T22 DFT DE TELEGRAAF DFT T23 Globaliseringsprofessor Dani...
1
teleurgesteld door techno- cratische beleidsmakers. We leven in een paradox: mensen lijken tegen hun economische belang in te stemmen. De meeste men- sen in het Verenigd Konink- rijk zullen lijden onder de Brexit, het grootste deel van T oen zijn boek Has globalization gone too far? twintig jaar geleden uit- kwam, was het zeer controversieel. „Veel van mijn collega-economen zeiden dat ik de barbaren van munitie voorzag”, ver- telt Dani Rodrik nu. De Har- vard-hoogleraar durfde het toen al aan om op de keerzij- de van globalisering te wij- zen. „Veel economen waren bang dat anti-globalisten mijn argumenten zouden kapen.” Inmiddels is Rodrik een zeer gerespecteerd ex- pert op het gebied van inter- nationale economie. Hoe kijkt u naar de stemming in de VS en Europa? „Ik verwachtte al lange tijd een politieke terugslag. Het gaat niet alleen maar om globalisering, maar in het geval van de Brexit ook over de manier waarop de Europese integratie wordt doorgezet. Er is ook een die- pe kloof ontstaan tussen ge- wone kiezers en de elite.” Welke rol hebben de effecten van globalisering gespeeld bij verschillende verkiezingen? „Globalisering heeft een slechte naam. Net als de eu- ro en Brussel. Ze worden ge- zien als de producten van een kosmopolitische agen- da die weinig rekening houdt met binnenlandse behoeftes. Veel mensen zijn resultaat van politici en vooral ook economen die niet erg eerlijk zijn. Wij eco- nomen leren dat globalise- ring ervoor zorgt dat de taart groter wordt en dat er dus meer te verdelen valt. Maar globalisering heeft vrij scherpe herverdelingseffec- ten. Sommige mensen ver- liezen. Er is te lang verkon- digd dat globalisering uit- eindelijk voor iedereen goed is. En wie er niet van profi- teert, moet dat lot dan maar dragen. Alsof de regels van globalisering niet gemaakt zijn door onze beleidsma- kers. Alsof die zomaar uit de lucht zijn gevallen. Dat is echt fout geweest. Wij eco- nomen zijn hierdoor ook onze geloofwaardigheid kwijtgeraakt. Erken gewoon dat er ook verliezers zijn.” Kunt u specifieker zijn? „In de VS waren er twee gro- te schokken. Nafta, het vrij- handelsakkoord met Mexi- co, eind 1992. En de toetre- ding van China tot de WTO, de wereldhandelsorganisa- tie, in 2001. Op macro-ni- veau leidden de vrijhandels- afspraken tot winsten. De verliezers waren de mensen die werkten in de industrie- en die te maken kregen met goedkope import, zoals de textiel, arbeidsintensieve productie van elektronica en de schoenenindustrie. Maar als de lokale textielfa- briek sluit, dan ondervin- den ook andere mensen in die stad de gevolgen, zoals personeel in de horeca of in andere dienstverlening.” De werkloosheid in de VS is erg laag. „Maar voor die gemeen- schappen die geraakt zijn, heeft het heel lang geduurd voordat die banen weer te- rugkwamen. En toen die ba- nen terugkwamen waren de lonen lager en die periode van werkloosheid heeft gro- te sociale problemen met zich meegebracht.” Raakt uw analyse aan die van Thomas Piketty die bezorgd is over ongelijkheid? „Ja, maar we moeten niet alleen naar inkomensonge- lijkheid kijken. Het gaat over segregatie, over uit el- kaar groeiende werelden van groepen mensen.” Ook in Europa is een fel debat over vrijhandel. Zo ligt TTIP, het verdrag met de VS, onder vuur. „Het debat over TTIP in Europa gaat over de rechten van grote bedrijven, over veiligheids- en gezond- heidsvoorschriften, over transparantie. Het gaat dus meer over de verschillen in de normen en waarden tus- sen Europa en de VS.” Zowel in Europa als in de VS zijn protectionistische politici aan de winnende hand. Waar zal dat toe leiden? „Er is een scenario van be- perkt protectionisme. De onderhandelingen over