‘ T - A R S E N A A LE-Magazine

M A A N D E L I J K S E U I T G A V ENummer 04 november 2013 - Jaargang 1Onafhankelijk digitaal informatieblad overHedendaagse en historische MilitaireOnderwerpen met als specialiteit de Koude Oorlog.

V A N D E R E D A C T I EBeste Lezeressen en Lezers ,

N a e e n p e r i o d e “ u i t z i e k e n ” v a n u w hoofdredacteur vanwege de heersende griep, iets wat later dan gewoonlijk eindelijk dan nu de uitgave van november.U wordt langs deze weg hartelijk bedankt voor uw geduld!

Voor u ziet u alweer verschijnen een aflevering met een variabiliteit van bekende en minder bekende verhalen die deze keer in het bijzonder zijn toegespitst op wetenswaardigheden uit de koude oorlog periode.Nieuw in deze aflevering is de z.g. Spotlight on serie waarin voortaan in elke aflevering opnieuw, aan u zeer speciale aandacht wordt gevraagd voor een gerelateerd thema verhaal.

Voormalig en het huidig personeel van de Koninklijke Marine zullen waarschijnlijk aan het huidig artikel onder de spotlights, zich daarin herkennen en her inner ingen oproepen.Dan hebben wij opnieuw weer een gast redacteur die inmiddels het alom bekende fenomeen PTSS zal aansnijden.In het verlengde daarvan de bloedige oorlog die plaatvond in Vietnam met voor u bekende en minder bekende feiten. Tenslotte een verhaal van mijn oude Regiment de”Huzaren van Boreel”.

Ik wens u ook deze keer weer opnieuw veel leesplezier!

Uw Hoofdredacteur ,

Rob Vaneker

2

C O L O F O N

Hezbollah in LibanonArtikel: Rob Vaneker

Pagina 3

Spotlight on Artikel: Rob Vaneker

Pagina 5

Vietnam oorlogArtikel: Rob Vaneker

Pagina 19

Home from the war: Vietnam en PTSS

Artikel: Frank HermansPagina 24

Huzaren van Boreel vierden een feestje

Artikel: Rob VanekerPagina 29

Boeken tip en tijdschriftenVan de maand

Pagina 32

AdvertentiesPagina 33

Redactie team:

Hoofdredacteur: Rob Vaneker Redactie/layout/opmaak: Rob VanekerAdvertenties: © 2013 designbureau Neerbeek Uitgave: © 2013 designbureau NeerbeekEmail adres redactie en advertenties:aalst550@planet .nl

Opgericht per 1 augustus 2013

3

L I B A N O N : H E Z B O L L A l o k t B e l g i s c h e t r o e p e n i n h i n d e r l a a g .N a d a t e e r d e r a l e e n I t a l i a a n s e e n k o r t d a a r n a e e n F i n s e V N -p a t r o u i l l e d o o r H e z b o l l a h a a n h a n g e r s b e r o o f d w e r d e n v a n h u n f o t o m a t e r i a a l i n L i b a n o n w a r e n d r i e w e k e n g e l e d e n , o p e e n z a t e r d a g d e B e l g i s c h e t r o e p e n a a n d e b e u r t . D e B e l g i s c h e b l a u w h e l m e n w e r d e n i n e e n h i n d e r l a a g g e l o k t , z e w e r d e n p l o t s e l i n g g e c o n f r o n t e e r d m e t v o e r t u i g e n d i e h u n d o o r g a n g b l o k k e e r d e n e n m o e s t e n d e g e h e u g e n k a a r t v a n h u n f o t o t o e s t e l i n l e v e r e n . M i n i s t e r P i e t e r D e C r e m r e a g e e r d e v e r b a a s d e n z e i n i e t o p d e h o o g t e t e z i j n v a n h e t v o o r v a l .

Dat deze actie door “gewone” dorpelingen werd u i t g e v o e r d , z o a l s d e B e l g i s c h e k r a n t e n schreven, is volgens bronnen die Joods Actueel kon raadplegen niet juist.

België heeft in het gebied een honderdtal blauwhelmen gestationeerd die hoofdzakelijk actief zijn bij het ontmijnen van de blauwe lijn, dat is de grens die de VN instelde na de oorlog tussen Israël en Libanon in 2000.

Belgische soldaten zijn reeds sinds 2006 in het gebied actief

* D e t e r r e u r o r g a n i s a t i e Hezbollah probeert sinds de b o m b a r d e m e n t e n o p e e n t r a n s p o r t v a n R u s s i s c h e wapens vorige maand  haar greep op het zu iden van Libanon te versterken door e n e r z i j d s d o r p e n o m t e vormen to t gevechtszones m a a r n u d u s o o k d o o r gerichte acties tegen de VN strijdkrachten in het gebied. Het is duidelijk dat Hezbollah geen pottenkijkers duldt nu e e n w a p e n l e v e r i n g m e t chemische wapens vanu i t Syrië tot de mogelijkheden behoort.

De VN vredesmacht heeft met resolutie 1701 het mandaat om de Hezbollah milities te ontwapenen en te voorkomen d a t e r w a p e n s w o r d e n b i n n e n g e s m o k k e l d . D a a r komt niet veel van in huis, bij o n t m o e t i n g e n m e t d e terroristen maken de “Peace keepers’ snel een ommetje. In de praktijk betekent dat dat de terroristen inmiddels naar schatting 60.000 raketten in hun bezit kregen waarvan de meeste het zuiden van Israël k u n n e n b e r e i k e n e n s o m m i g e n e e n r e i k w i j d t e hebben tot aan Eilat.

E e n a a n t a l n a t i o n a l e reger ingen in Europa, waaronder de Belgische, w e i g e r e n n o g s t e e d s Hezbollah op de lijst van t e r reu ro rgan i sa t i es t e plaatsen. Het argument daarvoor is onder meer dat het niet het juiste moment is om dat te doen.

Nadat onderzoek uitwees dat Hezbo l l ah vo r ig j aa r een bomaanslag pleegde op een b u s t o e r i s t e n a a n d e luchthaven  in Bulgarije is deze houding onbegrijpelijk. M in is te r van Bu i ten landse Zaken, Didier Reynders, wil h i e r o v e r n i e t a l l e e n e e n s t a n d p u n t i n n e m e n m a a r w a c h t o p e e n E u r o p e s e consensus.

J o s é M a r i a A z n a r , d e voormalige Spaanse premier haalde fel uit naar deze lakse houding: “Hezbollah is niet de partij van God, het is de partij van de terreur en moet ook zo behandeld worden. Ook Lord Tr imble, Nobelpr i jswinnaar voor de Vrede, sloot zich bij deze reactie aan en schreef v o r i g e w e e k  i n e e n opiniestuk in de Times:

“Hezbollah is already present and active on European soil; i t s i l l e g a l a c t i v i t i e s a n d networks cover the continent. It has shown that it is willing to strike in Europe. That is why European governments must move now to stigmatise Hezbollah and its activities, vision and goals”.

Bronnen: Internet

http://www.un.org

http://www.mil.be

4

José Maria Aznar

Lord Trimble, Nobelprijswinnaar

DIT T YPE VAARTUIG ZOU SPOEDIG HET STRATEGISCHE DENKEN OVER DE INZET VAN DE MARINE IN VREDES- EN OORLOGSTIJD ONGEKEND VERANDEREN.D e i m p l i c a t i e s v a n d e z e m o d e r n e onde rzeebo ten me t ba l l i s t i sche rake t t en n o o p t e n z o w e l o o s t a l s w e s t h a a r marinestrategie te heroverwegen en op zoek te gaan naar een passend antwoord op het toenemende gevaar van de SSBN-vloot. Door e e n g r o o t s c h a l i g v l o o t p r o g r a m m a e n voortschri jdende modernisering trachtte de Sovjet marine in de jaren zestig en zeventig de Westerse SSBN-dreiging zo veel mogelijk het hoofd te bieden. Bovendien groeide zij hiermee uit tot een geduchte tegenstander die de maritieme dominantie (command of the Sea ) van het westen op de wereldzeeën steeds nadrukkelijker begon uit te dagen. Als reactie o p d e S o v j e t m a r i t i e m e o n t w i k k e l i n g e n introduceerde de U.S. Navy in 1981 een nieuwe strategische koers. Deze Maritime Strategy hee f t i n s t r a teg i sch opz ich t he t l aa t s te decennium van de Koude Oorlog op zee bepaald.

De vlootopbouw van de Sovjetunie

Na 1945 herstelden de zeestrijdkrachten van de Sovjetunie zich maar langzaam van de tijdens de oorlogsjaren geleden verliezen. Als gevolg hiervan volgde de Rode vloot eind jaren veertig hoofdzakelijk een defensieve strategie,

die zich primair richtte op het tegenhouden van Amerikaanse en Britse aanvallen vanuit zee op de Sovjetunie zelf. Hiermee trachtte Stalin een mogelijk offensief van de Amerikaanse vloot afdoende tegen te gaan, opdat de eigen land- en luchtstrijdkrachten het gevecht naar de vijand zouden brengen.

Met de dood van Stalin in 1953 kwam er een eind aan dit beleid. Partijleider Chroestjov, die Sergej Gorsjkov als admiraal van de Sovjetunie marine aanwees, begon een geheel andere koers voor de Rode vloot uit te zetten. In een poging de Sovjetunie in een meer economische gel i jkwaardige posi t ie met het westen te k r i j g e n , s t a r t t e G o r s j k o v e e n n i e u w v l o o t p r o g r a m m a b e s t a a n d e u i t e e n ‘ evenw ich t ige v l oo t ’ van onderzeebo ten , v l i e g k a m p s c h e p e n e n s l a g k r u i s e r s . D e motivatie hiervoor was de opbouw van een m o d e r n e o c e a a n g a a n d e z e e m a c h t d i e w e r e l d w i j d z o u k u n n e n o p e r e r e n . D e z e beweegreden werd nog eens versterkt door het feit dat de Sovjet marine tijdens de Cuba crisis in 1962 de Amerikaanse maritieme blokkade r o n d o m h e t e i l a n d n i e t h a d w e t e n t e d o o r b r e k e n e n a l s g e v o l g h i e r v a n e e n gevoelige nederlaag had geleden. Zodoende k o n v o l g e n s G o r s j k o v a l l e e n m e t e e n evenw ich t ige oceaan waa rd ige v l oo t de Amerikaanse maritieme dominantie doeltreffend worden geslecht. In vredestijd was het doel van deze nieuwe vloot vooral het vergaren van economische en politieke steun van bevriende of satellietstaten waar ook ter wereld.

5

MARITIEM STRATEGISCHE HEROVERWEGINGEN IN OOST EN WEST

IN DE LOOP VAN DE KOUDE OORLOG DRUKTEN NUCLEAIRE WAPENS STEEDS NADRUKKELIJKER EEN STEMPEL OP DE MILITAIRE STRATEGIE VAN ZOWEL OOST ALS WEST. KERNWAPENS KREGEN ZODOENDE EEN PROMINENTE PLAATS IN DE DEFENSIE-INSPANNINGEN VAN ZOWEL DE VERENIGDE STATEN ALS DE SOVJETUNIE. OP ZEE VOND EEN SOORTGELIJKE ONTWIKKELING PLAATS. NADAT IN 1954 DE EERSTE OP KERNENERGIE AANGEDREVEN ONDERZEEBOOT NAUTILUS AAN DE AMERIKAANSE VLOOTSTERKTE WAS TOEGEVOEGD, WERD HET VANAF EIND JAREN VIJFTIG OOK MOGELIJK BALLISTISCHE RAKETTEN OP ONDERZEEBOTEN TE PLAATSEN. HET CONCEPT VAN DE NUCLEAIR AANGEDREVEN STRATEGISCHE RAKET-ONDERZEEBOOT (SSBN) WAS GEBOREN.

