Struinen #1

struin en Nieuws uit de Amsterdamse Waterleidingduinen | nr. 59 | Winter 2008

2 struinen met Sjaak Hoeks

‘Ik neem nooit dezelfde route’

DuiNNAtuur zit iN zijN geNeN. DAArom móet systeembeheerDer sjAAk hoeks (57) uit De ziLk Af eN toe struiNeN iN De AmsterDAmse WAterLeiDiNgDuiNeN. Weer of geeN Weer, zomer éN WiNter.

“Mijn betovergrootvader, overgrootvader, mijn opa en mijn vader waren allemaal boswachter in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Als jochie van een jaar of acht mocht ik al mee het veld in. Ik leerde welke roofvogels hier leven, hoe een baltsende snip klinkt, waar de bramen en or-chideeën staan en rond welke duintop reeën en vossen scharrelen. Ik ken plekken die niemand anders kent. ‘Oude hazen kennen de paden’, zei mijn vader altijd. Mijn broer heeft de familietra-ditie voortgezet. Ik ben systeembeheerder aan de Universiteit Leiden. Maar na de file, gaan thuis de wandelschoenen aan. In het duin kan ik na het werk nog uren struinen zonder iemand te ont-moeten. Het liefst trek ik er alleen op uit. Ik neem nooit dezelfde route. Zo blijf ik scherp en zie en hoor ik het meest. Mijn mooiste herinnering? Het begon al te schemeren. Er hing grondmist. Plots stond er pal voor me een ree. Alleen zijn kop torende boven de nevel uit. Hij keek me aan en verdween daarna in het niets. Onvergetelijk.”

3

2 struinen met Sjaak Hoeks

4 natuur en water Grote grazers

6 mijn water Roeien op de Amstel

7 gespot Paard en wagen

8 panorama Van Limburg Stirumvallei

10 kinderpagina

11 uitgelicht

12 activiteitenkalender & info

inhoud

2

1

3

3. Het IJzerenMannenvlak“ik ben hobbyimker. mijn bijenkorven staan in het ijzeren mannenvlak. ik kom er graag. in het bloeiseizoen is het hier een feest van kleuren en geu-ren, met bloeiende wilg, liguster, braam en valse salie. De bijen weten er wel raad mee.”

2. acHtervogelenveld“tot 1936 heeft hier een boerderij gestaan. op schrale grond verbouwden boeren aardappelen en verdienden wat bij met de konijnenjacht. ik zit hier vaak bovenop ‘de groene berg’. ook een prachtig uitzicht. in het dal zie ik soms reeën snuffelen.”

Infobenieuwd welke routesu nog meer kunt lopen in de Amsterdamse Water-leidingduinen? ga naar www.waternet.nl voor een routebeschrijving.

1. de klerkeberg“Prachtig uitzichtpunt. hier kijk je vrij naar zee. geen gebouw ontneemt dit maag-delijke uitzicht. ongekend. in eeuwen is hier weinig veran-derd. je ervaart hetzelfde re-liëf en wandelt over dezelfde duinrichels en tussenliggende vlaktes als onze voorouders.”

4 natuur en water

In de Amsterdamse Waterleidingduinen (AWD) leven honderden damherten, reeën, koeien en schapen. Deze ‘grote grazers’ eten grote hoeveel-heden bladeren en gras. Als ze dat niet zouden doen, veranderen de duinen in een ondoordring-bare woestenij.

Grote grazers houden de natuur in evenwicht. “Ze knabbelen aan boompjes en struiken en houden het gras kort”, vertelt Peter Olijhoek, beheerder in de Amsterdamse Waterleidingduinen. “Gelukkig maar, anders zou het open duinlandschap veranderen in een groot bos aan zee.” Ook konijnen vervulden ooit een belangrijke rol als natuurlijke grasmaaiers. Een halve eeuw geleden struikelden wandelaars nog over deze kleine zoogdieren. In de jaren zeventig en tachtig werden het er steeds minder. Verschillende virusziekten zorgden ervoor dat de hoeveelheid konijnen enorm afnam. Dat liet zijn sporen na in de Amsterdamse Waterleidingduinen.

vogelkers een plaagAls genoeg kleine en grote grazers de duinen bevol-ken, is er niets aan de hand. Als een soort plotseling afneemt, grijpen snel groeiende grassen hun kans; jonge boompjes groeien uit en verspreiden daarna hun zaden in de wijde omtrek. “Vooral de Amerikaan-se vogelkers, een boomsoort die hier van oorsprong niet thuishoort, verdringt op steeds meer plaatsen de oorspronkelijke plantengroei,” vertelt ecoloog Antje Ehrenburg. Deze vogelkers, ook wel Prunus serotina genoemd, is inmiddels een ware plaag in de Amster-damse Waterleidingduinen.Ook klimaatverandering lijkt grip te krijgen op het duin. Kortere, mildere winters zorgen voor een langer groeiseizoen. “Het open duinlandschap zou langzaam verdwijnen als we niet op tijd maatregelen hadden genomen.”

koeIen en HeIdescHapen In 1985 zijn daarom de eerste brandrode runderen in het duin losgelaten. Een paar jaar later volgden

Grote grazers

5

Drentse heideschapen. “Deze koeien en schapen zijn taaie diersoorten die zich in de vrije natuur primakunnen redden”, zegt Peter Olijhoek. Al die beesten leveren bezoekers prachtige foto’s op, maar zijn gewone maaimachines niet veel efficiënter?

