Studiedag (n)ergens kind aan huis dak- en thuisloosheid vanuit kindperspectief

Helen Blow, 11 okt 2016

Beleidsaanbevelingen KRC 5.6

• Veel actoren strijden tegen FG

• Vlaanderen zet in op 1712, begeleiding, opvang en FJC

• Beleidsstappen om oorzaken aan te pakken

– Toegang tot vluchthuis

– Wie trekt bij wie weg?

– Recht op bescherming en recht op contact

– FJC: ook voor kinderen een goede zaak

Inhoud presentatie

• De basics van familiaal geweld

– Definitie

– Prevalentie

– Vormen

– Profielen

– Hoe hulp verlenen?

• Kinderen als getuige van partnergeweld

• Veel actoren strijden tegen FG

• Vlaanderen zet in op 1712, begeleiding, opvang, FJC

• Beleidsstappen om oorzaken aan te pakken

De basics van familiaal geweld

• Definitie

• Vormen

• Voorkomen, prevalentie

Vormen van familiaal geweld

• Fysiek

• Seksueel

• Economisch

• Psychisch

Prevalentie partnergeweld (IVGM)

• 71% van de mannen en 67% van de vrouwen zeggen geen geweld ervaren te hebben na de leeftijd van achttien jaar (verbaal geweld niet meegeteld).

• Omgekeerd hebben 29% van de mannen en 33% van de vrouwen wel geweld meegemaakt sinds hun achttiende.

• Verbaal geweld (41%) intimidaties (22%) en slagen/klappen (15%).

• Seksueel geweld treft vooral vrouwen (5,6%), evenals opsluiting (5,9%).

Prevalentie partnergeweld (IVGM)

• Mannen praten minder vaak over het ervaren geweld dan vrouwen (69% versus 82%), vooral bij partnergeweld.

• Slechts in een minderheid van de gevallen wordt geweld aangegeven: 14% van de vrouwelijke en 10% van de mannelijke slachtoffers doen aangifte bij de politie.

Kinderen getuigen van partnergeweld

• Jaarlijks tussen 26 en 170 000 kinderen getuige van partnergeweld in België

• Ongeveer 30% probeert tussenbeide te komen

• Ieder kind reageert anders

• Grotere kans om later slachtoffer of dader van partnergeweld te worden

De profielen van partnergeweld

• Situationeel koppelgeweld of common couple violence

• Intimate terrorism: dwingend controlerend gedrag

• Gewelddadig verweer

• Scheidinggerelateerd geweld (incl. stalking)

Geweld begrijpen. Hoe hulp verlenen?

• Crisis aangrijpen om te MOTIVEREN

• De rugzak –> samenwerken met andere instanties

• De spiraal van geweld

• Veiligheid installeren

– Time Out

– Veiligheidsplan

– Tijdelijk huisverbod

Cliënt gemotiveerd. En dan?

• Uitleg rugzak

• Werken aan problemen op andere levensdomeinen

• Uitleg woedethermometer

• Opstellen veiligheidsplan

• Installatie veiligheid

• Afspraken time-out en/of voorwaarden uithuisplaatsing

• Uitleg spiraal van geweld

• Werken aan communicatie- en relatievaardigheden

De rugzak

• Stress, negatieve emoties, frustraties

• Escalerende communicatie

• Geweldmoment

Na het geweld :

de PLEGER

• schaamt zich

• betuigt spijt

• wil goed maken

• splitst het geweld af

• legt schuld bij slachtoffer

SLACHTOFFER

• schaamt zich

• voelt zich tekortschieten

• neemt verantwoordelijkheid op zich

• vermijdt nieuw geweld door alerter te worden

• rechtstreekse confrontatie te vermijden

Kalmte herstelt zich

– Spijt wordt aanvaard

– Gedeelde visie op schuld/verantwoordelijkheid

Gevaar voor nieuwe escalatie

– Geblokkeerd worden bij ‘goed maken’

– Confrontatie met gevolgen die hij/zij niet terecht vindt

Circulaire processen

Escalatie van het geweld

van Lawick

En de kinderen?

