Structuurvisie Den Haag 2020 Wéreldstad aan Zeetoekomstscheveningenbad.com/scheveningenkust/... ·...

Gemeente Den HaagDienst Stedelijke Ontwikkeling

Stru

ctuu

rvis

ie D

en H

aag

2020

Wér

eld

sta

d a

an

Zee W é re l d s t a d a a n Ze e

Structuurvisie Den Haag 2020

W ére l d s t a d a a n Ze eStructuurvisie Den Haag 2020

Colofon

Dit is een uitgave van de gemeente Den Haag

SamenstellingProjectgroep Structuurvisie Den Haag 2020 in samenwerking met

BVR, adviseurs stedelijke ontwikkeling, landschap en infrastructuurBGSV, Bureau voor stedebouw

Ingenieursbureau Den Haag

BeeldmateriaalTekeningen en foto’s zijn afkomstig van de

Dienst Stedelijke Ontwikkeling Den Haag met uitzondering van:BGSV: p. 24 midden rechts, p. 58 en collages hoofdstuk 5

BVR: p. 30 rechtsWilliam Veerbeek: p. 17 (uit: Wereldstad aan zee, Ambitie en

opgaven voor Den Haag; Den Haag 2004Haags Gemeentearchief: p. 28, boven en midden

Ingenieursbureau Den Haag: p. 6; p. 16, midden links; p. 18, rechts, links en midden links; p. 22; p. 25

rechts; p. 36; p. 38; p. 39; p. 40; p. 53 beneden

Vormgeving en productieGemeente Den Haag, Multimedia

De Structuurvisie Den Haag 2020 bestaat uit twee documenten: - Wéreldstad aan Zee, Structuurvisie Den Haag 2020

- Wéreldstad aan Zee, Structuurvisie Den Haag 2020 - achtergronden

De Structuurvisie Den Haag 2020 is op 28 juni 2005 vastgesteld door het college van burgemeester en wethouders van Den Haag

Oplage2.000 exemplaren

Deze publicatie is op te vragen en te downloaden viawww.denhaag.nl/structuurvisie

Den Haag, juni 2005

W é re l d s t a d a a n Z e e Structuurvisie Den Haag 2020

Wéreldstad aan Zee


Vastgesteld door het college van burgemeester en wethouders van Den Haag op 28 juni 2005


Hoe ziet Den Haag er in 2020 uit? We moeten núover de toekomst nadenken, als we in 2020 in eenstad willen leven waar het prettig wonen is, waar hetgoed ondernemen is, waar toeristen en investeerdersgraag komen, een stad waar het leefklimaat aange-naam is. Kortweg: een Wéreldstad aan Zee.

Een horizon van vijftien jaar lijkt ver weg. Maar hetkost tijd om plannen zorgvuldig op te stellen, tebespreken, uit te werken en uit te voeren. En daarombieden wij als gemeentebestuur met plezier nu deStructuurvisie Den Haag 2020 aan.

Visie op de toekomst van Den Haag en HagenaarsNadenken en beslissen over een verre toekomst vraagtom een heldere visie op die toekomst. Een visie die uit-zicht biedt op een stad en samenleving waar wijzelf, on-ze kinderen en onze kleinkinderen graag willen wonen.Een visie die inzet op dynamiek, ontwikkeling en bewe-ging in de stad. Want dat is nodig om het goede in destad en de samenleving te behouden, om het welzijnvan de Hagenaars op peil te houden.Een visie die de leefbaarheid van de stad hoog in hetvaandel heeft staan.Een visie die alert en vooruitziend reageert op veran-deringen in de samenleving en economie en die weet tevertalen in een veranderend ruimtegebruik van de stad.Een visie die de buitengewone kwaliteiten van DenHaag benut. Als internationale stad van recht enbestuur en als stad aan zee heeft Den Haag iets in huiswat andere steden niet hebben. Dat moeten we koeste-ren en uitbouwen.En een visie die Den Haag als onderdeel ziet van deZuidvleugel. We moeten regionaal denken om interna-tionaal te kunnen concurreren met andere grote steden,maar ook om grotestadsproblemen als werkloosheidaan te kunnen pakken.

