderenkunnenheelveelinformatiehalenuitde gezichtsexpressievanhunouders.Isietsvrolijk,ernstig,angstig,streng, verbaasd,positief,negatief...• Nogeenheelgrootvoordeelvaneenanderevoorleespositie:ouderskunnen hetgezichtvanhunkindgoed‘lezen’.Datwilzeggen:zekunnenerop inspringenalszeziendathunkindietsnietbegrijpt,ofjuistalshunkind ergensenthousiastvanwordtenermeeroverwilweten.Metanderewoor­ denjekuntjekindvolgen.• Wijsopdeillustratieenmaak(zelfbedachte)gebarenomwoordente bekrachtigenofuitteleggen.Allekinderenlerenwoordensnellerdoor visueleondersteuning,enzekerkinderenmetTOS.Legaccentopwoorden diebelangrijkzijn.• Herhaalzinnen/woordenzonuendan,datmaginneteenanderezin.Bijv. ‘KleineBeerhuppeldevoorop...Kijk,daarhuppeltKleineBeer,voorop!’• Hetkannodigzijnomlangezinnenietsintekorten,bijvoorbeelddooreen punttelatenhoren,waareigenlijknogeenbijzinvolgt.Vb.‘GroteBeerging indeBerestoelzittenmetKleineBeerdichttegenzichaan’wordt‘GroteBeer gingindeBerestoelzitten.KleineBeerzatdichttegenhemaan’.Jekuntook eveneenpauzelatenvallen(ooki.v.m.verwerkingstijd):‘Hijluisterde... [eventueelgebaar,handbijjeoor]enkeekinhetrond[doeditzelfook]’. Ga in géén geval incomplete zinnen gebruiken!• Jekuntwoordenherformuleren:‘hetwatersijpelt­hetwaterlooptmet kleinestraaltjesindebeek’.• Doorkinderenbijhetverhaaltebetrekken:‘Slofslofslofdedendepotenvan GroteBeer.Kunjijdatook?’Oftevragennaareenillustratie:‘Demaanschijnt. Waarziejedat?’zorgjeervoordatkinderenhetverhaalbeterbegrijpenen eveneenadempauzehebbenvanhetconcentreren/luisteren.Gainopwat kinderenzelfzeggenoverhetverhaal/eenplaatje.

13 <

Steun aan ouders die innerlijk niet de ruimte hebben om voor te lezen: zorgen, psychische problemen, depressiviteit, tienermoeders in benarde situaties, licht verstandelijk beperkte ouders (LVB) etcVoordezeoudersishetbelangrijkdatvoorlezennietopgevatwordtalsietsdatmoeilijkenzwaaris.Maakhetdaaromtoteenoverzichtelijkonderwerpdoorhetkleinertemaken.Speelopeenspontanemaniertijdenshetcontactevenmethetkindeneenboekje.Praaternietteveelover,legnietvanallesuit.Alsdeouderzietdathunbabyeenboekjeeenleukspeeltjevindt,kandatalvoldoendezijn.

Geefwateenvoudigepraktischetips• Legwatboekjesbijhetspeelgoed• Eenboekjehoeftnietperséuit• Kriskrasbladerenzoalshetkindzelfwilisprima• Samenmeteenboekjespelenenlezenhoeftmaarkortteduren• Zetdetvenradiouit• Vraagiemandandersdiejekind(ook)wilvoorlezen

