Studiegids - WordPress.comTurkije en Iran in de 20ste en 21ste eeuw - Tussen traditie en moderniteit...

HOVO in Noord Nederland

Studiegidswinter voorjaar 2017

Hoge

r Ond

erw

ijs v

oor O

uder

en

Gron

inge

n - F

ryslâ

n - D

rent

he

Studiegids winter/voorjaar 2017 • 2

Senioren Academie Groningen - Fryslân - Drenthe

Over de cursussen en praktische informatie

Senioren Academie Groningen - Fryslân - DrentheDe Senioren Academie biedt in de drie Noordelijke provincies van Nederland HOVO-onderwijs aan. Deze vorm van onderwijs is bedoeld voor mensen van vijftig jaar en ouder. De Senioren Academie is gelieerd aan drie instellingen voor hoger onderwijs in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe: de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool Groningen en Stenden Hogeschool in Leeuwarden en Emmen. De administratie wordt verzorgd in Groningen.

De cursussenDe cursussen van de Senioren Academie omvatten maximaal tien colleges. De cursussen worden verzorgd op verschillende locaties in Groningen, Leeuwarden en Emmen. U ontvangt de informatie over de cursuslocatie uiterlijk één week voor aanvang van de cursus in de deelnamebevestiging. U kunt zich voor een cursus inschrijven via het inschrijfformulier in deze gids of (bij voorkeur) via de website van de Senioren Academie (www.hovoseniorenacademie.nl). Meer informatie over de inschrijfprocedure staat achterin deze gids.

Website (www.hovoseniorenacademie.nl) Op de website van de Senioren Academie wordt steeds vaker aanvullende informatie over de cursussen geplaatst. Ook vindt u hier interessante nieuwsberichten, informatie over wijzigingen, aankondi-gingen van nieuwe activiteiten en informatie over de docenten van de Senioren Academie. Tijdens het lopende cursusprogramma kunt u ook inloggen (knop rechtsboven) op de rubriek voor de cursisten. U ontvangt hiervoor een inlogcode in de cursusinformatiebrief (uiterlijk 1 week voor aanvang van de cursus).

CursusmateriaalIn veel gevallen wordt bij de colleges gebruik gemaakt van hand-outs. Tenzij anders vermeld zijn deze hand-outs inbegrepen bij de cursusprijs. Bij een aantal cursussen wordt gebruik gemaakt van een door de docent gemaakte syllabus of worden meer uitgebreide hand-outs tegen kostprijs beschikbaar gesteld. De kosten voor het cursusmateriaal worden in deze gevallen apart vermeld bij de cursus en komen boven de vermelde cursusprijs. Eventuele externe literatuur dient u zelf aan te schaffen.

Cursusmateriaal op de websiteIn veel gevallen (maar niet altijd) wordt het tijdens het college getoonde materiaal beschikbaar gesteld op de website van de Senioren Academie. Het collegemateriaal wordt niet geprint. Mocht u toch een geprinte versie van de getoonde Power-Point presentatie willen hebben, dan kunt u deze eventueel laten printen (tegen kostprijs) op het kantoor van de Senioren Academie, Oude Boteringestraat 34 tijdens de reguliere kantooruren (9.00-12.00 uur). Het wordt aangeraden om dit van tevoren even te bespreken, dit in verband met de beschikbaarheid van de printer. Om toegang te krijgen tot het cursus-materiaal op de website kunt u, met de u toegestuurde inlogcode, inloggen via de knop rechtsboven in het beginscherm van de website van de Senioren Academie. Het collegemateriaal blijft tot twee weken na afloop van de desbetreffende cursus op de website staan.

Senioren Academie

Directeur Jacqueline Kampman

SecretariaatJanita van DijkKarin KistInge Vonhof

Bestuur

Prof. dr. D. Bosscher, voorzitterMw. H.M. Hijmans, vice-voorzitterDhr. T. Jensma, penning meesterMw. mr. A. van Weelden, lid namens Stenden HogeschoolVacature, HanzehogeschoolMw. E.T.M. Okkerse, adviserend lid namens de Vrienden van de Senioren Academie

Administratie

PostadresPostbus 72, 9700 AB GroningenTelefoon: (050) 363 65 97E-mail: [email protected]

BezoekadresOude Boteringestraat 34,9712 GK Groningen, kamer 0014

Openingstijden secretariaatMaandag t/m vrijdag 9.00-12.00 uur

Kerstperiode Het Secretariaat van de Senioren Academie is gesloten vanaf vrijdag 23 december 2016 tot en met vrijdag 6 januari 2017. Vanaf maandag 9 januari 2016 zijn we weer normaal bereikbaar.Inschrijvingen die in deze periode binnenkomen, worden pas na de kerstvakantie behandeld (op volgorde van binnenkomst).

Voor de meest actuele informatie:www.hovoseniorenacademie.nl



17WG01L

17WG02

17WG03 17WG04+17WG04w17WG05+17WG05w17WG06+17WG06w

17WG07 17WG08 17WG09 17WG10 17WG11 17WG12 17WG13 17WG14

17WG15

17WG16 17WG17 17WG18 17WG19

17WG20 17WG2117WG22 17WG2317WG2417WG25 17WG26

17WG2717WG28

17WG29L

Algemene informatie 2Voorwoord 5

Programma Groningen

Algemeen/multidisciplinair Zestiende Jan Snijderslezing - Een fascinerende ontdekkingsreis door het brein - Zenuwen, materie en geest 6De Hang Naar Het Heilige - Vervoering in religie, kunst en wetenschap 7

FilosofieLevensfilosofie - Perspectieven op geluk vanuit de oosterse en westerse filosofie 8Over Democratie (2) - Alexis de Tocqueville in Amerika 9Thymos - van de razende Achilles tot de hedendaagse zoektocht naar erkenning 10Radicale Verlichting 11

Geschiedenis en archeologieDe Etrusken - Onderzoek naar een verdwenen cultuur 12Holland aan de Ganges - Nederlands (VOC) erfgoed in India 13Een culturele reis door Asjkenaz - Een kennismaking met de Jiddische wereld van Oost-Europa 14De kaart van Beckeringh - Het Groninger landschap in de 18e eeuw 15Turkije en Iran in de 20ste en 21ste eeuw - Tussen traditie en moderniteit 16De implosie van de Sovjet-Unie - Van goedwillende bedoelingen met catastrofale gevolgen 17Prehistorische culturen - Zes capita selecta 18Keizer Claudius - … ’geen eindproduct van de natuur, maar slechts een ruwe schets’ 19

Godsdienstwetenschap en religieWaarom bouwden de Groningers al die kerkjes? - Cultuur en religie op het Groningerland 20

KunstgeschiedenisHet leven en werk van Michelangelo (1475-1564) 21Kunstbeschouwing - Beschouwingen over kunst, kunstenaars en stromingen 22Tegenpolen in de Vroegnederlandse kunst - Hans Memling en Hugo van der Goes 23Grensverleggende beeldhouwkunst uit de 19de, 20ste en 21ste eeuw - Van Rodin tot Kang Duck-Bong 24

Mens en maatschappijPositieve psychologie, de wetenschap van geluk - Over bevlogenheid, welbevinden en geluk 25Het stroomgebied van de Yangtze 26De Chinese stad 27Frankrijk aan de vooravond van de presidentsverkiezingen 28Europese integratie - After the Brexit: tussen geopolitiek vredesbeleid en economische groei 29Het Pays de Gaume - De geschiedenis van een Lotharingse kernregio 30Leeskamer Levenskunst - Het nieuwe ouder worden 31

Muziek en theaterLudwig van Beethoven (1770 - 1827) - Theologische en politieke bevrijding 32Ein feste Burg is unser Gott - Lutherse kerkmuziek van Luther tot Bach 33Muziek in de lijdensweek 2017 - Bach Matthäus-Passion 34



17WG30 17WG3117WG32 17WG3317WG34

17WG3517WG3617WG3717WG38

17WF01L17WF0217WF0317WF0417WF0517WF0617WF0717WF0817WF0917WF1017WF1117WF1217WF1317WF14

17WD01L

17WD0217WD0317WD0417WD0517WD06

Programma Groningen vervolg

NatuurwetenschappenVan cel tot bloem - Evolutie van planten 35De jonge aarde, het eerste leven - Een blik op het oudste gedeelte van onze planetaire geschiedenis 36Nieuwe ontwikkelingen in de wiskunde (2) - De wetenschappelijke revolutie vanaf de 17e eeuw 37Relativiteit - Een idee dat ons beeld van de natuur heeft veranderd 38Capita Selecta natuurkunde - Als je begrijpt wat je ziet, dan zie je zoveel meer 39

Taal en literatuurVervolgcursus - Latijn 40Korte verhalen schrijven 41Vervolgcursus - Autobiografisch schrijven 41Thomas Mann: Jozef en zijn broers - Een ironische mensheidsmythe in romanvorm 42

Programma Friesland

Voorjaarslezing Friesland 2017 - Over mens zijn en duurzame ontwikkeling 43Schrijfvarianten 44Europese integratie - After the Brexit: tussen geopolitiek vredesbeleid en economische groei 45De wonderbaarlijke reis van Heidenskip - Migratie in een breed kader 46Beeldende kunst in de jaren 60 - ‘Those were the days …’ 47Gek zijn in vogelvlucht - Rondleiding door het geestelijk disfunctioneren van de mens 48Democratie onder druk - Actuele thema’s in de politieke filosofie 49De gouden jaren twintig in Berlijn 50Het leven in de middeleeuwen - Cultuurgeschiedenis van middeleeuws West-Europa 51De Waddenzee - Ontdekkingsreis door een kustlandschap met vijftig eilanden 52Leeskamer - Levenskunst - het nieuwe ouder worden 53Kritisch omgaan met kwantitatieve informatie 54De Passie van Bach baart een betere bruidegom: zie de mens - De Matthäus Passion als 18e eeuwse opera 55Staten en stinzen in Fryslân - Hun voorgangers en hun opvolgers, hun bewoners en hun omgeving 56

Programma Drenthe

Voorjaarslezing Drenthe 2017 - Urbanisatie is al zo oud als de weg naar Rome - Wat maakt de krimp dan anders? 57Levensfilosofie - Perspectieven op geluk vanuit de oosterse en westerse filosofie 58Pruisen, de zandbak ontgroeid (1918-1947) - Opkomst en ondergang van een grootmacht 59Keizer Claudius - … ‘geen eindproduct van de natuur, maar slechts een ruwe schets’ 60Zinnestrelend (2) - Nog meer muziek en beeld in de kerk 61Over symboliek en mythologie in de kunst - ‘Je ziet het pas als je het door hebt’ (Johan Cruijff) 62

Overzicht cursussen per dagdeel in de week 63Inschrijfformulier 66Inschrijfprocedure en colofon 67



Voorwoord

In het 31ste jaar van het bestaan van de Senioren Academie beginnen we met een stevig cursusaanbod. Op vele gebieden bieden we een nieuwe invalshoek, een andere manier om naar de dingen te kijken, verdiepende informatie bij zaken waar u al de nodige kennis van heeft.

Of u kunt nieuwe terreinen verkennen, heel andere kennisgebieden onderzoeken dan die waar u in uw werkende leven mee te maken heeft gehad. En ook dan zult u merken hoeveel u eigenlijk al weet, maar ook hoeveel er nog te leren valt. Het cursusaanbod van de Senioren Academie in Groningen, Friesland en Drenthe bestrijkt ook dit jaar weer een ruim scala aan onderwerpen. In Friesland is met ingang van 1 september 2016 een eigen ‘programmahoofd’ aangetreden. Monique Medema houdt zich in het bijzonder bezig met de programmering van de cursussen in Friesland.

Onze docenten leren van hun cursisten soms evenveel als cursisten van hen. Hopelijk zult u ook dit voorjaar weer een keus kunnen maken uit alle kennis die zij graag met u delen. Namens bestuur en medewerkers wensen wij u veel studieplezier.

Jacqueline KampmanDirecteur Senioren Academie

Zestiende Jan SnijderslezingKees Brunia:Een fascinerende ontdekkingsreis door het brein - Zenuwen, materie en geestDonderdag 9 februari 2017(Zie pagina 6)

BTW voor HOVOTot onze spijt heeft de belastingdienst besloten dat alle HOVO-instellingen in Nederland met ingang van 1 september 2016 BTW-plichtig zijn. De Senioren Academie zal het opgelegde btw-tarief van 21% niet in een keer doorberekenen maar hanteert een gewenningskorting. Het is echter onvermijdelijk de cursusprijs enigszins te verhogen. We vertrouwen op uw begrip hiervoor.


Cursusnummer: 17WG01L

SprekerKees Brunia

Lezing

DatumDonderdag 9 februari 2017

Tijd15.00 uur

Cursusprijs€ 7,50

Uiterste inschrijfdatum26 januari 2017

BijzonderhedenNa afloop van de lezing wordt u door de Senioren Academie een drankje aangeboden. U kunt dan ook het door de spreker geschreven boek over het brein aanschaffen (€ 30,-we verzoeken u gepast geld mee te nemen).

Wie de schedel van een mens openmaakt, ziet een weke massa, die min of meer symmetrisch in zijn benige omgeving ligt als een walnoot in een dop; geen gedachten, herinneringen, toekomstplannen of gevoelens, alleen gelei. Het brein bevat 86 miljard zenuwcellen. Ze communiceren met elkaar via elektrochemische signalen en bepalen gezamenlijk ons gedrag.

Wie ademloos kijkt naar een zonsondergang, ziet een hemel vol rood-oranje kleuren. Waarneming en schoonheid gaan hand in hand. Toch zijn onze ogen en ons brein alleen gevoelig voor golflengtes, niet voor kleuren. Voor de sprong van golflengte naar kleur heb je een bewust mensenbrein nodig waarin een IK woont zonder bekende behuizing.

Toen Willis in de 17e eeuw in Oxford begon te snijden in de hersenen van overleden patiënten, verdrongen de toeschouwers elkaar van de eerste rij om vooral niets te missen. Iedereen die vroeg waar de ziel zat, kreeg telkens hetzelfde antwoord: de ziel is onstoffelijk, die kun je niet lokaliseren.

Kijken, luisteren, lopen en muziek maken zijn functies die wij realiseren via telkens andere hersengebieden. Neurowetenschappers kunnen de laatste decennia in het brein van levende mensen kijken. Ze zien waar in je brein iets gebeurt als je een mentale taak uitvoert. Die grote vooruitgang laat belangrijke psychologische aspecten van ons gedrag letterlijk buiten beeld. De anatomie van de pijnbaan zegt ons niet wat pijn is. Het avondrood van de zon of de ontroering bij de Mondscheinsonate zijn niet te begrijpen uit actiepotentialen, die er wel voor nodig zijn. Sommige puzzels blijven puzzels, ook voor wetenschappers.

Groningen Algemeen/multidisciplinair


Over de sprekerKees Brunia studeerde geneeskunde en psychologie aan de RijksuniversiteitUtrecht en specialiseerde zich tot zenuwarts aan de Radboud Universiteit. Hij is emeritus hoogleraar fysiologische psychologie en schreef onlangs het boek: HET BREIN, van farao tot fMRI. Kees Brunia geeft met grote regelmaat lezingen en cursussen, ook voor HOVO. www.keesbrunia.nl Afbeelding: Charles Estienne (1504-1564),

'De Dissectione Partium Corporis Humani', Fig.1.27

Een fascinerende ontdekkingsreis door het brein

Zenuwen, materie en geest

Zestiende Jan SnijderslezingDeze winter organiseert de Senioren Academie voor de zestiende maal de Jan Snijders-lezing. Deze jaarlijkse lezing is genoemd naar professor Jan Snijders, nestor van het Hoger Onderwijs voor Ouderen (HOVO) in Nederland.

Deze zestiende Jan Snijderslezing wordt gegeven door prof. Kees Brunia,emeritus hoogleraar fysiologische psychologie.


Cursusnummer: 17WG02

DocentenZie programma

Cursusvorm10 colleges

DataVrijdag 20 januari t/m 31 maart 2017, 24 februari vervalt

Tijd14.15-16.00 uur

Cursusprijs€ 215,-

CursusmateriaalSyllabus met samenvattingen van alle colleges


BijzonderhedenHet college van Peter Berger en een deel van de inleiding worden in het in het Engels gegeven. Vragen kunnen in het Nederlands worden gesteld.

Het heilige is het andere, het van het dagelijks leven afgezonderde, het mysterie waarvoor de mens in angst en beven terugschrikt, maar waardoor hij/zij tevens onweerstaanbaar wordt aangetrokken en gefascineerd. Dat wordt het “mysterium tremendum” en mysterium fascinosem”, ook wel “het numineuze” genoemd.

Centraal in deze serie staat het verlangen naar bijzondere ervaringen die de mens uittillen boven het gewone bestaan. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen “het heilige” als theologisch begrip en het “heilige” als antropologisch begrip. In de cursus wordt de nadruk op het antropologische aspect gelegd.

Heiligheid uit zich in symbolische communicatie. Afbeeldingen van bijvoorbeeld dieren, handen en voeten, objecten, zijn in een schriftloze wereld de manier om culturele kennis vast te leggen. Het is het abstraheren van een gecompliceerde mythologie, van een bepaald sociaal systeem. Religie wordt zowel op individueel niveau als op communaal niveau beleefd en gevierd en de rituelen staan daarin centraal. Deze geven de traditie weer, de band met de voorouders, de band tussen leven en dood.

Programma

1. Inleiding. De boodschap der drie illusies. Over religie, kunst en spel - Studying religion and the problem of belief - prof. dr. Yme Kuiper en dr. Peter Berger

2. De voorouderpalen van de Asmat en andere verhalen - dr. Paulina van der Zee3. De wondere wereld van Sjamanen - dr. Jeroen Boekhoven4. Wat is er heilig in het Nederlandse volksverhaal? - prof. dr. Theo Meder5. Aboriginal kunst en cultuur - dr. Georges Petitjean6. Muziek is mij heilig - Chris Fictoor7. Mysteriecultussen in de Klassieke Oudheid - dr. Christina Williamson8. Profeet met narrenmantel, verlangen naar volkomenheid - Remco Ekkers9. Love, Fear and Disgust: religious meanings of food in India - dr. Peter Berger10. Dubbelcollege

Het verhevene en de natuurwetenschappen - prof. dr. Bert Boekschoten De wereld volgens Theo van Baaren; surrealisme, antropologie en

primitieve kunst - prof. dr. Yme Kuiper

Groningen Algemeen/multidisciplinair

De Hang Naar Het HeiligeVervoering in religie, kunst en wetenschap


Afbeelding: Das verschleierte Bild zu Saïs – gedicht van Johann Christoph Friedrich von Schiller



DocentDrs. Edward van der [email protected]


DataMaandag 23 januari t/m 3 april 2017, 20 februari vervalt

Tijd10.30-13.00 uur


CursusmateriaalHet cursusmateriaal wordtgeplaatst op:http://levensfilosofieoostwest.wordpress.com


BijzonderhedenHet laatste (extra) kwartier van elk college is bedoeld voor vragen

In materieel opzicht hebben we het nog nooit zo goed gehad als in de afgelopen 50 jaar.En dat vindt zijn weerslag in ons welbevinden: uit de ‘World Happiness Database’ blijkt dat in Nederland het ‘bruto nationaal geluk’ in de top 10 staat. Maar wat betekent dit eigenlijk? Natuurlijk, vrijheid en welvaart zijn belangrijke voorwaarden voor individuele geluksbeleving. Maar deze opvatting van geluk kent zijn beperkingen: existentiële levensvragen over fundamentele waarden maken er geen deel van uit.

Terwijl China en India zich in hoog tempo ontwikkelen tot moderne economieën zoeken veel westerlingen juist inspiratie in de oosterse filosofie. Deze filosofie lijkt een levenswijze te propageren die ons westerlingen vreemd is. Maar ook de westerse filosofie blijkt een rijke bron voor inspiratie als het gaat om bezinning en zingeving. Sterker nog: er zijn interessante dwarsverbanden te vinden tussen de oosterse en westerse filosofie. We kampen immers nog steeds met dezelfde soort levensvragen als mensen uit het verleden. De moderne wetenschap is niet ontworpen om antwoord te geven op levensvragen. De filosofie, zowel oosterse als westerse, houdt zich daarentegen vanaf haar prille begin bij uitstek bezig met de vraag hoe vorm en inhoud te geven aan het leven. Elementen uit die oude filosofie zien we vandaag de dag dan ook terug in bijvoorbeeld mindfulness, positieve psychologie en cognitieve gedragstherapieën als ACT (acceptance and commitment therapy), en worden ondersteund door psychologisch en neurologisch onderzoek.

Programma(onder voorbehoud)

In deze cursus zullen we, ter beantwoording van aloude levensvragen, o.a. te rade gaan bij de filosofie van het oude India (boeddhisme, hinduisme), China (confucianisme, taoisme), Japan (zen), de Grieks-Romeinse wereld (o.a. stoicisme), mystiek, existentialisme, en postmodernisme. Filosofen die de revue zullen passeren: Buddha, LaoTse, Confucius, Aristoteles, Eckhart, Kierkegaard, Nietzsche, Sartre, Heidegger, Bloch, Foucault, Sloterdijk, Korsgaard, Nussbaum, e.a.

Thema’s die aan bod zullen komen:- Wetenschap en (bij)geloof- Confucius: tradities en rituelen als bron van zingeving- Aristoteles: geluk als bijproduct van oefening in deugdzaamheid- Taoisme: handelen in harmonie met je omgeving- Stoicisme: gevoel en verstand- Bildung: werken aan jezelf en worden wie je bent- Amor fati: acceptatie van je lot als bevrijding- Zelfbevrijding: verantwoordelijkheid en keuzes- Mystiek: ervaring van het onzegbare- Eindigheid en onthechting

Groningen Filosofie

Levensfilosofie - Perspectieven op geluk vanuit de oosterse en westerse filosofie


Over de docentDrs. Edward van der Tuuk studeerde Sociale filosofie, wetenschap & samenleving, en ethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Naast zijn docentschap is hij werkzaam als onafhankelijk documentairemaker.


Cursusnummer: 17WG04Werkcollege: 17WG04w

DocentenDrs. Petra BolhuisDrs. Theo [email protected]

Cursusvorm10 colleges, facultatief gevolgddoor 1 uur werkcollege

Data en tijdWoensdag 25 januari t/m 5 april 2017, 22 februari vervaltCollege: 10.15-12.00 uurWerkcollege:12.00-13.00 uur,volgend op het hoorcollege

Cursusprijs€ 215,-; werkcollege € 55,-


BijzonderhedenDeze cursus bestaat uit hoorcolleges, facultatief gevolgd door 1 uur werkcollege. Voor het werkcollege geldt een maximum van 25 deelnemers. Plaatsing op volgorde van inschrijving. Als u de hoorcolleges èn de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of (bij inschrijving via de website) aan te klikken: 17WG04 en 17WG04w. Deelname aan het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege.

Deze cursus is een zelfstandig te volgen tweede deel van de cursus over Tocqueville’s boek 'Over de democratie' in Amerika. In deel 1 lag de nadruk op Tocqueville’s analyse met betrekking tot Amerika, in deze cursus ligt de nadruk op zijn analyse van de democratie in Europa.

In 1835 en 1840 schreef de Fransman Tocqueville een opzienbarend boek over Amerika. Doordat hij de democratie van Amerika vergeleek met die van Frankrijk, waar net het stof van de revoluties was neergedaald, kon hij laten zien hoe verschillend deze democratieën waren. Tocqueville is, zoals hij zelf zegt een ‘kritische vriend van de democratie’ en legt uit waar de verschillen en overeenkomsten zitten tussen de democratie in Amerika en in Europa. Daarnaast schrijft hij dit lijvige boek als een waarschuwing tegen de in zijn ogen onvermijdelijke valkuilen van de democratie waar wij burgers van een democratie altijd waakzaam voor zouden moeten zijn.

In 2017 zijn er in diverse Europese landen, waaronder Nederland, verkiezingen. De analyse van de Tocqueville geeft een nieuwe en andere benadering die niet alleen de democratie in Amerika begrijpelijker maakt, maar ook een andere kijk biedt op de democratieën binnen Europa. 'Een beter boek over democratie is er niet' schrijft A. Kinneging in het nawoord. Daarnaast is het ook nog eens fantastisch goed geschreven en vertaald. Van de cursisten wordt actief meelezen van het boek verwacht (enkele weken voor de cursus staat de leeswijzer op: www.maieutiek.nl).

CursusmateriaalAlexis de Tocqueville, Over de democratie in Amerika, Lemniscaat, 2012.Overig cursusmateriaal zal ongeveer een week voor aanvang van de cursuste vinden zijn op: http://www.maieutiek.nl/downloads/cm_hovo_gro.shtml

Groningen Filosofie

Over Democratie (2)Alexis de Tocqueville in Amerika


Afbeelding: Alexis de Tocqueville, door Théodore Chassériau (1850), Wikimedia Commons

Over de docentenDrs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook hun colleges bij de Senioren Academie gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar. Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de Senioren Academie en diverse andere hovo-instellingen in Nederland werkzaam.



DocentenDrs. Petra BolhuisDrs. Theo [email protected]

Cursusvorm10 colleges, facultatief gevolgddoor 1 uur werkcollege

Data en tijdWoensdag 25 januari t/m 5 april 2017, 22 februari vervaltCollege: 14.15-16.00 uurWerkcollege: 16.15-17.00 uur, volgend op het hoorcollege


CursusmateriaalHet derde deel van de ziel door Peter Venmars


BijzonderhedenDeze cursus bestaat uit hoorcolleges, facultatief gevolgd door 1 uur werkcollege. Voor het werkcollege geldt een maximum van 25 deelnemers. Plaatsing op volgorde van inschrijving. Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of (bij inschrijving via de website) aan te klikken: 17WG05 en 17WG05w. Deelname aan het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege.

Groningen Filosofie


Afbeelding: Wagenmenner van Delphi (detail), Wikipedia

Uit de klassieke tijd kennen we namen als Achilles en Julius Caesar. Hun prestaties kenden een andere grond dan de grote namen van vandaag de dag. De zelfopvatting van de Grieken en de Romeinen wordt verwoord door een metafoor van de filosoof Plato. Hij stelt dat de ziel van de mens uit drie delen bestaat, verbeeld door een wagenmenner met een span van twee paarden. De wagenmenner is de ratio, het ene paard is de epithumia, de begeerte en het tweede paard was de thymos. De begeerte is gericht op het hebben, terwijl de thymos gericht is op het er willen zijn en de erkenning daarvan.

In de loop van de geschiedenis is er veel aandacht besteed aan het leven langs de lijn van onze rede. Sinds Freud zijn we ons weer bewust van de grote rol die de begeerte speelt in onze gedragingen.

Het door Plato onderscheiden derde deel van de ziel Thymos is echter heel lang onderbelicht gebleven. Juist in de wereld van vandaag zou Thymos een handvat kunnen zijn om meer te begrijpen van de behoefte van mensen om in beeld te komen, gehoord te worden. Thymos werpt een ander licht op de strijd om erkenning die in de media en op straat uitgevochten wordt door allerlei groeperingen die zich niet erkend voelen. En ook voor ons zelfbeeld zou Thymos een term kunnen zijn die een waardevolle aanvulling is voor de taal waarin wij onszelf kunnen beschrijven.