SPOTLIGHT ON............

Ook een groot aantal moderne kernonderzeeboten, zoals de Charlie, Yankee, en Victor klasse, werd hoofdzakelijk bij de Noordelijke en Pacific vloot in dienst genomen. Voor het westen betekende dit dat de Sovjetmarine in staat kon worden geacht de maritieme belangen niet alleen op de Atlantische Oceaan maar wereldwijd te bedreigen, met inbegrip van de vitale olieroutes in de Indische Oceaan en de Perzische Golf. Als gevolg van deze maritieme expansie werd de Sovjetunie in de jaren zeventig door een groot aantal deskundigen beschouwd als een Global naval power, die bovendien haar vloot steeds meer begon te gebruiken als diplomatiek instrument voor de vergaring van politieke steun en invloed in de Derde Wereld. Daar het groeiend aantal schepen nam ook de diversiteit aan taken, mogelijkheden en operaties die de marine kon ondernemen aanzienlijk toe, evenals de

geoefendheid van het personeel. De wereldwijde Okean oefeningen zijn hiervan een duidelijk voorbeeld. Door het uitvoeren van deze grootschalige en complexe manoeuvres leek de Sovjet zeemacht, in de ogen van een aantal analytici, het vermogen te bezitten het westen met een uitgebreid scala aan conventionele middelen te kunnen verslaan. Als gevolg van de toename in omvang, actieradius, taken en maritieme capaciteiten groeide de Sovjetunie halverwege de jaren zeventig uit tot een volwaardige blue water Navy. Met andere woorden: ‘de Rode vloot was gereed om naar zee te gaan’ Niet alleen de aantallen schepen en de diversiteit aan capaciteiten van de zeestrijdkrachten namen drastisch toe. De Sovjetmarine onderging in de jaren zeventig ook een uitgebreid moderniseringsprogramma waarbij een aantal nieuwe wapensystemen en platformen in gebruik werden genomen.

Hoewel de vlootopbouw van de Sovjetunie al vanaf de jaren zestig een belangrijke maritieme dreiging voor het westen en voor de Verenigde Staten in het bijzonder vormde, had deze expansie haar apotheose halverwege de jaren zeventig. Dit is onder andere goed te zien aan de voltooiing van nieuwe scheepsklassen en geavanceerd materieel zoals de nucleair aangedreven slagkruisers van de Kirov -klasse en de vliegtuig dragende kruisers van de Kiev klasse.

6

Het Amerikaanse vliegkampschip USS America in een Noors fjord tijdens de NAVO-oefening ‘Ocean Safari’ in 1985. Deze vliegkampschepen vormden het toonbeeld van de forward defense op de Noordflank zoals beschreven in Watkins’ strategie

7

Een belangrijke ontwikkeling die tevens een keerpunt vormde in het maritiem strategisch denken, was de introductie van de Delta klasse onderzeeboot (SSBN), die vanaf 1971 zestien ballistische raketten van het (nieuwe) type SS N-8 aan boord had. Dit draagraket type was door zijn grote bereik als eerste Submerged Launched Ballistic Missile (SLBM) in staat het vasteland van de Verenigde Staten te treffen vanuit de territoriale wateren van de Sovjetunie, ver weg van de Westerse barrière linies in het Atlantisch zeegebied.

Vooral Washington volgde met de nodige bezorgdheid de ontwikkelingen van de Rode vloot, en vooral waar deze in vergelijking tot de e i g e n z e e s t r i j d k r a c h t e n s t o n d . N a d e Vietnamoorlog genoten de Verenigde Staten zowel in eigen land als in het buitenland maar weinig aanzien. Door dit conflict was het land i n te rna t i onaa l aanmerke l i j k i n d i sk red ie t gebracht, terwijl de Sovjetunie daarentegen een aantal politieke successen wist te boeken, in het bijzonder in Derde Wereldlanden zoals Vietnam, Ethiopië, Angola en Libië. Ook was het budget van de Amerikaanse strijdkrachten na Vietnam drastisch geslonken. Bovendien bestond er binnen de U.S. Navy geen duidelijke langetermijnplanning of visie. Niet alleen de

maritieme expansie van Moskou, ook deze zorgelijke (militaire) uitgangspositie bracht de Amerikaanse marine eind jaren zeventig tot het besef haar plannen te heroverwegen.

Delta Klasse Onderzeeboot SSBN

Admiral Ushakov (ex-Kirov), lead ship of the class.

SSN-8 Missile

De Amerikaanse discussie over de strategie, taken, intent ies en doelstel l ingen die ten grondslag lagen aan de opbouw van de Rode vloot, werd in de jaren zeventig gekenmerkt door een tweetal ‘scholen’ van anal isten. O m s t r e e k s 1 9 7 0 w e r d d i t d e n k e n n o g gedomineerd door de school van ‘traditionele’ ana l i s ten . Z i j s te lden dat voorgenoemde v l o o t o p b o u w h e t g e v o l g w a s v a n d e strategische doelstell ing van Moskou deze zeemacht bij een conflict met de NAVO in te zetten tegen westerse maritieme aanvoerlijnen op de Atlantische Oceaan. Deze offensieve o p e r a t i e s t e g e n d e S e a L i n e s o f Communications (SLOCS) van de NAVO werden zo gezien als de belangrijkste taak van de Sovjet marine oorlogstijd Deze analyse was s te rk gebaseerd op een ‘m i r ro r - imaging ’ percept ie da t de Sov je tmar ine ge l i j k de Westerse zeestrijdkrachten naar een command of the sea zou streven. Volgens tegenstanders v a n d e z e v i s i e , z o a l s d e A m e r i k a a n s e inlichtingendeskundigen Christopher Ford en David Rosenberg, bereidde de U.S. Navy zich hiermee te veel voor op een vorige oorlog. ‘Most importantly, the existence of a blue water Soviet navy seemed to emphasize, in American minds, the capabil i ty for peacetime power projection and the capability for wartime attack on U.S. and Western naval forces and Sea-Lines of Communications. Americans tented to view the new Soviet naval capabilities in terms of refighting World War II’

De t rad i t i one le beschouw ing benadruk te v o l g e n s d e z e c r i t i c i t e v e n s z o g e h e t e n ‘defensieve barrière operaties’ bij bepaalde geografische locaties (choke points) die de S o v j e t m a r i n e d e v r i j e t o e g a n g t o t d e w e r e l d z e e ë n k o n d e n o n t z e g g e n . D e belangri jkste barr ière was het Greenland-Iceland-United Kingdom-gap (GIUK-gap), waar door een maritieme ‘Maginotlinie’ de aanval van

S o v j e t - o n d e r z e e b o t e n m o e s t w o r d e n opgevangen. Hiertoe waren op dit punt de d i v e r s e N A V O - o n d e r z e e b o o t b e s t r i j d i n g s m i d d e l e n s a m e n g e t r o k k e n . Desondanks werd het duidelijk dat door de eerder genoemde ontwikkelingen betreffende rakettechnologie en de actieradius van de SSN-8 deze analyse steeds minder opging voor een accurate beschrijving van het optreden van de Sovjetmarine in een conflictsituatie met het westen.

In de loop van de jaren zeventig kreeg een tweede school van analisten zodoende steeds nadrukkelijker de overhand in het Amerikaanse denken over de Rode vloot . Deze groep analisten baseerde zich allereerst op de studie van Robert W. Herrick, die al in 1968 betoogde dat de maritieme Sovjet strategie in essentie d e f e n s i e f w a s e n z i c h r i c h t t e o p d e instandhouding van een nucleaire second strike capability. In het boek Military Objectives in Soviet Foreign Pol icy onderschr i j f t auteur Michael MccGwire de these van Herrick.

8

Veranderingen in het Amerikaanse maritiem strategisch denken Voordat de U.S. Navy haar strategie kon (her)definiëren, diende ze allereerst de maritieme uitgangspunten van de potentiële tegenstander te analyseren.

Eerstgenoemde gaat hierin zelfs verder door vanuit een territoriale focus te stellen dat de Sovjet vloot tijdens een oorlog met het Noord-Atlantisch bondgenootschap, veel meer waarde zou hechten aan haar strategische reserve dan door anderen werd aangenomen.Vo lgens MccGwire was het maritieme hoofddoel van Moskou er primair op gericht haar te allen tijde te voorzien van een stabiele strategische nucleaire slagkracht ter zee. Met de nieuwe Del ta k lasse onderzeeboten beoogde het Kremlin dan ook zowel maximale afschrikking te garanderen, evenals de SSBN-vloot op deze wijze de meeste invloed op het strijdverloop te laten uitoefenen. Gorsjkov’s zeemacht zou aldus MccGwire in oorlogstijd zodoende enkel de bescherming en het behoud van deze nucleaire slagkracht en de verdediging van het moederland tegen Westerse agressie voor ogen hebben.

D e i n d e j a r e n z e v e n t i g o p g e b o u w d e ‘ h a r m o n i s c h e v l o o t ’ b r a c h t v o l g e n s d e Nederlandse militair historicus Ger Teitler ook g e e n v e r a n d e r i n g i n h e t d e f e n s i e v e grondpatroon van de Sovjet marine. Hoewel een dergelijke uitgebalanceerde zeemacht in vredest i jd een hele reeks van taken kon uitoefenen, zou deze in geval van oorlog worden geo f fe rd aan he t : ‘ rechts t reeks beveiligen van het grondgebied van de staat, door het maritiem vergrendelen van de eigen gebieden voor de nadering van vijandelijke eskaders met alle middelen die de Sovjetunie ter beschikking staan’.

Al met al was er in de jaren zeventig een aantal belangrijke (maritieme) ontwikkelingen in zowel oost als west te bemerken die aan de wieg van de Mar i t ime St ra tegy s tonden. A l le reers t betekende de grootschalige vlootopbouw van de Sovjet marine dat zij beter in staat was de Amerikaanse dominantie ter zee uit te dagen. Het westen bestempelde de Sovjetunie in de jaren zeventig dan ook als een Global naval

power. Dit beeld werd nog eens versterkt door een verruiming van taken en het gegeven dat de Rode vloot op technologisch gebied een u i tgebre ide modern iser ing onderg ing. De i n d i e n s t s t e l l i n g v a n d e D e l t a k l a s s e onderzeeboot met haar SSN8 bal l is t ische raketten gold daarbij als de belangri jkste ontwikkeling. De technologische beoordeling van de Sov je tv loo t a ls gevo lg van haar e x p a n s i e v o r m d e d a n o o k h e t e e r s t e u i tgangspunt voor de verander ing in het strategisch denken die ui teindel i jk tot de Maritime Strategy zou leiden.