Samen werken aan de ruimtelijke toekomst Het Haagse gemeentebestuur kiest met deze Structuur-visie Den Haag 2020 de weg naar de toekomst. Het iseen toekomstbeeld van een stad en regio waar geïnves-teerd wordt in de leefkwaliteit en mensen graag willen(blijven) wonen, ondernemen en recreëren. Dat beeld ismede het resultaat van gesprekken en overleg metbewoners, bedrijven en instellingen in de stad. Ook ismet medeoverheden gesproken, van de buurgemeententot en met de rijksoverheid. Daarmee is deze structuur-visie het resultaat van een proces van luisteren, discus-siëren en ideeën uitwerken. Zo moet het ook. Want ookde uitvoering van de structuurvisie zal een zaak zijn vanbrede en gezamenlijke inspanningen.

Het is ónze stad, ónze toekomst.

Marnix Norder

wethouder van Ruimtelijke Ordening, Stedelijke Ontwikkeling en Wonen

Voorwoord

5W é re l d s t a d a a n Z e e Structuurvisie Den Haag 2020

Voorwoord 3

Samenvatting 7

1. Inleiding - een ruimtelijke visie voor 2020 11

2. De ambitie en de uitdaging 15

2.1 De ambitie: Wéreldstad aan Zee 15

2.2 Den Haag in de Zuidvleugel 16

2.3 De uitdaging 18

3. De visie voor 2020 23

3.1 Het toekomstbeeld 23

3.2 De ruimtelijke structuur in 2020 29

3.3 De beleidsagenda 35

4. De regionale agenda 37

4.1 Regionale samenwerking - vooraf, nu en straks 37

4.2 De gemeenschappelijke opgaven van stad en regio 37

5. De stedelijke agenda 43

5.1 De Wéreldstad aan Zee in het gemeentelijke beleid 43

5.2 Het Centrum 45

5.3 De Lijn 11-zone 48

5.4 De Internationale kustzone 50

5.5 De Vliet/A4-zone 55

5.6 De Schakelzone Lozerlaan 59

6. De uitvoering 63

6.1 De investeringsstrategie 63

6.2 De ontwikkelingsstrategie voor de kansenzones 65

6.3 Het vervolg 68

Colofon

Inhoudsopgave

6 W é re l d s t a d a a n Z e e Structuurvisie Den Haag 2020


Samen ontwikkelenDe Structuurvisie Den Haag 2020 beschrijft hetgewenste toekomstbeeld en de ruimtelijke veranderin-gen die de komende vijftien jaar nodig zijn om dat tebereiken. Het gemeentebestuur van Den Haag heeftzich daarbij sterk laten leiden door de ideeën enopvattingen die in de stad en de regio leven. Aan destructuurvisie ging een proces vooraf van luisteren,discussie en ideevorming. Het enthousiasme en de wilom mee te werken aan de toekomst wil het gemeente-bestuur graag vasthouden. Daarin vervult de gemeenteDen Haag een actieve regierol.

Ambitie: Wéreldstad aan ZeeDen Haag: Wéreldstad aan Zee, daarmee is de ambitiekort samengevat. De Wéreldstad aan Zee heeft viertroeven: het is een multiculturele stad, een internatio-nale stad, een stad aan zee en een monumentale resi-dentie. Kortom, een stad om trots op te zijn. De inter-nationale stad van recht en bestuur bouwt dezekenmerken verder uit en zet in op versterking van deunieke positie van Den Haag. Door deze troeven teversterken kan Den Haag kwaliteiten toevoegen aande stad, de regio en aan Nederland. Werken aan dezeambitie betekent ook dat welzijn en welvaart wordenveiliggesteld, dat geïnvesteerd wordt in leefkwaliteiten in bijzondere waarden als cultuurhistorie en groen.Uiteraard moeten er voldoende voorzieningen enwoonruimte voor de bewoners aanwezig zijn.

Den Haag koestert haar grote verscheidenheid aanculturen. De stad biedt ruimte voor individuele ont-plooiing, stimuleert eigen initiatief, zelfredzaamheiden eigen verantwoordelijkheid van de Hagenaars.Waar nodig is er ondersteuning via zorg of bijscho-ling. Ontmoeting en ontplooiing zijn cruciaal voor desamenleving van de Wéreldstad aan Zee. Want men-sen maken de stad! Ontwikkeling van de stad isgewenst ten behoeve van de Hagenaar van nu en vanmorgen. Dynamiek in de stad is nodig om ook in detoekomst aantrekkelijk te zijn.