vrij- handelsverdragen TTP en TTIP mislukken dan en on- derhandelingen in de WTO leiden tot niks. Dan loopt het proces vast. Misschien worden anti-dumpingmaat- regelen getroffen. Zo’n mild scenario heeft geen groot ef- fect op de wereldeconomie. Wat wél een groot effect zal hebben is een jaren dertig- scenario waarbij over de he- le linie importtarieven wor- den verhoogd. Als Trump zijn beloftes nakomt en hij de tarieven voor China met 40% verhoogt, dan zal leidt dat tot een handelsoorlog. Dát is zeer schadelijk.” Een beetje protectionisme kan geen kwaad? „Kijk naar de jaren tach- tig. Toen was Japan de grote exportmotor en Europa en de VS stelden importres- tricties op auto’s, staal en elektronica in. Velen vrees- den toen dat we op een glij- dende schaal terecht waren gekomen van steeds meer protectionisme. Maar het had geen grote effecten op de mondiale handel. Onze wereldhandel is inmiddels al zo open dat het robuust genoeg is om een milde uit- braak van protectionisme aan te kunnen.” Zelfs als het TTIP-verdrag geannuleerd wordt, dan zou dat geen effect hebben? „Nee, TTIP zelf zal ook geen groot effect hebben.” Hoe kun je de verliezers van globalisering compenseren? „Het is te laat om nu nog te denken aan compensatie. Politici van middenpartijen moeten een andere koers varen. Bijvoorbeeld met progressievere belastingen, investeringen in infrastruc- tuur, actievere industriepo- litiek, hogere minimumlo- nen. Als dat betekent dat globalisering en verdere Eu- ropese integratie op een la- ger pitje gezet moeten wor- den, dan moet dat maar.” ’Erken verliezer vrije handel’ Globaliseringsprofessor Dani Rodrik: handelsverdrag TTIP kan prullenbak in Politici én economen hebben een geloof- waardigheidsprobleem, stelt Harvard- econoom Dani Rodrik in een telefonisch interview. „Ze hebben lang verkondigd dat globalisering voor iedereen goed is.” Via een stem voor Donald Trump of de Brexit laat een morrende meerderheid nu van zich horen. „Ik verwachtte deze politieke terugslag al lange tijd.” door Martin Visser de middenklasse zal slech- ter af zijn onder Trump dan onder Hillary Clinton. Maar door deze vertrouwenskloof zijn de middenpartijen hun aantrekkingskracht verlo- ren. Volgens veel mensen is deze globaliseringsagenda vooral goed voor bankiers, financiers, multinationals en hoog opgeleiden. En niet voor de gewone man.” Heeft globalisering alleen een slecht imago of zijn er ook echte verliezers? „Die slechte naam is het Dani Rodrik, hoogleraar Internationale Economie aan Harvard University. FOTO ANDRZEJ BARABASZ T22 DFT DE TELEGRAAF WOENSDAG 4 JANUARI 2017 T23 DFT DE TELEGRAAF WOENSDAG 4 JANUARI 2017 AMSTERDAM • De Belas- tingdienst neemt geen genoegen met een vonnis van het gerechtshof Den Bosch dat korte metten maakt met fiscale boetes voor vrijwillige vertrekre- gelingen die als verkapte vut zijn uitgelegd. Dat blijkt uit een bij de Hoge Raad ingediend cassatie- verzoek. Een woordvoer- der van Financiën beves- tigde gisteren het cassatie- verzoek maar kon niet zeggen waarom de fiscus het vonnis aanvecht. Aan de inhoudelijke motive- ring zou nog worden ge- werkt. De stap is opmerke- lijk omdat de Belasting- dienst ook zichzelf vorig jaar een boete oplegde, waarna staatssecretaris Wiebes (Financiën) daar weer formeel bezwaar tegen maakte. Het blijft dus nog spannend of werk- gevers bij reorganisaties straks zonder angst voor boetes kunnen instemmen met vrijwillig vertrek. Jan Willem de Tombe, die als fiscalist het bedrijf bij- stond dat de boetes aan- vocht, ziet een uitspraak van de Hoge Raad met vertrouwen tegemoet. „Verschillende gerechtelij- ke instanties hebben de lijn nu overgenomen dat de fiscus de wet te strikt uitlegt. Het gaat er om of de aangeboden betaling bij vrijwillig vertrek ook tot doel had om