Desa ln ie t temin b lee f de ra t i o ach te r de maritieme expansie van een continentale macht als de Sovjetunie vooral in de Verenigde Staten onderwerp van discussie. In eerste instantie domineerden de tradit ionele anal isten het debat. Zij veronderstelden dat Moskou haar vloot in oorlogstijd offensief tegen de Westerse SLOCS zou inzetten. Echter, door nieuwe inzichten zoals bepaalde passages uit de p u b l i c a t i e s v a n G o r s j k o v , e v e n a l s h e t in l icht ingenwerk van het CNA, ver loor de tradit ionele zienswijze aan overtuiging. De verkregen gegevens wezen namelijk uit dat de Sovjet marine defensief was ingesteld. Deze zeestrijdkrachten bleken veeleer primair gericht op de bescherming van hun SSBN-vloot in beschermde ‘maritieme bastions’ vlakbij de eigen kust te zijn, met het behoud van de (tweede) nucleaire slagkracht als hoogste p r i o r i t e i t . D e i n l i c h t i n g e n v a n h e t C N A veroorzaakten in het bijzonder de Verenigde Staten een ommekeer in het denken over de maritieme Sovjet strategie. De uit dit denken voortgekomen bastion concept werd zodoende het tweede uitgangspunt in de ontwikkeling van de Maritime Strategy.

9

De onde rkende doc t r i ne van ‘ma r i t i eme bastions’, gericht op het achter de hand houden en beschermen van de SSBN-vloot als een strategische reserve, in plaats van het verstoren van de SLOCS, dat slechts als een quartaire missie gold van de Rode vloot, had ingrijpende gevolgen voor het militair maritieme denken. Daarbij werden de Sovjets min of meer tot een defensieve strategie gedwongen door g e o g r a f i s c h e b e p e r k i n g e n , e v e n a l s d e technisch hoogstaande westerse onderzeeboot bestrijding capaciteit.

D e s o n d a n k s w a r e n d e A m e r i k a a n s e zeestrijdkrachten halverwege de jaren zeventig alles behalve voorbereid op het tegengaan van deze bastion strategie. Het land kende na de V i e t n a m o o r l o g s t r u c t u r e e l e e n k r i m p e n d defensie budget. Het was onder meer dankzij admiraal Hayward dat het ti j gekeerd kon worden. Met zijn Sea Strike plan en Sea Plan 2000 zocht de admi raa l een man ier om enerzijds de vloot offensief gericht tegen de bastions in te zetten, en anderzijds een einde te maken aan de terugloop van conventionele middelen. Tevens voorzag hij de U.S. Navy

zodoende van een nieuw vlootplan waarin het accent lag op de planning van nieuwe n u c l e a i r e a a n v a l s o n d e r z e e b o t e n e n vliegkampschepen. De beide plannen van admiraal Hayward en het Naval War College kunnen dan ook gezien worden als de derde en wellicht belangrijkste ontwikkeling richting de Maritime Strategy, zoals die door de regering Reagan in 1981 werd toegepast.

Op deze wijze trachtte de U.S. Navy de heerschappij ter zee snel te bevechten, door in het geval van oorlog direct het init iatief te gri jpen en operaties uit te v o e r e n i n d e z w a a r v e r d e d i g d e t h u i s w a t e r e n v a n d e S o v j e t u n i e . D e

belangrijkste vooronderstelling was daarbij de gedachte dat de Sovjet marine in een oorlog met het Westen niet zou uitzwermen over de wereldzeeën, maar door het waarborgen van de reserve nuc lea i re s lagkracht en deze te beschermen in ‘maritieme bastions’, thuis zou blijven.

10

Links boven een ‘artist impression’ van een maritiem bastion waarin een Delta klasse onderzeeboot haar SS-N8 SLBM lanceert. De wateren onder en nabij het poolijs vormden in de ja ren zevent ig en tacht ig een beschut o p e r a t i e g e b i e d v o o r d e s t r a t e g i s c h e onderzeeboten van de Sovjetunie

11

DE MARITIME STRATEGIE EN DE KONINKLIJKE MARINE Met deze woorden beschreef minister van Defensie J. de Ruiter in de Defensienota van 1984 dat de adequate verdediging van de NAVO-Noordflank ook voor Nederland een grote waarde had. De Koninklijke Marine (KM) werd internationaal, vooral door haar ervaring op onderzeeboot bestrijding gebied, als één van de belangrijkste zeemachten binnen de NAVO gezien. Vooral de bescherming van de overzeese aanvoerlijnen tegen Sovjet-onderzeeboten beschouwde de KM als haar kerntaak. Wat deze taakstelling brachten in de jaren tachtig was meestal geen grote verandering.

Er is evenwel een aantal andere aspecten van de Maritime Strategy in het bovenstaande citaat terug te vinden, die wel op veranderingen binnen de hoofdtaak van de KM wijzen. Zoals de nadruk op de beheersing van de Noorse Zee in plaats van de oost Atlantische Oceaan, het streven naar een geïntegreerde strategische en operationele samenwerking met andere krijgsmachtdelen en, vrij vertaald, het voornemen de Rode vloot in haar thuiswateren op te sluiten en haar zo de toegang tot de wereldzeeën te ontzeggen. Voor de Nederlandse zeestrijdkrachten betekende deze nadruk op vooruitgeschoven operaties op de Noordflank een aantal wijzigingen in de (bondgenootschappelijke) taakuitvoering. Niet alleen op operationeel gebied werd de KM in de jaren tachtig met veranderingen geconfronteerd.

!

Door beheersing van de Noorse Zee zouden de NAVO landen in geval van een conflict de zeestrijdkrachten van de Sovjetunie de toegang tot de Atlantische Oceaan moeten ontzeggen. Daarnaast is het nodig in samenwerking met de land- en luchtstrijdkrachten het gehele noordelijke gebied te beschermen om te voorkomen dat de Russische vloot de Noordzee en het Kanaal kan bereiken.Bron:Defensie nota 1984-1993

De denkbeeldige lijn tussen Groenland, IJsland en het Verenigd Koninkrijk vormde het GIUK-gap, alwaar de Sovjet-onderzeeboten moesten worden opgevangen voordat ze de Atlantische Oceaan konden bereiken

Tevens m.b.t. planning, (materieel)beleid en behoeftestelling trad een aantal belangrijke w i j z ingen op, d ie he t gevo lg waren van kostenoverschrijdingen bij de aanbouw van de Walrus-klasse onderzeeboten en de financiële malaise in de scheepsbouw. Voorts werden de ja ren tacht ig voor de mar ine n ie t a l leen gekenmerkt door financiële tekorten, maar door een verregaande politieke bemoeienis op de planning van de zeemacht. Di t gebeurde

allemaal in een periode waarin de Sovjet marine op het toppunt van haar maritieme macht was e n d e o m v a n g v a n d e A m e r i k a a n s e zeestrijdkrachten sterk toenam, naar aanleiding v a n h e t d o o r d e r e g e r i n g R e a g a n aangekondigde ‘600 Schepen Plan’

DE SITUATIE IN NEDERLAND In de jaren zeventig was ook Nederland, politiek gezien, een voorstander van een defensieve opstelling bij het GIUK-gap. In de Defensienota 1974 werd bijvoorbeeld de oost Atlantische Oceaan tot belangrijkste operatieterrein voor de Koninklijke Marine bestempeld, waarbij de oppervlakteschepen de kern van de zeestrijdkrachten vormden. Ook het belang van een tijdige afsluiting van de zee-engtes als beste wapen tegen de opstomende Rode vloot werd cruciaal geacht. De Defensienota 1974 was echter vooral geschreven met het oog op bezuinigen en kostenbesparing. De nadruk kwam te liggen op kwaliteit boven kwantiteit en

een reductie van het conventionele maritieme materieel was het gevolg. Eerder al was de Commissie Van Rijckevorsel in 1972 van oordeel geweest dat streven naar een verdeling van defensietaken tussen de bondgenoten, een meer doelmatig en zuinig gebruik van de beschikbare middelen tot stand kon brengen. Derhalve kenmerkten de jaren zeventig zich bovenal door korten in de materieel eisen van de Koninklijke Marine. Het eenzijdig uit dienst stellen van de geleide wapen kruiser Hr.Ms. De Zeven Provinciën, twee onderzeebootjagers van de Holland klasse, één Breguet SP-13A Atlantic en twee Lockheed P-2 Neptune marine patrouillevliegtuigen zorgden ervoor dat de KM betreft haar taakuitvoering binnen de NAVO ernstig op haar eigen eisen achterop raakte.

12

Vanaf linksboven tot rechtsonder:Lockheed PV 2 NeptuneBrequet SP 13 AtlanticHr.Ms Zeven Provinciën

Als gevolg van deze situatie groeide bij de Nederlandse zeemacht vanaf het einde van de j a r e n z e v e n t i g i n t o e n e m e n d e m a t e bezorgdheid over de eigen tekortkomingen, de groeiende capaciteiten van de Rode vloot en de doeltreffendheid van de NAVO-strategie hiertegen. In de eerste plaats werd deze discussie vooral intern binnen de marine gevoerd. Een belangri jke aanzet hiervoor v o r m d e n d e j a a r l i j k s e P i e t e r s b e r g conferenties. Gedurende deze bijeenkomsten werd het (toekomstig) marinebeleid uitgebreid beschouwd. In 1977 kwamen de aanwezigen t o t d e c o n c l u s i e d a t d e t o e n m a l i g e m a r i n e p l a n n e n , v l o o t s a m e n s t e l l i n g e n financiële ruimte te weinig rekening hielden m e t z o w e l d e k w a n t i t a t i e v e e v e n a l s kwalitatieve groei van de Sovjet-marine.De conferentie deed de Admiraliteitsraad dan ook de aanbeveling dat voor de primaire taak van oor logsvoorkoming door a fschr ikk ing, de geloofwaardigheid van afschrikking van het a l l e r g r o o t s t e b e l a n g w a s . D e z e geloofwaardigheid kon echter alleen worden b e r e i k t i n d i e n e r n a a s t e e n bondgenoo tschappe l i j ke eensgez indhe id tevens een duidelijk waarneembare fysieke kracht op zee werd gedemonstreerd.Niet alleen tijdens deze conferentie werd er gepleit voor een offensieve maritieme aanwezigheid op de Noordflank, ook binnen de Marinestaf waren zulke geluiden hoorbaar. Vooral de nota ‘Betrokkenheid bij het Noordse gebied’ van de toenmalige Souschef Plannen, commandeur C.H.E. Brainich von Brainich-Felth, is hier van e e n b e l a n g r i j k v o o r b e e l d . I n 1 9 8 0 waarschuwde de commandeur dat het bezit v a n n o o r d N o o r w e g e n d o o r d e S o v j e t -zeestrijdkrachten niet alleen de Noordelijke v loot , waar in 70% van hun s t ra tegische onderzeeboten waren geconcentreerd, zou beschermen, maar ook da t he t K reml in zodoende steunpunten zou worden verschaft die dichter bij de Atlantische Oceaan lagen,

en daarmee bij de SLOCS. Het bezit van ( N o o r d - ) N o o r w e g e n z a g h i j a l s e e n voorwaarde voor Moskou om haar Noordelijke v l o o t t e o n t p l o o i e n . E e n a d e q u a a t bondgenootschappelijk antwoord lag volgens Brainich von Brainich-Felth voornamelijk bij de directe verdediging van Noorwegen door mariniers als een ‘immediate reaction force’.