De keuzes: een kwaliteitssprongEr zal in vijftien jaar veel moeten gebeuren om deambitie waar te maken. De gemeente Den Haag wildaarom flink investeren in het groen en de openbareruimte en in de bereikbaarheid. Bereikbaarheid overde weg, met de tram, met de trein en met de fiets. Hetzijn de basiscondities voor een gezonde stad en regio.Bovendien zal ruimte worden geboden aan verdereontwikkeling van de stad: van 470.000 inwoners nunaar 515.000 inwoners in 2020. Daarvoor zal eengroot aantal woningen in de stad worden gebouwd:37.500 extra woningen tot 2020. Zo wordt de door-stroming goed op gang gebracht, zodat volgendegeneraties Hagenaars hier kunnen wonen èn meermensen die in Den Haag werken hier ook kunnenwonen. Daarvoor zal stedelijk worden gebouwd, watbetekent dat de nadruk ligt op appartementen, ruimte-intensieve werkgelegenheid, grote verscheidenheidvan woon- en werkmilieus, functiemenging en meer-voudig grondgebruik. De woningen verschijnen aande kust, aan de Vliet, aan de randen van het groen(Lozerlaan) en binnenstedelijk in de Binckhorst,Laakhavens en Transvaal.

Naast zorg voor een goede leefomgeving wordt ookingezet op de groei van de werkgelegenheid in de ken-nis- en diensteneconomie met 40.000 extra arbeidsplaat-sen. Voor bedrijvigheid die heel veel ruimte vraagt en nietstadsverzorgend is, zal in de stad steeds minder ruimtezijn. Die economische ambitie speelt een belangrijke rolbij het bieden van topkwaliteit en goed gastheerschapom als internationale stad concurrerend te zijn in dewereld, door ruimte te reserveren voor nieuwe instellin-gen en door nieuwe topvoorzieningen aan te trekken.

Regionale samenwerkingDoor samen op te trekken binnen een sterkeZuidvleugel als stedelijke regio, waarvan Den Haag deeluitmaakt, en actief te participeren in nieuwe regionaleontwikkelingen, zoals de Zuidplaspolder en Rotterdam/The Hague Airport, wordt inhoud gegeven aan deregionale concurrentiekracht.

Wéreldstad aan Zee. Met die ambitie gaat Den Haag de toekomst tegemoet.

Naar een stad waar geïnvesteerd wordt in kwaliteit en waar mensen graag

willen wonen en werken, ondernemen en recreëren. Met de structuurvisie

hoopt het gemeentebestuur velen binnen en buiten de stad te inspireren om

gezamenlijk de uitdagingen voor een sterke stad in een sterke regio op te

pakken.

Samenvatting


Voor de kwaliteit van de leefomgeving en het milieu ishet verder dichtslibben van de Zuidvleugel ongewenst.De bouwopgave moet binnen de bestaande stad wor-den gerealiseerd. Er zal stedelijk worden gebouwd, watbetekent dat de nadruk ligt op appartementen, ruimte-intensieve werkgelegenheid, grote verscheidenheidvan woon- en werkmilieus, functiemenging en meer-voudig grondgebruik, de creatieve stad. De woningenverschijnen aan de kust, aan de Vliet, aan de randenvan het groen (Lozerlaan) en in de binnenstedelijkegebieden zoals Binckhorst, Laakhavens en Transvaal.Door spaarzaam om te gaan met de ruimte, met namedoor hoogbouw, is het groen gespaard. Ook in 2020 isDen Haag nog een prettige groene woonstad. Aan zijnbetekenis als centrumstad heeft Den Haag niets inge-boet. De verschillen tussen vraag en aanbod op dearbeidsmarkt zijn flink verkleind, mede dankzij regio-nale samenwerking. Er is één sterke Zuidvleugel-economie ontstaan, die internationaal een toontjemeeblaast door haar accent op kennis.