financieel te overbruggen tot pensioen. Dat specifieke doel ont- breekt vaak.” Fiscus vecht vonnis aan over verkapte VUT door Wouter van Bergen AMSTERDAM • In een poging een miljardenfi- asco af te wenden, gaan netbeheerders het mak- kelijker maken om live energieverbruiksgege- vens af te lezen uit de slimme meters die in alle Nederlandse huis- houdens worden opge- hangen. Details worden vastge- legd in een convenant dat partijen in de sector slui- ten. De uitrol van slimme meters in Nederland le- vert tot nu toe teleurstel- lende resultaten op. In plaats van de 3,5% energie- besparing die bij de start van het €3,3 miljard kos- tende project werd voor- zien, blijft de besparing steken op minder dan 1%. In een recente beleids- notitie weet het Planbu- reau voor de Leefomgeving dit vooral aan het feit dat een slimme meter zonder display geen inzicht geeft in direct energiegebruik. In het Verenigd Konink- rijk, waar in tegenstelling tot Nederland wel scherm- pjes zijn geleverd bij slim- me meters, valt de bespa- ring met 3% veel hoger uit. Volgens de onderzoekers komt het doordat klanten daarmee live kunnen vol- gen hoe hun energiever- bruik wisselt als ze appa- raten aan- en uitzetten. In Nederland krijgen bezit- ters van een slimme meter standaard alleen eens per twee maanden een over- zicht van hun verbruik. Dat zet niet aan tot actie. Directe informatie is ook in Nederland wel uit de slimme meters te halen, maar daarvoor moeten ge- bruikers zelf een energie- manager installeren. Vaak is dit een slimme thermos- taat of een app, al dan niet met een kastje dat de me- ter verbindt met internet. Dit soort toepassingen worden door veel energie- bedrijven en andere dienstverleners aangebo- den. Het aantal mensen dat daar gebruik van maakt, is met 15% beperkt. Of de netbeheerders schermpjes bij de meters gaan leveren of een andere toepassing om het ener- gieverbruik inzichtelijk te maken, moet nog worden afgesproken in het conve- nant dat werd aangekon- digd bij de laatste voort- gangsrapportage over het Energieakkoord. Een an- dere manier zou kunnen zijn door de slimme meter aan het wifi-netwerk in huis te koppelen. Ook moet nog worden afgesproken wanneer de verbeteringen door zullen gaan en of ook de ruim 2,5 miljoen slimme meters die al zijn opgehangen worden uitgebreid met de extra mogelijkheden, laat een woordvoerder van het mi- nisterie van Economische Zaken weten. In totaal worden tot 2020 in Neder- land 7 miljoen meters ver- vangen door slimme exemplaren. Direct inzicht in verbruik moet slimme meter redden Energiebesparing miljardenproject valt zwaar tegen Besparing minder dan 1% in plaats van geraamde 3%. FOTO ANP B eleggers kijken reikhalzend uit naar de een akkoord met de banken bij Heijmans. De koers van het aandeel zit al een paar dagen in de lift. Het bouwconcern uit Rosmalen staat aan de rand van de afgrond door een aan- tal slepende conflicten rond wegen- bouwprojecten. Het eigen vermogen moet versterkt worden, omdat het bouwconcern nog verliezen in de boeken moet verwer- ken op deze probleemprojecten. Er wordt in dit soort gevallen gekeken naar een aantal scenario’s, waaronder het ophalen van nieuw aandelenkapi- taal en het uitgeven van nieuwe lenin- gen, vaak in combinatie met de ver- koop van onderdelen van het bedrijf. Heijmans verkocht onlangs voor €15 miljoen aan tafelzilver, een bedrag, waarmee precies één verliespost afge- dekt gaat worden. Het grootste gat, dat samenhangt met van het project Westfrisiaweg en op dit moment on- geveer €75 miljoen bedraagt, is daar- mee nog lang niet van tafel. Het eigen vermogen van Heijmans bedroeg aan het eind van het tweede kwartaal van 2016 €245 miljoen, met een bijbehorende solvabiliteit van 21%. Op papier valt dat nog mee, hoe- wel 20% als