Ook Bevelhebber der Zeestrijdkrachten vice-admiraal J.H.B. Hulshof concludeerde in 1984 in een risico- en dreiging analyse dat er gerede twijfel bestond of de NAVO de dreiging bij het groeiende Sovjet vloot- en amfibisch potentieel nog langer het hoofd kon bieden. Volgens Hulshof moesten er meer middelen voor het Noorse gebied ter beschikk ing komen, teneinde Moskou het bezit van de k u s t e n v a n n o o r d N o o r w e g e n t e ontzeggen.Eveneens wees hij erop dat met het principe van forward defense in de Noorse z e e , e n d a a r m e e d e c o n t r o l e v a n d i t zeegebied, de Sovjet Oostzee vloot belet werd zich bij de Noordelijke vloot te voegen. De KM onderkende daarmee het belang van de Noo rse Zee en g ing z i ch s teeds mee r toeleggen op de aspecten van onderzeeboot bestrijding, luchtverdediging en amfibische onders teun ing in d i t spec i f ieke geb ied .

13

Hr.Ms.Zwaardvis in Noorse wateren, 1985. De Nederlandse onderzeeboten leverden een belangrijke bijdrage aan de forward defense van de NAVO-Noordflank in de jaren tachtig.

Door de eerdergenoemde veranderingen in het strategisch denken van het bondgenootschap voltrok zich een aantal wijzigingen in de inzet van de zeestrijdkrachten. De nadruk kwam nu te liggen op een voorwaartse verdediging in een noordelijk gelegen operatiegebied en een geloofwaardige afschrikking door maritieme presentie. Zowel voor het Korps Mariniers, de Onderzeedienst, de Marine Luchtvaartdienst, evenals de Groep Escorte schepen bracht het Concept of Maritime Operations een aantal w i j z ig ingen in hun ( in te rna t iona le ) inze t , omvang en taken teweeg. Zoals al eerder genoemd gold de amfibische oorlogvoering als één van de belangrijkste onderdelen van de Maritime Strategy. Voor het Korps Mariniers betrof de bescherming van (Noord)-Noorwegen haar internationale kerntaak, waarbij nauw met de Britse Royal Marines in het UK/NL Landing

Force werd samengewerkt. Voor de UK/NL L a n d i n g F o r c e , d i e o n g e v e e r u i t 6 0 0 0 manschappen bestond, leverde de KM een a m f i b i s c h e g e v e c h t s g r o e p e n e e n onafhankelijke compagnie (Whiskey), waarmee d e N e d e r l a n d s e i n b r e n g e e n t o t a l e o o r l o g s s t e r k t e v a n o n g e v e e r 1 0 5 0 m a n bedroeg. Wel waren de Nederlandse mariniers afhankelijk van Britse sea-lift-schepen, evenals air- l i f t-helikopters die hen overzee konden verplaatsen. Deze taak van de mar in iers vormde de eerste Nederlandse bijdrage op de Noordflank en aan het NAVO Concept of Maritime Operations. Hoewel het Korps al voor de opkomst van de Maritime Strategy op de Noordflank actief was, bevestigden Watkins’ plannen het belang van deze taak en boden zij de Nederlandse mariniers een gefundeerde onderbouwing voor hun optreden in noord Noorwegen.

T A K E N E N O M V A N G V A N D E N E D E R L A N D S E Z E E S T R I J D K R A C H T E N I N D E J A R E N T A C H T I G De structuur en omvang van de KM was gericht op bondgenootschappeli jke taken in cr is is - en oorlogsomstandigheden. Deze taken konden slechts worden uitgevoerd met middelen die een geloofwaardige gevechtskracht op zee brachten. Voor een beter begrip van de invloed van de Maritime Strategy is het relevant aandacht te besteden aan de operationele taken die de Nederlandse zeestrijdkrachten in de jaren tachtig in NAVO-verband moesten uitvoeren.

14

Zoals gezegd verschafte CONMAROPS het Korps Mariniers niet alleen een bestaansreden, maar gaf ze het bondgenootschap ook een strategisch kader om met een vroegtijdige ‘force in place’ op de Noordflank, Moskou af te schrikken.

Een tweede Nederlandse maritieme eenheid waar de Maritime Strategy een weerslag op had, was de Onderzeedienst. Onderzeeboten waren in conflictsituaties bij uitstek geschikt voor voorwaartse verdediging tegen vijandelijke onderzeeboten en oppervlakteschepen.In de j a r e n t a c h t i g d i e n d e n N e d e r l a n d s e onderzeeboten, in het geval van oorlog, deel te nemen aan ope ra t i es wegens mar i t i eme campagnes van de NAVO (CONMAROPS) onder het Operational Command van SACLANT. De onderzeeboten kenden zodoende een prominente plek in marit ieme (sea-control) o p e r a t i e s i n d e N o o r s e Z e e e n N o o r d -Atlantische Oceaan.

In v redest i jd hadden onderzeeboten een belangrijke surveillance taak ten opzichte van de Sovjet marine en droegen zij bij aan de a l g e h e l e m a r i t i e m e a f s c h r i k k i n g . D e Onderzeedienst werkte nauw samen met de Royal Navy en had haar oor logsbasis in Fas lane. Hierdoor waren de Neder landse onderzeeboten in staat in een relatief korte tijd n a b i j d e N o o r d f l a n k t e o p e r e r e n . O o k patrouilleerden Nederlandse onderzeeboten, in nauwe samenwerk ing me t de B r i t t en en Amerikanen, meestal voor het verzamelen van inlichtingen, in de Barentszzee. Doordat de U.S N a v y g e e n e i g e n d i e s e l e l e k t r i s c h e onderzeeboten meer bezat, leverden de Royal Navy en de KM in het derde onderzeeboot squadron een voorname bi jdrage aan de westerse inlichtingenvergaring in de nabijheid van de Sovjet vloot.

Desondanks voorzagen Watkins’ plannen erin d a t i n e e n c o n f l i c t s i t u a t i e d e m e e s t vooruitgeschoven operaties, zoals die onder het poolijs, voorbehouden bleven aan nucleair

aangedreven aanvalsonderzeeboten. Verder moet, net als bij het Korps Mariniers, ook hier worden opgemerkt dat een groot aantal taken van de Onderzeedienst in de Noord-Atlantische Oceaan ook al voor de komst van de Maritime Strategy of CONMAROPS werd uitgevoerd. N i e t t e m i n h a d d e n d i e s e l e l e k t r i s c h e onderzeeboten geen plek in de voorhoede van het warfighting-aspect van Watkins’ strategie, waardoor de invloed van de Nederlandse onderzeeboten in di t scenar io ui te indel i jk beperkt zou zijn gebleven.

Een derde Nederlandse marine eenheid waarop de Maritime Strategy invloed had, was de Marine Luchtvaartdienst. Ter vervanging van de Neptune marine patrouillevliegtuigen werden vanaf 1982 dertien, door de KM felbegeerde, Lockheed P-3C Orions in dienst gesteld. Bovendien had de MLD vanaf 16 januari 1984 permanent een toestel op de NAVO-vliegbasis te Kef lav ik ( IJs land) gestat ioneerd. Deze Nederlandse Orion was geheel geïntegreerd in het Amerikaanse v l iegschema, waarbi j ze in tens ie f met de Or ions van Unc le Sam samenwerkte.

15

Een Nederlandse P-3C Orion van de MLD op het Naval Air Station (NAS) Keflavik in IJsland. Vanaf 1984 had de KM permanent een toestel op deze NAVO-basis gereed staan.

16

In een bilateraal Memorandum of Understanding (MOU) waren Bevelhebber der Zeestrijdkrachten vice-admiraal Hulshof en admiraal Watkins deze detachering overeen gekomen. De U.S. Navy formuleerde de rol van het Nederlandse marine patroui l levl iegtuig als volgt: ‘This MOU is formulated to provide for bi lateral (NL-US) dissemination of surveillance data and to permit joint operations by MPA staging from Kevlavik under OPCON of Commander Iceland Sector A n t i S u b m a r i n e W a r f a r e G r o u p i n t h e prosecution of Soviet targets of interest as designated by Commander in Chief Atlantic Fleet. Dit samenwerkingsverband op IJsland leverde de Nederlandse Orion bemanningen n iet a l leen de gelegenheid hun tact ische onderzeebootbestRijdings vaardigheid verder uit te diepen, maar bood hun eveneens de gelegenheid een bijdrage te leveren aan de algehele surveillance taak en zo de Amerikanen bij hun operaties te ondersteunen. Op deze wijze werden de MLD-toestellen meer betrokken bij de gezamenlijke onderzeeboot bestrijding en het verzamelen van inlichtingen vanuit de lucht.

Hoewel het MOU niet expliciet vermeldde welke d o e l e n d e m a r i n e p a t r o u i l l e v l i e g t u i g e n toegewezen kregen, ligt het voor de hand dat di t ook Sovjet strategische onderzeeboten (SSBN’s) betroffen en dat ook het Nederlandse t oes te l een aandee l hee f t gehad i n he t

c o u n t e r f o r c e a s p e c t . D e z e g e d a c h t e i s aannemelijk omdat de Amerikaanse marine, om te beginnen, geen onderscheid maakte tussen de ve rsch i l l ende soo r ten onderzeebo ten . Volgens luitenant-ter-zee eerste klasse Pocalyko (U.S. Navy), assistent van de Deputy Chief of Nava l Operat ions, vormden de ant i -SSBN operaties in feite geen afzonderlijke campagne. Voor de Amerikaanse marine gold juist dat haar ant i -SSBN operat ies waren opgenomen en g e ï n t e g r e e r d i n h e t g r o t e r e o n d e r z e e b o o t b e s t R i j d i n g s s p e c t r u m . D e counterforce coercion stond zodoende niet los v a n d e c a m p a g n e t e g e n d e o v e r i g e onderzeeboten, of zoals admiraal Trost het zelf omschreef: ‘The overall policy being that all enemy submarines are fair game and no special efforts are made to seek out or avoid strategic units’

Dat de Nederlandse Orion op Keflavik een tegen Sovjet strategische onderzeeboten gerichte taak had, is tevens aannemelijk omdat de opsporing van strategische onderzeeboten de hoogste p r io r i te i t voor de Veren igde S ta ten had . Bovendien was het Nederlandse toestel volledig in het Amerikaanse vliegschema opgenomen en kon het zowel convent ioneel a ls nuclea i r bewapend worden.Wel moet hierbij worden benadrukt dat zulke operaties geheel onder de auspiciën van de U.S. Navy vielen.

. Hr.Ms. Zeeleeuw, een onderzeeboot van de Walrus-klasse in de jaren negentig.

Naast de detachering voorzag het MOU ook in d e o p r i c h t i n g v a n e e n N e d e r l a n d s A n t i S u b m a r i n e W a r f a r e O p e r a t i o n s C e n t r e (ASWOC) op Keflavik, dat voor een zo goed mogelijke voorbereiding zelfs toegang had tot operat ionele gegevens afkomst ig van het Amerikaanse SOSUS-systeem. Op deze manier groeide het Orion marine patrouillevliegtuig in de jaren tachtig uit tot het summum van de N e d e r l a n d s e s p e c i a l i s a t i e o p onderzeebootbestRijdings gebied, met taken a ls afschr ikk ing, forward defense en het behoud van een flexibele inzet. Deze hechte samenwerking ten spijt moet evenwel worden geconcludeerd dat het Nederlandse toestel in IJsland, strategisch gezien, slechts op een zeer bescheiden wijze haar steentje aan Watkins’ strategie bijdroeg.