Den Haag kan alleen een Wéreldstad aan Zee wordenals regionale samenwerking wordt gezocht. De regio-nale agenda die in de voorbereidingen van de struc-tuurvisie door bestuurlijk overleg met de omgeving isgemaakt, zal dan ook daadkrachtig worden opgepakt.Regionale samenwerking is een sleutelbegrip in de uit-voering van de structuurvisie. Samen met regiopartnerszal gewerkt worden aan kwaliteitsverbetering vangroengebieden in de regio, zoals de Duivenvoorde-corridor en Midden-Delfland. De zwakke schakels inde kustverdediging worden met prioriteit aangepakt.Mogelijkheden tot uitbreiding van het Randstadrail-netwerk, tussen de kust en het achterland en in de rich-ting van de Leidse regio en het Westland, wordenbekeken. Ook een regionale ringweg staat op deagenda. Voor het wonen wil Den Haag tot afsprakenkomen over een zekere specialisatie naar woonmilieus,zodat de regio als geheel een compleet palet van woon-milieus kan bieden. Afspraken over ontwikkeling vannieuwe bedrijventerreinen, waaronder ook in deZuidplaspolder, en het transformeren van bestaandebedrijventerreinen ten behoeve van woningbouw zijnonderwerp van regionaal overleg. En met omliggendegemeenten worden gezamenlijke gebiedsvisies voor destadsranden gemaakt.

De Haagse kansenzonesDe Wéreldstad aan Zee krijgt vorm door ontwikke-lingsmogelijkheden te benutten in vijf kansenzones:het Centrum, de Lijn 11-zone, de Internationale kust-zone, de Vliet/A4-zone en de Schakelzone Lozerlaan.

• Het Centrum is dé ontmoetingsplaats van de diverseleefwerelden in de stad. Het heeft ook een verzor-gende functie voor de gehele regio met een ruim cul-tuur- en winkelaanbod van hoog niveau. Om diefuncties uit te bouwen en met name ook centrumste-delijk wonen meer ruimte te bieden, zullen de omlig-gende wijken zoals de Rivierenbuurt sterker bij hetcentrum worden betrokken. Er wordt een ‘sprongover het spoor’ gemaakt naar de Binckhorst enLaakhavens. In deze gebieden liggen mooie locatiesaan het water waar ruimte is voor wonen, voorzienin-gen en stedelijke bedrijvigheid. Het Trekvliettracéwordt de nieuwe entree van de Binckhorst, die zichontwikkelt tot een gemengd stedelijk gebied(wonen/werken). Het Haagse Bos wordt een leven-dig stadspark direct aan het centrum.

• De lijn 11-zone: tramlijn 11, die nu van stationHollands Spoor naar Scheveningen-Dorp looptwordt Randstadrail. Door deze lijn aan de kust doorte trekken naar de haven en in de regio metRotterdam te verbinden, ontstaat een ontwikkelings-zone van formaat. De regio komt aan zee te liggen:lijn 11 als kustexpress en verbinding met RotterdamAirport en de stad profiteert mee van deze snelleverbinding naar zee. In de Lijn 11-zone liggengoede locaties voor verdichting met wonen, werkenen voorzieningen. De zone gaat door het hart vanmulticultureel Den Haag en leent zich goed om ditwereldse aspect verder te accentueren, met deHaagse Markt als dé multiculturele markt vanNederland. Door verbetering van de openbareruimte en ondergrondse aanleg ter hoogte vanTransvaal krijgt de vernieuwing van Transvaal en deSchilderswijk een extra impuls.

• In de Internationale kustzone krijgt de ambitie vanWéreldstad aan Zee vorm door ruimte voor interna-tionale instellingen èn het benutten van de liggingaan zee. In Scheveningen en Kijkduin is ruimte voorvoorzieningen, recreatie en wonen met uitzicht opzee. Scheveningen krijgt nog sterker het karaktervan een bruisend tweede stadscentrum. In de havenkan een toonaangevende internationale cultuurin-stelling in een markant gebouw als icoon van de stadgaan werken. De ambitie van centrum voor strand-en zeesport krijgt onder meer vorm in een beach-stadion. De zone direct achter de kuststrook, vanWestbroekpark tot aan Kijkduin (dus níet in de dui-nen), is geschikt voor uitbreiding of vestiging vaninternationale instituten. De ruimte hiervoor wordtgevonden op vrijkomende locaties van scholen en


overheidsgebouwen. Gedeeltelijke ondertunnelingvan de ringweg ter plaatse draagt stevig bij aan debereikbaarheid en leefbaarheid van de Internationalekustzone.

• De A4, A12 en A13 komen samen in de Vliet/A4-zone. Door de centrale ligging en goede bereikbaar-heid is dit gebied bij uitstek geschikt voor de vestigingvan het topsegment van kantoren en bedrijvigheid engrote recreatieve voorzieningen. De Vliet/A4-zone iseen schakel in de Kenniscorridor van de Zuidvleugel;de invulling wordt in dat perspectief uitgewerkt. Inhet gebied worden de Vliet en Zweth samen tot eengroenblauw langgerekt park ontwikkeld tussen hetGroene Hart en Midden-Delfland, met daarin ruimtevoor wonen langs het water. Den Haag wil samen metde omliggende gemeenten tot een samenhangendegebiedsvisie komen.