ThymosVan de razende Achilles tot de heden-daagse zoektocht naar erkenning

Over de docentenDrs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook hun colleges bij de Senioren Academie gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar. Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de Senioren Academie en diverse andere hovo-instellingen in Nederland werkzaam.



DocentDrs. Arend Klaas Jagersma

Cursusvorm10 colleges, facultief gevolgd door één uur werkcollege (9 werkcolleges)

Data en tijdVrijdag 27 januari t/m 7 april 2017,24 februari vervaltCollege: 14.15-16.00 uurWerkcollege: 16.15-17.00 uur



BijzonderhedenBij dit college hoort een werkcollege. Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of (bij inschrijving via de website) aan te klikken:17WG06 en 17WG06w.Inschrijving voor dit werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege. Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.

De spanning tussen rede en geloof betreft een kernthema van de westerse wijsbegeerte. Waar veel klassieke Griekse en Romeinse filosofen de logos, de ratio boven traditie en (bij)geloof plaatsten, streefde men in de Middeleeuwen veelal een onderschikking van de rede aan het geloof na. Het eeuwenoude conflict kwam tot een ongekende uitbarsting in het tijdperk van de Verlichting - ruwweg de zeventiende en de achttiende eeuw.

Verlichtingsdenkers namen niet langer genoegen met de aloude filosofische en religieuze denkbeelden, maar daagden deze zienswijzen voor het gerechtshof van de rede. Zij uitten scherpe kritiek op de invloed van traditionele wijsgerige, kerkelijke en politieke autoriteiten op maatschappij en wetenschap, en benadrukten het belang van tolerantie, autonomie, vrijheid van meningsuiting en godsdienst, en scheiding van kerk en staat. De Verlichting wordt sindsdien beschouwd als de kraamkamer van moderne westerse waarden en de indertijd ontwikkelde ideeën zijn onverminderd relevant en actueel.

Programma

In deze cursus schenken we aandacht aan de originele opvattingen die in deze periode door tal van vermaarde en minder bekende denkers zijn bepleit. Daarbij zal het eerste deel van de magistrale en alom geprezen trilogie over de Verlichting van de gerenommeerde historicus Jonathan Israel als leidraad fungeren. Dit boek, Radicale Verlichting, behandelt de vroege, volgens Israel meest revolutionaire ontwikkelingsfase van de Verlichting en biedt een gedetailleerde en fascinerende beschrijving van deze ontstaansgeschiedenis. Het werpt bovendien nieuw licht op de wezenlijke bijdrage die Spinoza en verwante Nederlandse denkers aan de ontwikkeling van de Verlichting hebben geleverd. Hun filosofische en cultuurhistorische betekenis blijkt nauwelijks te kunnen worden overschat en zal in de cursus uitvoerig aan bod komen.

CursusmateriaalJ.I. Israel, Radicale Verlichting, Uitgeverij van Wijnen, 2015. Uiteraard kan ook gebruik worden gemaakt van de originele Engelse uitgave: J.I. Israel, Radical Enlightenment, Oxford University Press, 2002. Het boek fungeert als leidraad en zal gezien de omvang en het encyclopedische karakter ervan niet volledig (kunnen) worden besproken. Het is daarom raadzaam, maar niet verplicht om het werk aan te schaffen.

Groningen Filosofie

Radicale Verlichting


Afbeelding: Portret van Baruch de Spinoza (1632-1677), ca. 1665, Wikimedia Commons

Over de docentDrs. Arend Klaas Jagersma (1970) studeerde filosofie in Amsterdam en is als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit te Groningen. Daarnaast is hij werkzaam als zelfstandig onderzoeker en docent filosofie en verbonden aan meerdere HOVO-instellingen.



DocentDr. Marjan [email protected]


DataDinsdag 7 februari t/m 14 maart 2017, 21 februari vervalt

Tijd10.15-12.00 uur


CursusmateriaalHand-outs


BijzonderhedenHet materiaal voor deze cursus wordt niet op de website van de Senioren Academie geplaatst. Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.

De Etrusken hadden andere gewoontes dan de Grieken en de Romeinen en ook hun taal was anders dan die van hun buren. Zij werden in de oudheid al gezien als bijzonder. Daar kwam in later tijd nog bij dat hun taal niet ontcijferd kon worden. Kortom de Etrusken vormden een mysterie dat moest worden opgelost.

De Etrusken worden omstreeks 700 v.Chr. voor het eerst herkenbaar. Vanaf die tijd worden korte inscripties in het Etruskisch op gebruiksvoorwerpen aangetroffen. Helaas zijn er geen lange teksten in het Etruskisch bekend. Daarom is onze historische kennis gebaseerd op wat Grieken en Romeinen over de Etrusken hebben geschreven. Deze verhalen hebben geleid tot veel discussies, onder andere over de herkomst en de vreemde gebruiken van de Etrusken. De Italiaanse archeoloog Massimo Pallottino heeft benadrukt dat de Etrusken niet van elders zijn gekomen maar dat hun cultuur zich in Italië heeft ontwikkeld.

Toch blijven vragen over de herkomst van de Etrusken steeds weer opduiken. Ook met de nieuwste methodes van onderzoek kan een antwoord op die vraag niet zonder voorbehoud gegeven worden. Archeologisch is er gelukkig heel veel van de Etrusken bewaard gebleven. Ook worden in Etrurië nog steeds bijzondere archeologische ontdekkingen gedaan. Die maken het mogelijk om een meer gevarieerd beeld van de Etrusken te krijgen.

Programma

Tijdens deze cursus wordt in vijf colleges ingegaan op de herkomst van de Etrusken en op de ontwikkeling van de Etruskische cultuur. Het eerste college zal een introductie zijn op de geschiedenis van het onderzoek naar het geheim van de Etrusken. In de daaropvolgende colleges zullen de verschillende cultuurperioden van de Etrusken worden behandeld: Villanova, Oriëntaliserend, Archaïsch, Klassiek en Hellenistisch.Bij de bestudering van deze verschillende periodes zal aandacht worden besteed aan de materiële cultuur. Daarbij komen niet alleen voorwerpen aan bod die gemaakt zijn van verschillende soorten materiaal zoals goud, brons of gebakken klei maar wordt ook aandacht besteed aan grafschilderingen en tempelsculptuur. Verder zullen Etruskische steden, huizen en verschillende grafgebruiken worden behandeld. Gewapend met deze kennis zal de cursist ongetwijfeld meer plezier beleven aan het bezoek van een museum met een collectie Etruskische kunst.

Groningen Geschiedenis en archeologie

De EtruskenOnderzoek naar een verdwenen cultuur


Afbeelding: Etruskisch bronzen beeld van danseres, ca. 500 v.Chr. (Museum of Fine Arts, Boston).

Over de docentMarjan Galestin was verbonden aan het instituut voor Archeologievan de Rijksuniversiteit Groningen. De Etruskische archeologie heefthaar bijzondere belangstelling.



DocentDrs. B. van der Pol


DataDinsdag 31 januari t/m 7 maart 2017, 21 februari vervalt

Tijd11.15-13.00 uur



LiteratuursuggestiesB. van der Pol, De VOC in India. Een reis langs Nederlands erfgoed in Gujarat, Malabar, Coromandel en Bengalen. Walburg Pers, Zutphen, 2011.B. van der Pol, Mallabaarse Brieven.De brieven van de Friese predikant Jacobus Canter Visscher (1717-1723). Walburg Pers, Zutphen, 2008.B. van der Pol, Holland aan de Ganges, Prins Hendrik van Oranje in India 1837-1838. Walburg Pers, Zutphen, 2016.


Voor velen zal het een verrassing zijn dat de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) in India tussen 1602 en 1825 talrijke vestigingen had. In 1837 bezoekt zelfs een Oranjeprins dit land, Prins Hendrik de jongste broer van koning Willem III. Hij zou een week blijven maar dat werden er drie maanden! En waarom bezoekt de oud-minister van Koloniën, Baron van Dedem India, waar hij in 1895 plotseling overleed? En hoe kwam werk van de beroemde Nederlandse architecten Pierre Cuypers (Rijksmuseum) en Willem Dudok (Raadhuis Hilversum) in Calcutta terecht?

In deze cursus belicht antropoloog Bauke van der Pol het VOC-erfgoed in een aantal regio’s, met speciale aandacht voor de best bewaard gebleven VOC-vestigingen Chinsurah (Bengalen) en Cochin (Malabar). Langs de gehele kust van India zijn nog altijd VOC-forten, kerken, huizen en begraafplaatsen te vinden. Maar ook honderden kilometers landinwaarts aan de heilige rivier de Ganges, is Nederlands erfgoed terug te vinden. Deze vijfdelige cursus is gebaseerd op eigen onderzoek in India naar de historische band tussen India en Nederland. Daarnaast wordt uniek beeldmateriaal getoond van wat er nog over is van dat Nederlandse erfgoed in India.

Programma

- Het VOC-erfgoed in Gujarat, Malabar, Coromandel en Bengalen - De Dokkumer gebroeders Canter Visscher in het 18e eeuwse India: de predikant

Jacobus in Cochin en de koopman Adrianus in Masulipatnam - Jan Albert Sichterman (de ‘Koning van Groningen’) in het Bengaalse Chinsurah en

hoe zijn neushoorn Clara Europa veroverde - Het grootste grafmonument van een Nederlander ‘in den vreemde’, de Rode Taj Mahal

in het Indiase Agra waarin de Utrechtenaar Jan Willem Hessing begraven ligt - In de voetsporen van prins Hendrik ‘de Zeevaarder’, die in 1837-1838 een

maandenlange reis over de rivier Ganges maakte en Agra, Delhi en Benares bezocht - Een reconstructie van Baron van Dedem’s reis door India in 1895 en de zoektocht

naar zijn graf in Calcutta - Architect Willem Dudok verlaat in 1936 ‘het benauwende Nederland’. Zijn de

‘verindianiseerde’ bouwwerken anno 2016 nog te herkennen?


Holland aan de GangesNederlands (VOC) erfgoed in India


Over de docentDrs. Bauke van der Pol studeerde culturele antropologie (VU Amsterdam) met India als specialisatie. Hij bezoekt India al 40 jaar en deed onderzoek bij kastelozen in Kerala. Ook begeleidde hij reizen langs het VOC erfgoed. De laatste jaren deed hij onderzoek naar de historische relatie India - Nederland hetgeen resulteerde in een drietal boeken. Omrop Fryslân maakte in samenwerking met Van der Pol een tweetal documentaires onder de titel In Fries yn India.



DocentenDrs. Carla Da SilvaJacob Ben-ChaimDrs. Ruud Bartlema


DataDinsdag 7 februari t/m 4 april 2017, 21 februari vervalt

Tijd14.15-16.00 uur




BijzonderhedenMeer informatie over deze cursus op: www.jechida.nl

De Jiddische cultuur van het vooroorlogse Oost-Europa was rijk en levendig. Op deze reis ontmoeten we muzikanten en schrijvers, we leren over “mamelosjen” en de heilige taal en we ontdekken het moderne in het gedachtegoed van de Baal Shem Tov, een inspiratiebron voor velen, waaronder de filosoof Buber en de kunstenaar H.N.Werkman.

De verschillende onderwerpen in deze cursus over de Jiddische cultuur komen samen bij de Baal Shem Tov, de grondlegger van het Chassidisme. Dit was een vernieuwende beweging, ontstaan in de 18e eeuw, die ook nu nog een grote rol speelt in het Jodendom. Bij hem komen onze thema’s samen: de Jiddische en Hebreeuwse taal, de muziek, en de bijzondere vertellingen waarin hij oude Joodse kennis voor een groter publiek toegankelijk maakte. Vanuit dat Chassidisch perspectief gaan we kijken naar de Joodse feestdagen, als een bewustwordingsproces in plaats van een herinnering. Ook muziek speelde bij de Besjt een belangrijke rol. Een ongeletterde jongen die met overgave op zijn fluit speelde, gaf hem meer vreugde dan een sjoel vol droge gebeden! Via zangers en dichters komen we bij de Jiddische literatuur terecht. Schrijvers zoals Sjolem Aleichem (Tevje de melkman) en Nobelprijswinnaar Izaak Bashevis Singer tonen dat de Jiddische literatuur het bestuderen waard is. We eindigen met twee colleges over Jiddische muziek, waarin we ingaan op de essentie van zowel de klezmer als de zangtraditie. We sluiten de cursus af met een live-concert!

Programma

1. Inleiding een overzicht van de onderwerpen2. Mamelosjn: de geschiedenis, karakter en ontwikkeling van de Jiddische taal en

de resten ervan in het Nederlands3. Heilige Taal; de bijzondere eigenschappen van het Bijbels Hebreeuws4. Tot waar de hemel reikt: Een voorstelling over de Baal Shem Tov met zang,

verhalen, en uitleg over het ontstaan en de betekenis van de Chassidische beweging

5. Geraakt door het vuur van de mystiek. Gastspreker Ruud Bartlema vertelt over de invloed van de Chassidische vertellingen op de kunstenaar H.N. Werkman. Bartlema is beeldend kunstenaar, leraar Joodse mystiek en veel gevraagd spreker in het land.

6. Ramen in de tijd - de joodse feestdagen als een persoonlijk ontwikkelingstraject7. De ziel van de Jiddische muziek: over klezmer en het Jiddische lied8. Literatuur: van Sjolem Aleichem tot Bashevis Singer, met afsluitend concert door

Duo Malka


Een culturele reis door AsjkenazEen kennismaking met de Jiddische wereld van Oost-Europa


Afbeelding: H.N.Werkman, ‘De Violist’



DocentProf. dr. H.R. Reinders


DataDonderdag 26 januari t/m 16 februari 2017

Tijd10.00-12.00 uur

Cursusprijs€ 95,-

CursusmateriaalDe atlas van Beckeringh.Het Groninger landschapin de 18e eeuw, WBooks 2016 (€49,95)


De bekendste provinciekaart is wel de ‘Borgenkaart van Beckeringh’ (1781), vooral bekend door de afbeeldingen van de Groninger borgen in de decoratieve rand. Maar deze kaart bevat veel meer dan de afbeeldingen van de borgen.

Tijdens deze cursus gaat Reinders in op de ontstaansgeschiedenis en de betekenis van de Beckeringhkaart. Hij heeft uitvoerig onderzoek gedaan naar de totstandkoming van deze kaart. Met name de vele voorstudies die in het boek zijn opgenomen, getuigen van een intense belangstelling van de kaartmaker voor het 18e-eeuwse Groningen. Lang niet al deze informatie is terug te vinden op de uiteindelijk gedrukte en algemeen bekende kaart. Beckeringh’s schetskaarten gunnen ons niet alleen een gedetailleerde blik op het Groninger landschap van de 18e eeuw maar geven ook inzicht in het Groningse maatschappelijk leven van deze periode.

Programma

College 1- Leven Beckeringh: familie, reis Kleef, rechter met verschillende standplaatsen,

tekenaar en cartograaf, Van Bolhuis, contacten- Totstandkoming kaart: schetskaarten, schredenteller, netkaarten, manuscript-kaart,

gedrukte kaart, nauwkeurigheid

College 2- Natuurlijk landschap: afwatering, molens, aanwas en inpoldering, vervening en

inrichting, buitengrenzen, verdediging- Staatkundig landschap: stad Groningen, Ommelanden, kwartieren, dorp en kerk,

heerlijkheid Westerwolde, jurisdicties, kaken en galgen

College 3- Infrastructuur: trekvaarten en -paden, landwegen, bruggen, sluizen, reistijden- Nijverheid: industriemolens, kalkovens, tichelwerken, grondstof, brandstof en transport

College 4- Borgen en buitenplaatsen: tekeningen van gebouw en park, landerijen, rechten,

verval en afbraak- Afsluiting: kleine onderwerpen aan de hand van suggesties deelnemers, vragen,

discussie


De kaart van BeckeringhHet Groninger landschap inde 18e eeuw


Over de docentDr. Reinder Reinders is emeritus hoogleraar archeologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Sinds 1971 verricht hij archeologisch onderzoek in Thessalië (Griekenland) en van 1976 tot 2016 leidde hij de Nederlandse opgravingen in het gebied van de Hellenistische stad Halos. Daarnaast gaat zijn belangstelling uit naar kaarten van de provincie Groningen en de bewoningsgeschiedenis van de Drentse dorpen Pesse, Havelte en Uffelte.

Afbeelding: De provinciekaart van Beckeringh

Over de docentNicolaas A. Kraft van Ermel is historicus gespecialiseerd in contemporaine geschiedenis van Rusland, Oekraïne en Polen; zijn bredere expertise is gelegen in de Europese geschiedenis van de 20ste eeuw. In 2011 studeerde hij af aan de Research Master Modern History and International Relations. Sinds 2012 is hij werkzaam aan het Nederland-Rusland Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen.



DocentNicolaas Kraft van Ermel, MA


DataDonderdag 26 januari t/m6 april 2017, 23 februari vervalt

Tijd11.00-13.00 uur




Geen andere regio van de wereld houdt de gemoederen zo bezig als het Midden-Oosten. Momenteel is daarbij veel aandacht weggelegd voor de burgeroorlog in Syrië en het Israëlisch-Palestijnse conflict. Twee andere landen komen echter ook veelvuldig in het nieuws, maar worden beduidend minder begrepen, terwijl deze landen voor de stabiliteit van de regio onontbeerlijk zijn: Turkije en Iran staan daarom in het brandpunt van deze cursus.

Dat Turkije en Iran aandacht verdienen mag wel duidelijk zijn: beide grenzen aan Syrië en spelen een rol in het conflict: Iran financiert de Hezbollah-beweging die ook in het Syrische conflict meestrijdt en liet Rusland bombarderen vanaf een van zijn luchtmachtbases. Onderwijl is ook Turkije inmiddels met eigen militairen actief. Ook om andere redenen zijn beide landen veelvuldig in het nieuws: Turkije vanwege de – omstreden – nasleep van de poging tot staatsgreep in juli 2016 en het optreden tegen de Koerden in Anatolië en Iran vanwege de – evenzeer omstreden – nucleaire deal die Iran de mogelijkheid geeft een civiel kernprogramma er op na te houden en die de opheffing van langlopende sancties tegen Iran bevestigt. Om de huidige stand van zaken in beide landen – en hun rol in het heden – te begrijpen, is voorkennis van de recente geschiedenis onontbeerlijk. De laatste 200 jaar geschiedenis van Iran en Turkije kunnen gezien worden als een periode van voortdurende spanning tussen de eigen traditie (zowel religieus, cultureel als politiek) en de westerse moderniteit. De druk van de moderniteit op beide samenlevingen heeft veel overeenkomstige effecten gehad, maar er zijn natuurlijk ook verschillen. Ook moet in ogenschouw genomen worden dat beide landen voortdurend door grootmachten gebruikt zijn om hun geopolitieke powerplay uit te spelen. Het resultaat in beide landen is zeer vergelijkbaar, maar ook tegenovergesteld: Turkije is een seculiere democratie waarbij serieuze kanttekeningen geplaatst kunnen worden bij het democratisch gehalte, terwijl Iran een theocratische dictatuur is die bij nader inzien veel democratischer is dan wij in eerste instantie zouden denken.In deze cursus staan deze spanningen in en omtrent deze beide landen en de daaruit voortkomende ontwikkelingen centraal.

Programma1. Turkije: De zieke man van Europa: Het Ottomaanse rijk ingeklemd tussen

grootmachten (19e eeuw) 2. Iran: Speelbal in The Great Game: Iran als strijdtoneel tussen Groot-Brittannië en

Rusland (19e eeuw) 3. Turkije: De Eerste Wereldoorlog en de geboorte van de moderne Turkse staat 4. Iran: De Pahlevi-dynastie, de grootmachten en de modernisering van Iran.5. Turkije: Speelbal in de Koude Oorlog, ontwikkelingen in een NAVO-lidstaat 6. Iran: Speelbal in de Koude Oorlog: Iran tussen de Verenigde Staten en Rusland 7. Turkije: de moeizame ontwikkeling van democratie (1960-1980) 8. Iran: De Islamitische revolutie (1979): het einde van de moderniteit in zicht? 9. Turkije: het einde van het democratische experiment? Turkije aan het begin

van de 21ste eeuw 10. Iran: Iran een normale staat? Iran aan het begin van de 21ste eeuw


Turkije en Iran in de 20ste en 21ste eeuwTussen traditie en moderniteit


Over de docentProf. dr. J.S.A.M. (Hans) van Koningsbrugge is hoogleraar Russische geschiedenis en politiek. Hij is directeur van het Nederland-Rusland Centrum én van het evenzeer aan de Rijksuniversiteit Groningen verbonden Centre for Russian Studies. Hij is betrokken bij de minor- en masteropleiding Midden- en Oost-Europastudies en specialist in de Europese geschiedenis van de 18e eeuw.



Het einde van een imperium: de implosie van de Sovjet-Unie - Van goedwillende bedoelingen met catastrofale gevolgen


Het einde van de Sovjet-Unie (1991) markeert het einde van de Koude Oorlog. De val van de Muur staat in het geheugen van velen gegrift. Wie kent niet Michaïl Sergeevitsj Gorbatsjov? Vraag is echter hoe het zover heeft kunnen komen. Waardoor implodeerde deze Supermogendheid? En wat is de relevantie van die gebeurtenissen in het heden?

De situatie in het Rusland van vandaag de dag laat zien dat hervormingen in Rusland hard nodig zijn: de economie functioneert niet en het land gaat gebukt onder een corrupte elite van heersers die meer oog hebben voor hun eigen belangen dan voor die van de gewone Rus. De laatste keer dat geprobeerd werd in Rusland grote hervormingen door te voeren, resulteerde dat echter in niets minder dan het einde van de Sovjet-Unie. Dat einde van de Sovjet-Unie houdt nu nog steeds de gemoederen bezig: de huidige Russische president Vladimir Poetin omschreef het als de historisch grootste Russische ramp in de 20ste eeuw. Het wordt ook veelvuldig gebruikt als argument in politieke conflicten. Daarom is een nadere bestudering van de val van de Sovjet-Unie onontbeerlijk. In de literatuur zijn veel verklaringen gegeven voor de Sovjetineenstorting. Er zijn echter in de periode 1985-1991 zoveel belangrijke gebeurtenissen geweest dat het zicht op dieper liggende oorzaken vaak moeilijk is. In deze collegecyclus zullen de oorzaken van het einde van de Rode Droom nadrukkelijk worden geanalyseerd. Waarom was het Sovjetbestel inherent zwak? Iedere Sovjet – maar ook Russische – hervormer heeft in essentie hetzelfde geprobeerd, namelijk de Russische samenleving dynamiseren zonder het politieke bestel ingrijpend te willen veranderen. Waarom paste Gorbatsjov in deze traditie en waarom mislukten zijn plannen? Uiteraard kan deze thematiek niet besproken worden zonder uitgebreid stil te staan bij de Sovjeteconomie en bij de buitenlandse politiek. Wat is bijvoorbeeld de invloed geweest van de vriendschap tussen Reagan en Gorbatsjov én het heersende onbehagen binnen de Sovjetelite? Het doel van deze cursus is de mozaïek van goede bedoelingen, hervormingen én mislukkingen in kaart te brengen die uiteindelijk heeft geleid tot de implosie van 1991.

1. De Sovjet-Unie van Brezjnev: de heerschappij van een effectieve manager? 2. Van halfslachtige hervormingen en niets willen: Joeri Andropov en

Konstantin Tsjernenko 3. Van intriges en complotten: de machtsgreep van 1985: Gorbatsjov aan de macht 4. De drie pijlers van Gorbatsjovs denken: Oeskorenie, Glasnost en Perestrojka;

de testcase: Tsjernobyl 5. 1986: Van grote zuiveringen en dissidenten die terugkomen 6. Reagan en Gorbatsjov: love on first sight? 7. 1988 en 1989: de Jaren van militaire terugtrekkingen, zuiveringen en

schuldbekentenissen 8. Waarom valt de Muur? 9. Van economisch pleisterplakken en voortschrijdende chaos; nationalistische

woelingen en Crisis binnen de Unie 10. De coup van augustus 1991; het definitieve einde; het begin van een nieuw Rusland


DocentProf. dr. J.S.A.M. van [email protected]


DataDonderdag 26 januari t/m6 april 2017, 23 februari vervalt

Tijd14.15-16.00 uur



BijzonderhedenDeze cursus wordt verzorgd door het Nederland-Rusland Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen

Over de docentTineke Looijenga studeerde Oude Germaanse Talen en Culturen aan de RUG en promoveerde in 1997 op de oudste runeninscripties van Europa. Haar onderzoek heeft zich later meer gericht op de archeologie en op de oudere geschiedenis van Europa. In 2003 kwam de handelseditie uit van het proefschrift Texts and Contexts of the Older Runic Inscriptions, bij Brill Academic Publishers. Als onafhankelijk onderzoeker richt ze zich op Kelten en Germanen en monumentale inscripties in heel Europa. De focus is op de ijzertijd, Romeinse tijd en Vroege Middeleeuwen.



DocentDr. Tineke [email protected]


DataDonderdag 2 februari t/m16 maart 2017, 23 februari vervalt

Tijd15.15-17.00 uur




BijzonderhedenMaximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Deze cursus bespreekt een aantal aspecten van intrigerende culturen die in het Europa vanaf het Neolithicum tot in de vroege middeleeuwen hun sporen hebben achtergelaten. We beginnen in de late steentijd en behandelen achtereenvolgens het Indo-Europees en enkele theoriën over het oorsprongsgebied daarvan; de megalieten en rotstekeningen; de Picten en hun kunstig bewerkte stenen monumenten naast de beeldstenen van het Zweedse eiland Gotland. We eindigen de cursus met diverse archaïsche uitingen van schrift, in de vorm van inscripties, met de nadruk op het runenschrift.

De serie begint met de neolithische revolutie (komst van landbouw en veeteelt) en daarmee gepaard de verschillende ideeën over de verspreiding van de Indo Europese talen, de grondslag van de meeste huidige Europese talen. Monumenten die met het neolithicum en de daarop volgende metaalculturen samenhangen zijn de megalieten in west Europa en het mediterrane gebied en de rotstekeningen in Scandinavië en de Alpen. Voorts bespreken we de symboliek van de beeldstenen op Gotland en de bijzondere sculpturen van de Picten. De runeninscripties en het runenschrift vormen een logische afsluiting: naast figuren ook schrift op grote stenen.

Uitgangspunt bij de cursus is de archeologische achtergrond van de opeenvolgende tijdperken, aangevuld met taalkundige aspecten. Megalithische culturen van Anatolië, Portugal, Malta, Sardinië, Frankrijk en de Britse eilanden worden besproken, met als hoogtepunt Stonehenge. De Picten waren een raadselachtig volk dat leefde in Schotland en door de Romeinen “Picti” genoemd werd, misschien omdat men zich beschilderde. Tot hun culturele erfenis behoren rijk versierde stenen monumenten en sieraden. Hun Keltische taal is verwant aan het Welsh en Breton. De indrukwekkende beeldstenen van Gotland worden vergeleken met die van de Picten. De serie wordt afgesloten met inscripties op grote stenen, met speciale belangstelling voor het runenschrift in Scandinavië.Het is niet toevallig dat alle bovengenoemde onderwerpen het materiaal steen gemeen hebben. Stenen memorabilia hebben immers een lange levensduur.