Als laatste spoorde de Maritime Strategy de KM aan, extra aandacht te besteden aan een aantal nieuwe technologische ontwikkel ingen. Het belangrijkste voorbeeld hiervan vormde de ontwikkeling van de AN-SQR 18A Tactical Towed-Array Sonar (TACTAS). Dit systeem gold i n d e j a r e n t a c h t i g a l s e e n n i e u w e opsporingstechniek voor onderzeeboten en bestond uit een passieve sonar die op enige afstand van het schip of de eigen onderzeeboot werd voortgesleept. Het TACTAS-project op twee Van Speijk-klasse fregatten, leverde een aantal spectaculaire resultaten op. Deze sonar bleek zelfs in staat de modernste Sovjet-onderzeeboten op grote afstand te detecteren. In een brief aan admiraal Watkins beschreef vice-admiraal Hulshof op 19 juli 1983 het relatief grote detectie bereik van dit systeem. Ook wees hij op de succesvolle samenwerking tussen een TACTAS-fregat en de Orion in de opsporing van onderzeeboten. Tevens gaf Hulshof aan dat Nederland de mogelijkheid bes tudeerde d i t sys teem in de , toen in aanbouw zijnde, Walrus-klasse onderzeeboten te implementeren. Met het TACTAS-systeem hoopte de KM nog een vierde offensieve mogelijkheid aan de bondgenootschappelijke

o n d e r z e e b o o t b e s t r i j d i n g t e l e v e r e n e n t e g e l i j k e r t i j d h a a r o p p e r v l a k t e s c h e p e n effectiever in het forward defense-concept in te zetten.

Ondanks voornoemde voorbeelden bleef de operationele invloed van de Maritime Strategy voor de Koninklijke Marine uiteindelijk relatief summier. Dit kwam vooral doordat de kern van de Nederlandse vloot uit oppervlakteschepen bestond. Zo waren de S fregatten van de Kortenaer klasse hoofdzakelijk voor de directe konvooi begeleiding gebouwd, een taak die in Wa tk i ns ’ p l annen een m inde re ro l we rd toegekend.De nadruk lag op vooruitgeschoven offensieve operaties en was veeleer opgezet voor de nuc lea i re aanva lsonderzeeboten. Hoewel de Amerikanen inzagen dat de West-Europese marines in de overgangsfase van belang waren, werden zij, zodra de Striking F l e e t i n h e t o p e r a t i e g e b i e d a r r i v e e r d e , grotendeels naar het tweede plan geschoven. De oefening Northern Wedding in het najaar van 1986 lijkt dit te demonstreren, waarbij het Nederlandse vlaggenschip, het geleide wapen fregat Hr.Ms. De Ruyter, slechts achter het f ron t in een suppor t ro l en a ls konvoo i beschermer opereerde. Verder was ti jdens deze manoeuvre de belangrijkste taak van de Nederlandse zeestrijdkrachten het vegen van denkbeeld ige mi jnen. Ook de aanwez ige minister van Defensie W.F. van Eekelen ontging het niet dat het Nederlandse eskader op een meer actieve rol gehoopt had.Tenslotte was deze verandering ook in politieke zin merkbaar. In de Defensienota van 1984 werd, als eerder opgemerkt, de Noordflank beschouwd als het v o o r n a a m s t e o p e r a t i e g e b i e d v a n d e Neder landse zees t r i j dk rach ten i n NAVO-verband gedurende de (uiteindelijk) laatste jaren van de Koude Oorlog.

17

Bronnen gebruik:

Literatuur:

Atkeson, E.B. ‘Fighting Subs Under the Ice’. In: United States Naval Institute (red.), Proceedings 112 (1987) 81-87.

Baer, G. One Hundred Years of Sea Power: The US Navy, 1890-1990 (Stanford 1994).

Benner, S.M. (Commander U.S. Navy), ‘Evolution of Maritime Strategy… Is Sea Power 21 the Answer’? In: U.S. Army War College Strategy Research Project (2004) 1-20.

Colijn, K. en P. Rusman, ‘Gezien de omvang van onze belangen op en over zee, kan de Koninklijke Marine nooit groot genoeg zijn’. In: Vrij Nederland 49 (1988) 10-12.

Kaplan, R.D. Monsoon: The Indian Ocean and the Future of American Power (New York 2010).

Zwet, J. van, ‘Ocean Safari 1985: Alle kanons open’. In: Alle Hens. Maandblad van de Koninklijke Marine 38 (1985) 12-16.

Internet:

http://www.defensie.nl

http://www.navy.mil

USS NIMITZ - CVN 68

18

VIETNAM OORLOGVOORGESCHIEDENIS

2.1. Franse bezetting

In de tweede helft van de negentiende eeuw had Frankrijk zich meester gemaakt van Indo- China (Vietnam, Laos, Cambodja). Tot de tweede wereldoorlog kon Frankrijk er zonder veel moeite de orde handhaven. Tijdens de oorlog werd Indo China bezet door de Japanners. In Vietnam bundelden nationalistische groeperingen zich in de Vietminh, een organisatie die overwegend communistisch was en anti-Frans en anti- Japans. In 1945 verklaarde Ho Chi Minh, de leider van de Vietminh, Vietnam onafhankelijk. Frankrijk erkende de republiek niet en er ontstond een Frans Vietnamese dekolonisatie oorlog.

2.2. Amerikaanse inmenging

In 1949 vestigde het communistisch bewind zich in China. In Amerikaanse ogen nam het gevaar dat het communisme betekende voor de Amerikaanse politieke, strategische en economische belangen in Azië een zo dreigende vorm aan, dat de VS besloot in te grijpen. Azië was namelijk voor de VS interessant voor: grondstoffen, doorvaart van schepen en olie (er zou een enorm olieveld onder de zee liggen).

President Truman zorgde ervoor dat Amerika economische en militaire uitrustingen stuurde naar de Fransen in Vietnam onder het mom van een strijd voor vrijheid tegen communistische dictatuur. Amerika en Frankrijk zouden samen

tegen de communisten vechten tot de overwinning was behaald.

Maar in 1954 werden de Fransen verslagen bij Dien Bien Phoe. Er werd een voorlopige

wapenstilstand gesloten. De Amerikaanse regering was zeer ongelukkige met de nederlaag, want nu zou het communisme een stap vooruit doen. De regering van Eisenhower stond voor een moeilijke en pijnlijke beslissing. Moesten de Amerikanen in Indo China de oorlog overnemen? Een argument voor de interventie was de dominotheorie: het geloof dat het verlies van Indo China onvermijdelijk de val van de rest van zuid oost Azië zou betekenen. De landen van zuid oost Azië werden vergeleken met overeind staande dominostenen, die allemaal zouden omvallen door de val van de eerste steen nl. Indo China. Dit vooruitzicht was zo verontrustend dat de vooraanstaande personen in de regering Eisenhower Amerikaanse interventie in Vietnam bepleiten om dat te voorkomen. Maar het zou nog zeker 10 jaar duren voor het zover was.

INLEIDING

VIETNAM IS EEN REPUBLIEK IN ZUID OOST AZIË. ER WONEN 73,5 MILJOEN INWONERS OP EEN OPPERVLAKTE VAN 330 000 KM (222 INW. PER KM). HET LANDSCHAP BESTAAT VOORNAMELIJK UIT HEUVELS EN BERGEN. HET GROOTSTE DEEL VAN VIETNAM HEEFT EEN TROPISCH MOESSONKLIMAAT. DE BELANGRIJKSTE GODSDIENST IS HET BOEDDHISME. DE MUNTEENHEID IS DE DONG. DE ADMINISTRATIEVE HOOFDSTAD IS HANOI EN HET ECONOMISCH CENTRUM IS HO CHI MINH (SAIGON).

19

VIETNAM OORLOG VERVOLG2.3. De conferentie van Genève

In juli 1954 sloot de Franse regering in Genève een wapenstilstand met de opstandelingen. Er werd afgesproken dat Vietnam voorlopig langs de zeventiende breedtegraad in tweeën zou verdeed worden. NoordVietnam kwam onder communistisch bewind en zuid Vietnam werd een rechtse dictatuur. Laos en Cambodja werden onafhankelijk. Na twee jaar zouden er verkiezingen gehouden worden en noord en zuid zouden opnieuw samengevoegd worden. O o k z o u d e n e r i n I n d o C h i n a g e e n buitenlandse troepen gelegerd worden. De VS v e r k l a a r d e d e a k k o o r d e n t e z u l l e n respecteren.

Langzamerhand was er in zuid Vietnam een overgang van een bestuur onder Franse protectie naar een bestuur onder Amerikaanse inv loed. In 1960 werd John F. Kennedy president van Amerika. Hij vond dat zuid Vietnam niet verloren mocht gaan en zo werd zuid Vietnam een onderdeel van de contaiment (indamming) van het communisme in Azië. De Amerikanen stuurden militaire adviseurs en financiële assistenten naar zuid Vietnam. Ze zetten er een Veramerikaniseerde Vietnamees, genaamd Ngo Dinh Diem aan het hoofd. Van de verkiezingen werd al snel afgezien omdat iedereen inzag dat de communisten die zouden winnen. Ook daarom en na de moord op Diem in 1963 gingen de communisten van zuid Vietnam, gegroepeerd in de Vietcong met de steun van noord Vietnam, over in een georganiseerde guerrillastrijd met de hulp van China en de Sovjet Unie.

Na de moord op president Kennedy werd Lyndon B. Johnson president. De situatie verslechterde snel voor de Amerikanen in zuid V i e t n a m . J o h n s o n w i s t d a t a l s h i j d e A m e r i k a n e n u i t V i e t n a m z o u m o e t e n terugtrekken, hij zijn politieke carrière wel zou kunnen vergeten, en macht hongerig als hij

was besloot hij het Amerikaanse aandeel uit te breiden. Hij zorgde ervoor dat het Congres hem de nodige rechten verleende om verdere a g r e s s i e t e v e r h i n d e r e n e n h i j w e r d gemachtigd om alles te doen wat volgens hem n o o d z a k e l i j k w a s o m z u i d V i e t n a m u i t commun i s t i sche handen t e houden . De Amerikanen zagen met lede ogen de invloed van het communisme immers stijgen (oost Europa, Korea, Cuba,…). De Vietnamoorlog kon nu echt beginnen.

3. DE STRIJD NAAR ONAFHANKELIJKHEID (1965-1975)

3.1. Bombardement oorlog

Acht jaar lang beheerste het Amerikaanse luchtoffensief het dagelijkse, economische, sociale, culturele en psychische leven van het noord Vietnamese volk. Acht jaar van bijna ononderbroken bombardementen die dood en verderf zaaiden in uitgebreide gebieden. Er zijn in Vietnam meer bommen gegooid dan op Europa in de tweede wereldoorlog. Hele steden werden van de kaart geveegd. Er werd voor meer dan 600 miljoen dollar aan schade aanger icht . De bombardementen r icht ten weliswaar verschrikkelijke verwoestingen aan, de wilskracht van het noord Vietnamese volk werd er niet doorgebroken. De Vietcong, gesteund door het noorden, leek steeds harder te vechten naarmate er meer gebombardeerd werd. Luchtoorlog bleek niet voldoende. Er waren veel soldaten nodig om een basis te beschermen. De Vietnamoorlog was ook een wetenschappelijk oorlog. Er werden heel wat wapens voor de eerst keer gebruikt.