• De Schakelzone Lozerlaan krijgt na de voltooiingvan de A4 een meer strategische ligging tussen DenHaag, het Westland en de Rotterdamse regio. Naeen verbreding en gedeeltelijke ondertunneling kande weg beter aan zijn spilfunctie voldoen. Den HaagZuidwest ligt niet langer aan de rand van de stad,maar centraal in een nieuw en goed bereikbaar stede-lijk gebied. Rond het nieuw te bouwen gemeentekan-toor ontstaat een voorzieningenknoop voor DenHaag Zuidwest. In het gebied rond De Uithof isruimte voor sporten recreatievoorzieningen. Langsde Lozerlaan wordt ingezet op extra hoogbouw.

Op weg naar uitvoeringDe structuurvisie is het kader voor ruimtelijke uitwer-kingen in de stad. De structuurvisie werkt rechtstreeksdoor in het gemeentelijk beleid waar het gaat om debouwhoogte langs doorgaande wegen en groen. Inprincipe kan daar tot minimaal vijf lagen wordengebouwd. In de kansenzones wordt hoogbouw moge-lijk. In de ontwikkelingsgebieden aan de kust en deinternationale zone zal de hoogste kwaliteitstandaardvoor de openbare ruimte gelden. De structuurvisiegeeft aanleiding om bestaand gemeentelijk beleid oponderdelen aan te passen. De gemeente Den Haag zalkort na de structuurvisie een Sociale Visie uitbrengen.Doelstellingen en ambities uit de structuurvisie zijnhiervoor richtinggevend.

De structuurvisie vraagt om een ambitieus investe-ringsprogramma: in een groene, veilige leefomgeving(groen, water, recreatieve fietsroutes), in een bereik-bare stad en regio (openbaar vervoer, wegen), in een

werelds voorzieningenniveau en in kwalitatief hoog-waardige woningbouw in de ontwikkelingsgebieden.Een eerste grove investeringsraming komt uit opongeveer € 3,6 miljard in de periode tot 2020.Den Haag kiest bij de grote ruimtelijke veranderingenbinnen de stad voor integrale gebiedsontwikkeling.Alle nieuwe en bestaande fysieke functies in eengebied worden in hun onderlinge samenhang bekeken:groen, water, infrastructuur, wonen, werken, voorzie-ningen. Onrendabele projecten komen van de grondmet opbrengsten uit rendabele projecten.Marktpartijen en andere overheden nemen actief deelaan integrale gebiedsontwikkelingen. De gemeenteheeft altijd de rol van initiator en regisseur. Per gebiedwordt een masterplan opgesteld.

De regionale agenda, de masterplannen voor de ont-wikkelingsgebieden, de investeringsstrategie, de door-werking in het gemeentelijk beleid, er is werk aan dewinkel. Een grote uitdaging. Gaat u mee naar deWéreldstad aan Zee?


1

Alle reden voor een structuurvisieDen Haag is veranderd. Wie twintig jaar terugkijkt,ziet een andere stad dan nu. Het Den Haag van nu iseen multiculturele stad. Een stad met een lagere werk-loosheid. Een stad met een vernieuwd centrum. Eenstad met een nieuw stadsdeel in aanbouw waar veleHagenaars een nieuwe woning vinden. Een stad diewereldberoemd is door de internationale organisatiesdie hier zitten. Een stad die onderdeel aan het wordenis van een veel groter stedelijk gebied, zich uitstrek-kend van Leiden tot Dordrecht: de Zuidvleugel van deRandstad.

De stad heeft een gunstige ontwikkeling doorge-maakt. Den Haag is financieel uit het slop geraakt,staat er nu economisch beter voor en is volop aanhet vernieuwen. Maar er zijn ook nieuwe problemenontstaan: rond veiligheid, integratie, bereikbaarheiden milieu. Daarom moeten we nadenken over detoekomst: hoe houden we het goede in onze stad ensamenleving vast en hoe pakken we problemeneffectief aan?