Programma

1. Het Neolithicum en het Indo-Europees2. Megalieten3. Stonehenge4. Rotstekeningen5. Picten en Gotlandse beeldstenen6. Archaïsche inscripties en runen


Prehistorische culturenZes capita selecta


Afbeelding: Menhirs Evora Portugal



DocentDr. Henk [email protected]


DataVrijdag 27 januari 2017 t/m 7 april 2017, 24 februari vervalt

Tijd10.15-12.30 uur


CursusmateriaalEr wordt gebruik gemaakt van fotokopieën waarvan de kosten ca. € 10,- zullen bedragen. Op het eerste college worden suggesties gedaan voor eventueel zelf aan te schaffen literatuur.


Zo klinkt het hard uit de mond van zijn moeder Antonia. Was keizer Claudius werkelijk een ‘idioot’? Hoe bestaat het dan dat hij in 41 n. Chr. tot het keizerschap werd geroepen en dertien jaar aan de macht bleef? En dat onder zijn regering half Brittannië aan het Romeinse rijk werd toegevoegd? Zo zijn er meer vraagtekens te zetten bij dit keizerleven dat nieuwsgierigheid opwekt. En wie herinnert zich niet de magistrale filmserie 'I Claudius', met de schitterende vertolking van Claudius door Derek Jacobi?

Wij zullen in deze collegereeks in het eerste uur de antieke auteurs behandelen die ons beeld van Claudius hebben beïnvloed en hun relaas in selectie en vertaling lezen: het zijn Tacitus, Suetonius, Cassius Dio en Flavius Josephus. Vooral Tacitus schetst ons in zijn Annalen (“deze onverbiddelijke jaarboeken van de menselijke wreedheid”) een indringend en intrigerend beeld van de keizer die hoe langer hoe meer een speelbal werd van zijn vrouwen en vrijgelatenen.

In het tweede uur zullen wij steeds één aflevering bekijken van de tv-serie I Claudius en analyseren waarop het script van de film is gebaseerd en hoe kritisch wij al dan niet moeten staan tegenover het opgeroepen beeld.

De serie begint in het jaar 24 v.Chr. en op deze manier krijgt u een goed overzicht van de hele Julisch-Claudische dynastie vanaf keizer Augustus tot aan Nero (54 n. Chr.).


Keizer Claudius… ’geen eindproduct van de natuur, maar slechts een ruwe schets’


Afbeelding: Beeld van Claudius als Jupiter, Vaticaans Museum

Over de docentDr. Henk Schoonhoven was universitair docent Griekse en Latijnse Taal en Cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verzorgt al vele jaren cursussen voor de Senioren Academie.



DocentDr. Anneke B. [email protected]

Cursusvorm4 colleges, optioneel excursie

DataColleges: donderdag 2, 9, 16 en 23 maart 2017Excursie: vrijdag 31 maart 2017

Tijd11.00-13.00 uur

Cursusprijs€ 95,-

Uiterste inschrijfdatum16 februari 2017

BijzonderhedenDeze cursus wordt gegeven in de Remonstrantse Kerk aan de Coehoornsingel. Na afloop van de cursus kunt u hier ook lunchen. Kosten € 50,- voor 4x lunch. De kosten hiervoor worden apart in rekening gebracht door de Stichting Oude Groninger Kerken. Wilt u het op het inschrijfformulier aangeven als u van de lunchmogelijkheid gebruik wilt maken?

Het Groningerland is beroemd om zijn prachtige middeleeuwse kerken in felrode baksteen. Met hun siermetselwerk, hun muurschilderingen en hun heilige patroons zijn zij bakens van de religieuze cultuur. In deze cursus gaan we in op de vraag wat de Groninger kerkjes ons vertellen over de mensen en hun geloof. Een geschiedenis van onderop, waarin de geloofsbeleving van de gewone mensen centraal staat.We gaan op zoek naar de religieuze cultuur van de ‘gewone’ Groningers. In alle tijden hebben mensen geprobeerd hun leven in geheiligde/sacrale vormen te ordenen en zin te geven. Zij komen samen op heilige plaatsen, voeren rituelen en gewijde dansen uit, stichten gemeenschappen, bouwen tempels en kerkgebouwen, zoeken bescherming, veiligheid en een beetje geluk. De talloze kerken en kloosters op het Groningerland - zo’n honderdvijftig kerken en een veertigtal kloosters - zijn er de getuigen van dat ook de middeleeuwse Groningers dat deden. Die kerken, met hun siermetselwerk, hun schilderingen en hun heiligen zijn bakens van de religieuze cultuur. Vaak onze enige bakens, trouwens. De cursus gaat daarmee niet alleen over de kerken maar meer in het algemeen over het (religieuze) leven in de Friese kustgebieden in de middeleeuwen. In vier bijeenkomsten en een excursie zullen we een eerste inventarisatie maken van wat de kerken maar ook kronieken en andere geschiedbronnen ons te vertellen hebben over de mensen, de middeleeuwse Groningers. Het zal geen geschiedenis-van-bovenaf worden: van vorsten en machthebbers, van geleerden en monniken, en ook geen geschiedenis van gebouwen en instituties, maar een geschiedenis van mensen, van onderop. We gaan op zoek naar wat mensen op het Groningerland ons te vertellen hebben. Donateurs van de Stichting Oude Groninger Kerken krijgen 20% korting op de cursuskosten en betalen voor deze cursus € 76,-. De cursus wordt afgesloten met een excursie, georganiseerd door de Stichting Oude Groninger Kerken en onder leiding van de docent. Hierbij worden in ieder geval Bedum en Loppersum bezocht. Kosten € 37,50, donateurs SOGK € 30,-. Nadere details en opgave tijdens het eerste college.

1. Algemene introductie tot de religieuze cultuur van de Groningers in de middeleeuwen.

2. Verhalen over en afbeeldingen van centrale figuren: Christus; de Christus-dragende Christophorus; het Ware Gelaat van Christus (Vera Icon). Hoe zagen lekengelovigen Christus, de misviering en de verering van het Sacrament; het feest van Corpus Christi of Sacramentsfeest.

3. Heiligen op het Groningerland. De heiligen van eigen kweek: Walfridus, de kluizenaar in Bedum, en Hatebrand, de kloosterstichter. De heiligen van buiten: Martinus van Tours, patroon van de Martinikerk en beschermheer van machthebbers en bestuurders; Nicolaas van Myra, patroon van de Der-Aakerk en hulp in nood van kooplieden en handwerkslieden.

CursusmateriaalCursusprijs exclusief excursie, inclusief cursusmateriaal. Het tijdschrift ‘Groninger Kerken’, Jaargang 2017, afl. 1. wordt tijdens de cursus ter beschikking gesteld. Aanbevolen achtergrondliteratuur: Geschiedenis van Groningen (red. M.G.J. Duijvendak), Deel I.

Groningen Godsdienstwetenschap en religie

Waarom bouwden de Groningers al die kerkjes? - Cultuur en religie op het Groningerland


Afbeelding: Jesus vaart ten Hemel, Der Aa kerk Groningen (foto SOGK)

Over de docentDr. Mulder-Bakker doceerde tot 2005 middeleeuwse geschiedenis en middeleeuwse studies aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij publiceerde vele boeken op het gebied van cultuur en religie, zoals De Kluizenaar in de Eik (1995), Gouden Legenden (1997), Verborgen Vrouwen (2007). Zij is expert op het gebied van gender studies.



DocentDrs. Johan Holtrop

CursusvormVier colleges

DataMaandag 27 februari t/m20 maart 2017

Tijd13.00-15.00 uur

Cursusprijs€ 95,-



Michelangelo is een van de grote namen uit onze kunstgeschiedenis. Het gebeurt niet vaak dat een kunstenaar betrokken is bij een aantal kunstwerken in zowel de schilderkunst, beeldhouwkunst als de architectuur, die wij nu koesteren als de grote monumenten uit de hoog-renaissance.

Een groot kunstenaar wordt altijd door de juiste omstandigheden gemaakt. Michelangelo is in zijn jeugd in de leer geweest bij Ghirlandaio, een succesvol schilder uit Florence. Dat stelde hem in staat later de opdracht van de Sixtijnse kapel te aanvaarden, eigenlijk tegen zijn zin, want hij voelde zich vooral beeldhouwer. Architectuuropdrachten kreeg hij in eerste instantie door zijn banden met de familie De’ Medici. Door die ervaring kon hij later bouwmeester van de Sint Pieter worden, de belangrijkste kerk van het Christendom. Maar het zijn niet alleen de omstandigheden, het is ook de man zelf: Michelangelo was trots en humeurig, iemand die conflicten niet uit de weg ging en het liefst werkte. Omdat hij tijdens zijn leven al beroemd werd is zijn leven goed gedocumenteerd.

Deze mix van omstandigheden, tijdsgewricht en persoonlijke eigenschappen vormt de basis voor een boeiende geschiedenis waardoor zijn werk voor ons gaat leven en weer mensenwerk wordt.

Verder kijken we in deze cursus ook naar de bronnen waar Michelangelo uit putte: zijn voorgangers, de christelijke iconografie en de oudheid. We kijken naar zijn invloed op de kunstgeschiedenis, naar kunsttheorie, materieel-technische aspecten en de huidige stand van zaken in het wetenschappelijk onderzoek over Michelangelo. Een bijzonder aspect van de cursus is het visuele materiaal. Omdat we bijvoorbeeld bij de Sixtijnse kapel de wordingsgeschiedenis nauwgezet volgen, zullen we ook veel close-up beeldmateriaal zien.

Groningen Kunstgeschiedenis

Het leven en werk van Michelangelo(1475-1564)


Afbeelding: Michelangelo Buonarroti, ‘Mozes’

Over de docentDrs. J. Holtrop is kunsthistoricus en werkt(e) onder andere als tentoonstellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals het HOVO vanaf 1996. Hij is gespecialiseerd in de relatie tussen beeldende kunst en het brein.



DocentEric Bos


DataDinsdag 31 januari t/m 11 april 2017, 21 februari vervalt

Tijd13.15-15.00 uur






In deze cursus gaan we kriskras op reis door de kunstgeschiedenis, op zoek naar de context van kunstwerken om te ontdekken hoe religie, politiek, literatuur, muziek en psychologie de kunstgeschiedenis beïnvloeden en iets verklaren over uiterlijk en betekenis van kunst.

Vaak staan we in een museum of galerie naar een kunstwerk te kijken zonder het verhaal erachter te kennen. Inzicht in een kunstwerk ontstaat als we iets weten over de formele kanten van een schilderij, zoals compositie, kleurgebruik, materiaal, stijl. Het verhaal achter een kunstwerk of een kunststroming verklaart echter veel meer. Kunst bezit niet alleen formele maar ook informele eigenschappen. In deze cursus kunstbeschouwingen stellen we andere vragen dan gewoonlijk aan een kunstwerk. We verbinden kunst met andere disciplines zoals muziek, filosofie en film, leren de diepere betekenis van de voorstelling kennen en ontdekken de boeiende verhalen achter kunst en kunstenaars in de kunstgeschiedenis. Elk college vormt een afgerond onderwerp, elk verhaal belicht op een verrassende en meer journalistieke wijze een ander aspect. Achter vragen als: Waarom schilderde Cézanne steeds de Mont Saint Victoire? Wat veroorzaakte het schandaal van ‘Le dejeuner sur l’herbe’ van Manet precies? Wat had Edward Hopper met Alfred Hitchcock? Wat vertellen stillevens ons? Waar komt abstracte kunst ineens vandaan? Waarom poseerde Elisabeth Siddall in een badkuip? En, niet onbelangrijk: Wat is kunst? – schuilen verrassende antwoorden. Doel van deze serie is om uw aanwezige kennis van of liefde voor de kunst te verdiepen en te verbreden door middel van kunsthistorische en kunstjournalistieke verkenningen.

Programma

1. De berg van Cézanne – Voor Paul Cézanne had de Mont Saint Victoire iets met Wagner te maken

2. Morandi en het stilleven – Het verhaal van het stilleven: van de Romeinen tot heden3. Schandalige kunst – Hoe een door Edouard Manet geschilderde picknick

opschudding veroorzaakte4. Het woord als beeld – Van urinoir tot afvalberg. Het conceptualisme veranderde

onze kijk op kunst5. Bigger Than Life – The Picturesque en The Sublime en de ontdekking van de natuur6. Marthe in bad – Hoe we kunnen leren kijken zoals Pierre Bonnard deed7. Summertime – De cinematografische blik van Edward Hopper8. Degas en de beweging – In een dynamischer wordende wereld zochten

kunstenaars naar beweging9. Een verkleumd model – Elisabeth Siddall belichaamde de missie van de

Pré-Rafaelieten10. Wat is kunst? – Deze vraag roept honderd antwoorden op. Een aantal daarvan

nemen we onder de loep

KunstbeschouwingBeschouwingen over kunst, kunstenaars en stromingen

Foto: Liesbeth Honders

Over de docentEric Bos is kunstjournalist, beeldend kunstenaar, schrijver en docent. Van zijn hand verschenen boeken, artikelen en publicaties over kunst. In het Dagblad van het Noorden verschijnt wekelijks zijn column over kunst.

Foto

: Mar

ie C

ecile

Thi

js

Over de docentBernhard Ridderbos was lang verbonden aan de opleiding Kunstgeschiedenis van de Rijksuniversiteit Groningen. Van zijn hand verschenen tal van publicaties over laatmiddeleeuwse kunst, met name op het gebied van de Vroegnederlandse schilderkunst.



DocentDr. H.N.B. Ridderbos


DataWoensdag 1 februari t/m 12 april 2017, 22 februari vervalt

Tijd13.15-15.00 uur




Aanbevolen literatuurBernhard Ridderbos, Schilderkunst in de Bourgondische Nederlanden, WBooks 2014, € 64,50

De schilderijen van de zogeheten ‘Vlaamse Primitieven’ lijken, met hun vaak devotionele onderwerpen, intense kleurgebruik en haarscherpe detailleringen, op het eerste gezicht misschien allemaal dezelfde middeleeuwse wereld van vroomheid en schoonheid op te roepen. Echter, de schilders koesterden niet dezelfde artistieke idealen! Door hen te beschouwen als individuele kunstenaarspersoonlijkheden die in hun werken specifieke keuzes maakten, kunnen we hun schilderijen beter waarderen.Hans Memling en Hugo van der Goes, die allebei in de tweede helft van de vijftiende eeuw actief waren, zijn prachtige voorbeelden hoe verschillend de loopbanen van schilders konden verlopen en hoe zij daarbij tot werken met een geheel eigen karakter konden komen. Memling bleef zijn gehele leven dezelfde artistieke principes trouw en bouwde een succesvolle werkplaats in Brugge op met een omvangrijke, enigszins gestroomljnde productie. Hugo van der Goes, wiens bewaardgebleven oeuvre veel kleiner is, viel binnen een korte periode van het ene uiterste in het andere. En dat zowel artistiek gezien als maatschappelijk, want ofschoon hij een gevierd schilder in Gent was, trad hij in in een klooster van de Moderne Devotie in de nabijheid van Brussel. Daar ontwikkelde hij een totaal andere stijl, terwijl hij tevens, zoals in een eigentijdse kroniek uitvoerig staat beschreven, ten prooi viel aan een geestesziekte. Maar niet alleen de levens van de schilders zelf zijn boeiend; hun werken leiden ons tegelijk de wereld in van de opdrachtgevers en confronteren ons met hun drijfveren om prestigieuze schilderijen te laten schilderen. De geschiedenis van de rivaliteit tussen twee aan het bankfiliaal van de Medici in Brugge verbonden Italiaanse opdrachtgevers, van wie de ene een enorm altaarstuk bij Memling en de ander een nog groter bij Van der Goes bestelde, doet zelfs bijna aan als een historische roman!

Programma

Tijdens de colleges zullen de volgende onderwerpen centraal staan:- Het Laatste Oordeel van Hans Memling en de Portinari-Triptiek van Hugo van der

Goes - Met deze voor Italië bestemde topstukken wilden niet alleen twee rivaliserende opdrachtgevers zich profileren, maar ook de schilders, die, elk op eigen wijze, niet onder wensten te doen voor hun grote voorgangers Jan van Eyck en Rogier van der Weyden, en evenmin voor hun Italiaanse vakbroeders.

- Hugo van der Goes en de Moderne Devotie - Als kloosterling ruilde Van der Goes zijn eerdere virtuositeit in voor een minder realistische, meer emotionele stijl. Deze stijlverandering is wel verklaard aan de hand van zijn geestesziekte, maar analyses van zijn late schilderijen in relatie tot teksten van auteurs van de Moderne Devotie maken het aannemelijk dat hij zijn kunstenaarschap welbewust in overeenstemming trachtte te brengen met denkbeelden van Moderne Devoten over meditatie.

- Het Johannes-altaarstuk van Hans Memling - Het altaarstuk dat Memling voor het Johannes-hospitaal in Brugge schilderde laat zien hoe hij de artistieke tradities van de kunst van Jan van Eyck en Rogier van der Weyden tot een volmaakt geheel wist te versmelten. Tegelijk laat het schilderij zich niet los zien van de inzet waarmee de opdrachtgevers, de broeders en zusters van het hospitaal, hun onafhankelijkheid binnen de stedelijke gemeenschap bevochten.


Tegenpolen in de Vroegnederlandse kunstHans Memling en Hugo van der Goes


Afbeelding: Hugo van der Goes, Geboorte van Christus, detail, Berlijn, Staatliche Museen zu Berlin, Gemäldegalerie



DocentDrs. Miranda van Gelderen


DataVrijdag 10 februari t/m 7 april 2017, 24 februari vervalt

Tijd14.15-16.00 uur


Aanbevolen literatuurDuby, G. and Jean-Luc Daval (eds)., Sculpture: From Antiquity to the Present Day, 2013, eerste druk. Uitgever Taschen. Prijs € 29,99 (zelf aanschaffen)


Verwonder u over de spraakmakende, verbazingwekkende voorstellingswijzen en ga mee op reis door de wereld van de grensverleggende, internationale beeldhouwkunst. In deze cursus verdiepen we ons in de oeuvres van eenaantal van de meest revolutionaire beeldhouwers uit de 19de, 20ste en 21ste eeuw. Tijdens de cursus leren we de stijlen onderscheiden en oefenen we de beeldanalyse.

We beginnen met het leven en werk van Auguste Rodin (1840-1917) waarmee we aansluiten op de spraakmakende overzichtstentoonstelling in het Groninger Museum: Rodin - Genius at work. Rodin is de grondlegger van de moderne beeldhouwkunst. Hij ontketende een sculpturale revolutie en creëerde nieuwe beeldhouwstijlen zoals het realisme, impressionisme, postimpressionisme en expressionisme. We vervolgen met het veel recentere werk van Kang Duck-Bong (1979). Hij schept figuratieve sculpturen van in vele kleuren beschilderde PVC pijpen, die een wazig beeld creëren en een buitengewoon effect van beweging bewerkstelligen.Het roemrijke plasticisme van Fernando Botero (1932) is een nieuwe stijl in de schilderen beeldhouwkunst. Hij creëert komische mensen dierfiguren, kopieert de oude meesters en kiest de laatste jaren de morele aanklacht tegen het geweld tot thematiek. Paige Bradley (1974) vervaardigt representatieve, figuratieve bronzen beelden. Het meest beroemd is ‘Expansion’, een sculptuur van brons en electriciteit die een vrouw in kleermakerszit voorstelt, met fel licht dat door de scheuren in haar lichaam schijnt. David Cerný (1967), een politiek geëngageerde beeldhouwer, maakte in 1992 furore toen hij een tank van het Russische leger roze verfde. Buitengewoon indrukwekkend is zijn monumentale, kinetische beeldhouwwerk ‘Metalmorphosis’, een reuzenhoofd opgebouwd uit spiegelende, in beweging zijnde, metalen segmenten. In zijn ‘Bliss Project’, dat bestaat uit drie grootschalige, stalen beelden van vrouwelijke naakten, verwijst Marco Cochrane (1962) naar het gebrek aan waardering voor de vrouwelijke kracht in de wereld en de focus op de vrouw als lustobject.Antony Gormley (1950) behoort tot de top van de hedendaagse beeldende kunstenaars en gaf het menselijk lichaam in de beeldhouwkunst een nieuwe betekenis. Zijn beroemdste beeld in Nederland is de ‘Hurkende man’ aan het Markermeer in Lelystad. Jason DeCaires Taylor (1974) ontwerpt bijzondere onderwatersculpturen, die gaandeweg begroeien met koraalpoliepen, sponsen en manteldieren en zo het ecosysteem completeren.Can Togay (1955) en Gyula Pauer (1941) ten slotte, zijn bekend van de ‘Schoenen op de Donaukade’ in Boedapest. Een gedenkteken ter nagedachtenis aan de Joden die tijdens een pogrom in de Tweede Wereldoorlog aan de oever van de Donau gefusilleerd werden.


Grensverleggende beeldhouwkunst uit de 19de, 20ste en 21ste eeuwVan Rodin tot Kang Duck-Bong


Afbeelding: Marco Cochrane, Truth is Beauty, 2013. Staalgaas en LED-lampen, H. 16,75 m. San Leandro Tech Center, San Francisco

Over de docentMiranda van Gelderen is kunsthistorica, doceert kunstgeschiedenis, architectuurgeschiedenis en archeologie aan diverse onderwijsinstellingen, geeft lezingen en begeleidt stadswandelingen en excursies. Speciale aandachtsgebieden: algemene kunstgeschiedenis, 17de eeuwse schilderkunst Noordelijke Nederlanden, materieel onderzoek van kunstvoorwerpen, beeldhouwkunst, Byzantijnse- en islamitische beeldende kunst en architectuur.

Over de docentAgnes Schilder is psycholoog en als docent verbonden aan diverse onderwijsinstellingen waaronder de opleiding Toegepaste Psychologie van de Hanzehogeschool Groningen. Ze is onder de indruk van wat de (toegepaste) psychologie ons te bieden heeft en vertelt daar graag over. Voor meer informatie zie: www.acttoo.nl



DocentDrs. A.J.E. Schilder

Cursusvorm4 colleges, eens per 2 weken

DataMaandag 30 januari, 13 en 27 februari en 13 maart 2017

Tijd10.30-12.15 uur

Cursusprijs€ 95,-

Aanbevolen literatuurAp Dijksterhuis: Op naar geluk


Voorheen had de psychologie vooral veel aandacht voor ziekte en zorg. Nu we tot het inzicht komen dat “niet ziek” iets anders is dan gezond en dat een tekort aan geld wel ongelukkig, maar veel geld niet gelukkig maakt, wordt het tijd voor de “third wave” in de psychologie: de wetenschap van geluk oftewel de positieve psychologie.

Hoe kunnen wij het geluk van onszelf en van anderen positief beïnvloeden? Hoe houden we onze mentale conditie op peil? Hoe worden èn blijven we bevlogen en veerkrachtig? Hoe bewerkstelligen we positieve veranderingen bij onszelf en bij anderen? Moet het altijd maar beter, sneller en anders of kunnen we tevreden zijn met wat er is, aandacht hebben voor het moment en voor wat er al bereikt is?Dit zijn vragen die centraal staan binnen de positieve psychologie. De positieve psychologie is de wetenschappelijke studie van optimaal menselijk functioneren. Onderzoek richt zich op de zwakke maar vooral ook op de sterke kanten van de mens. Positief-psychologen doen onderzoek naar de omstandigheden waaronder mensen floreren en passen de gevonden inzichten toe in interventies om zo het welbevinden van mensen te bevorderen.Deze cursus is bedoeld voor iedereen die meer wil weten van de psychologie om dat vervolgens toe te kunnen passen in het dagelijks leven. Voorkennis is niet vereist, een (brede) belangstelling volstaat. Deze cursus is geen zelfhulpprogramma of therapie en niet bedoeld voor mensen die hun eigen (levens)vragen willen bespreken en daarbij coaching of begeleiding wensen. De cursus beoogt wel u te helpen uw eigen gedrag en dat van anderen beter te kunnen begrijpen en waar mogelijk ook te beïnvloeden.

Programma

In vier colleges nemen we u mee langs enkele bekende psychologische theorieën en experimenten uit de positieve psychologie: de Broaden and Build theory van Fredrickson, de principes van flow van Csikszentmihalyi de ideeën over geluk van Lyubomirsky. Tal van bekende en minder bekende namen en theorieën uit de recente psychologie passeren de revue.

Bij deze cursus maken we gebruik van het boek Op naar geluk van Ap Dijksterhuis. Dit boek is niet echt bedoeld als studieboek maar geeft u wel een goede indruk van de uitgangspunten en thema’s van de positieve psychologie. Het boek vormt de kapstok voor de lessen waarin we spreken over welbevinden, bevlogenheid en gelukkig zijn of worden. Met veel voorbeelden uit ons dagelijks leven en korte oefeningen die u eenvoudig zelf kunt doen.

Groningen Mens en maatschappij

Positieve psychologie, de wetenschap van geluk

Over bevlogenheid, welbevinden en geluk




DocentDr. Peter [email protected]


DataMaandag 16 januari t/m6 februari 2017

Tijd14.15-16.00 uur

Cursusprijs€ 95,-



De Lange Rivier, zoals de Chinezen deze rivier aanduiden, begint ‘in de wolken’, stroomt door een caleidoscopische wereld van geologie, landschappen, flora en fauna, maar ook van etniciteiten en historische gelaagdheden, om ten slotte uit te monden in een eindeloze zee. Met ruim 6000 km is de Yangtze de derde langste rivier van de wereld, na de Amazone en de Nijl.

De diversiteit van het stroomgebied is ongeëvenaard. De Yangtze perst zich door diepe kloven, telt talrijke watervallen, vormt een voedingsbodem voor vruchtbare vlakten en geldt als levensader voor enkele metropolen die tot de grootste van de wereld worden gerekend. Door middel van de Drieklovendam tracht China de Yangtze, de veelkoppige draak, zijn wil op te leggen.

In deze cursus starten we met een verkenning van de bovenloop in West-China. Een ecologisch zeer kwetsbaar gebied, dat bekend staat als de ‘Derde Pool’ en van levensbelang is voor China en de omringende landen.

Vervolgens komen we terecht in het gebied dat bekend staat als de Drie Kloven. Een spectaculair landschap, dat tegenwoordig vooral bekend is om het megaproject dat daar is gerealiseerd: de Drieklovendam. Energieopwekking, bevaarbaarheid en controle van de waterafvoer zijn de belangrijkste functies van dit project, dat zich bevindt in een gebied dat geologisch zeer actief is. Een reusachtig stuwmeer breidt zich zodanig uit dat verplaatsing van de lokale bevolking noodzakelijk maakt.

De volgende stop is de middenloop waar de Yangtze door het vlakke land van Centraal China stroomt. Zegen en verdriet heeft de Yangtze hier gebracht. Het gebied werd geteisterd door tal van overstromingen die na realisering van de Drieklovendam hopelijk tot het verleden behoren. Een gebied van strategisch groot belang in het verre maar ook het meer recente verleden, dat tegenwoordig ook een belangrijke economische functie vervult: landbouw, industrie en infrastructuur vormen de drie brugfuncties.