gezonde ondergrens ge- zien wordt. De banken van het bouwbedrijf kijken echter onder meer naar de verhouding tussen het gecorrigeerde bedrijfsresultaat en de financierings- lasten. Deze laatste kosten lopen verder op als er nieuwe leningen worden uitgegeven om Heijmans te redden. De marges in de bouw zijn nog steeds erg mager, waardoor het bedrijfsresultaat blijvend onder druk staat. Meer schuld lijkt dus de uitweg niet, omdat Heijmans de rentelasten niet kan dragen. Een andere optie, een claimemissie, lijkt ook niet voor de hand te liggen. De koers van het aandeel ging de afge- lopen maanden zwaar onderuit. Daar- bij kostte het twee jaar geleden al grote moeite om aandeelhouders over de streep te trekken om weer te in- vesteren. Bij afvalverwerker Van Gansewin- kel is vorig jaar gekozen voor een debt for equityswap, waarin schulden werden omgezet in eigen vermogen. Soms komt men ook uit op een combi- natie van bovenstaande reddingsboei- en. Bij Imtech gebeurde dat in 2014, al bood dit uiteindelijk geen soelaas. Bij een schuldomzetting worden banken aandeelhouder. Zij kunnen daarmee meer invloed uitoefenen op de toekomst van Heijmans. De banken hebben in dat geval ook de macht om Heijmans al dan niet in onderdelen te verkopen. Of het bouwconcern zelf- standig het einde van het jaar haalt, is daarmee nog steeds ongewis. Het blijft voorlopig balanceren op rand van de afgrond. Yteke de Jong Aan de afgrond FINANSCOOP Schuldomzetting g eef t de banken macht „Dani Rodrik is een van de meest veelzijdige en relevante economen die ik ken, en ook nog eens een bescheiden en aardi- ge man”, zegt Robert Went, econoom bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Hij tipte Rodriks boek Economics rules eind 2015 in de jaarlijkse DFT-boekenranglijst als een van de beste boeken van dat jaar. „We haalden hem een paar jaar geleden al naar Nederland om te spreken op de jaarlijkse WRR- lecture over het ‘globali- seringstrilemma’ dat hij geformuleerd heeft. Dat is geen mening, maar de feitelijke vaststelling in een simpel modelletje dat er een spanning be- staat tussen globalise- ring, nationale staten en democratie. Je kunt ze niet alledrie tegelijk volledig hebben, dus je moet kiezen. En je kúnt dus ook tot op zekere hoogte kiezen.” Rodrik pleit voor nieu- we spelregels voor globa- lisering om met die span- ning om te gaan. „Hij wil meer ruimte geven aan nationale keuzes en voor- keuren. Je kunt met dat trilemma ook veel begrij- pen van de problemen in de eurozone, daar heeft Rodrik ook vaak over geschreven.” De WRR maakte vaker gebruik van Rodriks kennis en inzichten. Bijvoorbeeld voor WRR- rapporten over de toe- komst van ontwikke- lingshulp en de lerende economie. Went: „Rodrik heeft met anderen de ‘groeidiagnostiek’ ont- wikkeld.” „Het IMF en de We- reldbank gingen lange tijd economische proble- men in landen te lijf met een algemeen pakket van maatregelen, samengevat in wat wel de 'Washing- ton Consensus’ is ge- noemd”, zegt Went. „Het kwam er volgens Rodrik op neer dat ze tegen ontwikkelingslanden in crisis zeiden: ’Word als Denemarken of Neder- land, dan komt alles goed’. Maar zo'n pakket algemene regels - privati- seer, dereguleer, etceta- re - werkt niet. Je hebt maatwerk nodig. Dan zoek je naar het belang- rijkste knelpunt voor economische groei, en dat pak je aan.” Went vertelt dat deze aanpak tot IMF en We- reldbank is doorgedron- gen. „In elk geval in the- orie. Er bestaat nu socia- le diagnostiek, en ik heb ook voorstellen gezien om met diagnostiek te bepalen waar de belang- rijkste bestuursproble- men zitten in een land.” ’Rodrik zeer relevante econoom’ Robert Went, WRR. FOTO RTL ’Economen niet erg eerlijk over handel’
Transcript of T22 DFT DE TELEGRAAF DFT T23 Globaliseringsprofessor Dani...