De stad zal blijven veranderen. In 2020 heeft de helftvan de Haagse bevolking een niet-Nederlandse achter-grond. Ook zal dan merkbaar zijn dat China en Indiazijn doorgebroken als economische wereldmachten.We moeten daarom nadenken over deze en tal vanandere veranderingen die op ons afkomen. Zorgen datDen Haag het goed blijft doen in een veranderendewereld: een stad waar het goed wonen, werken enrecreëren is en een stad die het internationaal goed

blijft doen. Het maken van een toekomstvisie is eenuitstekend middel om dat te doen, blijkt uit degesprekken die met de stad en regio zijn gevoerd.Velen hebben benadrukt hoe belangrijk het is, dat destad over haar eigen toekomst nadenkt en daaraan rich-ting probeert te geven. Dat geeft alle reden tot eenruimtelijk toekomstbeeld voor 2020: de StructuurvisieDen Haag 2020. De structuurvisie laat zien wat er opons afkomt, wat voor stad we willen zijn en wat wedaarvoor moeten doen.

Toekomstbeeld tonen, inspireren, strategie bepalenDen Haag kijkt met de structuurvisie vooruit, naar2020. Dat is dichterbij dan we denken. Er moeten núkeuzes worden gemaakt om straks onszelf en de vol-gende generaties een aangename en sterke stad te kun-nen bieden. De keuzes zijn erop gericht de leefkwali-teit in de stad en regio te versterken, door het goede tebehouden en nieuwe ontwikkelingen op gang te bren-gen. Voor deze benadering blijkt in de stad en regioeen breed draagvlak te zijn.

Met de structuurvisie hoopt het gemeentebestuurvelen binnen en buiten de stad te inspireren om dattoekomstbeeld gezamenlijk waar te maken. Hoe meermensen hun schouders eronder zetten, hoe groter dekans dat het toekomstbeeld realiteit wordt.

De structuurvisie richt haar aandacht vooral op deontwikkelingen die een grote bijdrage kunnen leverenaan het waarmaken van het toekomstbeeld.

Dit is de Structuurvisie Den Haag 2020: een ruimtelijk toekomstbeeld voor

Den Haag en omgeving. Wie twintig jaar terugkijkt, ziet een andere stad

dan nu. De stad heeft een gunstige ontwikkeling doorgemaakt, maar er zijn

ook nieuwe problemen ontstaan. De structuurvisie laat zien wat er op ons

afkomt, wat voor stad we willen zijn en wat we daarvoor moeten doen.

Inleiding - een ruimtelijke visie voor 2020

“Ik zie de structuurvisie als een intentiekaart, een stuk om over te praten.

Bij de realisering komen allerlei ruimtelijke condities in beeld. … Al die

ambities kunnen fysiek strijdig zijn. Dan komt het aan op keuzes maken.”

(Profgesprek, 18 april 2005)


De structuurvisie is een ‘kop’ op het bestaande beleid,zonder al dat bestaande beleid te herhalen. Het is eenagenda voor de belangrijkste ruimtelijke ontwikkelingenin de stad en de regio. Die ontwikkelingen worden actiefop gang gebracht. Waar we precies uitkomen in 2020,is niet exact bekend. Maar dat is ook niet belangrijk.Het gaat om de richting waarin de stad en regio zichbewegen. De structuurvisie is daarom een globaaltoekomstbeeld.

De structuurvisie heeft de status van beleidsdocument.Het is geen formeel structuurplan zoals bedoeld in deWet op de Ruimtelijke Ordening. Hiervoor is gekozenop grond van de overweging dat de structuurvisie totdoel heeft om een toekomstbeeld te schetsen en daar-voor medestanders te mobiliseren. Daarom is eeninteractief proces met de stad en de regio doorlopenen geen formeel inspraaktraject.

Er heeft geen formele Strategische Milieubeoordelingplaatsgevonden, maar in de geest daarvan is wél eenmilieutoets uitgevoerd. Het resultaat was positief: destructuurvisie draagt overwegend positief bij aan dedoelstellingen van het milieubeleid. Dat komt vooraldoordat de structuurvisie ervoor kiest om de bestaandestedelijke structuren te benutten. Hiermee wordt aan-tasting van natuur en landschap buiten de stad voorko-men. Het leidt tot efficiënt ruimtegebruik, opwaarde-ring en betere benutting van een groot aantalopenbaarvervoersverbindingen, betere benutting vande wegeninfrastructuur en versterking van de groen-netwerken. Afhankelijk van de uitwerking leidt het ooktot betere benutting van bestaande energienetwerken.