In gesprek gaan met ouders aan de hand van voorleesfilmfragmenten van BoekstartBoekStartheeftvoorleesfilmfragmentenmeteenhandleidinggemaakt.Indezefilmfragmentenziejeoudersvoorlezenaanhunjongekinderen:nietzoalsheteigenlijkzoumoeten,maargewoonzoalshetvaakgaat.Dekijkvragenerbijlatenjegoedlettenopwatergebeurttijdensdefilmpjes.Zelatenjenadenkenovervoorlezenaanjongekinderen,zodatjemeerinspi­ratieopdoetvoornogmeerfijnevoorleesmomenten.Devolgendeonderwerpenkomenaanbod:heeftvoorlezenaanbaby’szin,contacttijdenshetvoorlezenaanjongebaby’s,aandachtbehoudenbijhetboek,voorlezenaanmeerderekinderenvanverschillendeleeftijden,voorlezenalstaalmoeilijkisenvoorlezeninhetNederlandsofinjesterkstetaal?DefragmentenmetkijkvragenzijntegebruikentijdensgroepsbijeenkomstenenindividuelegesprekkenmetoudersopverschillendeplekkenbijvoorbeeldindeBibliotheekenophetconsultatie­bureau.InformeerbijdeBibliotheekvoorhetinzettenvandefilmfragmenten.

aaRZeLIngen en BeZWaRen

Ouderskunnenverschillendeaarzelingenenbezwarenhebbenomniettegaanvoorlezen.Wehebbenverschillendevoorbeeldenverzameldengevensuggestiesvoorantwoordenomhetgesprekmetouderstevoeren.

Bezwaar:Ik heb niks met boeken en voorlezenSuggestie reactie:Datsnapik,erzijnmeermensendienietvanboekenhouden.Wijmerkendatjongekinderenaltijdwelveelplezierhebbenmetboekjes.Dusalsjeietsleuksmetjekindsamenwiltdoen,bekijkdantocheenssamenboekjes.Hethoefttelkensmaareventjes.

Bezwaar:Ik vind het raar om te lezen met een baby; hij stopt het boek toch alleen maar in zijn mond; mijn kind is daar toch nog te jong voor

> 14

Suggestie reactie:Begrijpelijk,wantveelmensendenkendathetdebedoelingisdatjeverhaleninboekenvoorleestendatjekinddaarnaarmoetblijvenluisteren.Maarzogaatlezenmetbaby’sniet.Sameneenboekjelezenisvooralspelenmeteenboekje:vasthouden,ermeewapperen,indemondstoppen,weggooien,klapjesopplaatjesgevenendaarnalerenbladerenensnappenwateropdeplaatjesstaat.Langzamerhandwordthetsteedsmeer‘echt’voorlezen.Menheeftontdektdatkinderenmetwievanaftoenzeeenbabywarenmetboekjesisgespeeldenisvoorgelezen,daarveelprofijtvanhebben:zehebbenmeerplezierinlezenenzijnbeterintaal.Dusdaaromvertellenweouderswaaromzehetbestezovroegalkunnenbeginnenmetspelenmetboekjes.

Bezwaar:Waarom moeten we ons kind nu al een boekje in handen geven als hij/zij toch nog niet goed begrijpt wat er te zien is in het boekjeSuggestie reactie(s):Vraagouderswatzijdenkenwathunkindernualwélaanheeftalshetmeteenboekjespeelt.Kijksamennaarwathetkindmethetboekjedoetenbespreekdat,bijvoorbeeld:hetiseenleukspeeltje,babyhoorthoegezelligjijverteltofeenliedjezingt,genietvanjestem.Boekjeslezengaatervanafhetbeginalbijhorenenvandiegewoonteheefthetkindheelzijnlevenprofijt.Baby’smakenmeerspraakgeluidentijdensvoorlezendanalszespelenmetspeelgoed.Ditstimuleertdetaalontwikkelingomdatmoedersbeterreagerenopditgebrabbeldantijdensandereactiviteitenmethunkind.

Bijbaby’sdiewordenvoorgelezenwordenhersendelenactiefdiezichlatersterkerblijkenteontwikkelen.Eenboekjeiseenanderdingdanbijvoorbeeldeenautootjeofpopje.Jegaaterandersmeeom.Dekenmerkenvandezevoorwerpenenhetomgaanermeewordenopgeslageninhetkinderbrein,bijvoorbeeldalsvolgt:• Eenautootjeheeftwielen,jekunthetlatenrijdenenpapaenmamazeggen ‘broembroem,daarkomtdeauto’.• Eenpopjeheefteenbuikeneenhoofd,armenenbenenenalsmamaen papaersamenmetjoumeespelenlatenzehetpopjemetjeknuffelen.• Eenboekjeheefteenvoor­eneenachterkant,bladzijdenmetplaatjesen friemeltjesdielettersenwoordenzijn.Alspapaenmamaersamenmetjou meespelen,slaanzebladzijdenom,wijzenzeopplaatjesentikkenerop,ze vertellenenzelezen.Lezenenversjeszeggenklinktandersdanpraten.