“Zware maaimachines richten snel onherstelbare schade aan in kwetsbare natuurgebieden,” legt Olijhoek uit. “Dieren zijn kieskeurig en fijner afgestemd. Ze hebben allemaal hun favoriete voedsel. Wat de een laat staan eet de ander op. Zo zorgen ze samen voor natuurlijke variatie, ook op plekken

waar maaimachines niet kunnen komen.”Er is nog een voordeel. Grote grazers verspreiden net als vogels zaden die ze overal laten vallen. Waar je in het voorjaar en de zomer ook wandelt, her en der tref je bloemrijke velden. Insecten profiteren daar van. “Insecten zijn afhankelijk van gevarieerde planten-groei,” legt ecoloog Ehrenburg uit, “bepaalde vlinders zoals de Kleine parelmoervlinder, houden van kort bloemrijk duingrasland. Als we hun leefomgeving laten verruigen zouden deze prachtige insecten verdwijnen.”

Houd afstandWie de koeien en schapen van dichtbij wil zien kan terecht in het zuidelijke deel van de Waterleiding-duinen, het Paardenkerkhof, de Westhoek, de Vellen, het Eiland van Rolvers en de Zeeduinen. “Houd wel geruime afstand en voer de dieren niet,” adviseert Olijhoek. “Grote grazers die in het wild leven zijn on-voorspelbaar. Een stier naderen die een tochtige koe het hof maakt is bijvoorbeeld niet erg verstandig.”

grote grazers In de aWd

Brandrode runderen ca. 70Drentse heideschapen ca. 300

grote grazershouden de natuurin evenwicht

natuur en Water

Natuur en water gaan bij Waternet hand in hand. zonder water geen aantrekkelijke natuur. zonder vitale natuur, geen drinkwater. Daarom investeert Waternet in natuur en milieu. Daarmee beschermen we onze bronnen en houden we water én natuur in evenwicht.

6 mijn water

‘Water geeftprikkelingenvan geluk’

in de rubriek ‘Mijn water’ vertelt olga van olffen-duijn over roeien op de aMstel.

Olga (36) is lid van Roei- en Zeilvereniging De Amstel aan de Amsterdamse Hobbemakade. Als 19-jarige maakte ze kennis met de roeisport. Sindsdien is de freelance grafisch vormgeefster verslingerd aan het water.

Hoe vaak ben je op op het water?“Zo’n twee tot drie keer per week. Als roeister en als stuurvrouw. In maart beginnen de wedstrijden. Op het water is het dan nog behoorlijk fris. Om de kou van mijn lijf te houden is het goed afwegen hoe-veel lagen kleding ik aantrek. Als roeier ben je snel op temperatuur, als stuurvrouw in frisse tegenwind is

het soms behoorlijk afzien. We draaien warm in het water van de Jozef Israelskade, daarna roeien we de Amstel op. Dat geeft altijd een bevrijdend gevoel.”

Hoe heb je het water het liefst: kalm en sereen of woest en onstuimig?“Als roeier hoop je op kalm en sereen water omdat je dan maximaal de techniek kunt trainen. Maar een roeier kan in principe ieder weertype aan. Bij harde tegenwind moet je wel veel kracht geven. Water in striemende regen is voor een stuurvrouw nooit pret-tig omdat het je zicht belemmert. Als roeier merk ik er minder van omdat het gehele lichaam tijdens een roeihaal in beweging is.”

Wat betekent roeien in drukke tijden?“Als privé en werk hun tol eisen, geeft het water prik-kelingen van geluk. Water inspireert en is rustgevend. Harde wind en hoge golven geven een gevoel van wel-daad, trots en overwinning als ik van het water kom. Ons clublied begint met de zin ‘aan de Amstel is ons leven’; dat geldt zeker voor een deel van mijn leven.”

doornden(pInus rIgIda)Dit is een Doornden (Pinus rigida), van origine afkomstig uit Noord-Amerika. De boom is zeldzaam in Nederland. Enkele exemplaren, zoals deze, staan in de AWD. Hij is bedekt met kegels en doornen. Uit één knop komen in plaats van twee maar liefst drie naalden. De foto is gemaakt doorJacques Ruiter.