• Blootstelling partnergeweld

• Risico op fysieke kindermishandeling

• Risico over het hoofd te worden gezien

• Motiverende factor voor ouders

Kinderen nemen verschillende rollen aan

• Het helpend kind

• Het lastige kind

• Het kind dat zich terugtrekt

• Het kind in coalitie met het slachtoffer

• Het kind in coalitie met de pleger (controle)

• Fight, flight or freeze

Gevolgen van partnergeweld voor het kind

• 0-2 jaar: niet goed groeien, veel huilen, eet- en slaapproblemen, lusteloosheid

• 2-6 jaar: angstig en schrikachtig, last van hoofd- en buikpijn, opvallend druk of opvallend stil, agressief naar leeftijdsgenoten

• 6-12 jaar: tegendraads gedrag, mindere schoolresultaten, terugtrekken, afwezig zijn, snel boos worden

• 12+ : spijbelen of andere schoolproblemen, vandalisme, weglopen, drugs- en alcoholgebruik

Kinderen nemen verschillende rollen aan

• Ooggetuige

• Oorgetuige

• Getuige van de gevolgen

• Zelf ook slachtoffer

Veiligheid installeren

• Geweld stoppen en veiligheid installeren

• Pleger is verantwoordelijk voor gebruik geweld

• Beide partners zijn verantwoordelijk voor eigen veiligheid en die van de kinderen

Veiligheid installeren

-> Veiligheidsplan

-> Vrijwillige time-out

-> Uithuisplaatsing

Uithuisplaatsing dader als oplossing?

Logisch dat slachtoffers in hun huis blijven en daders uit huis worden geplaatst?

Uithuisplaatsing dader als oplossing?

Wet tijdelijke uithuisplaatsing (2013) zeer beperkt:

10 dagen

De agressor op dat moment (common couple violence)

Te combineren met contactverbod

De thuisblijver voelt zich niet veilig (intiem terrorisme)

Uithuisplaatsing dader

• Groot risico op verdere escalatie (intiem terrorisme)

• Pleger neemt geen verantwoordelijkheid voor geweld

• Pleger stopt geweld niet

• Wantrouwen en controle drang worden vergroot

-> Hulpverlening heel hard nodig!

KRC beleidsstappen

• Voorkomen gezinsdrama’s?

vluchthuizen niet vermeld in studie gezinsdrama’s

• Logisch dat slachtoffers in hun huis blijven en daders uit huis worden geplaatst?

maatregel onlangs geëvalueerd (IGVM)

wordt nauwelijks toegepast

Toegang tot vluchthuizen

• Toegang tot vluchthuizen wanneer nodig

Istanboel Conventie biedt normerend kader (1 plaats/1000 inwoners)

Preventieve woonbegeleiding & FG

• Preventieve woonbegeleiding = integrale begeleiding = gaat over alle levensdomeinen

• Indien partnergeweld of andere vorm van geweld wordt vastgesteld > aangepaste begeleiding

• Eerste doel is voorkomen van uithuiszetting

> helpt dus dak- en thuisloosheid van kinderen voorkomen

Recht op contact met

beide ouders

• Wie partner slaat, slaat niet per definitie kind

• Er is wel een risico

• Soms willen kinderen contact, soms niet

• Recht op contact niet absoluut in vullen

• Recht op gedeeld verblijf (co-ouderschap) ook niet

Nationaal actieplan tegen partnergeweld

Nationaal Actieplan Partnergeweld

• Bestaat sinds 2001

• Was oorspronkelijk een bundeling van acties

• Sinds 2015 geaxeerd op het Verdrag van Istanboel > meer sturing

• Partnergeweld strafbaar sinds 1997

• COL 3 & 4 (2006): uniforme aanpak politie & parket

• Zwijgplichtigen kunnen aangifte doen van ernstige misdrijven SWB 458bis

• Gezinswoning bij voorkeur voor slachtoffer

• Uithuisplaatsing dader (10 dagen) mogelijk

Vlaanderen zet in op 1712

Vlaanderen zet in op 1712

• Hulplijn 1712 voor alle kinderen, jongeren, volwassenen, dader, slachtoffer of omstaander van geweld: iedereen kan er terecht