Ten slotte de Yangtze Delta. Een zeer dichtbevolkt gebied dat tot de rijkste van China en de wereld wordt gerekend. De Kop van de Draak geldt als cruciale toegangspoort: niet alleen voor het stroomgebied maar voor geheel China. Een van de zwaartepunten van de wereldeconomie: nu en nog meer in de toekomst.

Programma

1. De oorsprong: het verre westen2. De Drieklovendam: een megaproject zonder weerga3. De Middenloop: verdriet maar een hoopvolle toekomst4. De Yangtze Delta: economisch zwaartepunt en schakel in de wereldeconomie


Het stroomgebied van de Yangtze


Afbeelding: Drieklovendam vanuit de ruimte

Over de docentPeter Druijven was als docent en onderzoeker werkzaam bij de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de RUG. Hij promoveerde in 1990 aan de Universiteit van Amsterdam op een proefschrift over de sociaal-economische rurale ontwikkeling in Zuid-Mexico. Als ontwikkelingsgeograaf en planoloog heeft hij onderzoek gedaan in onder meer Mexico, India en China en heeft meerdere studiereizen naar deze gebieden georganiseerd.



DocentDr. Peter [email protected]


DataMaandag 27 februari t/m 3 april 2017

Tijd14.15-16.00 uur




Historisch gezien en tot voor kort was China een agrarische samenleving waarbij de meerderheid van de bevolking een agrarisch bestaan leidde en op het platteland woonachtig was. De stedelijke bevolking bedroeg in 1949 (stichting van de Volksrepubliek China) slechts tien procent. En in 1978 woonde nog steeds slechts een op de vijf Chinezen in de stad.

Sindsdien voltrekt zich echter een stormachtige urbane groei. De laatste census van 2010 registreerde een ommekeer: meer dan de helft van alle Chinezen is stedeling. Maar vele migranten zijn niet meegeteld, dus in werkelijkheid zijn het er veel meer. Wat zal de toekomst zijn van de Chinese stad?We beginnen met een historisch overzicht. Hoe heeft de Chinese stad zich in het verleden ontwikkeld? En welke kenmerken vertoont deze stad? Welke principes van stadsaanleg en stedelijk bestuur werden gehanteerd? Vervolgens wordt aandacht besteed aan de ontwikkeling in het meer recente verleden: de externe invloeden door koloniale grootmachten in de 19de eeuw met de Verdragshavens en de selectieve stedelijke ontwikkeling tijdens het bewind van Mao met als dieptepunt de Culturele Revolutie, gevolgd door een selectieve ontsluiting van de Oostkust.De moderne Chinese steden vertonen een explosieve groei. Er lijkt sprake van een inhaalrace, die gevoed wordt door een snelle economische groei en een volksverhuizing van platteland naar stad. Aan drie dimensies van de moderne Chinese stedelijke ontwikkeling wordt aandacht besteed: de stedenbouw en de architectuur (is er sprake van Chinese aanpak en vormgeving); de sociaal-economische ongelijkheid (de tweederangsstatus van rurale migranten, de opkomende middenklasse en de zeer rijken); grenzen aan de groei (ecologische problemen en uitdagingen).De serie wordt afgesloten met een beschouwing over de positie van de Chinese stad in het urbane globale netwerk. Sommige steden spelen daarin een rol, zoals Shanghai, maar de andere blijven alsnog achter. Gaat dat binnenkort veranderen?Er wordt bij elk onderwerp een concreet voorbeeld uitgewerkt, zoals de Verboden Stad, de concessiegebieden in Shanghai, de fabriekswijken in Lanzhou, de migratie enclaves in Beijing, het Pudong gebied in Shanghai, de etnische wijken in West China, de moderne architectuur in Beijing, de ecologische problematiek in de zuidelijke provincie Guangdong .

Programma

1. Historische achtergrond: kenmerken van de traditionele stad 2. Het recente verleden: Verdragshavens; het bewind van Mao; Open Deur beleid 3. Het moderne China: Stedenbouw en architectuur 4. Sociaal-economische ongelijkheid: hukou, migratie en rijkdom 5. Grenzen aan de groei: ecologische dimensies 6. Positie in het globale netwerk: in ontwikkeling

De cursus vergt ca. 2 uur lezen/studeren per week.


De Chinese stad


Over de docentPeter Druijven was als docent en onderzoeker werkzaam bij de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de RUG. Hij promoveerde in 1990 aan de Universiteit van Amsterdam op een proefschrift over de sociaal-economische rurale ontwikkeling in Zuid-Mexico. Als ontwikkelingsgeograaf en planoloog heeft hij onderzoek gedaan in onder meer Mexico, India en China en heeft meerdere studiereizen naar deze gebieden georganiseerd.

Afbeelding: Lanzhou (foto Peter Druijven)



DocentDrs. Alberte Roué


DataDinsdag 14 maart t/m 18 april 2017

Tijd13.15-15.00 uur





Frankrijk aan de vooravond van de presidentsverkiezingen


Over de docentAlberte Roué was verbonden aan de afdeling Frans van Romaanse Talen en Culturen (RTC) bij de RUG. Ze gaf daar colleges Franse taalvaardigheid en cultuur. Ook geeft ze al 25 jaar een cursus aan docenten Frans aan het Institut Français van Groningen (voorheen Centre Culturel Français), waarbij de hedendaagse Franse literatuur en cultuur aan bod komt.

Afbeelding: Officiële logo van de Franse Republiek

In het voorjaar van 2017 vinden de Franse presidentsverkiezingen plaats (1e ronde: 23 april, 2e ronde: 7 mei). Verkiezingen die hoogst waarschijnlijk geen tweede termijn voor de immens impopulaire socialistische president Hollande opleveren.

Het doel van deze cursus is een beeld te schetsen van de belangrijkste onderwerpen die de Fransen momenteel bezighouden. Hoe staat het land er voor na de recente terroristische aanslagen, de boerkini-rel en het verzet tegen de nieuwe arbeidswet? Wat zijn de grote issues van de campagne? Wie zijn de belangrijkste kanshebbers? Zal Marine Le Pen (Front National) de 2e ronde halen? En wat zijn nu precies de bevoegdheden van de Franse president?

Op het moment van schrijven van deze studiegidstekst hebben de primaires van de belangrijkste rechtse en linkse partijen nog niet plaatsgevonden en is dus nog niet bekend wie de presidentskandidaten zullen zijn. Natuurlijk kan de verkiezingscampagne nog beïnvloed worden door binnenlandse en buitenlandse ontwikkelingen. We zullen ons door de actualiteit laten leiden tijdens deze cursus.

Programma

Het definitieve cursusprogramma zal pas aan het begin van de cursus vastgesteld worden. In elk geval komen in zes colleges de volgende onderwerpen aan bod:- De Franse staatsvorm en het kiesstelsel. De bevoegdheden van de Franse president- Terugblik op het presidentschap van François Hollande. Wat is er fout gegaan? Waarom

heeft hij gefaald?- De meest prominente politieke partijen en kandidaten. De belangrijkste kanshebbers

van de presidentsverkiezingen. Zal Front National-leider Marine Le Pen de 2e ronde halen, en tegen wie? Hebben de Fransen nog vertrouwen in de politiek?

- De grote binnenlandse politieke uitdagingen van Frankrijk anno 2017. Wat zijn de onderwerpen die de Fransen momenteel bezighouden en centraal zullen staan in de campagne? De invloed van de recente terroristische aanslagen en de boerkini-rel op de campagne: veiligheid, migrantenkwestie, identiteit. Werk en werkloosheid, onderwijs, economische vraagstukken.

- De grote buitenlandse politieke uitdagingen van Frankrijk anno 2017: EU, Schengen, interventie of niet in oorlogsgebieden. Zal met een nieuwe president het Franse buitenlandse beleid anders worden?

- Laatste ontwikkelingen. Stand van zaken enkele dagen voor de 1e ronde.



DocentDr. H. Daemen


DataDonderdag 2 maart t/m 6 april 2017, 23 februari vervalt

Tijd13.00-15.00 uur


Aanbevolen literatuurVleuten, Anna van der (red.):De bestuurlijke kaart van de Europese Unie, Coutinho, Bussum (Meest recente uitgave. Zelf aanschaffen)




De discussies over Brexit maakten het duidelijk: de ontwikkeling van de Europese Unie is een van de belangrijkste politieke processen op ons continent. Velen hebben daarvan grote verwachtingen; anderen vrezen het als een bedreiging van eigen identiteit. En vaak begrijpen we niet waarom de EU iets doet of juist nalaat. Deze cursus helpt u de Europese Unie te doorgronden en op waarde te schatten.

De hedendaagse Europese integratie startte als een poging de broze vrede na de tweede wereldoorlog te consolideren. Sindsdien heeft de Europese integratie een tumultueuze geschiedenis gekend met successen en dieptepunten; heen en weer slingerend tussen sterke economische groei en vrees voor boze Brusselse bureaucraten, tussen effectiever beleid op Europees niveau en richtlijnen over kromme bananen en rechte komkommers.Ook de visies op de toekomst van de EU varieren sterk. Droomden aanvankelijk velen van een brede federatie, tegenwoordig is dat voor anderen vooral het “ugly F-word”. Zo lijkt het eindbeeld steeds onduidelijker te worden.In deze cursus zullen wij, uitgaande van een verkenning van de ontstaansgeschiedenis van de unie, de doelstellingen van de Europese integratie proberen te begrijpen. Tevens zullen enkele theorieën over Europese integratie op hun waarde beoordeeld worden. We gaan in op de instituties van de Europese Unie en op de evenwichten binnen dit bouwwerk. Wie heeft de macht? Is het de Europese Commissie, door velen ten onrechte gezien als een soort regering van de unie, of is het de Europese Raad of het parlement? Of meer concreet: hoe verloopt de besluitvorming binnen de unie en wie spelen daarin een rol? Waarmee houdt de EU zich bezig en hoe verhoudt dit zich tot de rol van de nationale staten?In samenhang daarmee zal ingegaan worden op de kwaliteit van de democratie: de rol van het Europese Parlement; andere meer informele processen die van invloed zijn op de kwaliteit van de democratie; Europese burgerschap; lobbying etc. Tenslotte moet in een cursus als deze ruimte zijn voor discussie en actualiteiten (Euro, Grexit, vluchtelingen, Turkije, Rusland, Brexit). Slechts zo is een dieper begrip van de materie te verkrijgen.

Programma

1. Een politieke geschiedenis van de Europese Integratie sinds WO II2. De uiteenlopende visies op Europese integratie3. De instituties van de Europese Unie4. Besluitvorming en democratie in de Europese Unie5. Europese actualiteit: twee casussen6. Vooruitblikken: Brexit en de gevolgen daarvan

Europese integratieAfter the Brexit: tussen geopolitiek vredesbeleid en economische groei

Over de docentHarry Daemen (1949) studeerde politicologie en promoveerde op en proefschrift over burgerschap. In 1986 was hij mede-oprichter en eerste directeur van de Thorbecke Academie voor Overheidsmanagement te Leeuwarden. Vanaf 1991 was hij verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zijn onderwijs en onderzoek is gericht op vraagstukken van democratie en besluitvorming, lokaal bestuur in Europa en Europese besluitvorming.



DocentProf. dr. Dick. E.H. de Boer


DataDonderdag 2, 9 en 16 maart 2017

Tijd13.15-15.00 uur

Cursusprijs€ 75,-



BijzonderhedenBij deze cursus wordt op 20, 21 en 22 april onder leiding van de docent een geheel verzorgde busreis aangeboden naar en door het Pays de Gaume, met als hoofdthema ‘Van Romeins tot Romaans; de worteling van het Christendom aan de zuidflank van de Ardennen’, maar met aandacht voor de lange verhaallijnen van het verleden tot in het heden. Kosten ca. € 490,-/ € 530,-. Meer informatie tijdens de cursus en te zijner tijd via de website van reisbureau Historizon.


Het Pays de GaumeDe geschiedenis van een Lotharingse kernregio


Over de docentDick de Boer is emeritus hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. De docent komt al ruim 25 jaar regelmatig in de regio en is bij tal van culturele projecten betrokken.

Op het raakvlak van het tegenwoordige België, Luxemburg en Frankrijk ligt een fascinerende en ten onrechte vrijwel vergeten regio die bekend staat als het Pays de Gaume. Ruwweg met Bouillon, Arlon en Verdun als ankerpunten en Virton en Montmédy als de twee kamers van een hart. Aan de zuidflank van de Ardennen, in het overgangsgebied naar Maas en Moezel, kent het een dynamisch landschap en een bewogen geschiedenis.

Het is letterlijk al meer dan twee millennia door velen begeerd en dus omstreden. Voor de Romeinen was het gebied met zijn vruchtbare heuvels en calcaire plateaus, die door hun cuesta-structuur steile bosrijke hellingen en milde, voor wijnen akkerbouw geschikte glooiingen afwisselden, een ideale plek voor grote latifundia. Talrijke opgravingen hebben daarvan bijzondere schatten blootgelegd. De Merovingers maakten het tot een kernpunt van Austrasische macht en na de Karolingische ‘Rijksdeling’ van Verdun in 843 hoorde het tot Centraal Lotharingen. Vanaf dat moment tot de Tweede Wereldoorlog lieten velen hun begerig oog op de regio vallen en behoorde het beurtelings tot het Duitse en het Franse Rijk. Veel kastelen en kasteeltjes hebben toebehoord aan edelen die met Godfried van Bouillon vanuit deze regio ter Kruistocht gingen. Aan het begin van de 19de eeuw hoorde het gebied zelfs grotendeels tot het Koninkrijk der Nederlanden. Het Christendom nestelde zich al vroeg in kluizenaarsvorm in de woeste Ardennen, later gevolgd door kloosters, kapellen en (bedevaart)kerkjes. Veel ridderverhalen, verbonden met Karel de Grote, uit de ‘Lorreinencyclus’ wortelen in deze streek, terwijl een van de beroemdste riddertoernooien uit de middeleeuwen - het Tournoy de Chauvency in 1285 - er werkelijk plaatsvond. Nadat Lodewijk XIV de gebied ten oosten van de Maas bij Frankrijk had gevoegd verzekerden vestingwerken en nieuwe kastelen dat niet alleen de taal, maar ook de macht Frans zouden blijven. Door al deze ontwikkelingen is de regio gevuld met een opmerkelijk rijk en divers erfgoed.

Programma

In drie colleges worden landschap, geschiedenis en cultuur van deze bijzondere regio gepresenteerd. Na afloop van de cursus wordt door de docent de mogelijkheid van een drie-daagse reis (onder leiding van de docent) aangeboden.

1. Landschap, klimaat en Romeinse geschiedenis van de Gaume2. Kluizenaars, ridders en pelgrims; de Gaume in de middeleeuwen 3. Omstreden verleden: godsdienstoorlogen en Frans-Duitse conflicten;

de Gaume in de Nieuwe en Nieuwste Tijd

Afbeelding: Recevresse en bedevaartskerk van Avioth, foto Dick de Boer

Over de docentMarianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. Naast haar advies- en coachpraktijk geeft ze cursussen en leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen. Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met problemen.



DocentDr. dr. Marianne [email protected]

Cursusvorm6 werk/discussiecolleges, om de twee weken

DataVrijdag 3 en 17 februari; 10 en 24 maart; 7 en 21 april 2017

Tijd14.00-16.30 uur


CursusmateriaalZie programma, u dient dezeboeken zelf aan te schaffen


BijzonderhedenMaximaal 15 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.NB. deze cursus wordt ook gegeven in Friesland. Let u erop dat u de juiste cursuscode invult bij uw opgave.

Onze leeftijd blijft stijgen en het verouderingsproces gaat steeds langzamer. De traditionele beelden over ouder worden voldoen allang niet meer. Aan de vroegere indeling in drie levensfasen is inmiddels een vierde en een vijfde fase toegevoegd. De dringende en spannende vraag is wat dit inhoudelijk betekent. Gaat het om ‘jong blijven’? Op je lauweren rusten? Blijven doen wat je het beste kunt? Nieuwe uitdagingen aangaan? En hoe geef je zin aan je eigen verouderingsproces? Dat is een fascinerende thematiek, die in deze leeskamer centraal staat.

In zes werken discussiecolleges bespreken we drie actuele boeken over het nieuwe ouder worden. De auteurs belichten niet zozeer de medische kant daarvan of de verdwenen zorgmaatschappij, maar mogelijkheden voor zingeving, zelfwaardering en het spelen van een rol in de samenleving. In zijn boek Het nieuwe ouder worden biedt Jan Baars een historische context en doet suggesties voor nieuwe normen en waarden. Manu Adriaens schrijft in Wijsheid maakt je jonger over allerlei facetten van ouder worden. Zijn essays zijn verrijkt met citaten en ervaringen van tientallen oudere mensen. Als derde auteur geeft Lewis Richmond in Ouder worden voor beginners een boeddhistische visie op de kwestie. Hoe kun je als het ware ademhaling voor ademhaling ouder worden? En hoe kun je teruggeven en delen wat je hebt?

Eén ding is zeker, stelt Jan Baars: het nieuwe ouder worden is geen hapklaar product meer dat voor iedereen gelijk is. Het gaat om een waaier van inspirerende opties, waarbij je je als ouder wordende mens thuis kunt voelen. De bedoeling van de leeskamer is om hier gezamenlijk met een nieuwsgierige en open houding over te praten.

Programma

Tevens cursusmateriaal, zelf aanschaffen en lezen.

1. Bespreking van Jan Baars: Het nieuwe ouder worden. Paradoxen en perspectieven van leven in de tijd. Amsterdam 2007. ISBN 978-90-6665-6895.

2. Verdere bespreking van het boek van Jan Baars.3. Bespreking van Manu Adriaens: Wijsheid maakt je jonger. Het leven begint bij 50.

Tielt 2015. ISBN 978-94-0142-4196.4. Verdere bespreking van het boek van Manu Adriaens.5. Bespreking van Lewis Richmond: Ouder worden voor beginners. Amersfoort 2012.

ISBN 978-90-4531-3115.6. Verdere bespreking van het boek van Lewis Richmond en terugblik op het

geheel.


Leeskamer LevenskunstHet nieuwe ouder worden




DocentHuub van ‘t Hek



Tijd10.30-12.30 uur




Ludwig van Beethoven loodst ons van de 18e naar de 19e eeuw. Hij maakt de Revolutie mee, alle Napoleontische veldslagen, het Congres van Wenen en de eerste, voorzichtige stapjes in de nieuwe tijd. In zijn muziek haakt hij eerst aan bij Haydn en Mozart om daarna compleet nieuwe wegen te kunnen bewandelen. Zijn idealen zijn groter dan hijzelf. Hij is geroepen om de mensheid met zijn muziek te bevrijden, zegt hij, zoals Prometheus de mensheid heeft bevrijd met het vuur uit de hemel. Net als Prometheus zal hij zijn tijd ver vooruit zijn.

Lijden - Beethoven - Bevrijding - In Heiligenstadt heeft Beethoven een diepe depressie doorstaan. In zichzelf vindt hij de krachten om als het ware de nieuwe Beethoven te worden. Hij voelt zich letterlijk en figuurlijk herboren. Terwijl zijn doofheid hem begeleidt als zijn eigen, private lijdensverhaal. Hier ontwikkelt hij de gelijkenis met de bijbelse passieverhalen. Om over het gemis van zijn grote liefde Josephine Brunswick nog maar te zwijgen. De anarchist die moet struikelen over de niet ter zake doende regels van de aristocratie, die wel met je wil pronken, zolang je er maar geen deel vanuit maakt.Geboren in Bonn zal hij sterven in Wenen. Hij is niet getrouwd en heeft heel misschien één kind aan de wereld nagelaten. Daarom is zijn oeuvre kwalitatief en niet kwantitatief. Zijn ideaal aan ons achterlatend in de vorm van veel composities in het algemeen en één oratorium, één opera en negen symfonieën in het bijzonder. Natuurlijk zijn daar zijn programmatische ouvertures en zijn begeleidende theatermuziek. Laten wij hem ook in de kamermuziek en het entertainment niet tekort doen. Wij bezien hoe hij past in het beeld en in de geest van zijn tijd.Met elkaar op onderzoek naar de vraag of de filosoof Beethoven ook spirituele aspiraties heeft gehad. Waarom zijn zijn symfonieën zo sterk verbonden met het einde van het kerkelijk jaar? En de vraag waarom wij anno nu opnieuw kracht vinden in het spelen van zijn muziek. Acht colleges om ook dat antwoord te vinden.

Programma

1. Algemeen deel. Overzicht van zijn leven en werk. Haydn, Mozart en Beethoven. Instrumentale en vocale muziek. Tijdgeest en idealen. De symfonieën 1 en 2.

2. Crisis in Heiligenstadt. Depressie en doofheid. Lijden en overleven. Verhoudingen met opdrachtgevers en vrouwen. Oratorium Christus am Ölberg.

3. Bevrijdingsmuziek in het algemeen en bij Beethoven in het bijzonder. De overgang van Italiaanse naar Duitse compositiestijl. Bevrijdingsopera’s.

4. Sonate no. 12, opus 26 in As gr.t. / derde deel / marcia funebre / sul la vita d’un eroe / Symfonie no.3 Eroica / De principes van het heldendom.

5. Leonore 1 t/m 3. Ouvertures en bijbehorende opera’s. De 4e symfonie. Het eerste deel van de opera Fidelio.

6. “Zo klopt het lot aan je deur”. De 5e symfonie. Het tweede deel van de opera Fidelio.7. De symfonieën 7, 8 en 9. De Koorfantasie opus 80.8. Conclusies en opvolgers: Mendelssohn, Berlioz, Brahms en Wagner.

Groningen Muziek en theater

Ludwig van Beethoven (1770 - 1827)Theologische en politieke bevrijding


Over de docentHuub van 't Hek (1947). Klassieke muziek(historicus) en operaspecialist. Gepokt en gemazeld in de werking van maatschappelijke systemen. De open de ondergang ervan. Veranderingsprocessen. Van Kerk en Staat. Voor individu en collectief. De mens als eeuwige Orfeo. Op weg naar zijn eigen Euri Diki. Afbeelding: Franz Xaver Stöber (1795–1858),

Beethoven’s begrafenis (wikipedia)



DocentDr. Marcel [email protected]


DataWoensdag 25 januari t/m 5 april 2017, 22 februari vervalt

Tijd13.15-15.45 uur


CursusmateriaalSyllabus, ca. € 7,50


In ons land kent de belangstelling voor Johann Sebastian Bach, en met name voor zijn Matthäus-Passion, nauwelijks grenzen. Weliswaar is het oeuvre van Johann Sebastian Bach groot en rijk genoeg om een heel leven genoeg aan te hebben, maar het verdient zeker de aandacht dat Bach behoorde tot een bijzonder muzikale familie en in de rijke muzikale traditie van het Lutherdom stond.

In het kader van het reformatiejaar 2017, waarin zal worden herdacht dat het 500 jaar is geleden dat Luther zijn 95 stellingen tegen de aflaathandel van Johannes Tetzel aan de deur van de slotkapel in Wittenberg sloeg, biedt deze cursus een introductie tot de Lutherse muziektraditie vanaf de reformator tot aan Johann Sebastian Bach.

Aan de orde komen Heinrich Schütz’ Musikalische Exequien (1636) en Dieterich Buxtehudes Membra Jesu nostri (1680). Tevens kunt u kennismaken met muziek van de hand van leden van de Bach-familie vóór Johann Sebastian Bach, van wie Johann Christoph Bach (1642-1697), die organist was in Eisenach in de tijd dat Johann Sebastian Bach in deze stad opgroeide, mogelijk de meest opmerkelijke verschijning is. De cursus zal eindigen met Bachs cantate Ein feste Burg ist unser Gott, BWV 80.


Ein feste Burg is unser GottLutherse kerkmuziek van Luther tot Bach


Over de docentDr. Marcel S. Zwitser (1970) studeerde muziektheorie en muziek-geschiedenis, doceert muziek- en cultuurgeschiedenis aan de Schumann Akademie (sinds 1998) en aan diverse HOVO’s (sinds 2000) en muziektheorie aan de Meerjarige Dirigentenopleiding (MDO) van Kunst en Cultuur Overijssel (Zwolle). Afbeelding: Maarten Luther geschilderd door

Lucas Cranach de Oude in 1529

Over de docentDr. Marcel S. Zwitser (1970) studeerde muziektheorie en muziek-geschiedenis, doceert muziek- en cultuurgeschiedenis aan de Schumann Akademie (sinds 1998) en aan diverse HOVO’s (sinds 2000) en muziektheorie aan de Meerjarige Dirigentenopleiding (MDO) van Kunst en Cultuur Overijssel (Zwolle).


Cursusnummer: 17WG29L

DocentDr. Marcel [email protected]

CursusvormLezing

DatumWoensdag 12 april 2017

Tijd13.30-16.00 uur

Cursusprijs€ 22,50

Uiterste inschrijfdatum29 maart 2016

BijzonderhedenCursisten die dit seizoen ook de cursus Lutherse kerkmuziek van Luther tot Bach (17WG28) van Marcel Zwitser volgen, kunnen zich voor de gereduceerde prijs van € 15,- inschrijven voor deze lezing. Dit geldt alleen bij gelijktijdige inschrijving voor cursus én lezing.

Het zal u niet zijn ontgaan dat het jaar 2017 ondermeer in het teken staat van het 500-jarig jubileum van de Lutherse reformatie. In het late najaar van 1517 - inmiddels is de Luther-wetenschap er vrij zeker van dat het niet op 31 oktober, maar eerder medio november is geweest - sloeg de augustijner monnik Martin Luther zijn 95 stellingen tegen de aflaathandel van Johannes Tetzel op de deur van de slotkapel in Wittenberg - en tastte daarmee onbedoeld de orde in Europa in de kern aan. Zijn protest leidde uiteindelijk tot het ontstaan van een Lutherse kerk, die zich mede als gevolg van Luthers grote waardering voor muziek al snel onderscheidde door een bijzonder muzikale vitaliteit.

Aansluitend bij het jubileum van de Reformatie staat de jaarlijkse lezing Muziek in de Lijdensweek in het teken van het grootste muzikale werk dat ooit uit de Lutherse traditie is voortgekomen: de Matthäus-Passion (1727) van Johann Sebastian Bach (1685-1750). Ieder jaar wordt deze compositie op Goede Vrijdag of in aanloop naar Goede Vrijdag op tal van plaatsen in ons land uitgevoerd en talloze muziekliefhebbers bezoeken deze uitvoeringen of nemen er aan deel. Zonder de muziek te vergeten zal dr. Marcel S. Zwitser (gespecialiseerd in theologisch Bach-onderzoek) in zijn lezing bijzonder de aandacht vestigen op de theologische bronnen in de Lutherse traditie die de tekst van de Matthäus-Passion direct hebben beïnvloed. Kennis van deze achtergronden draagt wezenlijk tot een beter begrip van Bachs onnavolgbare meesterwerk.