Wilt u ook met uw mooiste foto in Struinen? Mail deze naar [email protected] of stuur hem op (zie adres op pagina 11).

Wat doet u in de amsterdamse

Waterleidingduinen?

“Ik moedig mijn paarden aan voor een ritje

met de wagen. Kijk, dit keer zit een jarige

vader met zijn dochters en kleinkinderen op

de kar. Dit doe ik trouwens ook met scholen,

families en mensen van Waternet. Ik vertel

ze over de planten, dieren en de geschiede-

nis van de waterwinning.”

Wat maakt dit natuurgebied zo

bijzonder?“De afwisseling tussen water en natuur. We

hebben net herten, reeën en een vos gezien.

Ook de duinlandschappen, waterpartijen en

de vergezichten zijn prachtig. Wat wil een

mens nog meer?”

Paard en wagennaam

gespot 7

8 panorama oranjekom

441.320 m3 zand nodig om het laatste deel van het kanaal te dempen

3. HelMgrashelmgras heeft de Van Limburg stirumvallei vormgegeven. helm is een grassoort die prima groeit op kalkrijk stuifzand. Als het eenmaal wortel schiet, vangt het stuivend zand op. rond de pollen van helmgras vormen zich kleine duinen die langzaam aangroeien.

1. de naaMhet waterwinningskanaal dat hier vroeger lag heette het Van Limburg stirumkanaal. het is vernoemd naar graaf Van Limburg stirum, heer van Noordwijk. in 1883 gaf de graaf aan de Duinwatermaatschappij (de voorloper van Water-net) een vergunning om in zijn grondgebied een lang kanaal te graven.

8 panorama Van Limburg Stirumvallei

panorama 9

3 kmLengte van het waterwinningskanaal

9

1886 start met de hand graven van het kanaal

1994 en 2006 kanaal weer gedempt

2. terug aan natuurin 1994 is de grondwater-winning in het Van Limburg stirumkanaal gestopt. het kanaal is gedempt om de grondwaterstand in de Amsterdamse Waterleiding-duinen te verhogen. Net als vroeger zijn er op enkele plaatsen weer vochtige valeien ontstaan. in 2006 is het laatste deel gedempt.

4. sporen In Het zandmensen, dieren, wind en regen laten sporen in het zand achter. De voetafdruk-ken zijn van ons. Damhert, ree, vos en konijn laten ‘prenten’ achter. Wind en regen leggen sporen uit het verleden bloot, zoals potscherven en pijpen-kopjes. ook omgewaaide bomen en de verspreiding van zaden dragen de hand-tekening van de natuur.

d

Wat heb je nodig?- zand (2 porties)- papier of tafel- oude haarborstel- föhn (vraag je ouders)

Helmgras in de duinen houdt zand tegen, maar hoe werkt dat? probeer het zelf maar eens!1. Leg een hoopje zand op het velletje papier of gewoon op tafel.

zet de föhn aan en richt hem op het zand. De föhn blaast alle zand weg.

2. Leg nu het tweede hoopje zand op tafel en leg de haarborstel erachter. zet de föhn aan en richt weer op het zand. zoals je kunt zien blaast het zand nu minder goed weg. er vormt zich een duintje in de haarborstel!

d dd

d fe

e dantwoord sneeuwsporen raden: konijn vos koe damhert knobbelzwaan

e

f

dd

f

e

fd

d

e

10 kinderpagina

raad van welk dier de pootafdrukken in de sneeuw zijn.de antwoorden staan onderaan deze pagina.

uitgelicht 11

Snertexcursie Eind januari hopen we op een dik pak sneeuw. Dat past prima bij de snertexcursie in de AWD. Als koning winter nog even op zich laat wachten, is dat geen reden voor uitstel. De boswachter vertrekt hoe dan ook voor een fikse wande-ling. Voor de liefhebbers is er na afloop heerlijke snert.

zin om mee te gaan? kijk voor meer informatie op de achterpagina of op www.waternet.nl

Puistenroute Puisten, zo worden de ‘bergtoppen’ in de Amsterdamse Waterleidingduinen ook wel genoemd. Op zaterdag 28 februari beklimmen we de vijf hoogste toppen. De boswachter vertrekt bij de ingang Zandvoortselaan en wandelt als eerste naar de Stokmansberg. Het laatste kuitenbijtertje ligt in ‘verboden gebied’. Een pittige excursie voor de ervaren wandelaar.

kijk voor meer informatie op de achterpagina ofop www.waternet.nl

d

f

Struinen is een uitgave van Waternet en wordt op verzoek gratis toegezon- den. U kunt zich aanmelden via [email protected]