teleurgesteld door techno-cratische beleidsmakers.We leven in een paradox:mensen lijken tegen huneconomische belang in testemmen. De meeste men-sen in het Verenigd Konink-rijk zullen lijden onder deBrexit, het grootste deel van
Toen zijn boek Hasglobalization gonetoo far? twintigjaar geleden uit-kwam, was het
zeer controversieel. „Veelvan mijn collega-economenzeiden dat ik de barbarenvan munitie voorzag”, ver-telt Dani Rodrik nu. De Har-vard-hoogleraar durfde hettoen al aan om op de keerzij-de van globalisering te wij-zen. „Veel economen warenbang dat anti-globalistenmijn argumenten zoudenkapen.” Inmiddels is Rodrikeen zeer gerespecteerd ex-pert op het gebied van inter-nationale economie.
Hoe kijkt u naar de stemmingin de VS en Europa?
„Ik verwachtte al langetijd een politieke terugslag.Het gaat niet alleen maarom globalisering, maar inhet geval van de Brexit ookover de manier waarop deEuropese integratie wordtdoorgezet. Er is ook een die-pe kloof ontstaan tussen ge-wone kiezers en de elite.”
Welke rol hebben de effectenvan globalisering gespeeld bijverschillende verkiezingen?
„Globalisering heeft eenslechte naam. Net als de eu-ro en Brussel. Ze worden ge-zien als de producten vaneen kosmopolitische agen-da die weinig rekeninghoudt met binnenlandsebehoeftes. Veel mensen zijn
resultaat van politici envooral ook economen dieniet erg eerlijk zijn. Wij eco-nomen leren dat globalise-ring ervoor zorgt dat detaart groter wordt en dat erdus meer te verdelen valt.Maar globalisering heeft vrijscherpe herverdelingseffec-ten. Sommige mensen ver-liezen. Er is te lang verkon-digd dat globalisering uit-eindelijk voor iedereen goedis. En wie er niet van profi-teert, moet dat lot dan maardragen. Alsof de regels vanglobalisering niet gemaakt
zijn door onze beleidsma-kers. Alsof die zomaar uit delucht zijn gevallen. Dat isecht fout geweest. Wij eco-nomen zijn hierdoor ookonze geloofwaardigheidkwijtgeraakt. Erken gewoondat er ook verliezers zijn.”
Kunt u specifieker zijn?„In de VS waren er twee gro-te schokken. Nafta, het vrij-handelsakkoord met Mexi-co, eind 1992. En de toetre-ding van China tot de WTO,de wereldhandelsorganisa-tie, in 2001. Op macro-ni-veau leidden de vrijhandels-afspraken tot winsten. Deverliezers waren de mensendie werkten in de industrie-en die te maken kregen metgoedkope import, zoals detextiel, arbeidsintensieveproductie van elektronicaen de schoenenindustrie.Maar als de lokale textielfa-briek sluit, dan ondervin-den ook andere mensen indie stad de gevolgen, zoalspersoneel in de horeca of inandere dienstverlening.”
De werkloosheid in de VS iserg laag.
„Maar voor die gemeen-schappen die geraakt zijn,heeft het heel lang geduurdvoordat die banen weer te-rugkwamen. En toen die ba-nen terugkwamen waren delonen lager en die periodevan werkloosheid heeft gro-te sociale problemen metzich meegebracht.”
Raakt uw analyse aan die van
Thomas Piketty die bezorgdis over ongelijkheid?
„Ja, maar we moeten nietalleen naar inkomensonge-lijkheid kijken. Het gaatover segregatie, over uit el-kaar groeiende wereldenvan groepen mensen.”
Ook in Europa is een feldebat over vrijhandel. Zo ligtTTIP, het verdrag met de VS,onder vuur.
„Het debat over TTIP inEuropa gaat over de rechtenvan grote bedrijven, overveiligheids- en gezond-heidsvoorschriften, overtransparantie. Het gaat dusmeer over de verschillen inde normen en waarden tus-sen Europa en de VS.”
Zowel in Europa als in de VSzijn protectionistische politiciaan de winnende hand. Waarzal dat toe leiden?