20

3.2. Keerpunt in de strijd

Op 30 januari 1968 begon het Tet Offensief. Tet was het begin van het nieuwe maanjaar en een feestdag waarop niet gevochten werd. Maar de V i e t c o n g g e b r u i k t e d e z e d a g o m d e A m e r i k a n e n d e g r o o t s t e k l a p v a n d e Vietnamoorlog te geven: ze vielen in grote aantallen aan. Het Tet Offensief wordt gezien als het keerpunt in de oorlog. In het westen trok m e n v a n a f t o e n d e c o n c l u s i e d a t d e V i e t n a m e s e a a n v a l m i s l u k t w a s . D e Amerikaanse strategie was geheel in de war gebracht en de Amerikaanse zelfverzekerdheid had een zware slag gekregen. De publike opinie begon zich tegen Johnson te keren en Johnson zei openlijk dat hij bereid was tot vredesbesprekingen met de Vietcong. Hi j verklaarde ook dat hij niet zou deelnemen aan de verkiezingen die in datzelfde jaar zouden gehouden worden.

Richard Nixon werd de opvolger van Johnson. Nixon en zijn adviseur in veil igheidszaken Kissinger namen zich voor de Amerikaanse bu i ten landse po l i t iek te on tdoen van de mislukking in Vietnam. Volgens hen was het nutteloze avontuur in Vietnam het gevolg van h e t A m e r i k a a n s e o n v e r m o g e n o m e e n onderscheid te maken tussen wat wel en niet v a n b e l a n g w a s v o o r d e A m e r i k a a n s e veiligheid. Wat wel van belang was voor de Amerikaanse veiligheid was de relatie met de Sovjetunie. Daarom ging men een betere v e r s t a n d h o u d i n g n a s t r e v e n m e t d e Sovjetunie.Het was duidelijk dat de VS niet konden winnen in zuid Vietnam en op een niet al te lange termijn zouden de Amerikaanse troepen moeten teruggetrokken worden. Toch wilde Nixon niet de indruk wekken dat de Amer ikanen ver lo ren hadden. Om dat te bereiken moest hij er voor zorgen dat het regime nog enkele jaren in stand bleef, liefst n o g e n k e l e j a r e n n a d a t d e A m e r i k a n e n vertrokken waren. Om dat te bereiken ging hij d e o o r l o g V i e t n a m i s e r e n . T e r w i j l d e A m e r i k a a n s e t r o e p e n z i c h g e l e i d e l i j k

terugtrokken, zou het zuid Vietnamese leger enorm worden uitgebreid. De militaire positie van de zuid Vietnamezen zou versterkt worden met verzwaarde bombardementen. Om de Amer ikaanse ‘credib i l i ty ’ hoog te houden zo rgde N i xon ook nog voo r een aan ta l s p e c t a c u l a i r e e n o n v e r w a c h t e g e w e l d d a d i g h e d e n ( z o a l s d e i n v a l i n Cambodja), die duidelijk moesten maken hoe groot de Amerikaanse wilskracht nog was.

3.3. Vrede

Maar die gewelddadigheden hadden niet het verwachte effect. De Amerikaanse bevolking begon zich steeds meer te keren tegen de oorlog. In heel Amerika ontstonden betogingen, waar duizenden mensen aan deelnamen. Vele universiteiten sloten gedurende 1970 en 1971 toen duizenden studenten gingen protesteren. De protesten bleven groeien, ook in de rest van de wereld. De regering reageerde door de dienstplicht af te schaffen en het Congres begon zich tegen zijn president te keren. Kissinger begon vredesonderhandelingen te organiseren. In januari 1973 kwam het tot een v r e d e s o v e r e e n k o m s t . A m e r i k a z o u z i c h terugtrekken en er zou een staakt-het-vuren volgen. Maar dat was slechts van korte duur. De Amerikanen waren nog niet weg of de oorlog tussen noord en zuid hervatte. In 1975 klapte het zuid Vietnamese leger in elkaar. Op 30 april 1975 gaf het zuiden zich over. Vietnam was weer herenigd.

Resultaat van de oorlog? Exact hetzelfde resultaat had ook in 1956 bereikt kunnen zijn als de Amerikanen de verkiezingen hadden laten doorgaan. De Vietnamoorlog stelde de hereniging simpelweg 20 jaar uit tegen een gruwelijk hoge prijs.

21

F O T O I M P R E S S I E V I E T N A M O O R L O G E N F R A G G I N GFragmentation grenade, de formele Engelse benaming voor een handgranaat, gaf zijn naam aan een bloedig verschijnsel tijdens de Vietnam oorlog. Officiëren die onbekwaam of te strijdlustig waren, stierven een vroegtijdige dood doordat iemand een granaat in hun barak legde.Gewone soldaten die zich op deze manier ontdeden van leidinggevenden die riskante orders gaven, maakten zo meer kans om te overleven.Volgens het Amerikaanse leger koste fragging 1970 en 1971 zo’n 60 officieren het leven.

22

IN Vietnam werden gehate officieren met handgranaten uit de weg geruimd

3.4. Waarom konden de Amerikanen niet winnen?

De Amer ikanen waren over tu igd van hun technische superioriteit. Ondanks de enorme verwoesting van een groot deel van het land slaagden ze er niet in het communistische noord V ie tnam op de kn ieën te k r i jgen. Technische superioriteit bleek niet voldoende. Hoe konden de Vietnamese soldaten winnen van de Amerikaanse troepen? Eerst en vooral was er de onverzettelijke wil van bevolking. Al sinds het begin van de geschiedenis was Vietnam bezet.De drang naar onafhankelijkheid was zeer groot . Bovendien was het een guerrillaoorlog. Het kwam nooit tot een open gevecht. De zuid Vietnamese krijgers konden zich gemakkelijk vermommen als burgers en zich verstoppen in het woud. Langs geheime wegen en door onderaardse gangen werden ze bevoorraad door het noorden. De Vietcong was een goed georganiseerd leger in tegenstelling tot het Amerikaanse leger. De Amerikaanse soldaten waren ongemotiveerd (dienstplicht) en zeer jong (de gemiddelde leeftijd was 19 jaar). De snelle presidentswissels en de publieke opinie verhoogden de druk op de soldaten. De oorlog moest vlug gewonnen worden. Een echte strategie hadden de Amerikanen niet . Ze g o o i d e n w e l v e e l b o m m e n , m a a r e e n georgan iseerde ve lds lag kwam er noo i t . Bovendien kreeg de Vietcong steun van China en Rusland, die veel troepen stuurden.

4. DE GEVOLGEN VAN DE OORLOG

Ondanks de verzekering van Nixon dat hij een eervolle vrede had weten te bereiken, leden de Amerikanen in Vietnam de grootste nederlaag uit hun geschiedenis. De gevolgen bleven niet uit. Amerika hield er het Vietnam syndroom aan over.Het geloof in de eigen onoverwinnelijkheid kreeg een flinke opdoffer.

In Vietnam was de ravage niet te overzien. Na 10 jaar oorlog en heel veel bombardementen was de ravage enorm. Steden waren van de kaart geveegd en er waren meer dan drie m i l j o e n m e n s e n a a n V i e t n a m e s e k a n t

omgekomen. Aan Amerikaanse kant sneuvelden er bijna 60 duizend soldaten.De Amerikanen hadden wel geli jk met hun dominotheorie. Dankzij de invasie in Vietnam beleven de Filippijnen, Indonesië, Maleisië, Singapore en Thai land gespaard van het communisme. Vietnam was wel degelijk het keerpunt in de expansie van het communisme. Zonder de A m e r i k a a n s e i n v a s i e z o u d e n h e e l w a t s t r a t e g i s c h b e l a n g r i j k e p l a a t s e n ( z o a l s S i n g a p o r e ) v a n d e “ v r i j e “ w e r e l d i n communistische handen gekomen zijn.

5. VIETNAM NU EN IN DE TOEKOMST

Met ‘doi moi’ het Vietnamese equivalent van de Russische ‘perestrojka politiek’, is er een ware renaissance begonnen in Vietnam. Vietnam o p e n t z i j n p o o r t e n v o o r b u i t e n l a n d s e investeerders en toerisme. Door liberalisering op economisch gebied raakt het land stilaan in ban van de commercie. De meeste sporen van oorlog zijn weggewist door de tropische natuur en vooral door de ijver van de Vietnamezen. Vietnam is goed op weg om de tegenstelling tussen communisme en markteconomie stapje voor stapje weg te werken. De bergen, stille s t r anden , r i j s t ve lden , b l oe i ende s teden , koloniale architectuur en de Mekong delta maken van Vietnam een toeristische trekpleister van formaat.

Geraadpleegde bronnen:

INTERNET

Statistics about the Vietnam War

Vietnam War Statistics and Facts:

http://www.vhfcn.org:

Literatuur: HERBERT, P.,Vietnam, Amsterdam, KIT Publishers, 2002

HEIRMAN, M., Vietnam: vijftig jaar oorlog, vijf jaar vrede Antwerpen, IPIS, 1994

23

HOME FROM THE WAR: VIETNAM EN PTSSDe ethisch politieke en de psychologische dimensie van de oorlog waren in de ogen van Barry niet los van elkaar te zien en Lifton onderschreef dit standpunt. Met Chaim Shatan, een psychoanaly t icus u i t New York , een b e k e n d e v a n L i f t o n , e n e n k e l e oorlogsveteranen werd de behoefte aan meer d e s k u n d i g e b e g e l e i d i n g b e s p r o k e n . O p aanraden van Lifton werden er zogenaamde ‘rap groups’ van oorlogsveteranen gevormd. De bedoeling was om de sfeer informeel te houden en medicalisering te voorkomen. Er werden wekelijkse sessies van twee uur gepland, die meestal uitliepen tot drie of meer uur. Er werd gesproken van professionals in plaats van therapeuten en ‘rap groups’ in plaats van groepstherapie. De sfeer was zo intens dat toen één g roep te g roo t werd e r g ro te moeilijkheden ontstonden over de opsplitsing e rvan , d ie u i t e inde l i j k doo r w i l l ekeu r ige aanwijzing tot stand kwam. De samenstelling van de groepen wisselde nogal eens, mede

door het onregelmatige leven en het vele reizen van de veteranen.

In de ‘rap’ groepen werd het doorspreken van pe rsoon l i j ke p rob lemen a fgew isse ld me t discussies over de oorlog en het formuleren v a n s t a n d p u n t e n n a a r d e b u i t e n w e r e l d . Aanvankelijk leken de sessies op hearings over de oorlog, later kwamen er meer persoonlijke zaken ter sprake. De open en intense sfeer bracht deelnemers ertoe hun persoonl i jke ervaringen te bespreken en deze tevens te beschouwen in de bredere context van de oor log. Zo onts tond de gedachte b i j de dee lnemers dat re ïn tegra t ie in fe i te een persoonlijke transformatie inhield, waarin hun waardepatroon veranderde en hun relatie met de buitenwereld werd herzien. Specialisten waren zo betrokkenen geraakt bij drama’s die n i e t t e r educe ren wa ren t o t i nd i v idue le ervaringen en zij hadden met de ‘rap groups’ instrumenten ontwikkeld om hiermee om te gaan.

In november 1970 schreef Jan Barry, voorzitter van de VVAW – ‘Vietnam Veterans Against the War’ een brief aan de psychoanalyticus Robert Jay Lif ton, die als militair psychiater in Korea had gediend en over de slachtoffers van Hiroshima had geschreven. In de brief werd voorgesteld om de psychologische gevolgen van de oorlog in Vietnam, die toen op zijn hoogtepunt was, en de militaire politiek in verband met elkaar te brengen.