RedactieAfdelingen Bron & natuurbeheer en Communicatie, Waternet

Artdirectie en ontwerp Lava grafisch ontwerpers

TekstMichel Verschoor

FotografieAlwin Slomp, Gerard Scholten,Tamara Vreeken, Jacques Ruiter

Aan deze Struinen werkten meeAntje Ehrenburg, Miranda Kok, Gerard Scholten, Jos Mense, Peter Olijhoek

Tips voor de [email protected] StruinenVogelenzangseweg 212114 BA Vogelenzang

colofon

mededelingenHier wordt deze winter gewerkt– Reparatie betonweg langs Westerkanaal– Opnieuw bestraten weg langs Barnaart- Schusterkanaal van dam 9 tot dam 25.– Vervangen raster rondom Mikwel en Graaflandse bergen.– Prunus verwijderen in Franse vlak, De Wouwen en De Vellen.

Natuurkaart Noord-Holland opgehevenMet ingang van 1 januari 2009 houdt de natuurkaart Noord-Holland op te bestaan. U kunt voor de Amsterdamse Waterleiding-duinen een jaarkaart kopen in het be-zoekerscentrum of bij een van de andere verkoopadressen (zie www.waternet.nl).

12 activiteitenkalender & info

Za 3 jan

Zo 4 jan

Vr 9 jan

Zo 11 jan

Za 17 jan

Zo 18 jan

Za 31 jan

Zo 1 feb

Zo 8 feb

Za 14 feb

Zo 15 feb

Za 28 feb

Zo 1 mrt

Za 7 mrt

Zo 8 mrt

Za 14 mrt

Zo 15 mrt

Vr 20 mrt

Vr 27 mrt

datuM

��Wintergastengezinsexcursie (kinderen vanaf 10 jaar)

Wandeling met natuurgidsen

Werk in uitvoeringexcursie langs werken in het duin

Wandeling voor vroege vogels met natuurgidsen

Acrobaten van het bos: eekhoorns in het duingezinsexcursie ( kinderen vanaf 6 jaar)


Snertwandelingeen wandeling die uitloopt op soep



Prunuswerkdag: zelf werken in het duinde werkdag duurt tot ongeveer 15.00 uur


Puistenrouteexcursie voor ervaren wandelaars


De eerste excursie van de cursus vogelgeluidenvoor beginners. De cursus bestaat uit drie excursies (maart, april en mei)


Lentekriebels: schemerstruintochtgezinsexcursie ( kinderen vanaf 6 jaar)


Fietsexcursie

Fietsexcursie

activiteit tijd kostenvertrekpunt

15.00 uur

13.00 uur

14.00 uur

08.45 uur

08.45 uur

13.00 uur

10.00 uur

13.00 uur

08.00 uur

10.00 uur

13.00 uur

15.00 uur

13.00 uur

07.30 uur

07.15 uur

17.00 uur

13.00 uur

13.00 uur

13.00 uur

ingangZandvoortselaan

BC De Oranjekom

BC De Oranjekom

ingang De Zilk

ingang Panneland (infopaneel)

BC De Oranjekom

ingang Oase

BC De Oranjekom


Café De Doofpot in De Zilk

BC De Oranjekom


BC De Oranjekom

ingang Oase

ingang Panneland

ingang Zandvoortse-laan (infopaneel)

BC De Oranjekom

ingang Oase

ingang Oase

volwassene € 2,–kind € 2,–

gratis

€ 2,–

gratis

volwassene € 2,–kind € 2,–

gratis

€ 5,–

gratis

gratis

gratis

gratis

€ 5,–(incl. consumptie)

gratis

gratis

gratis

volwassene: € 2,–, kind: € 2,–

gratis

€ 5,–

€ 5,–

BC Bezoekerscentrum �Bij deze excursie is aanmelden nodig en geldt een maximum aantal deelnemers

aanmeldenAanmelden kan vanaf een maand van te voren bij het bezoekerscentrum. Graag tijdig afmelden als u niet mee kunt gaan. Activiteiten gaan bij onweer of gladheid niet door. Voor de fiets-excursies is een goede conditie vereist. Meer informatie vindt u op www.waternet.nl.

bezoekerscentrum de oranjekomU bent van harte welkom in ons bezoe-

kerscentrum. Hier vind u informatie over de Amsterdamse Waterleiding-duinen en het werk van Waternet.

adres1e Leyweg 6 (ingang Oase)2114 BH VogelenzangT 020 - 608 75 95

openingstijdenDinsdag t/m zondag 10.00 – 17.00 uur.Maandag gesloten.

over WaternetWaternet houdt zich als eerste orga-nisatie in Nederland bezig met de hele cyclus van water: het schoonmaken en aanvoeren van drinkwater, afvoeren van afvalwater en het onderhouden van dijken en waterkeringen. We zorgen voor veilig drinkwater en droge voeten van onze klanten in de wijde regio rond Amsterdam.

Struinen #1

Documents

Transcript of Struinen #1