„Er is een scenario van be-perkt protectionisme. Deonderhandelingen over vrij-handelsverdragen TTP enTTIP mislukken dan en on-derhandelingen in de WTOleiden tot niks. Dan loopthet proces vast. Misschienworden anti-dumpingmaat-regelen getroffen. Zo’n mildscenario heeft geen groot ef-fect op de wereldeconomie.Wat wél een groot effect zalhebben is een jaren dertig-scenario waarbij over de he-le linie importtarieven wor-den verhoogd. Als Trumpzijn beloftes nakomt en hijde tarieven voor China met40% verhoogt, dan zal leidtdat tot een handelsoorlog.Dát is zeer schadelijk.”
Een beetje protectionismekan geen kwaad?
„Kijk naar de jaren tach-tig. Toen was Japan de groteexportmotor en Europa ende VS stelden importres-tricties op auto’s, staal enelektronica in. Velen vrees-den toen dat we op een glij-dende schaal terecht warengekomen van steeds meerprotectionisme. Maar hethad geen grote effecten opde mondiale handel. Onzewereldhandel is inmiddelsal zo open dat het robuustgenoeg is om een milde uit-braak van protectionismeaan te kunnen.”
Zelfs als het TTIP-verdraggeannuleerd wordt, dan zoudat geen effect hebben?
„Nee, TTIP zelf zal ookgeen groot effect hebben.”
Hoe kun je de verliezers vanglobalisering compenseren?
„Het is te laat om nu nog tedenken aan compensatie.Politici van middenpartijenmoeten een andere koersvaren. Bijvoorbeeld metprogressievere belastingen,investeringen in infrastruc-tuur, actievere industriepo-litiek, hogere minimumlo-nen. Als dat betekent datglobalisering en verdere Eu-ropese integratie op een la-ger pitje gezet moeten wor-den, dan moet dat maar.”
’Erken verliezer vrije handel’Globaliseringsprofessor Dani Rodrik: handelsverdrag TTIP kan prullenbak in
Politici én economen hebben een geloof-waardigheidsprobleem, stelt Harvard-econoom Dani Rodrik in een telefonischinterview. „Ze hebben lang verkondigddat globalisering voor iedereen goed is.”Via een stem voor Donald Trump of deBrexit laat een morrende meerderheidnu van zich horen. „Ik verwachtte dezepolitieke terugslag al lange tijd.”
door Martin Visser
de middenklasse zal slech-ter af zijn onder Trump danonder Hillary Clinton. Maardoor deze vertrouwenskloofzijn de middenpartijen hunaantrekkingskracht verlo-ren. Volgens veel mensen isdeze globaliseringsagendavooral goed voor bankiers,financiers, multinationalsen hoog opgeleiden. En nietvoor de gewone man.”
Heeft globalisering alleeneen slecht imago of zijn erook echte verliezers?
„Die slechte naam is het
Dani Rodrik,hoogleraarInternationaleEconomie aanHarvardUniversity.FOTO ANDRZEJBARABASZ
T22 DFT DE TELEGRAAFWOENSDAG 4 JANUARI 2017 T23DFTDE TELEGRAAF
WOENSDAG 4 JANUARI 2017
AMSTERDAM • De Belas-tingdienst neemt geengenoegen met een vonnisvan het gerechtshof DenBosch dat korte mettenmaakt met fiscale boetesvoor vrijwillige vertrekre-gelingen die als verkaptevut zijn uitgelegd. Datblijkt uit een bij de HogeRaad ingediend cassatie-verzoek. Een woordvoer-der van Financiën beves-tigde gisteren het cassatie-verzoek maar kon nietzeggen waarom de fiscushet vonnis aanvecht. Aande inhoudelijke motive-ring zou nog worden ge-werkt. De stap is opmerke-lijk omdat de Belasting-dienst ook zichzelf vorigjaar een boete oplegde,waarna staatssecretarisWiebes (Financiën) daarweer formeel bezwaartegen maakte. Het blijftdus nog spannend of werk-gevers bij reorganisatiesstraks zonder angst voorboetes kunnen instemmenmet vrijwillig vertrek. JanWillem de Tombe, die alsfiscalist het bedrijf bij-stond dat de boetes aan-vocht, ziet een uitspraakvan de Hoge Raad metvertrouwen tegemoet.„Verschillende gerechtelij-ke instanties hebben delijn nu overgenomen datde fiscus de wet te striktuitlegt. Het gaat er om ofde aangeboden betaling bijvrijwillig vertrek ook totdoel had om financieel teoverbruggen tot pensioen.Dat specifieke doel ont-breekt vaak.”