(Een introductie tot de traditie van de Lutherse kerkmuziek in de 16e tot 18e eeuw kunt u krijgen in de cursus door Marcel Zwitser, Ein feste Burg ist unser Gott: Lutherse kerkmuziek van Luther tot Bach. Zie pagina 33).


Muziek in de lijdensweek 2017Bach Matthäus-Passion


Afbeelding: Elias Gottlob Haußmann, Bach in 1746. Stadtgeschichtliches Museum Leipzig



DocentDrs. Kees [email protected]


DataMaandag 30 januari t/m 13 maart 2017, 20 februari vervalt

Tijd10.00-12.00 uur


Aanbevolen literatuur K.J. Willis, J.C. McEwain, The evolution of plants, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-929223-3, ca. € 50,-


Groningen Natuurwetenschappen

Van cel tot bloemEvolutie van planten


Foto: Natuurpresentaties

Een zomerse namiddag. In de tuin wordt een spel van verleiding opgevoerd in een bont decor. Bloemen ontvouwen zich, insecten worden verleid met kleur, geur en vorm om te doen wat een plant niet kan: stuifmeel overbrengen naar een soortgenoot. Hoe is dit ontstaan? En, nog verder terug, hoe zijn planten als kleine suikerfabriekjes geëvolueerd tot voedingsbron van elk ander organisme? Deze vragen worden beantwoord in het laatste deel van het drieluik Evolutie.

Hoewel deze cursus als zelfstandig programma wordt aangeboden, is het gelijktijdig het slot van een serie van drie collegeseries met als groene draad “evolutie in biologisch perspectief”. Begonnen met ‘Van Oersoep tot Oermens’, vervolgens kwam de verdieping ‘Van mus tot muis, evolutie van vogels en zoogdieren’ en nu dan als afsluiter ‘Van cel tot bloem, evolutie van planten’.

Pas sinds enkele jaren is bekend dat in de allereerste stadia van het leven op onze planeet eenvoudige, eukariote, eencelligen (met reeds een ontwikkelde celkern) verschillende keren versmolten met oerbacteriën. Bladgroenkorrels van planten en diverse andere organismen zijn in feite niets anders dan vreemdelingen in een ander organisme. Maar het was wel de uitvinding waarmee het leven op aarde zich verder kon ontwikkelen. Planten als voedselfabriek met zuurstof als leven brengend afvalgas voor dieren.

Kleine eencelligen werden complexe zeewieren. Planten veroverden het land, ontwikkelden steunweefsel en groeiden uit tot bomen. En kregen vervolgens de uitdaging hoe zich voort te planten als ze met hun wortels in de grond zitten. Eenvoudige geslachtsorganen werden bloemen, sporen werden zaden. Het aanzien van wereld veranderde, van een kale rotsvlakte via groen omzoomde lagunes en immense moerasbossen tot een wereld waarin grazers en bestuivers zich samen met planten zouden ontwikkelen tot de dag van vandaag.

Programma

- Inleiding en vroegste vormen van plantaardig leven- Kolonisatie van het land - De eerste bossen - Ontstaan van zaadplanten - Ontstaan van bloemplanten - De wereld vergrast: de laatste 66 miljoen jaar

Over de docentDrs. Kees Boele (1956) is bioloog, docent en ondernemer (Natuur-presentaties) en inmiddels enkele jaren werkzaam voor Hovo. Vroeger o.a. werkzaam bij de Natuur en Milieufederatie Groningen; Hortus Haren en botanische tuin De Kruidhof.Homepage: www.natuurpresentaties.nl

De jonge aarde, het eerste levenEen blik op het oudste gedeelte van onze planetaire geschiedenis



DocentProf. dr. G.J. [email protected]


DataMaandag 27 maart en 3 en 10 april 2017

Tijd11.15-13.00 uur

Cursusprijs€ 75,-





Over de docentProfessor Bert Boekschoten is emeritus hoogleraar paleontologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij heeft ruime zeegaande ervaring, maar onderzoekt ook de versteende bodems van lang geleden drooggevallen oceanen.

Afbeelding: Groenland, de plaats Nuuk (Wikipedia)

De aarde zag er tussen 4,5 en 3,5 miljard jaar geleden erg anders uit dan nu. In deze periode ontstond Leven en continenten ontwikkelden zich zeer langzaam uit geïsoleerde vulkanen in de oer-oceaan. De laatste jaren zijn veel nieuwe inzichten gewonnen over deze, voor ons, bizarre tijden.

We spreken hier over het Hades-tijdperk, het begin van de aardgeschiedenis. Door de beweeglijkheid van de aardkorst resteren maar enkele brokjes zeer oud aardoppervlak, in westelijk Australie, in oostelijk Zuid-Afrika en in westelijk Groenland. In het laatste areaal komt door het afsmelten van het landijs steeds meer stokoude aardkorst bloot.

Uw docent verkende de twee eerstgenoemde gebieden en maakte speciale studie van de wonderlijke stromatolieten, kalksteenformaties, ontstaan onder viltige blauwwiermatten in ondiepe zee. In al deze drie gebieden zijn deze stromatolieten nu gevonden. De oudste van deze tekenen van leven werden in 2016 op Groenland ontdekt. Zij werden 3,7 miljard jaar geleden in zee gevormd.

Programma

- Ontstaan aarde en maan: bewegelijke planeet, verstarde satelliet- Eerste Aardkorst, oppervlak, atmosfeer, zeebodem- De geheimzinnige Greenstone belts, bewaard gebleven op Australië,

in Zuid-Afrika en op Groenland- Hoe kon leven ontstaan?- Stromatolieten, eerste getuigenis van leven- Leven op andere planeten, voortleven?





DataDinsdag 7 maart t/m 11 april 2017

Tijd10.15-12.00 uur




BijzonderhedenDe cursus kan gevolgd worden door iedereen met een bèta-achtergrond, waaronder te verstaan een school-opleiding als gymnasium-bèta, hbs-b, of vwo-b, of een voortgezette opleiding

Vanaf de 17de eeuw vond een wetenschappelijke revolutie plaats, waarbij op vrijwel hetzelfde moment nieuwe methoden in de wiskunde, de mechanica en de optica opkwamen. De centrale figuur hierbij is Newton, maar ook Fermat, Huygens, Leibniz en de Bernoulli’s zijn belangrijk, later komen Euler, Gauss, Hamilton, Riemann en vele anderen. In deze colleges kijken we naar de wetenschappelijke bijdragen van deze historische wiskundigen. In het laatste college maken we de stap naar het heden voor de behandeling van een actueel thema uit de dagelijkse (les)praktijk.

Programma

1. Wetenschappelijke revolutie als basis van de moderne wetenschap - Prof. dr. H.W. Broer (RUG)

In twee colleges wordt de wetenschappelijke revolutie behandeld, waarin de infinitesimaalrekening centraal staat. Gaandeweg werd ook de variatierekening uitgevonden, het idee dat natuurlijke processen iets optimaliseren. Deze ontwikkeling wordt besproken aan de hand van onder meer de wet van Snellius, Huygens’ isochrone klok en Johann Bernoulli’s brachistochrone kromme (snelste glijbaan).

2. Niet-euclidische meetkunde en de relativiteitstheorie - Prof. dr. G. Vegter (RUG) Euclidische meetkunde, bekend van de schoolprogramma’s van vóór 1970, is lange

tijd bepalend geweest voor het begrijpen van onze 3-dimensionale ruimte. Men zie bijvoorbeeld de mechanica van Newton. Ruim honderd jaar geleden bleek de oude meetkunde niet langer toereikend. Einstein baseerde zijn relativiteitstheorie op een niet-euclidische meetkunde, die in de 19de eeuw ontwikkeld werd door onder meer Gauss en Riemann. De ‘andere’ meetkunde staat in dit college centraal.

3. Complexe getallen en quaternionen - Prof. dr. J. Top (RUG) Het rekenen met complexe getallen, en vooral het interpreteren van de

vierkantswortel uit -1, vormde een nieuwe ontwikkeling in de Italiaanse wiskunde van de 16de eeuw. Pas na het midden van de 18de eeuw kan gesproken worden van algemene acceptatie. Een voor de hand liggende vraag was of er nog hoger-dimensionale complexe ruimten denkbaar zijn. In 1843 kwam de Ierse wiskundige W.R. Hamilton met een uitbreiding van de complexe getallen: de quaternionen. Basiseigenschappen van complexe getallen en quaternionen zullen de revue passeren, en daarbij ook toepassingen.

4. Klassieke meetkunde van de oude Grieken tot heden - Drs. M.C. van Hoorn In weerwil van de naam is veel van de klassieke meetkunde van vrij recente datum.

Vooral in de 19de eeuw is veel nieuwe klassieke meetkunde ontwikkeld, terwijl gelijktijdig niet-euclidische, n-dimensionale en projectieve meetkunde vorm kregen. De didactische waarde van de meetkunde van Euclides is gebleven, hoewel diens axioma’s op de helling kwamen. Hilbert (1899) formuleerde algemene grondslagen. In dit college klassieke doch nieuwe meetkunde, met Torricelli, Euler, Gauss en Fejér.

5. Vervolg van college 1, over de wetenschappelijke revolutie als basis van de moderne wetenschap - Prof. dr. H.W. Broer

6. Rekentoetsen in het voortgezet onderwijs: noodzaak of hype? - Drs. M.C. van Hoorn

Met voorbeelden van opgaven oude en nieuwe stijl. Is het rekenen anders geworden? En: wat mag men van het basis- en voortgezet onderwijs verwachten?


Nieuwe ontwikkelingen in de wiskunde (2)De wetenschappelijke revolutie vanaf de 17e eeuw


Afbeelding: Brachistochroon van Henk Ovink (1996) (In de vijver voor de Aletta Jacobshal, Blauwborgje).



DocentDr. Frank van [email protected]



Tijd11.15-13.00 uur


CursusmateriaalT.A. Moore, Six Ideas That Shaped Physics, Unit R: The Laws of Physics Are Frame Independent, 2nd ed. McGraw-Hill. Van deelnemers wordt verwacht dat zij dit boek voor het begin van de cursus aanschaffen (kosten: ca. € 43,-).


BijzonderhedenMaximaal 25 deelnemers


RelativiteitEen idee dat ons beeld van de natuur heeft veranderd


Over de docentDr. Frank J. van Steenwijk studeerde Natuurkunde aan de Rijksuniversiteit Leiden. Tot zijn pensionering was hij werkzaam als docent bij de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Andrea keert terug na een verre ruimtereis: zelf is zij nog in de bloei van haar leven, maar haar thuis gebleven tweelingbroer Bernard blijkt een oude grijsaard te zijn. Een mens kan het zich eigenlijk niet voorstellen, maar daar houdt de natuur geen rekening mee …

In deze cursus wordt de speciale relativiteitstheorie behandeld. Aan het eind van 19de eeuw verkeerde de klassieke natuurkunde in grote moeilijkheden. In 1873 had Maxwell een theorie voor het elektromagnetisme geformuleerd waaruit volgde dat de snelheid van het licht constant was. Men nam aan dat dit betekende dat het licht altijd dezelfde snelheid had ten opzichte van een of ander medium: de zogenaamde ether. Die ether onttrok zich echter aan iedere waarneming. Einstein gaf in 1905 met de speciale relativiteitstheorie een antwoord op dit probleem. Het was een revolutionair antwoord omdat het strijdig is met iedere alledaagse intuïtie. De kern van de zaak is dat de lichtsnelheid voor iedere waarnemer, bewegend of niet bewegend, hetzelfde is. Hier vloeit veel uit voort. We zullen laten zien dat geen enkel deeltje sneller kan bewegen dan met de snelheid van het licht. Doordat het constant zijn van de lichtsnelheid onvoorstelbaar is, betekent dit ook dat er in de relativiteitstheorie allerlei situaties voorkomen die voor ons gevoel absurd zijn, de hierboven aangehaalde tweelingparadox is wel het bekendste voorbeeld, maar er zijn veel meer van dit soort paradoxen te verzinnen. Tijdens het college zal een aantal van die paradoxen de revue passeren.

Programma

In deze collegereeks zal de speciale relativiteitstheorie stapsgewijs uiteengezet worden. Hierbij wordt vooral voor een grafische benadering gekozen waardoor het gebruik van algebraïsche formules beperkt kan blijven. Middelbare school wiskunde die wel noodzakelijk is, zoals bijvoorbeeld de stelling van Pythagoras, zal weer even opgehaald worden.De speciale relativiteitstheorie houdt geen rekening met de zwaartekracht. Einstein heeft bijna 10 jaar met dit probleem geworsteld voordat hij in 1915 met de algemene relativiteitstheorie publiceerde. Als aanvulling op de speciale relativiteitstheorie zal het laatste college aan deze theorie zijn gewijd.

1. Het relativiteitsbeginsel 2. Het gelijkzetten van klokken, ruimte-tijd diagrammen, 3. Drie soorten tijd: coördinaattijd, eigentijd, ruimtetijd 4. De metriek van de ruimte 5. Eigentijd en de tweelingparadox 6. Coördinatentransformaties 7. Lorentzcontractie 8. Is de lichtsnelheid de grootst mogelijke snelheid? 9. Energie en impuls 10. Algemene relativiteitstheorie



DocentDrs. Hans Jordens


DataVrijdag 10 februari t/m 17 maart 2017

Tijd13.15-15.00 uur




Met onze zintuigen nemen we de wereld om ons heen waar. Maar met veel van die waar-nemingen doen we niets, deels omdat het erg vermoeiend zou zijn als we dat wel deden, maar vooral ook omdat we het niet begrijpen. Dat is jammer want daarmee ontnemen we ons veel plezier. Maar wat met meer kennis van zaken komen we al een heel eind.

Er zijn aanwijzingen dat de mens al heel lang probeert om wat er om hem heen gebeurt te begrijpen. Dat begrip was en is niet alleen noodzakelijk om te kunnen overleven, maar ook omdat begrip zekerheid biedt. En zekerheid geeft een gevoel van veiligheid. Die zekerheid komt als er een verklaring is voor wat er gebeurt of beter nog als je in staat bent om te voorspellen wat er zal gaan gebeuren. Astrologie is daar een voorbeeld van. Uit beoefenaren van astrologie en alchemie, zoals Kepler en Newton, zijn de natuurwetenschappers van nu voortgekomen. En die doen eigenlijk niets anders dan wat hun voorgangers ook al deden: beschrijven en voorspellen.

Maar begrip levert niet alleen zekerheid, het stelt je ook in staat om te genieten van wat je waarneemt. Wat is er leuker dan om iets te herkennen? In de collegeserie zullen verschillende onderwerpen en begrippen uit de natuurkunde behandeld worden die, zonder dat daar veel wiskunde aan te pas komt, in essentie goed te begrijpen zijn.

Programma

1. Een mechanische wereld 2. Zien3. Golven 4. Elektromagnetisme 5. Systemen; lineair en niet-lineair, deterministisch en niet-deterministisch 6. Afsluitend college: verrassende experimenten

Natuurkunde wordt in de taal van de wiskunde geschreven. Dat is nodig om kwanti-tatieve uitspraken te kunnen doen. Of zoals Nobelrpijswinnaar, Martinus Veltman ooit opmerkte: “Als een theoreticus met zijn theorieën geen getal kan produceren dat door een experimentator geverifieerd kan worden, dan doet die zijn werk niet goed.” Maar voor een goed begrip van de essentie van natuurkundige theorieën is een kwantitatieve beschrijving vaak niet nodig. Vandaar dat deze collegeserie met een minimum aan wiskunde gegeven zal worden.


Capita Selecta natuurkundeAls je begrijpt wat je ziet, dan zie je zoveel meer


Over de docentDrs. Hans Jordens studeerde theoretische natuurkunde aan de Rijks-universiteit Groningen. Hij werkte achtereenvolgens als docent wiskunde en natuurkunde in het voortgezet onderwijs, twee jaar als gastdocent aan de Université de Ouagadougou (Burkina Faso) en tenslotte tot aan zijn pensionering aan de Rijksuniversiteit Groningen. Voor zijn werk is hij beloond met twee onderwijsprijzen, de benoeming tot lid van verdienste van de NNV en is hij winnaar van de Minnaertsprijs 2011 van de NVON. Afbeelding: Opvallende golfvorm veroorzaakt

door twee boten, foto Hans Jordens



DocentDrs. Gerry [email protected]



Tijd13.00-15.00 uur


CursusmateriaalGrammaticus, Hermaion, Houten Fortuna, deel 3, met hulpboek 3a en 3b, Eisma Edumedia, Leeuwarden


BijzonderhedenMaximaal 25 deelnemers,plaatsing op volgorde van inschrijving

Zo ‘n tweeduizend jaar geleden werd Europa beheerst door de Romeinen. Hun cultuur heeft een enorme invloed op Europa gehad: allerlei Romeinse gewoonten en uitvindingen zijn nog steeds terug te vinden in ons dagelijks leven. Doordat Rome een wereldmacht werd, groeide de taal der Romeinen, het Latijn, uit tot de belangrijkste voertaal, waaruit onze voorouders veel woorden overnamen. Nog steeds zit het Nederlands vol met woorden en zinnen, die uit het Latijn afkomstig zijn. Latijn betekent vooral: kennismaken met de wortels van onze eigen cultuur.

In de voorjaarscursus van 2017 worden de colleges vervolgd, die in oktober 2005 zijn gestart als een cursus voor beginners. Momenteel zijn we bezig met Tacitus: we lezen over de jonge keizer Nero, die door zijn moeder Agrippina wordt getiranniseerd. Maar Nero krijgt daar genoeg van, met nogal wat gevolgen ... Ook zijn vrouw Octavia en zijn leraar Seneca worden het slachtoffer van Nero’s grillige karakter.

Na Tacitus kiezen we in overleg een andere schrijver, b.v. Cicero, Vergilius, Seneca. Inmiddels is de behandeling van inscripties, die door de cursisten worden ingebracht, een gezellige traditie geworden. Na elke les wordt als ‘toetje’ naar een film met een Romeins onderwerp gekeken.

Programma

Deze cursus biedt niet alleen de mogelijkheid tot het vertalen van beroemde Latijnse schrijvers, maar ook tot discussie over de interpretatie van de teksten, de effecten van de stilistische middelen en de tijdsomstandigheden, waarin de teksten geschreven zijn. Ruimte dus voor historische en culturele achtergronden.

Als u al een redelijke basiskennis van de Latijnse grammatica en syntaxis hebt, kunt u zonder bezwaar aanschuiven bij de reeds bestaande groep enthousiastelingen! Inmiddels maakt een groeiend aantal oud-gymnasiasten deel uit van deze groep en het blijkt, dat hun oude ‘vergeten’ kennis weer komt opborrelen! U weet meer dan u denkt!

Groningen Taal en literatuur

VervolgcursusLatijn


Over de docentGerry Mulder is classica en heeft jaren Klassieke Talen en Klassieke Culturele Vorming onderwezen. Tegenwoordig geeft ze cursussen Latijn en Klassieke Oudheid aan de Senioren Academie te Groningen en Latijn in Leeuwarden.

Afbeelding: Triomfboog van Septimius Severus op het Forum Romanum, 203 n. Chr.


Cursusnummer: 17WG37DocentMarleen [email protected]: 10 werkcollegesData: Donderdag 26 januari t/m 6 april 2017, 23 februari vervaltTijd: 10.30-13.00 uurCursusprijs: € 230,-Uiterste inschrijfdatum12 januari 2016BijzonderhedenMaximaal 12 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Voor deze cursus geldt een verhoogde cursusprijs

Wat herinnert u zich nog van vroeger? Hoe maakt u van een dierbare herinnering een mooi verhaal? Hoe schrijft u het zo dat anderen het boeiend vinden om te lezen? In deze schrijfcursus leert u technieken om dat te bereiken.

Veel mensen schrijven voor hun plezier! Dagboeken, gelegenheidsgedichten, fantasie-verhalen, reisnotities of levensverhalen zien het licht. Mensen schrijven om hun gedachten te ordenen of hun levenservaring vast te leggen, om hun fantasie te prikkelen.

Met behulp van foto’s, voorwerpen, vergeten woorden en creatieve opdrachten schrijft u in deze cursus uw eigen levensverhaal. Uw herinneringen naar boven halen en vervolgens helder verwoorden, dàt leert u.

U schrijft iedere week thuis, aan de hand van een opdracht, uw verhaal. De teksten worden besproken in de groep en zo leert u door de reactie van anderen uw tekst verbeteren. U zult ervaren dat u aan het einde van de cursus anders schrijft dan toen u aan de cursus begon!


VervolgcursusAutobiografisch schrijven


Over de docentMarleen Diepeveen is docent Nederlands. In 1992 haalde zij aan de Schrijversvakschool in Amsterdam haar bevoegdheid voor docent schrijven. Ze gaf schrijfcursussen in Kampen, Zwolle en Hardenberg en was jarenlang verbonden aan de Schrijversschool Groningen.

Cursusnummer: 17WG36DocentMarleen [email protected]: 10 werkcollegesData: Woensdag 25 januari t/m 5 april 2017, 22 februari vervaltTijd: 10.30-13.00 uurCursusprijs: € 230,-Uiterste inschrijfdatum11 januari 2017BijzonderhedenMaximaal 12 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Voor deze cursus geldt een verhoogde cursusprijs.

Korte verhalen schrijven

Als u het leuk vindt om korte verhalen te schrijven, is deze cursus iets voor u. In de cursus-bijeenkomsten krijgt u schrijfopdrachten. Door bijvoorbeeld te kijken naar een foto, een bijzonder woord, een opmerkelijke situatie of een pakkende beginzin, komt u op ideeën voor een verhaal.

Veel mensen schrijven voor hun plezier! Dagboeken, gelegenheidsgedichten, fantasieverhalen, reisnotities of levensverhalen zien het licht. Mensen schrijven om hun gedachten te ordenen of hun levenservaring vast te leggen, om hun fantasie te prikkelen.

In deze cursus bespreekt de docent met u technieken over beschrijving, personages en dialogen. Deze technieken worden in schrijfopdrachten geoefend.

U schrijft thuis, aan de hand van een opdracht, een verhaal dat vervolgens op de cursusochtend wordt besproken. Het is inspirerend om te horen hoe dezelfde opdracht tot zoveel verschillende teksten kan leiden. Deze cursus is geschikt voor beginners en voor mensen die al eerder hebben geschreven.



DocentDrs. Michiel [email protected]


DataDonderdag 26 januari t/m 6 april 2017, 23 februari vervalt

Tijd13.30-16.00 uur


CursusmateriaalSyllabus, verkrijgbaar bij de docent, € 12,50. Thuis lezen: Jozef en zijn broers, in het Duits of Nederlands (zelf aanschaffen).


In de vierdelige romancyclus ‘Jozef en zijn broers’ van Thomas Mann wordt het bijbelse Jozef-verhaal uitgewerkt tot niet minder dan een universele mensheidsmythe, een verhaal over collectieve geschiedenis en individuele psyche van de mens.

Mann beschouwde het schrijven daarvan als een absolute noodzaak, gezien de crisis die de Europese cultuur doormaakte in de eerste helft van de twintigste eeuw. Tegenover de linkse en rechtse ideologieën stelde hij het Jozef-verhaal als een ironische mythe: een verhaal over de mens dat niet letterlijk dient te worden nagevolgd, maar opgevat als een ironische waarheid, en dat bovendien de mens zelf in het middelpunt zet en niet een ideologisch vervormd model ervan.

Aldus vertelt Mann in Jozef en zijn broers ook met sympathie over de grote én minder grote kanten van zijn hoofdpersoon. Van de kinderlijke arrogantie van de jonge Jozef jegens zijn broers, zijn riskante liefdesaffaire met Potifars vrouw, tot de pesterij waarmee hij zijn broers straft bij het uiteindelijke weerzien: Jozef wordt – net als de vele andere kleurrijke bijbelse personages – geportretteerd als iemand van vlees en bloed, een man met wie men kan meeleven en om wie ook te lachen valt.

Tijdens de cursus zal uitvoerig worden ingegaan op de romantekst, zodat complexe passages kunnen worden verhelderd. Bovendien zullen de belangrijkste achtergronden van de roman worden behandeld, zoals Manns tijdsomstandigheden (nazi-ideologie, ‘Exil’), religieuze ontwikkelingen in de joodse en Egyptische oudheid en visies op de mythe en de vroege mensheidsgeschiedenis (o.a. van Sigmund Freud en Johann Bachofen).


Thomas Mann: Jozef en zijn broersEen ironische mensheidsmythein romanvorm


Over de docentDrs. Michiel Hagdorn is literatuurwetenschapper, gespecialiseerd in Duitse literatuur, muziek en (cultuur)geschiedenis. Hij heeft vele cursussen en lezingen verzorgd over o.a. de Romantiek, Johan Wolfgang von Goethe, Thomas Mann, Franz Kafka, Günther Grass, Richard Wagner, Heinrich Heine en literatuur tijdens de Weimar Republiek.

Afbeelding: Friedrich Overbeck: Verkoop van Josef aan de Egyptische handelaren. Frescocyclus Casa Bartholdy. Alte Nationalgalerie, Berlijn


Cursusnummer: 17WF01L

SprekerDr. Elena [email protected]

Voorjaarslezing Friesland

DatumVrijdag 3 maart 2017

Tijd15.00 uur

Cursusprijs€ 7,50


Deze lezing vindt plaats in de Stenden hogeschoolRengerslaan 88917 DD Leeuwarden

De vraag ‘wat betekent mens te zijn’ is een van de meest fundamentele vragen die we ons als mens kunnen stellen. Het is bovendien een vraag die keer op keer terugkomt ondanks dat diverse wetenschappelijke disciplines al antwoord op deze vraag hebben gegeven.

Tijdens deze lezing wordt opnieuw gezocht naar een antwoord op de vraag wat het betekent om mens te zijn, maar dan in de context van de uitdaging die duurzame ontwikkeling ons stelt.

Duurzame ontwikkeling wordt vaak zeer eng gedefinieerd als ‘bescherming van het milieu’. Dit is begrijpelijk omdat de milieubeweging een van de meest krachtige pleitbezorgers voor duurzaamheid is geweest. Deze enge definitie doet echter geen recht aan het begrip duurzame ontwikkeling, dat in 1987 door de zogenaamde Brundtland commissie werd geïntroduceerd als een nieuwe vorm van ontwikkeling waarbij rekening wordt gehouden met de kwaliteit van leven van de huidige en toekomstige generaties.

Een goede kwaliteit van leven hangt niet alleen af van een schoon milieu, maar ook bijvoorbeeld van goed onderwijs, betaalbare zorg en zinvol werk. De vraag die ons zal bezig houden tijdens de lezing is dan ook of de mens in staat is om een wereld te creëren waarbij de kwaliteit van leven niet alleen van onze generatie maar ook van toekomstige generaties gewaarborgd is. Het startpunt van de lezing is het idee dat mensen vooral door hun eigenbelang worden gemotiveerd, en dus dat zij in feite egoïstische wezens zijn.

Er wordt ook kort ingegaan op de gevolgen van deze visie van de mens voor het bereiken van een meer duurzame samenleving. Vervolgens wordt de visie van de mens als egoïstisch wezen langs de maat gelegd van visies over mens zijn die zijn aangedragen door denkers uit het verleden, zoals Plato en Descartes, en het heden, zoals Lawrence (brein wetenschapper) en Steg (socio-psychologe).