• Alle vormen van geweld: familiaal of niet, actueel of niet, fysiek, psychisch, seksueel, economisch

• Informatie, advies, doorverwijzing

• Hulpverleners van CAW

& VK

Vlaanderen zet in op begeleiding & opvang

• CAW’s voor partner geweld

• VK’s voor kindermishandeling

• VLOCO & steunpunten oudermishandeling

• Payoke & Pagasa voor mensenhandel

• Intact & GAMS voor genitale verminking

• Childfocus voor seksuele uitbuiting

• Sensoa voor seksueel geweld

• Kom op tegen pesten

• … versnipperd landschap

Vlaanderen zet in op begeleiding & opvang

• Algemene visie = integrale aanpak

• Dwz geen polarisatie dader – slachtoffer

• Oog voor genderaspecten

• Oog voor de kinderen, ook bij partnergeweld

• Oog voor geweld als dynamiek

Begeleiding & Opvang bij Partnergeweld

• Kinderen als getuigen = slachtoffer

• CAW’s hanteren al sinds 2006 een integrale aanpak bij geweld in gezinnen

• Systematisch bevragen van het geweld en de impact er van op de kinderen

• Oog hebben voor geweld dat tijdens zwangerschap begint

• Oog hebben voor signalen van kinderen

• Ouders motiveren het geweld te laten stoppen omwille van hun kinderen

Ambulant begeleiden waar mogelijk

• Voorkeur voor minst invasieve vorm van hulpverlening

• Veiligheid ook op andere manieren proberen te installeren

• Meer ambulante begeleiding = minder residentiële opvang

• Eeuwige discussie hoeveel vluchthuis bedden er moeten zijn

Vlaanderen zet in op Family Justice Centres

Ketenaanpak

• 3 pilootprojecten ketenaanpak; Antwerpen (CO3), Limburg (LINK), Mechelen (Korte Keten)

• Stroomlijnen veiligheid (parket, politie), lokale overheid (stad, provincie), hulpverlening (CAW, CGG, VK, OCJ)

• Ketenaanpak is voor zware problemen, meestal is justitie al betrokken

• Issues rond informatiedeling

Vlaanderen zet in op FJC’s

• FJC is ruimer: alle relevante diensten samen, integraal begeleidingsplan, minder informatieuitwisseling, wel warme doorverwijzing

• Justitiehuizen uitbouwen als structurele schakel tussen het justitieel en het welzijnsbeleid?

• Inzetten = budget en mankracht vrijmaken

Meer lezen?

• Handboek familiaal geweld, Politeia

• Groen & van Lawick (2008), Intieme oorlog, Vangennep

• Groenen, Jaspaert, Vervaeke (2011), Partnergeweld, als liefde een gevecht wordt, Acco

• Genetello (2009), Kinderen en partnergeweld, wat nu?, Steunpunt AWW

• Brochure ‘geweld in huis raakt kinderen’: www.steunpunt.be

Voornaamste bronnen • KRC dossier (n)ergens kind aan huis. Dak- en thuisloosheid

vanuit kindperspectief, 2016

• Van Puyenbroeck, H., Wanneer het onvoorspelbare onvoorstelbaar reeël wordt. Analyse van ervaringen met gezinsdrama’s, Vlaamse Overheid, 2016.

• Hermans, K., De strijd tegen dakloosheid, presentatie, 24 maart 2015

• Lescrauwaet D., Dossier beëindigen thuisloosheid, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2010

• FEANTSA European Housing Exclusion Index 2016

• Moss, K. & Singh, P., Women Rough Sleepers in Europe. Homelessness and victims of domestic abuse, Bristol, 2016

• Pieters, J., Italiano, P., Offermans, AM., Hellemans, S. Ervaringen van vrouwen en mannen met psychologisch, fysiek en seksueel geweld, Instituut Gelijkheid Vrouwen en Mannen, 2010

Dank u! helen.blow@steunpunt.be