Fiscus vechtvonnis aan oververkapte VUT
door Wouter van Bergen
AMSTERDAM • In eenpoging een miljardenfi-asco af te wenden, gaannetbeheerders het mak-kelijker maken om liveenergieverbruiksgege-vens af te lezen uit deslimme meters die inalle Nederlandse huis-houdens worden opge-hangen.
Details worden vastge-legd in een convenant datpartijen in de sector slui-ten. De uitrol van slimmemeters in Nederland le-vert tot nu toe teleurstel-lende resultaten op. Inplaats van de 3,5% energie-besparing die bij de startvan het €3,3 miljard kos-tende project werd voor-zien, blijft de besparingsteken op minder dan 1%.
In een recente beleids-notitie weet het Planbu-reau voor de Leefomgevingdit vooral aan het feit dateen slimme meter zonderdisplay geen inzicht geeftin direct energiegebruik.In het Verenigd Konink-
rijk, waar in tegenstellingtot Nederland wel scherm-pjes zijn geleverd bij slim-me meters, valt de bespa-ring met 3% veel hoger uit.Volgens de onderzoekerskomt het doordat klantendaarmee live kunnen vol-gen hoe hun energiever-bruik wisselt als ze appa-raten aan- en uitzetten. InNederland krijgen bezit-
ters van een slimme meterstandaard alleen eens pertwee maanden een over-zicht van hun verbruik.Dat zet niet aan tot actie.
Directe informatie isook in Nederland wel uitde slimme meters te halen,maar daarvoor moeten ge-bruikers zelf een energie-manager installeren. Vaakis dit een slimme thermos-taat of een app, al dan nietmet een kastje dat de me-ter verbindt met internet.Dit soort toepassingenworden door veel energie-
bedrijven en anderedienstverleners aangebo-den. Het aantal mensendat daar gebruik vanmaakt, is met 15% beperkt.
Of de netbeheerdersschermpjes bij de metersgaan leveren of een anderetoepassing om het ener-gieverbruik inzichtelijk temaken, moet nog wordenafgesproken in het conve-nant dat werd aangekon-digd bij de laatste voort-gangsrapportage over hetEnergieakkoord. Een an-dere manier zou kunnenzijn door de slimme meteraan het wifi-netwerk inhuis te koppelen.
Ook moet nog wordenafgesproken wanneer deverbeteringen door zullengaan en of ook de ruim 2,5miljoen slimme meters dieal zijn opgehangen wordenuitgebreid met de extramogelijkheden, laat eenwoordvoerder van het mi-nisterie van EconomischeZaken weten. In totaalworden tot 2020 in Neder-land 7 miljoen meters ver-vangen door slimmeexemplaren.
Direct inzicht in verbruikmoet slimme meter reddenEnergiebesparing miljardenproject valt zwaar tegen
Besparing minder dan 1% inplaats van geraamde 3%.FOTO ANP
Beleggers kijken reikhalzenduit naar de een akkoord metde banken bij Heijmans. Dekoers van het aandeel zit aleen paar dagen in de lift. Het
bouwconcern uit Rosmalen staat aande rand van de afgrond door een aan-tal slepende conflicten rond wegen-bouwprojecten.
Het eigen vermogen moet versterktworden, omdat het bouwconcern nogverliezen in de boeken moet verwer-ken op deze probleemprojecten. Erwordt in dit soort gevallen gekekennaar een aantal scenario’s, waaronderhet ophalen van nieuw aandelenkapi-taal en het uitgeven van nieuwe lenin-gen, vaak in combinatie met de ver-koop van onderdelen van het bedrijf.
Heijmans verkocht onlangs voor €15miljoen aan tafelzilver, een bedrag,waarmee precies één verliespost afge-dekt gaat worden. Het grootste gat,dat samenhangt met van het projectWestfrisiaweg en op dit moment on-geveer €75 miljoen bedraagt, is daar-mee nog lang niet van tafel.
Het eigen vermogen van Heijmansbedroeg aan het eind van het tweedekwartaal van 2016 €245 miljoen, meteen bijbehorende solvabiliteit van21%. Op papier valt dat nog mee, hoe-wel 20% als gezonde ondergrens ge-zien wordt.