In een korte conclusie worden tenslotte al deze visies in een model samengevat dat een nieuw antwoord geeft op de vraag wat het betekent mens te zijn in de context van duurzame ontwikkeling.

Friesland


Over de sprekerElena Cavagnaro studeerde filosofie in Italië en Nederland, waar ze in 1995 promoveerde aan de VU in Amsterdam. In 1997 is Elena Cavagnaro als docent (bedrijfs)ethiek bij de Retail Business School aan de Stenden Hogeschool in Leeuwarden aangesteld. Vanaf 2002 werkte ze eveneens als docent duurzame ontwikkeling en leiderschap voor de School of Graduate Studies van Stenden hogeschool. In deze jaren startte ze haar onderzoek over duurzaam ondernemen in de dienstverlenende sector. In 2004 volgde de benoeming als lector Service Studies en in 2014 de benoeming tot lector Sustainability in Hospitality and Tourism.

Over mens zijn en duurzame ontwikkeling

Voorjaarslezing Friesland 2017


Cursusnummer: 17WF02

DocentMarleen [email protected]

Cursusvorm8 werkcolleges (om de week)

DataMaandag 30 januari,13 en 27 februari,13 en 27 maart,10 en 24 april,8 mei

Tijd10.30-13.00 uur




Een rondeel maken? Een foto of tekening als uitgangspunt voor een verhaal? Een dag beschrijven uit het leven van uw schoenen? Een column schrijven? Het kan allemaal! U schrijft in deze cursus heel verschillende teksten. U leert uw fantasie gebruiken en uw gedachten verwoorden. U leert een tekst schrijven die anderen graag willen lezen. En of u nu een gedicht schrijft of een verhaal: u creëert iets dat gisteren nog niet bestond, een bijzondere ervaring!

Veel mensen schrijven! Omdat zij er plezier aan beleven, schrijven zij hun reis-verhalen, gelegenheidsgedichten of memoires. Ze schrijven om hun gedachten te ordenen, hun ervaringen vast te leggen, hun invallen te noteren; zo prikkelen zij hun verbeelding en verstand.

In deze cursus schrijft u zowel gedichten als verhalen. U merkt hoe leuk en belangrijk het is de juiste woorden te vinden voor wat u wilt vertellen. U krijgt in deze cursus opdrachten en technische aanwijzingen. Daarmee kunt u thuis aan het werk. Tijdens de cursusbijeenkomst leest u uw tekst voor. Zo hoort u direct van uw medecursisten hoe uw tekst overkomt. Een leerzame ervaring!

Friesland

Schrijfvarianten


Over de docentMarleen Diepeveen is docent Nederlands. In 1992 haalde zij aan de Schrijversvakschool in Amsterdam haar bevoegdheid voor docent schrijven. Ze gaf schrijfcursussen in Kampen, Zwolle en Hardenberg en was jarenlang verbonden aan de Schrijversschool Groningen.



DocentDr. H. Daemen


DataMaandag 6 februari t/m 20 maart 2016, 20 februari vervalt

Tijd13.00-15.00 uur


Aanbevolen literatuurVleuten, Anna van der (red.): De bestuurlijke kaart van de Europese Unie, Coutinho, Bussum (meest recente uitgave, zelf aanschaffen)


De discussies over Brexit maakten het duidelijk: de ontwikkeling van de Europese Unie is een van de belangrijkste politieke processen op ons continent. Velen hebben daarvan grote verwachtingen; anderen vrezen het als een bedreiging van eigen identiteit. En vaak begrijpen we niet waarom de EU iets doet of juist nalaat. Deze cursus helpt u de Europese Unie te doorgronden en op waarde te schatten.

De hedendaagse Europese integratie startte als een poging de broze vrede na de tweede wereldoorlog te consolideren. Sindsdien heeft de Europese integratie een tumultueuze geschiedenis gekend met successen en dieptepunten; heen en weer slingerend tussen sterke economische groei en vrees voor boze Brusselse bureaucraten, tussen effectiever beleid op Europees niveau en richtlijnen over kromme bananen en rechte komkommers.Ook de visies op de toekomst van de EU varieren sterk. Droomden aanvankelijk velen van een brede federatie, tegenwoordig is dat voor anderen vooral het “ugly F-word”. Zo lijkt het eindbeeld steeds onduidelijker te worden.In deze cursus zullen wij, uitgaande van een verkenning van de ontstaansgeschiedenis van de unie, de doelstellingen van de Europese integratie proberen te begrijpen. Tevens zullen enkele theorieën over Europese integratie op hun waarde beoordeeld worden. We gaan in op de instituties van de Europese Unie en op de evenwichten binnen dit bouwwerk. Wie heeft de macht? Is het de Europese Commissie, door velen ten onrechte gezien als een soort regering van de unie, of is het de Europese Raad of het parlement? Of meer concreet: hoe verloopt de besluitvorming binnen de unie en wie spelen daarin een rol? Waarmee houdt de EU zich bezig en hoe verhoudt dit zich tot de rol van de nationale staten?In samenhang daarmee zal ingegaan worden op de kwaliteit van de democratie: de rol van het Europese Parlement; andere meer informele processen die van invloed zijn op de kwaliteit van de democratie; Europese burgerschap; lobbying etc. Tenslotte moet in een cursus als deze ruimte zijn voor discussie en actualiteiten (Euro, Grexit, vluchtelingen, Turkije, Rusland, Brexit). Slechts zo is een dieper begrip van de materie te verkrijgen.

Programma

1. Een politieke geschiedenis van de Europese Integratie sinds WO II2. De uiteenlopende visies op Europese integratie3. De instituties van de Europese Unie4. Besluitvorming en democratie in de Europese Unie5. Europese actualiteit: twee casussen6. Vooruitblikken: Brexit en de gevolgen daarvan

Friesland

Europese integratieAfter the Brexit: tussen geopolitiek vredesbeleid en economische groei


Over de docentHarry Daemen (1949) studeerde politicologie en promoveerde op en proefschrift over burgerschap. In 1986 was hij mede-oprichter en eerste directeur van de Thorbecke Academie voor Overheidsmanagement te Leeuwarden. Vanaf 1991 was hij verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zijn onderwijs en onderzoek is gericht op vraagstukken van democratie en besluitvorming, lokaal bestuur in Europa en Europese besluitvorming.



DocentDrs. Kees [email protected]


DataDinsdag 31 januari t/m14 maart 2017,21 februari vervalt

Tijd10.00-12.00 uur



Iedereen kent de verhalen van Niels Holgersson. Het kleine jongetje beleefde op de rug van een zwaan de wonderlijkste avonturen. In het laatste decennium hebben we gezien dat meevliegen met vogels ook echt kan. De gezenderde grutto ‘Heidenskip’ bleek zelfs de snelste vlieger ooit: in 48 uur meer dan 4000 kilometer van het Friese Heidenskip naar West-Afrika.

‘Zwaluwen komen uit de modder’. Dat lijkt een beetje op het Groningse bakerpraatje: ‘kinderen komen uit de kool’. Maar de Middeleeuwse mens vond het een aannemelijke verklaring. Zuidelijk Afrika was onbekend en van vogeltrek had men slechts een vage notie. Pas in de negentiende eeuw kwam vogelonderzoek in een stroomversnelling maar ook toen zou het nog honderd jaar duren voordat men de trek van vogels kon volgen. Uitgebreid ringonderzoek in de tweede helft van de twintigste eeuw leverde veel informatie maar pas met zgn. dataloggers en zenders kon men letterlijk meereizen met vogels.

De cursus “Migratie in een breed kader” gaat uitgebreid in op de nieuwste resultaten van onderzoek aan trekvogels. Van de op Spitsbergen broedende brandganzen tot de in Mauretanië overwinterende grutto, van de kanoetstrandloper tot de grauwe Kiekendief. Daarbij wordt niet alleen de verrekijker gericht op trekroutes maar ook op de ecologie van deze bijzondere vogels. Uiteindelijk draait alles om energievoorziening, “tankstations” en het beste voedsel voor elk jaargetijde.

Verbreding wordt vooral gezocht door ook te kijken naar migratie van andere diergroepen. Lemmingen en rendieren uit het polaire gebied, gnoes uit de Afrikaanse savannes en monarchvlinders in Amerika. Maar ook planten migreren. Niet met de snelheid van een boerenzwaluw maar traag, in een periode van honderden jaren. Aziatische planten die nu in de Alpen te vinden zijn of Scandinavische kraaiheide in Nederland zijn maar enkele voorbeelden.

Programma

1. Migratie, inleiding en oriëntatie2. Trek van kustvogels3 . Trek van ganzen en kraanvogels4. Trek van roofvogels5. Trek van andere dieren6. Migratie van planten

Friesland

De wonderbaarlijke reis van HeidenskipMigratie in een breed kader


Afbeelding: Natuurpresentaties

Over de docentDrs. Kees Boele (1956) is bioloog, docent en ondernemer (Natuur-presentaties) en inmiddels enkele jaren werkzaam voor Hovo. Vroeger o.a. werkzaam bij de Natuur en Milieufederatie Groningen; Hortus Haren en botanische tuin De Kruidhof.Homepage: www.natuurpresentaties.nl



DocentDrs. M.L. (Loes) Rotshuizen



Tijd11.00-13.00 uur


CursusmateriaalAd de Visser, De tweede helft; beeldende kunst na 1945,SUN Nijmegen 2010,ISBN 906168 614 8 (zelf aanschaffen)



Senioren van nu zijn de jongeren van de 60er jaren, jaren die niemand van ons onberoerd hebben gelaten. Hoe kijken we daarop terug? Wat was er in de beeldende kunst aan de hand in die jaren? In zes colleges verdiepen wij ons in de belangrijkste beeldende kunststromingen in Amerika en Europa in de jaren 60.

Het waren jaren van vooruitgang en optimisme in de Westerse wereld. Jaren van grotere individuele vrijheid, van het begin van de bemande ruimtevaart, van een nieuw ‘swingend’ elan, van de eerste popmuziek en van grotere mogelijkheden voor een eigen jongerencultuur. Toch waren het ook de jaren van een hardnekkige koude oorlogsdreiging, van de bouw van de Berlijnse muur en van het rapport van de Club van Rome. Protesten waren er veel, niet in het minst door jongeren, bijvoorbeeld tegen de oorlog in Vietnam, en in het algemeen tegen paternalisme en autoriteit - denk aan mei’68 en de bezetting van het Maagdenhuis - . De protesten waren soms hard, maar konden ook ludiek uitpakken, door bijvoorbeeld de provo’s in Amsterdam en de flower power beweging in Amerika.

Dit alles werkte door in de beeldende kunsten, in zowel Amerika als Europa. In reactie op het expressionisme van de na-oorlogse jaren, ontstonden er in de 60er jaren koelere en meer op de populaire cultuur gerichte kunstvormen. Onder invloed van maatschappelijke democratiseringsbewegingen streefden kunstenaars ernaar om een groter en meer divers publiek te bereiken. Zo organiseerden zij kunstzinnige acties en happenings, waarbij het publiek gevraagd werd om een actieve rol te spelen. Kortom, het was een decennium waarin veel gebeurde binnen de beeldende kunsten en er omheen.

Programma

1. Post Painterly Abstraction in Amerika 2. De Popart in Amerika3. Popart en Nouveau Réalisme in Europa4. Ontwikkelingen binnen de beeldhouwkunst: Minimal Art in Amerika 5. De Zero- beweging in Europa en de Nulgroep in Nederland 6. Kinetische kunst in Amerika en Europa

Friesland

Beeldende kunst in de jaren 60‘Those were the days …’


Over de docentLoes Rotshuizen studeerde kunstgeschiedenis in Amsterdam (VU) en Parijs (Sorbonne). Zij doceerde kunsten cultuurgeschiedenis aan de Lerarenopleiding Beeldende Kunst en Vormgeving aan NHL Hogeschool in Leeuwarden. Zij trad op als (mede)curator van beeldententoonstellingen in het park Vijversburg bij Leeuwarden. Daarnaast was en is zij nog steeds actief als docente binnen het HOVO in Noord-Nederland, met als standplaats Leeuwarden. Afbeelding: Andy Warhol, Museum of Modern Art,

MOMA, Wikimedia Commons



DocentenDr. Frank EngelhardDr. Piet Willem [email protected]


DataDinsdag 21 en 28 maart, 4, 11 en 18 april, 2, 9 en 16 mei 2017

Tijd13.30-16.30 uur


CursusmateriaalHet lesmateriaal zal tijdens de cursus uitgedeeld worden


In de loop van zijn bewust bestaan heeft de mens op zeer uiteenlopende manieren naar het geestelijk dis-functioneren van zijn medemens gekeken. Het begrip melancholie illustreert dit. Wie bij de Oud-Grieken een teveel aan zwarte gal had, werd melancholisch. Het was ooit de belangrijkste hoofdzonde van de mens, een teken dat je niet tevreden was met God’s creatie.

In 1621 schrijft Richard Burton “als er een hel op aarde is, dan in het hart van een mens die lijdt aan melancholie”. Ooit was melancholie de ziekte der geleerden, de kwaal der letterzwoegers, een sine qua non voor wie professor wilde worden. Hooggeleerd deviant gedrag bevestigde de legitimiteit van de benoeming: zij lazen kennelijk teveel. In de huidige psychiatrische diagnostiek is er echter geen plaats meer voor melancholie. Terzijde: wie wil ervaren wat het is, kan zich het beste aan een goed fado nummer overgeven: het tranen opwekkende onderbuikgevoel van ver weg, ontheemd zijn.In de cursus zal ingegaan worden op de manier waarop in ons tijdsgewricht naar geestelijke stoornissen gekeken wordt aan de hand van de meest voorkomende psychiatrische beelden. Er komt een aantal visies op de psychiatrie aan de orde, waaronder het begrip multiconditionaliteit, dualisme, de brainless en de mindless psychiatry, het gangbare classificatie systeem, anosognosie, persoonlijkheidsproblematiek versus harde psychiatrische diagnoses. Ook wordt uitvoerig stil gestaan bij de vraag hoe hulpvragers en hulpverleners kunnen samenwerken.De cursist wordt nadrukkelijk uitgenodigd om actief deel te nemen aan de cursus, in de overtuiging dat een interactieve discours een ieder meer zal brengen dan het passief opnemen van informatie.

Programma

1. Inleiding - Piet Willem Tanja2. Diagnostiek en classificatie - Frank Engelhard3. Psychosen - Frank Engelhard4. Stemmingsstoornissen - Piet Willem Tanja5. ADHD - Piet Willem Tanja6. Border line problematiek - Frank Engelhard7. Verslavingsproblematiek - Piet Willem Tanja8. De behandelingsmogelijkheden - Frank Engelhard

Friesland

Gek zijn in vogelvluchtRondleiding door het geestelijk disfunctioneren van de mens


Over de docentPiet Willem Tanja studeerde medicijnen aan de Erasmus Universiteit en is een groot aantal jaren werkzaam geweest op verschillende terreinen van de Geestelijke GezondheidsZorg en de Verslavingszorg. Hij gaf in zijn professionele bestaan frequent les aan collega hulpverleners en op diverse opleidingen.

Over de docentFrank Engelhard studeerde medicijnen aan de Erasmus Universiteit en is een groot aantal jaren werkzaam geweest op verschillende terreinen van de Geestelijke GezondheidsZorg en de Verslavingszorg. Hij gaf in zijn professionele bestaan frequent les aan collega hulpverleners en op diverse opleidingen.






Tijd13.00-15.00 uur


CursusmateriaalHet cursusmateriaal wordtgeplaatst op:http://democratieonderdruk.wordpress.com/


BijzonderhedenHet laatste (extra) kwartier van elk college is bedoeld voor vragen

In maart 2017 zijn er weer parlementaire verkiezingen. Maar een groeiend deel van het electoraat vraagt zich af: “valt er wat te kiezen dan?”. Politieke partijen doen hun best om de kiezer daarvan te overtuigen. En natuurlijk ‘de democratische samenleving’ als utopie bestaat niet, zij gaat altijd gepaard met strijd, spanning en verschil van inzicht. Zolang het politieke bestel deze verschillen en spanningen kan huisvesten staat de democratie niet onder druk. Maar de afgelopen jaren lijkt er meer aan de hand: er heerst een fundamenteel gevoel van onvrede en wantrouwen. Veel burgers achten het huidige politieke bestel niet in staat om de wil van het volk te laten spreken.

Vanuit alle politieke windrichtingen horen we dat onze democratie onder druk staat. “Moslimextremisten plegen een aanval op onze waarden”. “Populisten zaaien verdeeldheid onder de bevolking en keren democratische instituties de rug toe”. “De op neoliberale leest geschoeide globalisering ondermijnt de soevereiniteit van democratische rechtstaten”. “Elitaire aristocraten nemen de stem van het volk niet serieus”. “Wetenschap & techniek krijgen ongemerkt een steeds grotere greep op ons leven en vormen een gevaar voor onze privacy en democratische controle”. “Het politieke proces wordt gegijzeld door de (social) media waardoor de waan van de dag regeert; we leven eerder in een emocratie of mediacratie dan in een democratie”. De 21e eeuwse burger is beter voorgelicht en een stuk mondiger dan in het tijdperk voor de ontzuiling en voor social media. Dit uit zich in zwevend kiezersgedrag of abstentie, maar ook in burgerinitiatieven waarin mensen zelf de touwtjes in handen nemen. De politiek reageert hierop met populistische retoriek en inperking van democratische beginselen enerzijds, en het aansporen tot participatie in de doe-democratie anderzijds. Zo bezien staat de representatieve (parlementaire) democratie met haar partijenstelsel wel degelijk onder druk. Maar wellicht is dat slechts een fase in het democratiseringsproces, en zal de 21e eeuw andere vormen van democratie (her)ontdekken.

Thema’s die aan de orde kunnen komen (onder voorbehoud):Behelst de vrijheid van menigsuiting ook het recht op beledigen? Gaat vrijheid vooral over vrij zijn van...? of krijgt vrijheid gestalte in een gemeenschap met gedeelde waarden? Kan de democratie zichzelf met democratische middelen wapenen tegen antidemocratische tendensen? Hoever mag de overheid gaan in het verzamelen van data over burgers? In hoeverre zijn ‘framing’ & ‘fact free politics’ schadelijk voor de geloofwaardigheid van de politiek? In hoeverre zijn objectiviteit en neutraliteit van de media onontbeerlijk in een democratie? En zijn ze dat? Zijn visie en langetermijndenken wel mogelijk als de waan van de dag regeert? Zou een meer directere vorm van democratie (referenda, deliberatie) de kloof tussen burger en politiek verkleinen? Vormt Europa een garantie voor onze democratie, of staat ze meer democratie juist in de weg?

Filosofen die o.a. de revue zullen passeren (onder voorbehoud):Paul Frissen, David van Reybrouck, Willem Schinkel, Jaques Ranciere, Chantal Mouffe, Benjamin Barber, Pierre Bourdieu.

Friesland

Democratie onder drukActuele thema’s in de politieke filosofie






Cursusvorm6 hoorcolleges

DataWoensdag 1 februari t/m15 maart 2017,22 februari vervalt

Tijd11.00-13.00 uur


CursusmateriaalTer verdieping kunt u een veellagige detective lezen die de docent over de jaren twintig heeft geschreven: In de schaduw van Marlene Dietrich. Berlijnse thriller (Soesterberg: Aspekt 2014). Dit boek is grotendeels gebaseerd op ware gebeurtenissen.


BijzonderhedenMaximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Wie kent Marlene Dietrich niet? Deze ster en haar film ‘Der Blaue Engel’ zijn tot op heden een symbool van de jaren twintig in Berlijn. Niet alleen de hoge cultuur, maar ook de populaire cultuur had toen een spectaculair niveau. Geen andere metropool in Europa trok zoveel briljante kunstenaars, intellectuelen, revolutionairen en mensen met een alternatieve levensstijl aan. Maar hoe ‘gouden’ waren deze jaren werkelijk? Berlijn was immers ook de stad van dramatische armoede, werkloosheid en de opkomst van de nazi’s. Hoe zijn deze tegenstellingen te rijmen?

De zes hoorcolleges behandelen de Berlijnse jaren twintig en de contrasten die deze periode zo aangrijpend maken. Met het beroemde filmlied uit die tijd kun je terecht zeggen: ‘Das gibt’s nur einmal, das kommt nicht wieder’. Daarom is er ook een college gewijd aan het einde van deze unieke bloeiperiode en de ballingschap van Berlijners in Nederland.

Het accent van de cursus ligt op de populaire cultuur: van cabaret tot film, en van variété tot nachtclub. Denk daarbij ook aan de vermaarde film Cabaret (1972) met Liza Minnelli, die een prachtige terugblik op dit wereldje geeft. Verder krijgt u informatie over de politiek-economische achtergronden. We zullen eveneens tijd besteden aan stukjes van de jaren twintig die nog zichtbaar zijn in het Berlijn van nu.

Elk college wordt verlevendigd met veel powerpointbeelden. De hoorcolleges zijn zowel bedoeld voor enthousiastelingen met weinig voorkennis, als voor degenen die hun kennis van deze flamboyante periode willen verdiepen.

Programma

In de hoorcolleges komen vele kanten van de Berlijnse jaren ‘20 aan bod: 1. De stad Berlijn in de jaren 20 en de Kurfürstendamm als het grootste

koffiehuis van Europa2. Het uitgaansleven: van variété tot nachtclubs, van het Nelson-Cabaret tot

de Comedian Harmonists3. Marlene Dietrich, de Ufa filmmaatschappij en Der Blaue Engel4. Politiek-economische achtergronden: o.a. het nieuwe levensgevoel,

de beurskrach van 1929, en Ufa-directeur Hugenberg als hulpje van Hitler5. ‘Exil’: het vertrek van Berlijnse intellectuelen en kunstenaars begin

jaren ‘30 en hun ontvangst in Nederland6. Nadenken over de jaren ‘20: veranderende visies erop, en hoogte- en

dieptepunten van dit fascinerende tijdperk

Friesland

De gouden jaren twintig in Berlijn



Over de docentDrs. Georgine Weertman is mediaeviste. Sinds een aantal jaren geeft zij cursussen over de Middeleeuwen aan de Senioren Academie en andere HOVO's. Tot 2005 was zij directeur van de Senioren Academie Groningen en Drenthe.



DocentDrs. Georgine [email protected]


DataWoensdag 25 januari t/m 29 maart 2017, 22 februari vervalt

Tijd13.00-15.30 uur




Eeuwen lang leven wij al met het beeld van de ‘donkere middeleeuwen’. Vaak worden ook de termen ‘middeleeuws’ of ‘feodaal’ gebruikt om een verwerpelijke toestand uit te drukken. Wij verlaten in deze cursus dit oude stereotype en bekijken hoe de middeleeuwen door tegenwoordige historici ervaren worden èn hoe verschillend in veel opzichten die periode was, vergeleken bij onze eigen tijd.

De cursus begint met de invloed van het christendom op het denken en leven van de middeleeuwse mens: bijbel, religie en samenleving waren geheel met elkaar verweven. Dat is o.a. te zien aan de wijze waarop men de tijd en de wereld beschouwde. Geschiedenis, heelal en aarde, bevolkt met echte en imaginaire wezens, en de menselijke samenleving waren geheel op God gericht en op weg naar het Laatste Oordeel. De middeleeuwse wereldkaarten, met Jeruzalem in het centrum, toonden de reiziger de route daarheen.Dat de vergankelijke wereld in dienst stond van het onvergankelijke Goddelijke werd overtuigend getoond in de kunst. De leefwereld van de middeleeuwse mens was vol gevaren: een vijandige natuur met wouden en wolven, hongersnoden, overstromingen, ziektes en oorlogen. Om greep te krijgen op die wereld, werden bossen tot landbouwareaal, wilde dieren uitgeroeid, dijken gebouwd en de Godsvrede uitgeroepen. Maar om de gewassen te laten groeien en om te genezen van ziektes, riep de middeleeuwer de hulp in van de heiligen, maar maakte hij ook gebruik van oude magische toverspreuken.Verder wordt uitgebreid aandacht besteed aan de leefstijl van de middeleeuwers, geordend naar de drie standen waarin men de samenleving zag ingedeeld: de geestelijkheid, met name de monniken, de ridders en de boeren. Vanaf de 11e, 12e eeuw kwam hier een nieuwe bevolkingsgroep bij: de stedelingen. De stad bracht economische bedrijvigheid en een nieuwe eigen cultuur voort. Vrouwen, als vierde stand, komen uitgebreid aan bod in het laatste college.De colleges worden geïllustreerd met veel prachtig beeldmateriaal. Daarnaast zal muziek uit die periode u de wereld van de middeleeuwen binnenvoeren.

Programma

1. Het christendom en de middeleeuwse Kerk 2. Religieuze beleving en symboliek in de middeleeuwse kunst 3. De middeleeuwse tijdsbeleving 4. Het middeleeuwse wereldbeeld 5. Het leven van de middeleeuwse kloosterlingen 6. Het leven van de middeleeuwse ridders 7. Het leven van de middeleeuwse boeren 8. Het leven en de bedrijvigheid in de middeleeuwse stad 9. Het leven van de middeleeuwse vrouwen

Friesland

Het leven in de middeleeuwenCultuurgeschiedenis van middeleeuws West-Europa


Afbeelding: Lara Corsets - 15th century guide to Women’s clothing during England’s War of the Roses

Over de docentHans Revier (1954) studeerde biologie aan de Universiteit van Amsterdam en kwam, na een korte wetenschappelijke carrière in 1985 in dienst van de Waddenvereniging. In april 2007 is hij geïnstalleerd als lector Mariene Wetlands Studies aan Stenden Hogeschool te Leeuwarden. De duurzame ontwikkeling van het waddengebied staat centraal in zijn onderzoek. Daarnaast publiceert hij als hoofdredacteur van het WADDENmagazine regelmatig over ontwikkelingen in het waddengebied.



DocentDrs. Hans [email protected]


DataWoensdag 1, 8, 15, 22 en 29 maart, 5, 12 en 19 april 2017

Tijd13.30-15.30 uur



BijzonderhedenHet laatste half uur van de bijeen-komst zal interactief zijn met ruimte voor discussie, bespreken van vragen, andere werkvormen, etc.

Onze laatste wildernis, het mooiste natuurgebied van noordwest Europa, het een na grootste wetland ter wereld. Soms schieten superlatieven te kort om de 8000 km2 intergetijdegebied aan de rand van Nederland, Duitsland en Denemarken te beschrijven. Tijdens deze collegereeks gaat u op ontdekkingsreis in een gebied dat bol staat van de verhalen, waar de relatie tussen mens en natuur aanleiding geeft tot felle discussies en de toekomst onzeker is.

Honderdduizenden toeristen bezoeken elk jaar het waddengebied. Ze zijn onder de indruk van de rust en ruimte, de ongereptheid en weidsheid, de miljoenen vogels en enorme aantallen zeedieren in en op de bodem. Niet voor niets riep UNESCO in 2009 de internationale Waddenzee uit tot werelderfgoed. Toch is de invloed van de mens onmiskenbaar en staan natuur en landschap van de Wadden onder druk. De Waddenzee was jarenlang het strijdtoneel van de botsende ecologische en economische belangen. Maakte de aanwijzing tot werelderfgoed hier een einde aan? Lector Hans Revier bespreekt in deze collegereeks de karakteristieke waarden van het waddengebied, analyseert het huidige beschermingsbeleid en geeft zijn visie op de toekomst van dit unieke kustlandschap met vijftig eilanden.