24

De veteranen in de ‘rap’ groepen zochten naar mogelijkheden om woede te uiten, schuld te erkennen over het doden van tegenstanders en onschuldige burgers en zo schuldgevoelens te o v e r w i n n e n .  M e n h a d d e o v e r t u i g i n g deelgenomen te hebben aan een z in loos project waarin men zich aan afschuwelijke gewelddaden had overgegeven. Kreeg men eretekenen, dan voelde men zich dubbel gevangen in een spel dat men voor zichzelf niet kon rechtvaardigen.

Deze pogingen tot morele en psychologische reïntegratie in het normale leven waren een nieuwe ervar ing voor de special is ten die deelnamen aan de gesprekken. Dit was de aanleiding voor een grote doorbraak in de maatschappelijke en medische erkenning van de emot ione le gevo lgen van schokkende gebeurtenissen in het decennium dat zou volgen.

PTSSIn 1980 werd de posttraumatische stress s t o o r n i s ( P T S S ) o p g e n o m e n i n h e t c l a s s i f i c a t i e s y s t e e m v a n d e A m e r i c a n Psychiatric Association (APA). De medische erkenning was een belangrijke stimulans, voor o n d e r l i n g e a f s t e m m i n g e n g r o o t s c h a l i g

onderzoek. De vaak marginale bezigheden van hulpverleners aan getraumatiseerde mensen w e r d e n n u o f f i c i e e l o n d e r d e e l v a n e e n wereldwijde medische onderneming.

Traumatische stoornissen konden overal ter wereld in dezelfde termen worden onderzocht op hun oorzaken en effecten en therapieën konden worden getest en geprotocol leerd v o l g e n s m e d i s c h e r k e n d e s t a n d a a r d e n . Aanvankelijk bleef het effect nog beperkt tot de Verenigde Staten. De diagnose kreeg grote betekenis dankzij de ‘Veterans Administration’ met haar uitgebreide fondsen, haar ervaren onderzoekers en haar grote en toegankelijke patiëntenpopulatie. De diagnose legde een v e r b i n d i n g t u s s e n h e t l e e d v a n oorlogsslachtoffers, slachtoffers van huiselijk geweld, slachtoffers van misdrijven, rampen of ongelukken en slachtoffers van ernstig verlies. Deze verbinding was van strategisch belang, o m d a t d e u i t e e n l o p e n d e g e v o l g e n v a n schokkende gebeurtenissen konden worden begrepen met een gemeenschappelijk concept dat medisch was gelegitimeerd.

25

Diverse auteurs hebben het verloop van het proces van medische erkenning in de jaren zeventig van de vorige eeuw beschreven. Ben Shephard karakteriseert de ontwikkeling als volgt:

“More than any other war in the twentieth century, Vietnam redefined the social role of psychiatry and society’s perception of mental health. Five years after the fall of Saigon, a new psychiatric term was devised, tailored to the needs of veterans. Psychiatric counselling was made available on an unparalleled scale, paid for by the United States government. Even more significantly, Vietnam helped to create a new ‘consciousness of trauma’ in Western society (…). Four main elements contributed: the acrid political aftermath of a lost war; the politics of veterans affairs; a revolution in American psychiatry; and the legacy of the Nazi Holocaust.

Wat op de eerste plaats opvalt, is de late ontdekking van de emotionele gevolgen van de oorlog. In Vietnam dienden tussen 1964 en 1973 bijna drie miljoen Amerikaanse soldaten. Er vielen 300.000 gewonden en 58.000 doden, waarvan 47.000 als gevolg van vijandelijk vuur. Slechts twaalf op de duizend militairen toonden psychische klachten. Dit werd toegeschreven aan de goede voorlichting over gevechtsstress, goede voorzieningen voor recreatie, de korte ‘tour of duty’, de verlofregelingen en de directe contacten met het thuisfront. Halverwege de oorlog bleek de individuele ‘tour of duty’ toch geen succes te zijn, omdat ze de cohesie van de gevechtseenheid aantastte. De cohesie was al niet sterk door een oververtegenwoordiging van laag opgeleide, jonge, zwarte en, naarmate de oorlog vorderde, ook steeds meer slecht gemotiveerde dienstplichtigen. Toen de geloofwaardigheid van de oorlog ter discussie kwam te staan, de beelden van wreedheden op de televisie werden getoond en het thuisfront haar twijfels overbracht aan de soldaten,

begonnen zich vooral bij terugkeer problemen voor te doen. Deze problemen werden aanvankelijk nog voor een groot deel ontkend, zoals in het geval van een soldaat die in contact kwam met therapeute Sarah Haley en alle symptomen van een traumatische stoornis liet zien. Hij sprak over een massamoord door Amerikaanse troepen in het dorp My Lai op 16 maart 1968, waar hij bij betrokken was geweest. Het verslag van Haley hierover werd door haar collega’s  met hoon begroet. Het was in hun ogen een klassiek geval van paranoïde schizofrenie.

Een ander opvallend feit is de bijzonder actieve opstelling van de eerder genoemde vereniging ‘Vietnam Veterans Against the War’ een kleine actiegroep met steun van twee bijzondere zaakwaarnemers, de eerder genoemde Robert Lifton, verbonden aan de universiteit van Yale, en Chaim Shatan, een psychiater uit New York. Ze verzamelden getuigenissen van soldaten over wreedheden die dezen hadden begaan of waargenomen. Mensen met diverse militaire onderscheidingen, zoals de latere presidentskandidaat John Kerry, speelden een prominente rol. Zij stelden de discipline van het leger en het heldendom in oorlogsfilms van sterren als John Wayne aan de kaak, die ineffectief bleken te zijn in een moderne guerrillaoorlog. Lifton legde over My Lai een getuigenis af voor een subcommissie van de senaat.

26

Vietnam Veterans

United States military involvement in the Vietnam War began in August 1964 and lasted until May 1975. Approximately 2.7 million American men and women served in Vietnam. During the war, over 58,000 U.S. military members lost their lives and 153,000 were wounded.

Toen op 4 mei 1970 vier studenten waren omgekomen op de universiteit van Kent in Ohio bij een protest tegen de inval in Cambodja, ontstond er een echte beweging. De Amerikaanse Ortho psychiatrische vereniging vormde het forum. Zij stond meer open voor vernieuwing dan de American Psychiatric Association (APA), omdat ze haar lidmaatschap niet beperkte tot psychiaters. Publieke agendering vond plaats na een incident in 1971, waarbij sergeant Dwight Johnson, die de hoogste onderscheiding had gekregen, bij het plegen van een gewapende overval werd doodgeschoten. Op 6 mei 1972 introduceerde Shatan in de New York Times de term ‘PostVietnam Syndrome’, waarin onverwerkt verdriet centraal stond. De reacties die er op volgden, deden volgens Shatan de telefoon van de muur springen. Een belangrijk vehikel werd de National Council of Churches, die in 1973 een driedaagse bijeenkomst belegde waarin het National Veterans Resource Project werd opgericht. De aanpassing aan het normale leven, zo bleek, was ernstig bemoeilijkt door de abrupte terugkeer in een wereld die vijandig tegenover de oorlog stond en met minder huiselijke echtgenotes dan na de Tweede Wereldoorlog.

De publieke agendering van een wrede oorlog, in een antiautoritair klimaat, leidde tot grote betrokkenheid. Toen er tussen 1970 en 1972 bijna één miljoen militairen terugkeerden en president Richard Nixon een poging deed de economie af te koelen, ontstond er tijdelijke werkloosheid onder veteranen. Het feit dat veteranen moeilijk werk kregen werd breed uitgemeten in de media. Verder werd er een beeld geschapen van een heroïne-epidemie in het Amerikaanse leger, die bij terugkeer van de soldaten zou zijn overgeslagen naar het thuisland. Een beeld dat niet geheel strookte met de feiten: terwijl naar schatting een kwart van de soldaten hard drugs had gebruikt tijdens de oorlog, waren de meesten daar nadien mee opgehouden. De slechte ontvangst van de Vietnam veteranen werd een belangrijk

onderwerp. Er verschenen artikelen met titels als: “Will Somebody Please Welcome This Hero Home?” In het voetspoor hiervan kwamen er extra fondsen voor opvang en werd vanaf 1974 een veteranendag ingesteld. De slechte positie van de veteraan bleek echter mee te vallen. Van de G.I. Bill had 64% gebruik gemaakt om een hogere opleiding te volgen, tegenover 55% van de veteranen van de Tweede Wereldoorlog en 43% van die van de Korea oorlog. In 1975 verklaarde president Ford het Vietnam tijdperk voor gesloten en werd het stiller in de media.

In 1977 kwam ‘Vietnam’ echter opnieuw in de belangstelling met berichten over het ‘delayed stress syndrome’ en grote aantallen suïcides. In 1978 werden 94.630 militairen officieel als psychisch gehandicapt beschouwd, maar in artikelen enkele jaren later werd al gesproken over 500.000 tot zelfs 1,5 miljoen slachtoffers. In 1990 bleek in een studie van Pollock dat het in de jaren tachtig was gegaan om 9000 suïcides en dat het totale cijfer niet hoger lag dan onder de rest van de bevolking. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat sterfgevallen door overdoses aan drugs, schietpartijen en verkeersongevallen niet zijn meegerekend. Er kwamen een herdenkingsmonument in Washington, een ticker-tape parade in New York in 1985, een parade in Chicago in 1986 en een in Houston in 1987, de laatste met 200.000 veteranen. Deze rehabilitatie beweging maakte van de veteraan een ‘survivor-hero’

27

http://crooksandliars.com/2007/12/14/pentagonpost-office-throws-away-letters-addressed-to-any-soldier

De late gevolgen van de oorlog vormden een be langr i j k t hema in de d i scuss ie onder specialisten. In de Verenigde Staten waren sommige gevolgen a l vanaf 1960 op de publieke agenda gekomen naar aanleiding van processen tegen oorlogsmisdadigers uit de Tweede Wereldoor log. Wi l l iam Nieder land gebruikte in die jaren de termen ‘survivor syndrome’ en ‘survivor guilt’ in zijn onderzoek n a a r o v e r l e v e n d e n v a n d e H o l o c a u s t . Niederland was een goede vriend van Shatan en samen met Henri Krystal namen ze deel aan een werkgroep om de diagnose uit te werken. De Veterans’ Administration die twaalf miljoen veteranen uit de Tweede Wereldoorlog onder haar hoede had, was in de Verenigde Staten de traditionele setting voor hulp aan mensen die last kregen van de oorlog. Zij werd door de n ieuwe veteranenbeweging met haar rap groepen en zaakwaarnemers onder druk gezet. De erkenning van de late gevolgen van deze nieuwe oorlog riep echter veel weerstand op bij de Veterans Administration, die grote claims vreesde. Zij veranderde van standpunt toen in 1 9 7 7 o n d e r p r e s i d e n t C a r t e r d e j o n g e Vietnamveteraan Max Cleland in de leiding w e r d b e n o e m d e n h e t C o n g r e s n i e u w e subsidies ter beschikking stelde.

Cruciaal in de ontwikkeling was de strategische opstelling van Lifton en Shatan bij de medische erkenning. In 1975 begonnen onder leiding van Spitzer de voorbereidingen voor de DSM III in de Amerikaanse psychiatrische vereniging die in 1980 toegang vond. L i f ton en Shatan benaderden Spitzer om een commissie te vormen om de klachten van Vietnam veteranen onder te b rengen in een ‘pos t V ie tnam syndroom’. Er werd een commissie opgericht bestaande uit mensen van de Task Force voor de DSM en Shatan, Lifton en Jack Smith, de laatste overigens zonder enige universitaire graad. Voorzitter van de commissie was Nancy A n d r e a s e n , d i e z e l f e r v a r i n g h a d m e t slachtoffers van branden.