De banken van het bouwbedrijfkijken echter onder meer naar deverhouding tussen het gecorrigeerde
bedrijfsresultaat en de financierings-lasten. Deze laatste kosten lopenverder op als er nieuwe leningenworden uitgegeven om Heijmans teredden. De marges in de bouw zijnnog steeds erg mager, waardoor hetbedrijfsresultaat blijvend onder drukstaat. Meer schuld lijkt dus de uitwegniet, omdat Heijmans de rentelastenniet kan dragen.
Een andere optie, een claimemissie,lijkt ook niet voor de hand te liggen.De koers van het aandeel ging de afge-lopen maanden zwaar onderuit. Daar-bij kostte het twee jaar geleden algrote moeite om aandeelhouders overde streep te trekken om weer te in-vesteren.
Bij afvalverwerker Van Gansewin-kel is vorig jaar gekozen voor eendebt for equityswap, waarin schuldenwerden omgezet in eigen vermogen.Soms komt men ook uit op een combi-natie van bovenstaande reddingsboei-en. Bij Imtech gebeurde dat in 2014, albood dit uiteindelijk geen soelaas.
Bij een schuldomzetting wordenbanken aandeelhouder. Zij kunnendaarmee meer invloed uitoefenen opde toekomst van Heijmans. De bankenhebben in dat geval ook de macht omHeijmans al dan niet in onderdelen teverkopen. Of het bouwconcern zelf-standig het einde van het jaar haalt, isdaarmee nog steeds ongewis. Hetblijft voorlopig balanceren op randvan de afgrond.
Yteke de Jong
Aan de afgrondFINANSCOOP
Schuldomzetting geeftde banken macht
„Dani Rodrik is een vande meest veelzijdige enrelevante economen dieik ken, en ook nog eenseen bescheiden en aardi-ge man”, zegt RobertWent, econoom bij deWetenschappelijke Raadvoor het Regeringsbeleid(WRR). Hij tipte Rodriksboek Economics ruleseind 2015 in de jaarlijkseDFT-boekenranglijst alseen van de beste boekenvan dat jaar.
„We haalden hem eenpaar jaar geleden al naarNederland om te sprekenop de jaarlijkse WRR-lecture over het ‘globali-seringstrilemma’ dat hijgeformuleerd heeft. Datis geen mening, maar de
feitelijke vaststelling ineen simpel modelletjedat er een spanning be-staat tussen globalise-ring, nationale staten endemocratie. Je kunt zeniet alledrie tegelijkvolledig hebben, dus jemoet kiezen. En je kúntdus ook tot op zekerehoogte kiezen.”
Rodrik pleit voor nieu-we spelregels voor globa-lisering om met die span-ning om te gaan. „Hij wilmeer ruimte geven aannationale keuzes en voor-keuren. Je kunt met dattrilemma ook veel begrij-pen van de problemen inde eurozone, daar heeftRodrik ook vaak overgeschreven.”
De WRR maakte vakergebruik van Rodrikskennis en inzichten.Bijvoorbeeld voor WRR-rapporten over de toe-komst van ontwikke-lingshulp en de lerendeeconomie. Went: „Rodrikheeft met anderen de‘groeidiagnostiek’ ont-wikkeld.”
„Het IMF en de We-reldbank gingen langetijd economische proble-men in landen te lijf meteen algemeen pakket vanmaatregelen, samengevatin wat wel de 'Washing-ton Consensus’ is ge-noemd”, zegt Went. „Hetkwam er volgens Rodrikop neer dat ze tegenontwikkelingslanden in
crisis zeiden: ’Word alsDenemarken of Neder-land, dan komt allesgoed’. Maar zo'n pakketalgemene regels - privati-seer, dereguleer, etceta-re - werkt niet. Je hebtmaatwerk nodig. Danzoek je naar het belang-rijkste knelpunt vooreconomische groei, endat pak je aan.”
Went vertelt dat dezeaanpak tot IMF en We-reldbank is doorgedron-gen. „In elk geval in the-orie. Er bestaat nu socia-le diagnostiek, en ik hebook voorstellen gezienom met diagnostiek tebepalen waar de belang-rijkste bestuursproble-men zitten in een land.”
’Rodrik zeer relevante econoom’
Robert Went,WRR.FOTO RTL
’Economenniet erg eerlijkover handel’