Bezwaar:Mijn kind zegt niets terug, hij kan toch nog niet pratenSuggestie reactie:Bevestigdathetsomsbestvreemdkanvoelenommeteenbabytepratendienognietsterugzegt.Vraagdeouderomtevertellenhoehunkinddanwelreageertalszeermeepraten.Zienzeaanhetgezichtvandebabydathijditleukvindt,dathijluistert?Gaathijlachen,trappelen,kraaien?Voelenzedatercontactis?Doehetsamenmetdeouderenpraatmetdebabyenbespreekhoehijreageert.Verteldeouderdateenbabyeerstsommigedingenleertbegrijpenvanwatjezegt,maardatheteentijdjeduurtvoordathunkindechtzelfdiewoordenkanzeggen.Omtelerenpratenheefthijjouheelhardnodig.Jijbentzelfsdeallerbelang­

15 <

rijksteduspraattochmetjebabyenjezultmerkendathijgeluidjesmaakt,gaatbrabbelenendankomendeeerstewoordjes.

Bezwaar:Je kunt toch overal bij praten (dat hoeft toch niet persé met een boekje te zijn)Suggestie reactie:Bevestigenstimuleeromzekerteprateninallerleisituaties.Verteldaterisontdektdatoudersdetaalontwikkelingvanhunkindmeerstimulerenalszesamenspelenmeteenboekjeenvoorlezendantijdensspelenofheteten.Hetisgeblekendatjebijboekjesbekijkenheelgemakkelijkvanzelfgaatpratenenietsvertellen.Enalszevoorlezenhoorthetkindmeeronbekendewoordenenlangerezinnen.

Bezwaar:Ik weet niet wat ik moet vertellen bij plaatjesSuggestie reactie:Bevestigdatditsomsbestlastigis.Leguitdatjijookgeleerdhebtommeerteverzinnendooreenslimtrucje.Jedoethetdeoudervoorbijeeneenvoudigplaatjevaneendier.Jenoemtnietalleendenaamvanhetdiermaarhoudtookingedachtendatjekuntpratenover:welkgeluidmaakthetdier,welkelichaamsdelenziejebijhetdier,hoevoelthetdier,waarwoonthetdier,hoedoethetdier(bewegingennadoensamen).

Bezwaar:Ik ben moe aan het einde van de dag en ben blij als mijn kind in bed ligt Suggestie reactie:Erkendathetsomsnetteveelkanzijnomooknogeenseenboekjetemoetenlezenvoordathetkindgaatslapen.Geefaandatdegewoonteomvoortelezenvoorhetslapengaaneenvertrouwdenknusmomentvancontactkanzijn.Maaralsdeouderdatnietzoervaartisvoorlezenvoorhetslapengaanhele­maalnietietsdatmoet.Stelvooromerdanweloverdageengewoontevantemaken.Voorlezenkanopallerleiplekjesenopallerleimomenten.Legdaaromboekjesnietvanzelfsprekendopdeslaapkamermaarjuistopdeplekwaarhetkindoverdagspeelt.

Bezwaar:Er is zoveel dat ik moet doen, ik heb helemaal geen tijd om te gaan zitten voor-lezenSuggestie reactie:Ikbegrijpdatjehetdrukhebt.Somsgeeftevenknuslezenmetjekindjouookeveneenrustmoment.Voorlezenhoefthelemaalnietlangteduren.Telkenseventjesisvoorjekindalheelfijnengoed.Alsdatechtnietlukt,vraagjeofiemandandersjekindregelmatigvoorleest,bijvoorbeeldomaofopaofdeoppas,ofsomszelfseenouderkinddatkanlezenengraagmetjouwkindspeelt.