E e n v e r b i n d i n g m e t d e i d e e ë n v a n d e stressdeskundige Mardi Horowitz bleek zeer s u c c e s v o l t e z i j n . H o r o w i t z b o o d e e n perspectief om de reacties op trauma’s in een medisch idioom in te passen en acceptabel te maken voor de vernieuwers van de DSM. Hij d e e d d i t v a n u i t h e t v e l d v a n h e t s t r e s s o n d e r z o e k , d a t d o o r a r t s e n w e r d geaccepteerd. Horowitz onderscheidde een aantal fasen in de reactie op een ‘distressful life event’:‘outcry, denial, intrusion, working-through and completion’. Late reacties op een trauma wezen op een eerdere succesvolle ontkenning fase; kwetsbare personen die moeilijk met emotionele pijn konden omgaan, vertoonden stagnatie in de verwerkingsfase.

Bron: Frank Hermans, Socioloog

28

HUZAREN VAN BOREEL VIERDEN EEN FEESTJEEens Huzaar, altijd Huzaar. De Huzaren van Boreel vierden op zaterdag 21 september 2013 een feestje. Mét blauwe hap. Het regiment bestaat 200 jaar. Terugblik op een rijke historie – van de slag bij Waterloo tot de slag om Uruzgan.

29

BOERENZONENDe Huzaren van Boreel zijn een begrip. „Wij zijn Huzaar, wij zijn Huzaren van Boreel”, zingen de manschappen. „Trouw aan elkaar en niets is ons te veel. Onze Vorstin zullen we altijd vereren, wij zijn Huzaar.”

Prins Bernhard heeft altijd een speciale band met het regiment gehad. „Ik kwam als huzaar, ik ga heen als huzaar”, sprak de prins ooit. De krijgsmacht heeft Bernhard in 1936 beëdigd als ritmeester van het regiment. Een jaar later is hij getrouwd in huzaren uniform.

Bij zijn begrafenis in 2004 hebben zes Huzaren v a n B o r e e l v a n h e t 4 3 B r i g a d e Verkenningseskadron de prins naar zijn laatste rustplaats in de Nieuwe Kerk in Delft gedragen. Als eerbetoon.

„Huzaren van Boreel zijn een speciaal soort”, verklaart kolonel Rob van Zanten van het 103 Joint Istar-bataljon uit het Harde trots. „Huzaren gaan door hun zelfstandig optreden net iets verder dan vergelijkbare eenheden. Ook hun gevoel voor decorum is groter.”

Willem François Boreel krijgt op 25 november 1813 opdracht van koning Willem I een ”Corps Cavalerie” te formeren. Deze datum geldt als oprichtingsdatum van het Regiment Huzaren van Boreel. Boreel krijgt het commando over dit o n d e r d e e l . H e t r e g i m e n t b e s t a a t u i t 8 c o m p a g n ie ë n , m e t 6 4 1 h u z a re n e n 6 7 7 paarden. Veel boerenzonen krijgen een plekje bij de bereden wapens. Zij zijn gewend te werken met paarden. De manschappen dragen vaak een boerenzakdoek bij zich. Een traditie die in ere wordt gehouden.

Willem François Boreel

30

QUATRE BRAS EN INDIE De Huzaren hebben diverse wapenfeiten op hun naam staan. In november 1815 neemt het Regiment Huzaren deel aan de bloedige veldslagen bij Quatre Bras en Waterloo en aan de Tiendaagse Veldtocht in 1831.

Het in 1947 heropgerichte regiment levert een b e l a n g r i j k e b i j d r a g e a a n d e a c t i e s i n N e d e r l a n d s - I n d i ë . M e t z e s e s k a d r o n s p a n t s e r w a g e n s e n m e t t w e e verkenningsregimenten zijn de huzaren van 1947 tot 1949 actief op Java en Sumatra.

In de Tweede Wereldoorlog verstopt luitenant-kolonel Jonkheer de Marees van Swinderen de standaard van de huzaren in een ketel in de tuin van de commandant. Bij beëdigingen en commando-overdrachten staat deze standaard nog altijd ‘ingetreden’.

Huzaar Jan Kin (74) uit Balkbrug „lichting 58-1” heeft als tankchauffeur gediend op de Chaffee tank. „Ik was geen soldaat, maar huzaar”, benadrukt de krasse Balkbrugger – rechte rug, hoofd omhoog. „Echte huzaar, hè? Ik voel me nog steeds huzaar.”

Kin bewaart goede herinneringen aan zijn dienstt i jd. „Bi j opkomst op de Wil lem II I-kazerne moesten we onze strozak vullen met stro. Zo vol mogelijk. Vervolgens moesten we ’m plat stampen om op te slapen.” De koude winters, onder andere op Vlieland, hebben hem gehard. De manschappen kregen losse kolen en één turf voor de kachel. „We smeerden ’m met schoensmeer in om het ding beter te laten branden.”

Verschillende eenheden zetten de tradities van het Regiment Huzaren van Boreel voort. Alle verkenners van de landmacht vallen onder ‘Boreel’. De paarden zijn vertrokken, huzaren maken nu dankbaar gebru ik van Fenn ik pantservoertuigen.

De zwarte baretten met zwaluwstaart ontmoeten elkaar die bewuste dag op de Bernhard kazerne in Amersfoort. „De oudste huzaar, lichting 1937, is nu 90 jaar”, zegt kolonel Van Zanten. „Hij is opgeleid te paard en heeft gevochten op de Grebbeberg.”

Om 11.00 uur vond het regimentsappel plaats. Rond de middag werd de bekende blauwe hap geserveerd. Alleen echte huzaren weten wat dat inhoud.

DE INDIAAN VAN DE VERKENNERS 103 VEDe Indiaan' is het eskadrons embleem van 103 VE. Op een rood geel schild is in het zwart een afbeelding van een Mohikaan afgebeeld. Dit embleem is een belangrijk onderscheidend aspect voor de verkenners van 103. Het mag off icieel al leen buiten de kazerne op het uniform gedragen worden, op de kazerne moet he t ba ta l jonsembleem gedragen worden. H ie raan word t ech te r nauwe l i j ks waarde gehecht, zo blijkt uit een discussie tijdens een s t a f v e r g a d e r i n g v a n 1 0 3 . E e n v a n d e luitenanten meldt dat hij zojuist een aanvaring had met de overste van het bataljon, de commandant van de kazerne. “Hij sprak me aan omdat ik mijn Indiaan nog op mijn borst had zitten. Hij zei dat als ik op de kazerne was ik het ISTAR-embleem moest dragen.” Er wordt minachtend gereageerd aan tafel, de jonge luitenant kijkt enigszins uitdagend naar zijn collega's en zij vragen hem wat zijn reactie was. “Ik zei dat ik in principe van de kazerne af was omdat ik de poort uit moet om bij hem te komen.” Er wordt gegrinnikt, maar de majoor maakt korte metten met de muiter i j : “De BC[bataljonscommandant] heeft gelijk, zo zijn de regels: op de kazerne draag je het ISTAR-embleem,daarbuiten de Indiaan. En bovendien hoort het nu eenmaal bij de kazerne.” De majoor maakt hiermee duidelijk dat de regels gevolgd moeten worden, maar de manier waarop hij dit stelt, verraadt dat hij het eigenlijk wel vermakeli jk vindt. Ook hi j hecht veel waarde aan de Indiaan. Aan het begin van het eerste stafoverleg ti jdens een oefening in

D u i t s l a n d p l a n t h i j p o n t i f i c a a l e e n Indianenvlaggetje midden op tafel en zegt: “Zo, nu kunnen we beginnen.”

,

https://www.huzarenvanboreel.nl

Bron: Privé Archief Rob Vaneker

31

D E I N D I A A N A L S S Y M B O O LCommandant: “Waarom draag jij geen Indiaan? ” Sergeant: “ Ik dacht dat je die moest verdienen.” ,Commandant: “Nee de zwaluwstaart moet je verdienen.” Second: “De Indiaan moet je gewoon kopen, die kost twee euro bij de opper, hier heb je twee euro.” Sergeant: “Ik hoef echt geen twee euro van jou.”

De zwarte baret, daar heb ik heel hard voor gewerkt. De analisten die boven op de kazernewerken dragen er ook een, terwijl zij een opleiding van acht weken hebben gehad. Die weten net het verschil niet tussen de voorkant en de achterkant van een geweer!Ze weten net hoe een bos er van dichtbij uitziet.”

B O E K E N T I P E N M I L I T A I R E T I J D S C H R I F T E N V A N D E M A A N DDeze maand weer een tijdschrift waarbij men zich niet behoeft te abonneren,maar een gratis digitaal interessante E-Magazine van de MOAA, http://www.moaa.org/militaryofficer/

Om alle interessante verhalen te kunnen lezen dient u nogmaals te beschikken over het programma PDF reader die u gratis kunt downloaden van het internet (zie “Get Adobe site onderaan”).http://get.adobe.com/nl/reader/

T i t e l : D e A c h t v a n S t a n l e y s t a d ( r e l a a s v a n e e n mensonterende gijzeling)

Inleiding:

Het boek “ DE ACHT VAN STANLEYSTAD” heeft ongeveer 4 jaar in beslag genomen om al de nodige gegevens te verzamelen en te verwerken. Het is een waar gebeurd verhaal dat handelt over 8 Belgische soldaten, waarvan Roland Marico er een van is en momenteel in Leopoldsburg woont. Zes maanden krijgsgevangen, in een hel van één Kongolese gevangenis waar mishandelingen en folteringen schering en inslag waren. Een verhaal waar men dagelijks in doodsangst en in dramatische onzekerheid moest leven. In kranten, op radio en tv werden hardnekkige geruchten verspreid met de melding over hun terechtstelling.

Auteur : Mimi Fredrix - Redactie : Roland Marico

Drukkerij: Van Gestel, Retie Uitgeverij BOEK-Zonhoven (B)

ISBN: 90-5232-051-9 Prijs: € 12,70- (160 blz.) Bestellen kan bij Roland Marico zelf: Roland.marcio@telenet.be

Opnieuw in dit nummer van ‘T Arsenaal en verder met

regelmaat probeert de redactie uw aandacht te

vestigen op interessante boeken en militair

gerelateerde tijdschriften voor de liefhebber

32

Nieuwsbrieven TIP *http://defense-update.com

ADVERTENTIE PAGINA

.

34

ADVERTENTIE PAGINA

KOVOM - UNV

INTERESSE? Voor meer actuele informatie:http://www.kovom.net/

Of per email:KOVOMLA@GMAIL.COMPer Post aan:J.M.van DijkVan Eesterenplein 2743315 KX Dordrecht

http://www.nvvs-anvfa.be

Nationale Vriendenkring der Veteranen van de Strijdkrachten

AFDELING ROERMONDVOORZITTER Edwin Jacobsz: voor actuele informatieTelefoon: 0475 - 341187 Via-email:e.jacobsz@kpnplanet.nl http://www.wapenbroederszuidelijknederland.nl/roermondbestuur.htm

Limburg-Zuid

Zie onderstaande link voor actuele informatie www.avomlimburgzuid.nl