1. Kustlandschap met vijftig eilanden. Algemene introductie tot het waddengebied: Ontstaansgeschiedenis, natuur, landschap, cultuur en menselijke medegebruik.

2. Kwispelende eilandstaarten en vastzittende veerboten. In de Waddenzee regeert het getij. Enorme massa's water, zand en slib worden elke dag verplaatst. Hoe geven die vorm aan de Waddenzee die we nu kennen? En hoe ziet het ideale Waddeneiland er uit?

3. Wondere wereld tussen eb en vloed. De dynamiek van de Waddenzee geeft vorm aan unieke levensgemeenschappen. Over kiezelwieren, biobouwers en kanoeten. En de zeehond aan de top van de voedselpiramide.

4. Van wingewest tot werelderfgoed. Vijftig jaar geleden was de Waddenzee een gebied dat zo snel mogelijk moest worden ingepolderd. In 2009 verkreeg het gebied de natuurlijke werelderfgoedstatus. Welke politiek-maatschappelijke processen speelden hierbij een rol?

5. Kokkels, mosselen en het waddengas. Over de visserij en de gaswinning liepen eind negentiger jaren de gemoederen hoog op. Is er wel ruimte voor economische activiteiten in de Waddenzee?

6. De achterkant van het wad. In het noordelijk kustlandschap weerspiegelt zich de strijd tegen het water. Terpen, dijken en landaanwinningswerken hebben vorm gegeven aan een uniek cultuurlandschap.

7. Badgasten in een werelderfgoed. Eind negentiende eeuw kwamen de eerste badgasten naar de Waddeneilanden. Nu is de economie in een groot deel van het waddengebied afhankelijk van toerisme en recreatie. Welke rol speelt de Waddenzee daarin?

8. Verdrinkt de Waddenzee? De klimaatverandering zal ook een wissel trekken op het waddengebied. Wat zijn de gevolgen van zeespiegelstijging, ontwikkelt Vlieland zich tot het Ibiza van het noorden en is er toekomst voor zilte landbouw?

Friesland

De Waddenzee - Ontdekkingsreis door een kustlandschap met vijftig eilanden





Cursusvorm6 werk/discussiecolleges, om de twee weken

DataWoensdag 1 en 15 februari, 1, 15 en 29 maart en 12 april 2017

Tijd14.00-16.30 uur


CursusmateriaalZie programma, u dient dezeboeken zelf aan te schaffen


BijzonderhedenMaximaal 15 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.NB. deze cursus wordt ook gegeven in Groningen. Let u erop dat u de juiste cursuscode invult bij uw opgave.

Onze leeftijd blijft stijgen en het verouderingsproces gaat steeds langzamer. De traditionele beelden over ouder worden voldoen allang niet meer. Aan de vroegere indeling in drie levensfasen is inmiddels een vierde en een vijfde fase toegevoegd. De dringende en spannende vraag is wat dit inhoudelijk betekent. Gaat het om ‘jong blijven’? Op je lauweren rusten? Blijven doen wat je het beste kunt? Nieuwe uitdagingen aangaan? En hoe geef je zin aan je eigen verouderingsproces? Dat is een fascinerende thematiek, die in deze leeskamer centraal staat.

In zes werken discussiecolleges bespreken we drie actuele boeken over het nieuwe ouder worden. De auteurs belichten niet zozeer de medische kant daarvan of de verdwenen zorgmaatschappij, maar mogelijkheden voor zingeving, zelfwaardering en het spelen van een rol in de samenleving. In zijn boek Het nieuwe ouder worden biedt Jan Baars een historische context en doet suggesties voor nieuwe normen en waarden. Manu Adriaens schrijft in Wijsheid maakt je jonger over allerlei facetten van ouder worden. Zijn essays zijn verrijkt met citaten en ervaringen van tientallen oudere mensen. Als derde auteur geeft Lewis Richmond in Ouder worden voor beginners een boeddhistische visie op de kwestie. Hoe kun je als het ware ademhaling voor ademhaling ouder worden? En hoe kun je teruggeven en delen wat je hebt?

Eén ding is zeker, stelt Jan Baars: het nieuwe ouder worden is geen hapklaar product meer dat voor iedereen gelijk is. Het gaat om een waaier van inspirerende opties, waarbij je je als ouder wordende mens thuis kunt voelen. De bedoeling van de leeskamer is om hier gezamenlijk met een nieuwsgierige en open houding over te praten.

Programma

Tevens cursusmateriaal, zelf aanschaffen en lezen.

1. Bespreking van Jan Baars: Het nieuwe ouder worden. Paradoxen en perspectieven van leven in de tijd. Amsterdam 2007. ISBN 978-90-6665-6895.

2. Verdere bespreking van het boek van Jan Baars.3. Bespreking van Manu Adriaens: Wijsheid maakt je jonger. Het leven begint bij 50.

Tielt 2015. ISBN 978-94-0142-4196.4. Verdere bespreking van het boek van Manu Adriaens.5. Bespreking van Lewis Richmond: Ouder worden voor beginners. Amersfoort 2012.

ISBN 978-90-4531-3115.6. Verdere bespreking van het boek van Lewis Richmond en terugblik op het

geheel.

Friesland



LeeskamerLevenskunst - het nieuwe ouder worden

Over de docentDrs. Rob Flohr studeerde economie aan de Universiteit Tilburg en filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarnaast volgde hij een lerarenopleiding wiskunde. Hij is werkzaam als docent bij Stenden Hogeschool Leeuwarden.Website Rob Flohr: www.meaningfulnumbers.nl



DocentDrs. R. Flohr


DataDonderdag 2 februari t/m 9 maart 2017, 23 februari vervalt

Tijd13.00-14.45 uur


CursusmateriaalHand-outs: pdf-bestanden op basis van powerpointpresentaties - alledaagse voorbeelden, bestanden worden toegezonden via email


Tegenwoordig worden we bijna dagelijks geconfronteerd met kwantitatieve, en met name statistische, informatie. Op velerlei gebieden worden uitspraken gedaan en beslissingen genomen die hierop zijn gebaseerd. We hoeven hierbij alleen al te denken aan de zaak van Lucia de Berk, waarbij de rechters onvoldoende statistisch inzicht bleken te hebben om de zaak juist te beoordelen.

Statistiek en kansberekening spelen een grote rol in het maatschappelijk leven. Zo baseren pensioenfondsen en ziektekostenverzekeringen hun premies in belangrijke mate op statistische gegevens. Maar ook op heel andere terreinen speelt deze informatie een grote rol, bijvoorbeeld waar het gaat om ziekte en gezondheid. Bij de beoordeling van bijvoorbeeld de effectiviteit van geneesmiddelen of de kans op een bepaalde ziekte, worden beslissingen op statistische gegevens gebaseerd. Door de recente vergissingen die in de rechtspraak zijn begaan bij het omgaan met kwantitatieve informatie in de zaak van Lucia de Berk is de aandacht voor statistiek en kansrekening in de juridische wereld sterk toegenomen. Zo kunnen we verder gaan: bij beslissingen van de NAM omtrent schadevergoedingen als gevolg van aardbevingen in het noorden van ons land, bij de discussies over klimaatverandering, de analyse van de meest recente wereldwijde economische crisis en de informatie die vrijkomt op Prinsjesdag speelt kwantitatieve informatie een grote rol. Misverstanden en onjuiste interpretaties ten aanzien van statistisch onderzoek komen nogal eens voor. Statistische gegevens verschijnen bij artikelen in de krant en ook dan worden die gegevens niet altijd juist weergegeven. Voor een beter begrip van de wereld om ons heen en de beslissingen die er genomen worden, is het van belang om te weten wat de conclusies en uitspraken gebaseerd op deze gegevens wél, en wat ze juist niét betekenen, zodat ze op hun juiste waarde geschat kunnen worden.Deze cursus geeft inzicht in de aard en reikwijdte van statistische redeneringen door aan de hand van praktische en alledaagse voorbeelden duidelijk te maken hoe we met onzekerheid en toeval kunnen omgaan. Want daar gaat statistiek over: het beschrijven van situaties waarin toeval een rol speelt en het trekken van conclusies op basis van onderzoeksgegevens die in dergelijke situaties zijn waargenomen. Het accent zal liggen opeen verbale uitleg en wiskundige elementen zullen tot een minimum beperkt worden.

Programma

- Statistiek en kansrekening: waar gaat het over?- Wat is toeval? En welke rol speelt toeval bij statistiek en kansrekening?- Uitleg van basisbegrippen als kans, kansverdeling, hypothese,

inductieve statistiek e.d.- Verschillende visies op de werkelijkheid: deterministisch wereldbeeld

versus statistisch model van de werkelijkheid- Toepassingen van statistiek aan de hand van praktijkvoorbeelden- Mogelijkheden, beperkingen en vormen van statistisch redeneren en

recente ontwikkelingen

Friesland

Kritisch omgaan metkwantitatieve informatie


Afbeelding: Omslag boek (detail): "De Bayesiaanse benadering", auteur Rob Flohr



DocentHuub van ‘t Hek


DataDonderdag 2 februari t/m 30 maart 2017,23 februari vervalt

Tijd14.00-16.00 uur




BijzonderhedenHuub van ‘t Hek heeft een eigen en eigenzinnige visie op de Matthäus van Bach. Voor mensen met een bevindelijke geloofsovertuiging kan dit een probleem vormen.

Bach voor gevorderden. Bach zoals wij hem nog nooit hebben gehoord of gezien. Bach voor nieuwsgierigen. Bach voor wie de Matthäus Passion geen eindpunt is, maar een nieuw begin. Bach voor trendsetters. Bach voor mensen die baanbrekend kunnen denken. Bach voor operaliefhebbers. Bach zoals Johann Sebastian Bach was. Bach als vrouwenemancipator. Bach als stervensbegeleider van het ten dode opgeschreven mensbeeld. Bach als lichtend voorbeeld van een nieuwe tijd. De Matthäus Passion als herontdekking.

Bach - Opera - Gelijkwaardigheid - Gelijkwaardigheid is het toverwoord van de 18e eeuw. Alle bestaande wereldbeelden zijn sinds Copernicus, Columbus, Leonardo da Vinci en Luther, volledig op hun kop gezet. Daarom moet het Godsbeeld ook op zijn kop. Het moet gelijkwaardiger. Theoloog en filosoof Reimarus gelooft in de gelijkwaardigheid van de goddelijke geest en het menselijk verstand. Om maar eens wat te noemen. De verhouding tussen God en de gelovigen is bepalend geweest voor de verhouding tussen de koning en de onderdanen, kapitaal en arbeid en de huwelijkse verhouding van de man en de vrouw. Verhoudingen die schreeuwen om een stevige correctie. Verlichting wordt het toverwoord van de nieuwe tijdgeest. De Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach vertaalt de 18e eeuwse drang naar gelijkwaardigheid. De compositie is opgezet als een grote opera met twee gelijkwaardige, complementaire verhaallijnen: de tekst van Matthäus in kerkelijke recitatieven tegenover de Dochters van Zion en de Gelovigen in wereldlijke, moderne operarecitatieven en - aria’s. De opera Matthäus Passion heeft een revolutionaire conclusie. Begraaf de ongelijkwaardige hiërarchie van God, koning, kapitaal en man om ruimte te maken voor de menselijke gelijkwaardigheid van het christelijke denken.

1. De nummers 1 t/m 10. Reimarus en het nieuwe wereldbeeld. Wie zijn de dochters van Zion? Wie is de bruidegom? Picander en de klacht van de vrouw. De betekenis van Maria Magdalena. Busentreue und Spezerei als metafoor. De dubbele fluit.

2. De nummers 11 t/m 23. Blute nur en Blutenuhr. De vrouw klaagt opnieuw: ik word in de kern van mijn vrouw zijn in de steek gelaten. Ben ik het, Rebbe? Neemt en eet. Drinkt allen hieruit. Vrouw als metafoor van brood en wijn. De betekenis van de Oboi d’amore. De Markus - en de Lukas Passie.

3. De nummers 24 t/m 29. Het oude manbeeld voelt zich geoordeeld. Weet dat dat beeld ten dode is opgeschreven. Vergelijkingen in de 18e eeuw bij andere componisten. Opera en oratorium. Man wil zich bekeren. De betekenis van de violen.

4. De nummers 30 t/m 35. Het verraad. Het nieuwe paar aan het woord. Blitze und Donner als ultieme opera. Uitstapje naar Händel en zijn Julius Caesar. Totaal nieuwe vorm van tekstbehandeling. Bach volgt dit initiatief. Toeval of echte competitie?

5. De nummers 36 t/m 44. Het nieuwe paar: Jezus en de schoonste aller vrouwen. Samen op zoek. Vrouwen en gelovigen zijn vals beschuldigd. Zwijgen en stil zitten. De betekenis van de oboi en viola da gamba. De kerkelijke verteltrant tegenover het wereldlijke karakter van de spelers.

6. De nummers 45 t/m 58. Haantje Petrus. (Erb) Arme (D) Ich. Judas en vergeving. De betekenis van de viool. Wat is de definitie van het kwaad? Fluit en oboi da caccia. De techniek van Venetiaanse en Napolitaanse opera.

7. De nummers 59 t/m 67. Bar Abbas: zoon van de vader. Het laten sterven van het oude manbeeld. De betekenis van de Alt en de violen. Yeshu, zoon van Awrat, Flavius Josephus en Arimatea.

8. De nummers 68 t/m 78. Dood als bevrijding. Oboi da caccia. De mens is op de knieën gebracht. Opnieuw beginnen met een zuiver en totaal gereinigd geweten. Conclusie: de Mattheus Passion voldoet aan de wetten van de 18e eeuwse opera.

Friesland

De Passie van Bach baart een betere bruidegom: zie de mens - De Matthäus Passion als 18e eeuwse opera


Afbeelding: Mater Dolorosa, Rembrandt, musée départemental d’art ancien et contemporain, Epinal, France.




Cursusvorm5 colleges en 3 excursies

DataVrijdag 3, 10, 17, 24 en 31 maart, 7, 14 en 21 april 2017

Tijd15.00-17.00 uur; laatste twee excursies starttijd 13.00 uur


CursusmateriaalHand-outs met verwijzing naar literatuur


BijzonderhedenDe eerste vier colleges worden gevolgd door een excursie naar Dekemastate, daarna wordt het college over Stinzenplanten gevolgd door twee excursies. Tijdens de eerste bijeenkomst worden praktische afspraken gemaakt omtrent de excursies.

Friesland

Staten en stinzen in FryslânHun voorgangers en hun opvolgers, hun bewoners en hun omgeving


Foto: Kees Boele, Natuurpresentaties

Deze cursus geeft een overzicht over het bestaande erfgoed dat wij samenvatten onder de noemer ‘staten en stinzen’, maar waartoe wij ook jongere buitenplaatsen rekenen. Daarbij roeren we de vele aspecten aan die met monumentale gebouwen verbonden zijn (zoals (de sporen van) bewoners, interieurs, tuinen, enz.). We blijven stilstaan bij de middeleeuwse voorgeschiedenis, maar keren ook terug naar het heden: waar treffen we dit erfgoed heden ten dage nog aan en welke functies vervullen de staten zoal?

In een geschiedenis van Friesland uit 1622 staat vermeld dat het gewest toen bijna 200 adellijke huizen telde. Recent onderzoek laat zien dat aan het einde van de 17e eeuw dit aantal nauwelijks was verminderd. Toch vonden er vanaf 1650 veranderingen plaats in de buitenplaatscultuur in Friesland. Om die goed te begrijpen moet gekeken worden naar zowel ontwikkelingen van het buitenleven in met name Holland, als naar verschuivingen in machtsbalansen aan de top van de Friese samenleving. Uit vele families die van oorsprong op een state woonden, is de Friese adel ontstaan. Deze landadel drukte lange tijd een groot stempel op de Friese samenleving. Zij verwierven aanzien door het versterken van hun positie en door verfraaiing van hun staten. Aan de hand van de lotgevallen van de familie Van Sytzama maken we kennis met andere families. Hoe vergaarden zij macht en rijkdom of juist: hoe raakten zij die ook weer kwijt? In de negentiende eeuw werden bij veel Friese staten fraaie tuinen aangelegd in de landschapsstijl. de adel en de rijke burgerij lieten prachtige tuinen realiseren. Oude formele tuinen werden heringericht of nieuwe werden aangelegd. De bekendste tuinarchitect in het noorden van Nederland was Lucas Pieters Roodbaard (1782-1851). Wat het heden betekent een state te onderhouden, begrijpen wij beter te plekke: in dit geval op Dekema State, waar de beheerster uitleg geeft en u huis en tuin kunt bekijken. De laatste drie onderdelen hebben een biologische invalshoek: de stinzenplanten. Sommige werden honderden jaren geleden meegenomen van verre reizen, andere geruild maar altijd zijn het fleurige voorjaarsbodes die met enige hulp uitstekend bleken te gedijen in de vruchtbare Friese klei.

Programma

1. Inleiding - drs. Peter Nieuwenhuijsen, secretaris van de stichting Staten en Stinzen2. Opkomst en bloei van de adellijke en burgerlijke buitenplaatscultuur in

Friesland (1622-1718) - prof. dr. Yme Kuiper, bijzonder hoogleraar Historische buitenplaatsen en landgoederen aan de RUG

3. Bewoners der staten - Bearn Bilker, historicus, burgemeester van Kollumerland c.a.4. De tuinaanleg bij Friese staten en landhuizen - drs. Rita Radetzky, kunsthistoricus5. Excursie Dekema State en het beheren van een monument - Jacomine

Hoogendam, met haar man beheerster van Dekema State6. Friese stinzenplanten, bloeiende histori - drs. Kees Boele, bioloog7. Excursie - Stinzenplanten IJsbrechtum, Raerd en Franeker. Verzamelen: 13.00 uur,

parkeerplaats Epemastate, IJsbrechtum - drs. Kees Boele, bioloog8. Excursie - Stinzenplanten Marsum, Jelsum, Koarnjum. Verzamelen: 13.00 uur,

parkeerplaats Poptaslot, Marsum - drs. Kees Boele, bioloog


Cursusnummer: 17WD01L

SprekerDr. Elles Bulder

Voorjaarslezing Drenthe

DatumDonderdag 23 maart 2017

Tijd15.00 uur

Cursusprijs€ 7,50


Deze lezing vindtplaats in Emmen

Babel is volgens Genesis de eerste stad die gebouwd werd door de nakomelingen van Noach. Om deze stad en de bekende toren van Babel te bouwen trokken ambachtlieden en werklui vanuit alle hoeken en gaten van het land naar de stad. Eigenlijk voltrok zich hier een van de eerste processen van urbanisatie, oftewel de trek van mensen van het platteland naar de stad.

Al sinds mensenheugenis trekken bewoners van het platteland dus naar de stad, waar veronderstelde kansen liggen te wachten om gegrepen te worden. Wat maakt bevolkingskrimp zoals we die in grote delen van Noord-Nederland en dus ook in Zuidoost Drenthe leren kennen dan toch zo anders?

Om dat te begrijpen moeten we eerst kijken naar de veranderingen in de samenstelling van de bevolking en in de samenleving die deze krimp met zich meebrengt. Wat betekent dit voor Zuidoost Drenthe? Hoe ontwikkelt zich die bevolkingskrimp en wat betekenen de bijkomende verschijnselen zoals (dubbele) vergrijzing en ontgroening hier? Zijn er ook kansen in de krimp? Of moeten we in een krimpkramp schieten? En wat wordt bedoeld met de tegenstelling Randstad en randland? Deze en andere vragen staan centraal tijdens deze voorjaarslezing.

Drenthe


Over de sprekerDr. Elles Bulder is lector Krimp en leefomgeving aan de Hanzehogeschool. Haar onderzoek richt zich op de gevolgen van de demografische transitie (bevolkingsdaling, ontgroening, (dubbele) vergrijzing en de huishoudens-verdunning) voor de leefomgeving in Noord-Nederland.

Urbanisatie is al zo oud alsde weg naar RomeWat maakt de krimp dan anders?

Voorjaarslezing Drenthe 2017

Afbeelding: Pieter Breughel de Oude, Toren van Babel (ca. 1563) Kunsthistorisches Museum Wenen. (Google Art Project)


Cursusnummer: 17WD02




Tijd10.30-13.00 uur


CursusmateriaalHet cursusmateriaal wordtgeplaatst op:http://levensfilosofieoostwest.wordpress.com/


BijzonderhedenHet laatste (extra) kwartier van elk college is bedoeld voor vragen Deze cursus wordtgegeven in Emmen

In materieel opzicht hebben we het nog nooit zo goed gehad als in de afgelopen 50 jaar.En dat vindt zijn weerslag in ons welbevinden: uit de ‘World Happiness Database’ blijkt dat in Nederland het ‘bruto nationaal geluk’ in de top 10 staat. Maar wat betekent dit eigenlijk? Natuurlijk, vrijheid en welvaart zijn belangrijke voorwaarden voor individuele geluksbeleving. Maar deze opvatting van geluk kent zijn beperkingen: existentiële levensvragen over fundamentele waarden maken er geen deel van uit.

Terwijl China en India zich in hoog tempo ontwikkelen tot moderne economieën zoeken veel westerlingen juist inspiratie in de oosterse filosofie. Deze filosofie lijkt een levenswijze te propageren die ons westerlingen vreemd is. Maar ook de westerse filosofie blijkt een rijke bron voor inspiratie als het gaat om bezinning en zingeving. Sterker nog: er zijn interessante dwarsverbanden te vinden tussen de oosterse en westerse filosofie. We kampen immers nog steeds met dezelfde soort levensvragen als mensen uit het verleden. De moderne wetenschap is niet ontworpen om antwoord te geven op levensvragen. De filosofie, zowel oosterse als westerse, houdt zich daarentegen vanaf haar prille begin bij uitstek bezig met de vraag hoe vorm en inhoud te geven aan het leven. Elementen uit die oude filosofie zien we vandaag de dag dan ook terug in bijvoorbeeld mindfulness, positieve psychologie en cognitieve gedragstherapieën als ACT (acceptance and commitment therapy), en worden ondersteund door psychologisch en neurologisch onderzoek.

Programma(onder voorbehoud)

In deze cursus zullen we, ter beantwoording van aloude levensvragen, o.a. te rade gaan bij de filosofie van het oude India (boeddhisme, hinduisme), China (confucianisme, taoisme), Japan (zen), de Grieks-Romeinse wereld (o.a. stoicisme), mystiek, existentialisme, en postmodernisme. Filosofen die de revue zullen passeren: Buddha, LaoTse, Confucius, Aristoteles, Eckhart, Kierkegaard, Nietzsche, Sartre, Heidegger, Bloch, Foucault, Sloterdijk, Korsgaard, Nussbaum, e.a.

Thema’s die aan bod zullen komen:- Wetenschap en (bij)geloof- Confucius: tradities en rituelen als bron van zingeving- Aristoteles: geluk als bijproduct van oefening in deugdzaamheid- Taoisme: handelen in harmonie met je omgeving- Stoicisme: gevoel en verstand- Bildung: werken aan jezelf en worden wie je bent- Amor fati: acceptatie van je lot als bevrijding- Zelfbevrijding: verantwoordelijkheid en keuzes- Mystiek: ervaring van het onzegbare- Eindigheid en onthechting

Drenthe

Levensfilosofie - Perspectieven op geluk vanuit de oosterse en westerse filosofie





DocentDrs. Klaas Hoogenboezem


DataMaandag 30 januari t/m13 maart 2017,20 februari vervalt

Tijd13.30-15.30 uur




Deze cursus wordtgegeven in Emmen

Drenthe

Pruisen, de zandbak ontgroeid (1918-1947)Opkomst en ondergang vaneen grootmacht


Over de docentDrs. Klaas Hoogenboezem (1940) was tot 2005 docent geschiedenis en aardrijkskunde aan het Hondsrugcollege in Emmen. Hij geeft lezingen en cursussen voor Volksuniversiteiten, Bibliotheken en verenigingen. Daarnaast organiseert hij studiedagen en excursies in het in het Nederlands-Duitse grensgebied. Afbeelding: ‘Junkerland in Bauernhand’

www.ddr-geschichte.de

Historici zijn het er niet over eens wanneer Pruisen is opgehouden te bestaan. Sommigen beweren dat het land bij de stichting van het Keizerrijk in 1871 al in Duitsland is opgegaan. In ieder geval verliest Pruisen de leiding van het Duitse rijk tijdens de Republiek van Weimar. In 1947 beslissen de geallieerden dat zelfs de naam van het land niet meer genoemd mag worden. In deze cursus gaan we van de algemene geschiedenis van de Republiek van Weimar en het Derde Rijk naar de geschiedenis van Pruisen in het bijzonder. Na een geschiedenis van groei tot grootmacht na WO II het zwaarst gestraft met totale opheffing. En wat is nu nog de erfenis van Pruisen in het hedendaagse Duitsland?In de 18e eeuw was het kleine koninkrijk Pruissen tenslotte tot grootmacht uitgegroeid en uiteindelijk verloor het zich in het keizerrijk dat het zelf had voortgebracht. Het keizerrijk kwam ten einde na de nederlaag in 1918. Maar ook daarna speelt Pruissen, tijdens de Republiek van Weimar, in het Duitse Rijk nog steeds een belangrijke rol. Met de opkomst van het Derde Rijk verloor Pruissen de laatste resten van haar zelfstandige positie. En tenslotte werd het land gezien als de belangrijkste motor achter de Tweede Wereldoorlog.

1. Ondanks Bismarcks garantie raakt Pruisen niet “saturiert” - Hoe was het kleine koninkrijk tot grootmacht uitgegroeid en hoe verloor het zich steeds meer in het keizerrijk dat het zelf had voortgebracht? De Grote Oorlog maakt een eind aan alle illusies.

2. Een moeizaam experiment in democratie, De Republiek van Weimar 1918-1933 - Revolutie, pogingen tot staatsgrepen van rechts en superinflatie kenmerken de eerste jaren van de Republiek. Na 1925 volgt een korte opleving, maar de beurscrisis van 1929 is een economische ramp. Werkeloosheid en sociale onvrede leiden tot grote spanningen in de maatschappij. Na 1920 wordt Pruisen een exclave. De verhouding met Polen is en blijft gespannen. Het gebied wordt steeds nationalistischer en conservatiever.

3. Het Derde Rijk 1933-1939, Dictatuur in vredestijd - Marinus van der Lubbe sticht brand in de Rijksdag en geeft zo een alibi voor de gelijkschakeling. Goebbels ensceneert de ‘Dag van Pruisen’, om met behulp van het oude Pruisen het draagvlak voor het nieuwe regiem te vergroten. De werkeloosheid verdwijnt, het volk krijgt brood en spelen en is tevreden.