Bezwaar:Voorlezen doen ze wel in het kinderdagverblijf, peuterspeelzaal en schoolSuggestie reactie:Bevestigdatditinderdaadzois.Maareenleerkrachtofpedagogischmede­werkerkannietzogoedmetiederkindapartlezen.Datkanthuiswel.Jijbentdebelangrijkstepersoonvanwiehetkindtaalleert.Enniemandkentjekindzogoedalsjij.Jijkuntpreciesingaanopwatbijjouwkindpastendaarheeftjekindhetallermeesteaan.

> 16

Bezwaar:Ik lees nooit voor maar ik vertel met eigen woordenSuggestie reactie:Primanatuurlijk.Maarwaaromisdetekstvoorlezenookbelangrijk?Bekijksamenmetdeoudereenbladzijdeineenboekjemeteenbeetjetekst.Dekmetjehanddetekstaf.Bedenksamenwatjebijditplaatjezouvertellen.Haaldanjehandwegenleesdetekst.Horenweverschil?Boekentaalisandersdanverteltaal.Dusdoeallebei:vertellenineigenwoordenénlezen.

Bezwaar:Mijn kind (peuter) lijkt niet geïnteresseerd in boekjes lezen Suggestie reactie:Vraagdeouderomtevertellenhoediehetboekjelezenaanpakt.Enhoedenktdeouderdathetkomtdathetkindnietgeïnteresseerdis?Erkunnendiverseoorzakenzijn,bijvoorbeeld:hettijdstip(temoeofjuistheelactief),teveelafleiding,geenvertrouwdeplek,tegemakkelijkoftemoeilijkboek,teveelsturendinitiatiefvandeouder.Alsdeaanpakteveelsturendis,ervaarthetkindhetvoorlezennietalsplezierig.Plezierbeleveniseenvoorwaardeominteresseinboekenenlezentekrijgenoftehouden.Adviseeromzekerboekenindespeelomgevingteleggenenhetkinddiezelftelatenontdekken.Kiesdaarvoorboekenoveronderwerpendiehetkindinteresseren.Probeernietmeteenveelvoortelezenmaartoonbelangstellingvoorwathetkindboeit.Somsontstaanvanzelfvragenbijhetkindoverwathetontdektenkomthetdaarmeebijdeouder.Ditkaneennieuwestartwordenomsamenplezieraanboekentebeleven.

Bezwaar:Ons kind blijft echt niet zitten (als ik een boekje wil lezen)Suggestie reactie:Probeerteontdekkenwatdeouderverwachtvanhetlezenoflaatvertellenhoehetthuismeestalgaat.Hoewildeouderhetdangraag?Leguitdatjeernietlangvoorhoefttegaanzittenmetjekindendatjenietkuntverwachtendatjekindaldietijdblijftzitten.(Ziebijvoorleesontwikkelingwelkgedragjongekinderenvertonentijdensvoorlezen)Adviseerdatjeeenbabyofdreumeshetbestekuntlatenspelenmeteenboekjezoalshetzelfwilendoemee.Probeerwatwélkanalsjekindeenwoelwatertjeis.

Bezwaar:We krijgen strijd tijdens het samen lezenSuggestie reactie:Vraagdeoudertevertellenhoehetvoorlezengaatenofdeouderzelfweethoehetkomtdaterstrijdontstaat.Wilhetkindnietdoenwatdeouderwil?Ofwildeoudernietdoenwathetkindwil?Baby’sendreumesenwillenzelfderegiehebben:zelfboekvasthouden,bladerenenvolgendboekpakken.Alsdeouderditgedragvolgt,lukthetlezenhetbesteenishetleuk.Langzamer­handgaatditoverinsamenderegievoeren,initiatievenvandeouderzijnvanzelfsprekendomeenfijnvoorleesmomenttehebben.Maarerzijnookpeutersdiezichnoglangheerenmeestervanhetboektonen.Erkunnenallerleioorzakenzijnvoorditgedrag(temperament,opvoeding).Adviseerdeouderteblijvenlettenopdekansendiezezienomzondereisendofdwingendtezijnafentoemeetekunnenkijkeninhetboekeninteresse