4. Het Derde Rijk 1939-1945, Het Rijk in oorlog en het roemloze einde - Na de zo succesvol begonnen oorlog komen de verliezen. Na Stalingrad wordt duidelijk dat het einde aanstaande is. Duitsland capituleert en wordt opgedeeld in sectoren. Pruissen blijft relatief ongeschonden en wordt pas als de Russen in het najaar van 1944 binnen trekken, echt wakker.

5. Ostpreussen, het zwaarst gestrafte deel van Duitsland 1900-1947 - Terugblik op de bewogen geschiedenis van Pruissen in de 20ste eeuw, in de jaren van oorlog. Na 1945 verloopt de opname in het gekortwiekte Duitsland vaak moeizaam. Ostpreussen wordt opgeheven en verdeeld tussen Polen, Rusland en Litouwen.

6. Wat is er van Pruisen overgebleven na 1947? - Wie waren voorbeeldige Pruisen en hoe werden hun verdiensten gebruikt of misbruikt? Na 20 jaar afkeer van alles wat Pruisisch was, zien we dat de DDR weer gaat zoeken naar haar Pruisische wortels. Hoe gaat men nu in het opgeheven Ostpreussen, en in Duitsland zelf, om met de Pruisische erfenis?



DocentDr. Henk [email protected]


DataWoensdag 25 januari 2017 t/m 5 april 2017, 22 februari vervalt

Tijd10.15-12.30 uur


CursusmateriaalEr wordt gebruik gemaakt van fotokopieën waarvan de kosten ca. € 10,- zullen bedragen. Op het eerste college worden suggesties gedaan voor eventueel zelf aan te schaffen literatuur.


Deze cursus wordt gegeven in Emmen

Zo klinkt het hard uit de mond van zijn moeder Antonia. Was keizer Claudius werkelijk een ‘idioot’? Hoe bestaat het dan dat hij in 41 n. Chr. tot het keizerschap werd geroepen en dertien jaar aan de macht bleef? En dat onder zijn regering half Brittannië aan het Romeinse rijk werd toegevoegd? Zo zijn er meer vraagtekens te zetten bij dit keizerleven dat nieuwsgierigheid opwekt. En wie herinnert zich niet de magistrale filmserie 'I Claudius', met de schitterende vertolking van Claudius door Derek Jacobi?

Wij zullen in deze collegereeks in het eerste uur de antieke auteurs behandelen die ons beeld van Claudius hebben beïnvloed en hun relaas in selectie en vertaling lezen: het zijn Tacitus, Suetonius, Cassius Dio en Flavius Josephus. Vooral Tacitus schetst ons in zijn Annalen (“deze onverbiddelijke jaarboeken van de menselijke wreedheid”) een indringend en intrigerend beeld van de keizer die hoe langer hoe meer een speelbal werd van zijn vrouwen en vrijgelatenen.

In het tweede uur zullen wij steeds één aflevering bekijken van de tv-serie I Claudius en analyseren waarop het script van de film is gebaseerd en hoe kritisch wij al dan niet moeten staan tegenover het opgeroepen beeld.

De serie begint in het jaar 24 v. Chr. en op deze manier krijgt u een goed overzicht van de hele Julisch-Claudische dynastie vanaf keizer Augustus tot aan Nero (54 n. Chr.).

Drenthe

Keizer Claudius… 'geen eindproduct van de natuur, maar slechts een ruwe schets'


Over de docentDr. Henk Schoonhoven was universitair docent Griekse en Latijnse Taal en Cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verzorgt al vele jaren cursussen voor de Senioren Academie.

Afbeelding: Beeld van Claudius als Jupiter, Vaticaans Museum



DocentDrs. Saskia van [email protected]


DataDonderdag 9 maart t/m 6 april 2017

Tijd10.00-12.00 uur





Muziek beweegt het gemoed, beeld geeft richting aan devotie. Muziek en beeld samen kunnen de inhoud niet alleen overbrengen, maar ook laten voelen. De kerk heeft dan ook al vroeg beide middelen ingezet om de gelovigen te bereiken. In deze reeks van vijf colleges kunt u zien hoe christelijke thema’s zowel in muziek als in beeld naar voren komen.

Na de eerdere collegereeks waarin telkens één muziekstuk werd behandeld, gaan we nu dit onderwerp thematisch benaderen. Uit het leven van Christus kijken en luisteren we naar zijn geboorte, lijden en opstanding. Veel werken van Bach (Weihnachtsoratorium, Osteroratorium, cantates) zullen klinken, maar ook Telemann, Pergolesi, Buxtehude, Charpentier en Händel komen langs.

Ook Maria is veel bezongen en afgebeeld. Het Magnificat, Stabat Mater en Salve Regina vormen standaard onderdelen van de liturgie, op muziek gezet door vele componisten. Het laatste thema is de dood; er bestaat veel ‘begrafenismuziek’, van het requiem tot aan treurcantates en motetten. Telkens wordt daarin weer een ander beeld bij de dood opgeroepen: een afschrikwekkend of juist lieflijk beeld van het hiernamaals, de dood als een eeuwige slaap of de rouw van de achterblijvers.

Programma

1. De geboorte: beeld en muziek rond kerst 2. Het lijden en sterven: beeld en muziek in de Goede Week 3. De opstanding: beeld en muziek rond Pasen 4. Maria in al haar gedaanten 5. De dood: een inspiratiebron voor kunstenaars

Drenthe

Zinnestrelend (2)Nog meer muziek en beeld in de kerk


Afbeelding: Hendrick Terbrugghen, De Kruisiging met Maria en Johannes. 1624-25 Metropolitan Museum of Art, New York

Over de docentSaskia van Lier (1978) heeft godsdienstwetenschap gestudeerd aan de RUG en is gespecialiseerd in christelijke kunst en kerkbouw. Als freelancer heeft ze enkele boeken geschreven, cursussen en lezingen gegeven en reizen en excursies begeleid.



DocentDrs. Margaret [email protected]


DataDonderdag 26 januari t/m16 maart 2017,16 en 23 februari vervallen

Tijd13.30-15.30 uur





Hoe herken je de Heilige Jacobus of de godin Athena? Waarom heeft Jozef zijn kous uitgetrokken? Is een uil altijd een wijs dier en wordt een zwarte kat geassocieerd met het kwaad? In deze cursus draait het om de ‘beeldtaal’ in de christelijke, mythologische en wereldlijke kunst.

Symboliek wordt gebruikt om een bepaalde betekenis aan een voorwerp of afbeelding te geven. Veel symbolen zijn over de hele wereld bekend, zoals de hond (trouw), de weegschaal (rechtvaardigheid), of de duif (vrede). Anderen zijn tijdgebonden en alleen herkenbaar voor mensen in een bepaalde periode en soms is er een verborgen betekenis alleen bij ingewijden bekend. In deze cursus buigt u zich over symbolen, thema’s en verborgen verhalen. U leert motieven te herkennen en met eigen ogen de betekenis van een kunstwerk te ontrafelen. Na afloop kijkt U met andere ogen naar kunst.In de loop der eeuwen is de Griekse mythologie als een bron van inspiratie gebruikt door ontelbare kunstenaars. Voor een begrip van veel kunst is kennis van de Griekse mythologie nodig. Waarom ontvoert de Griekse oppergod Zeus het meisje Europa in de gedaante van een stier? Hoe zorgde Helena’s twistappel voor de 10 jaar durende Trojaanse Oorlog? De Goede Herder is in eerste instantie de mythologische herder Orpheus, maar staat in de vroeg-Christelijke kunst voor Christus. Renaissance-kunstenaars gebruiken de klassieke Oudheid om er symbolen, duidingen en attributen aan te ontlenen.De middeleeuwer zoekt naar diepere, hemelse of goddelijke duiding van aardse zaken en ontleent daaraan zekerheid en bevestiging. We komen weer een stier tegen, nu als symbool van de evangelist Lucas. Waarom is dat en welke symbolen hebben de andere evangelisten? Wie is de vrouw met de zalfpot? Waarom heeft het Christuskind soms een appel en soms een vogeltje in zijn hand? Wat zijn Mariabloemen en Mariakleuren?Tenslotte komt de burgerlijke (genre)kunst van de Gouden Eeuw aan de orde. Schilderijen ‘ter lering en vermaak’. Is het Melkmeisje van Johannes Vermeer (1658) een kuis stilleven of een zinnebeeld van liefde en erotiek? Wat dubbelzinnigheid betreft: is een afbeelding van Het Doktersbezoek wel zo onschuldig? En wat is de betekenis van de vogelkooitjes? Vruchten staan in stillevens symbool voor vergankelijkheid maar exotische vruchten juist voor rijkdom terwijl overrijp fruit verwijst naar de tijdelijkheid van aardse genoegens. En ook een bellenblazend jongetje symboliseert ijdelheid en tijdelijkheid.

ProgrammaMythen en legenden uit de klassieke Oudheid 1. Griekse goden en helden 2. Zege en deugd in het oude RomeChristelijke symboliek in de Middeleeuwen en Renaissance 3. De bijbel en het leven van Christus 4. De Gouden Legende: heiligen en hun wonderenEmblemen en allegorieën in de Gouden eeuw 5. Zinne- en minnebeelden 6. Ter lering en vermaak

Drenthe

Over symboliek en mythologie in de kunst'Je ziet het pas als je het door hebt' (Johan Cruijff)


Afbeelding: Johannes Vermeer, ‘Staande Virginaalspeelster’ (1670-1673). National Gallery London

Over de docentDrs. Margaret Breukink wordt gedreven door haar passie voor kunst. Haar specialiteit is het bieden van een brede cultuurhistorische context met veel aandacht voor de achtergrondverhalen en het gebruik van het beeldmateriaal.



GRONINGEN

Maandagmorgen

17WG03 Levensfilosofie - Perspectieven op geluk vanuit de oosterse en westerse filosofie

drs. E. van der Tuuk 23 jan t/m 3 apr 10.30-13.00 u 8

17WG20 Positieve psychologie, de wetenschap van geluk

drs. A.J.E. Schilder 30 jan t/m 13 mrtEén keer per twee weken

10.15-12.15 u 25

17WG30 Van cel tot bloem - Evolutie van planten drs. K. Boele 30 jan t/m 13 mrt 10.00-12.00 u 35

17WG31 Een blik op het oudste gedeelte van onze planetaire geschiedenis

prof.dr. GT.J. Boekschoten 27 mrt t/m 10 apr 11.15-13.00 u 36

Maandagmiddag

17WG16 Het leven en werk van Michelangelo drs. J. Holtrop 27 feb t/m 20 mrt 13.00-15.00 u 21

17WG21 Het stroomgebied van de Yangtze dr. P. Druijven 16 jan t/m 6 feb 14.15-16.00 u 26

17WG22 De Chinese stad dr. P. Druijven 27 feb t/m 3 apr 14.15-16.00 u 27

Dinsdagmorgen

17WG07 De Etrusken - Onderzoek naar een verdwenen cultuur

dr. M. Galestin 7 feb t/m 14 mrt 10.15-12.00 u 12

17WG08 Holland aan de Ganges - Nederlands (VOC) erfgoed in India

drs. B. van der Pol 31 jan t/m 7 mrt 11.15-13.00 u 13

17WG27 Ludwig van Beethoven (1770 - 1827) - Theologische en politieke bevrijding

H. van 't Hek 31 jan t/m 28 mrt 10.30-12.30 u 32

17WG32 Nieuwe ontwikkelingen in de wiskunde (2) - meerdere docenten 7 mrt t/m 11 apr 10.15-12.00 u 37

Dinsdagmiddag

17WG09 Een kennismaking met de Jiddische wereld van Oost-Europa

meerdere docenten 7 feb t/m 4 apr 14.15-16.00 u 14

17WG17 Kunstbeschouwing - Beschouwingen over kunst, kunstenaars en stromingen

E. Bos 31 jan t/m 12 apr 13.15-15.00 u 22

17WG23 Frankrijk aan de vooravond van de presidentsverkiezingen

drs. A. Roue 14 mrt t/m 18 apr 13.15-15.00 u 28

17WG35 Latijn - vervolgcursus drs. G. Mulder 31 jan t/m 11 apr 13.00-15.00 u 40

Woensdagmorgen

17WG04+17WG04W

Over Democratie (2) - Alexis de Tocquevillein Amerika

drs. P. Bolhuis drs. T. Meereboer

25 jan t/m 5 apr 10.15-12.00 u12.00-13.00 u (w)

9

17WG33 Relativiteit - Een idee dat ons beeld van de natuur heeft veranderd

dr. F. van Steenwijk 25 jan t/m 5 apr 11.15-13.00 u 38

17WG36 Korte verhalen schrijven M. Diepeveen 25 jan t/m 5 apr 10.30-13.00 u 41

Woensdagmiddag

17WG05+17WG05W

Thymos - van de razende Achilles tot de hedendaagse zoektocht naar erkenning

drs. P. Bolhuis drs. T. Meereboer

25 jan t/m 5 apr 14.15-16.00 u16.15-17.00 u (w)

10

17WG18 Tegenpolen in de Vroegnederlandse kunst - Hans Memling en Hugo van der Goes

dr. H.N.B. Ridderbos 1 feb t/m 12 apr 13.15-15.00 u 23

17WG28 Ein feste Burg is unser Gott - Lutherse kerkmuziek van Luther tot Bach

dr. M. Zwitser 25 jan t/m 5 apr 13.15-15.45 u 33

17WG29L Muziek in de lijdensweek 2017 - Bach Matthäus-Passion

dr. M. Zwitser 12 apr 13.30-16.00 u 34

Donderdagmorgen

17WG10 De kaart van Beckeringh - Het Groninger landschap in de 18e eeuw

prof. dr. H.R. Reinders 26 jan t/m 16 feb 10.00-12.00 u 15

17WG11 Turkije en Iran in de 20ste en 21ste eeuw - Tussen traditie en moderniteit

N. Kraft van Ermel, MA 26 jan t/m 6 apr 11.00-13.00 u 16

Overzicht cursussen winter/voorjaar 2017

CODE CURSUS DOCENT/COÖRDINATOR DATA BLZ



17WG15 Waarom bouwden de Groningers al die kerkjes? - Cultuur en religie op het Groningerland

Dr. A.B. Mulder-Bakker2 mrt t/m 23 mrt31 mrt excursie

11.00-13.00 u 20

17WG37 Autobiografisch schrijven (vervolgcursus) M. Diepeveen 26 jan t/m 6 apr 10.30-13.00 u 41

Donderdagmiddag

17WG01L Zestiende Jan Snijderslezing - Een fascine-rende ontdekkingsreis door het brein

K. Brunia 9 feb 15.00 u 6

17WG12 Het einde van een imperium: de implosie van de Sovjet-Unie

prof. dr. J.S.A.M. van Koningsbrugge

26 jan t/m 6 apr 14.15-16.00 u 17

17WG13 Prehistorische culturen - Zes capita selecta dr. T. Looijenga 2 feb t/m 16 mrt 15.15-17.00 u 18

17WG24 After the Brexit: tussen geopolitiek vredes-beleid en economische groei

dr. H. Daemen 2 mrt t/m 6 apr 13.00-15.00 u 29

17WG25 Het Pays de Gaume - De geschiedenis van een Lotharingse kernregio

prof. dr. D.E.H. de Boer 2 mrt t/m 16 mrt 13.15-15.00 u 30

17WG38 Thomas Mann: Jozef en zijn broers - Een ironische mensheidsmythe in romanvorm

drs. M. Hagdorn 26 jan t/m 6 apr 13.30-16.00 u 42

Vrijdagmorgen

17WG14 Keizer Claudius - … ’geen eindproduct van de natuur, maar slechts een ruwe schets’

dr. H. Schoonhoven 27 jan t/m 7 apr 10.15-12.30 u 19

Vrijdagmiddag

17WG02 De Hang Naar Het Heilige - Vervoering in religie, kunst en wetenschap

meerdere docenten 20 jan t/m 31 mrt 14.15-16.00 u 7

17WG06+17WG06W

Radicale Verlichting drs. A.K. Jagersma 27 jan t/m 7 apr 14.15-16.00 u16.15-17.00 u (w)

11

17WG19 Grensverleggende beeldhouwkunst uit de 19de, 20ste en 21ste eeuw

drs. M. van Gelderen 10 feb t/m 7 apr 14.15-16.00 u 24

17WG26 Levenskunst - het nieuwe ouder worden dr. dr. M. Vogel 3 feb t/m 21 aprEén keer per twee weken

14.00-16.30 u 31

17WG34 Capita Selecta natuurkunde - Als je begrijpt wat je ziet, dan zie je zoveel meer

drs. H. Jordens 10 feb t/m 17 mrt 13.15-15.00 u 39

FRIESLAND

Maandagmorgen

17WF02 Schrijfvarianten M. Diepeveen 30 jan t/m 8 meiEén keer per twee weken

10.30-13.00 u 44

Maandagmiddag

17WF03 After the Brexit: tussen geopolitiek vredes-beleid en economische groei

dr. H. Daemen 6 feb t/m 20 mrt 13.00-15.00 u 45

Dinsdagmorgen

17WF04 De wonderbaarlijke reis van Heidenskip - Migratie in een breed kader

drs. K. Boele 31 jan t/m 14 mrt 10.00-12.00 u 46

17WF05 Beeldende kunst in de jaren 60 - ‘Those were the days …’

drs. M.L. Rotshuizen 31 jan t/m 14 mrt 11.00-13.00 u 47

Dinsdagmiddag

17WF06 Gek zijn in vogelvlucht - Rondleiding door het geestelijk disfunctioneren van de mens

dr. F. Engelharddr. P.W. Tanja

21 mrt t/m 16 mei 13.30-16.30 u 48

Woensdagmorgen

17WF08 De gouden jaren twintig in Berlijn dr. dr. M. Vogel 1 feb t/m 15 mrt 11.00-13.00 u 50

Woensdagmiddag

17WF07 Democratie onder druk - Actuele thema’s in de politieke filosofie


17WF09 Het leven in de middeleeuwen - Cultuur-geschiedenis van middeleeuws West-Europa

drs. G. Weertman 25 jan t/m 29 mrt 13.00-15.30 u 51


17WF10 De Waddenzee - Ontdekkingsreis door een kustlandschap met vijftig eilanden

drs. H. Revier 1 mrt t/m 19 apr 13.30-15.30 u 52

17WF11 Levenskunst - het nieuwe ouder worden dr. dr. M. Vogel 1 feb t/m 12 aprEén keer per twee weken

14.00-16.30 u 53

Donderdagmiddag

17WF12 Kritisch omgaan met kwantitatieve informatie Drs. R. Flohr 2 feb t/m 9 mrt 13.00-14.45 u 54

17WF13 De Matthäus Passion als 18e eeuwse opera H. van 't Hek 2 feb t/m 30 mrt 14.00-16.00 u 55

Vrijdagmiddag

17WF01L Voorjaarslezing Friesland Over mens zijn en duurzame ontwikkeling

Dr. E. Cavagnaro 3 mrt 15.00 u 43

17WF14 Staten en stinzen in Fryslân meerdere docenten 3 mrt t/m 21 apr 15.00-17.00 u 56

DRENTHE

Maandagmiddag

17ND03 Pruisen, de zandbak ontgroeid (1918-1947) - Opkomst en ondergang van een grootmacht

drs. K. Hoogenboezem 30 jan t/m 13 mrt 13.30-15.30 u 59

Dinsdagmorgen

17ND02 Levensfilosofie - Perspectieven op geluk vanuit de oosterse en westerse filosofie


Woensdagmorgen

17ND04 Keizer Claudius - … ‘geen eindproduct van de natuur, maar slechts een ruwe schets’

dr. H. Schoonhoven 25 jan t/m 4 apr 10.15-12.30 u 60

Woensdagmiddag

17ND05 Zinnestrelend (2) - Nog meer muziek en beeld in de kerk

drs. S. van Lier 9 mrt t/m 6 apr 10.00-12.00 u 61

Donderdagmiddag

17ND00L Voorjaarslezing Drenthe Urbanisatie is al zo oud als de weg naar Rome. - Wat maakt de krimp dan anders?

dr. Elles Bulder 23 mrt 15.00 u 57

17ND06 Over symboliek en mythologie in de kunst -‘Je ziet het pas als je het door hebt’

drs. M. Breukink 26 jan t/m 16 mrt 13.30-15.30 u 62






Inschrijven o De heer o Mevrouw Geboortejaar: Datum:

Naam en voorletter(s):

Straat en huisnr.:

Postcode en plaats:

Telefoon privé: Telefoon werk:

E-mail:

Schrijft zich in voor de volgende cursus(sen) (Cursuscode vermelden s.v.p., bijv. 17WG12 of 17WD03):

code:

code:

code:

Dit is mijn eerste cursus bij de Senioren Academie o ja o nee

Bijzonderheden:

Betaling

Ik machtig hierbij de Senioren Academie om het totaal verschuldigde bedrag in de weken rondom de aanvang van de cursus(sen) af te schrijven van mijn giro-/bankrekening. Let op: alleen het volledige IBAN-rekeningnummer opgeven! U kunt dit terugvinden op uw bankafschrift, of op de website van uw bank. Het IBAN-rekeningnummer bestaat uit 18 tekens.

Rekeningnummer (IBAN):

ten name van:

o Ik maak bezwaar tegen een machtiging en wil graag een factuur ontvangen (€ 5,- administratiekosten bij toezending van factuur)

o Ik maak bezwaar tegen vermelding van mijn adresgegevens op de deelnemerslijst

Kortingsmogelijkheid

o Ik heb recht op een inkomenskorting van: % en stuur bewijs hiervan mee

U kunt zich ook via onze website:www.hovoseniorenacademie.nlopgeven. Zie op de website de link rechtsboven: inschrijven.

Formulier per post sturen naar: Senioren Academie, Postbus 72, 9700 AB Groningen.Formulier inleveren: Senioren Academie, Oude Boteringestraat 34, Kamer 0014, Groningen.Indien gesloten kunt u het formulier in de bus bij het secretariaat deponeren.

Win

terv

oorja

ar 2

017



InschrijfprocedureInschrijving geschiedt bij voorkeur via de website www.hovoseniorenacademie.nl.U kunt zich ook inschrijven door het in-schrijfformulier uit deze gids te sturen naar het secretariaat van de Senioren Academie. Binnen twee weken na binnenkomst van uw inschrijving ontvangt u een ontvangst-bevestiging over de mail of per post (als u geen e-mailadres hebt opgegeven). Ook als de cursus van uw keuze al volgeboekt is, ontvangt u daarvan bericht. Mocht u bin-nen deze termijn van twee weken niets van ons horen, dan verzoeken we u dringend contact met ons op te nemen. Een defini-tieve deelnamebevestiging met daarin alle praktische informatie over de cursus ontvangt u uiterlijk een week voor aan-vang van uw cursus. Hierin staat de locatie vermeld, de hoogte van het totaalbedrag (cursus, cursusmateriaal en eventueel kosten voor koffie/thee). Deze definitieve deelnamebevestiging is tevens uw bewijs van inschrijving. Als een cursus door gebrek aan belangstelling niet door kan gaan, nemen we uiterlijk twee weken voor de aanvangsdatum contact met u op.

AnnuleringU kunt een cursus annuleren tot twee we-ken voor aanvang van de cursus. Administratiekosten (€ 10,-) worden dan wel in rekening gebracht. Bij een annule-ring binnen twee weken voor aanvang van de cursus wordt 50% van de cursusprijs in mindering gebracht op het eindbedrag. Hierna is annuleren niet meer mogelijk. Als er een cursus niet door kan gaan, wordt het totale bedrag, indien al geïncasseerd, op uw rekening teruggestort.

CursusprijsDe cursusprijs staat vermeld bij de des-betreffende cursus. In een aantal gevallen komen de kosten van het cursusmateriaal er nog bij. Als u toestemming hebt gegeven voor een eenmalige automatische afschrij-ving (incasso) dan wordt het totaalbedrag rond de aanvangsdatum van de cursus van uw rekening afgeschreven. Indien u een factuur wilt ontvangen worden € 5,- extra administratiekosten in rekening gebracht.

Inkomensafhankelijke kortingDe Senioren Academie geeft, indien nodig, korting op het cursusgeld van één cursus per programma. Er is geen korting mogelijk op het cursusmateriaal. Als u denkt in aan-merking te komen voor korting dient u een kopie van de opgave van uw inkomen over het afgelopen jaar mee te sturen. Bij een bruto gezinsinkomen - lager of gelijk aan € 15.000,- per jaar

bedraagt de korting 50% van de in de gids genoemde cursusprijs;

- hoger dan € 15.000,- per jaar, maar lager of gelijk aan € 18.000,- per jaar bedraagt de korting 30% van de in de gids genoem-de cursusprijs.

Lenerspas Universiteitsbibliotheek en toegang UniversiteitsmuseumUw deelnamebewijs, samen met een geldig identiteitsbewijs, geeft u de mogelijkheid om een gratis lenerspas van de Universi-teitsbibliotheek (Broerstraat, Groningen) te krijgen voor de duur van de cursus. De pas kunt u aanvragen bij de uitleenbalie op de eerste verdieping. Tevens kunt u op vertoon van uw deelnamebewijs gratis de tentoon-stellingen in het Universiteitsmuseum (Oude Kijk in ’t Jatstraat, Groningen) bezoeken.

WijzigingenDe in de studiegids vermelde gegevens kunnen aan wijzigingen onderhevig zijn zonder dat het bestuur van de Senioren Academie aansprakelijk gesteld kan worden.

AansprakelijkheidDe Senioren Academie kan niet aanspra-kelijk worden gesteld voor schade aan personen en/of eigendommen, noch voor vermissing van persoonlijke goederen, door welke oorzaak dan ook ontstaan voor, tijdens en na de door de Senioren Academie georganiseerde activiteiten.

vormgeving en dtp: www.henkmans.nl

Senioren Academie

Directeur Jacqueline Kampman

SecretariaatJanita van DijkKarin KistInge Vonhof

Administratie

PostadresPostbus 72, 9700 AB GroningenTelefoon: (050) 363 65 97E-mail: [email protected]

BezoekadresOude Boteringestraat 34,9712 GK Groningen, kamer 0014

Openingstijden secretariaatMaandag t/m vrijdag 9.00-12.00 uur

Kerstperiode Het Secretariaat van de Senioren Academie is gesloten vanaf vrijdag 23 december 2016 tot en met vrijdag 6 januari 2017. Vanaf maandag 9 januari 2016 zijn we weer normaal bereikbaar.Inschrijvingen die in deze periode binnenkomen, worden pas na de kerstvakantie behandeld (op volgorde van binnenkomst).

Voor de meest actuele informatie:www.hovoseniorenacademie.nl

Bezoekadres:Oude Boteringestraat 349712 GK Groningenkamer 0014

Postadres:Postbus 729700 AB Groningen

Telefoon: (050) 363 65 97E-mail: [email protected]

Openingstijden secretariaat:Maandag t/m vrijdag9.00 - 12.00 uur

www.hovoseniorenacademie.nl

Hoge

r Ond

erw

ijs v

oor O

uder

en

Gron

inge

n - F

ryslâ

n - D

rent

he

Studiegids - WordPress.comTurkije en Iran in de 20ste en 21ste eeuw - Tussen traditie en moderniteit...

Documents

Transcript of Studiegids - WordPress.comTurkije en Iran in de 20ste en 21ste eeuw - Tussen traditie en moderniteit...