17 <

tetonenvoorwathetkinddoetenziet.Alshetkindervaartdatditprettigis,ontwikkelthetvoorlezenzichdaarnatoteenplezierigegezamenlijkeactiviteit.Bezwaar:Mijn kind wil alleen op de tablet en smartphone Suggestie reactie:Informeernaarhoedeouderdaarzelftegenoverstaatenofzesamenooknaardigitaleprentenboekenkijkenopdesocialemediaofpcofniet.Wijsdeouderdewegnaargoedemogelijkhedenomdigitaleprentenboekentebekij­kenomdatditverrijkendkanzijn,metnamealssamenmetdeoudergekekenengelezenwordt.InveelBibliothekenkunjedigitaleprentenboekenbekijken,maarookthuisviahetbibliotheekabonnementvanhetkind.Voormeertipsenplekkenwaarjeheenkuntvoormeerinfo,kijkophttps://www.boekstart.nl/tips/digitale­tips.Alsdeouderzelfookwilvoorlezenuitpapierenboeken,geefdandesuggestieomooktezorgenvooraantrekkelijkeboekenindespeelomgevingvanhetkind.Alshetkindervaartdatopdiemaniervoorgelezenwordenleukis,wordtditmisschien(ook)eendagelijksegewoonte.Letdaarnaastnatuurlijkopjeeigenmediagebruik.Zitjijvaakopjetelefoonoftablet,danzietjouwkinddatvaakook.

voorbeeld van gesprek met ouder die aangeeft dat het raar is om met een baby te lezen(Respect,aansluitenenafstemming,elkaarhandigspiegelen,nietovertuigen)

OuderIk vind het raar om te lezen met een baby.

Professional beweegtmeemetdeouder:Dat klinkt raar inderdaad. Wat vindt u er voor raars aan?

Ouderheeftruimteomtezeggenwaarom:(bijvoorbeeld)Daar snapt hij toch nog niets van

Professional beweegtmeemetdeouder:dat is ook zo, je kindje begrijpt nog niet wat je al-lemaal zegt.vraagtdoorensluitaanbijhetniveauvandeouder:wat voor beeld hebt u van voorlezen met een baby/hoe denkt u dat voorlezen met een baby gaat?/hoe zou u nou voorlezen met een baby?

Ouder(bijvoorbeeld)Mijn kind zit op schoot, ik lees voor en we kijken plaatjes

Professional ik snap dat u dat denkt/ik kan me voorstellen dat u dat denkt. U denkt aan hele zinnen lezen. Klopt dat?

Ouderreageert..?..

> 18

Professional Ik wil u graag uitleggen wat wij bedoelen met voorlezen met een baby, en wat we hebben gemerkt en waarom we er met alle ouders over praten. Wilt u dat weten?

Ouderreageert

Professional Als je samen met een boekje speelt, want zo kun je het ook best noemen, dan gaat een baby geluidjes maken die lijken op praten. Je gaat vanzelf meedoen, bijvoorbeeld: je kindje brabbelt ‘Ba’ en jij zegt ‘ba-ba’ of misschien maak je er wel ‘bal’ van ook al heeft dat niets te maken met het boekje. Zou u dat ook niet doen? Of hoe reageert u als uw kindje geluidjes maakt?

Oudervertelt..?..

Professional Dat klinkt heel gezellig, je voelt dat je contact hebt. We hebben gemerkt dat dit juist met een boekje heel gemakkelijk gebeurt. Boekjes helpen om te praten met je kind.

En waarom vinden we dat nu zo goed voor baby’s? Als je dit doet help je je kindje nu al met de taalontwikkeling/met gaan praten.

ColofonOPDRACHTGEVER Kunst van Lezen

TEKST Elly van der Linden, Jente Timmer, Stichting Lezen

VORMGEVING Lijn 1, Haarlem

FOTOGRAFIE Janiek Dam

Oktober 2017