Geïnteresseerden kunnen in het achtergronddocu-ment van de structuurvisie meer lezen over de milieu-toets (paragraaf 8) en de juridische status (paragraaf 9).

Samenwerking als aanloop, en vooral als vervolgHet gemeentebestuur heeft intensief met velen gespro-ken. Er is meegedacht en -gepraat over de toekomstvan de stad en regio. Er is een goed beeld ontstaan vanhoe er gedacht wordt over de toekomst. Uiteraardlopen meningen uiteen, maar wat toch vooral blijkt, isdat velen zeer begaan zijn met hun stad en regio enzich met passie en goede ideeën in de discussie hebbengeroerd. De structuurvisie is dan ook een visie van onsallen, niet alleen van de gemeente Den Haag. Destructuurvisie is het startpunt voor het gezamenlijkwerken aan de stad en regio. Samenwerking met bewo-ners, bedrijven en instellingen in de stad, maar ook metbuurgemeenten en andere overheden.

Van visie naar uitvoeringDe structuurvisie is vastgesteld door het college vanburgemeester en wethouders van Den Haag. Degemeenteraad van Den Haag is nu aan zet. Als degemeenteraad de structuurvisie goedkeurt, is dezedefinitief. Daarná zal de gemeente Den Haag de ste-delijke en regionale agenda verder gaan oppakken metpartners in de stad en de regio.

“Den Haag is niet al te rustig

en niet al te druk.”

(Rondje Den Haag, 14 april 2005)

stap 1 Opstelling

• ambitie

• toekomstbeeld

• regionale agenda- wijze van samenwerking- thema’s en gebieden voor samenwerking

• stedelijke agenda- nieuw ruimtelijk beeld- kansenzones en ontwikkelingsgebieden

• uitvoeringsstrategie- investeringen- regionale samenwerking- gebiedsontwikkelng- doorwerking in bestaand beleid

stap 2 Goedkeuring

besluit gemeenteraad

stap 3 Uitvoering

• aanpak gemeente + partners• afspraken uit regionale agenda uitvoeren• plan per ontwikkelingsgebied maken• bestaand gemeentelijk beleid aanpassen (doorwerking)• investeringen van publieke en marktsector aantrekken


LeeswijzerHoofdstuk 2 van deze structuurvisie schetst de ambitieen uitdaging voor Den Haag. Hoofdstuk 3 vertaaltdeze in een ruimtelijke visie voor 2020. De visie leidttot een regionale agenda, hoofdstuk 4, en een stedelijkeagenda, hoofdstuk 5. Aangezien de structuurvisie eenruimtelijke visie is, ligt het accent in de stedelijkeagenda op gebiedsontwikkeling. Hoofdstuk 6 bevat deuitvoeringsstrategie.

Bij de structuurvisie hoort het document “Achtergronden”. Het bevat analyses van alle onder-nomen activiteiten om de structuurvisie te maken, vanoverleg tot onderzoek.

“Het is toch vreemd dat er met

zo veel kust zo weinig woningen

aan zee zijn.” (Chatsessie met

wethouder Norder, 18 april 2005)


2

2.1 De ambitie: Wéreldstad aan Zee

De ambitie van Den Haag is samen te vatten als: DenHaag, Wéreldstad aan Zee. Geen miljoenenstad in detraditionele betekenis van het begrip wereldstad. DenHaag is en wordt een stad van de wereld, een wereldsestad, een toonaangevend deel van de Zuidvleugel vande Randstad, en vooral: een buitengewone stad meteen buitengewone ambitie. Kortom: Den Haag wordtmeer dan ooit een wéreldstad.

De Wéreldstad aan Zee heeft vier grote troeven: het iseen multiculturele stad, een internationale stad, eenstad aan zee en het is de monumentale residentie.

Een multiculturele stadKenmerkend voor een Wéreldstad aan Zee zijn desterke individualisering en grote verscheidenheid vanculturen, leefstijlen, interesses, opleidingsniveaus eninkomens. Den Haag is met name in etnisch en cultu-reel opzicht zeer gevarieerd: er wonen hier geboren engetogen Hagenaars, Nederlanders die in de loop vanhun leven hierheen verhuisd zijn, buitenlandsemigranten en buitenlanders die hier tijdelijk voor hunwerk of studie wonen (expats en studenten).Bovendien bezoeken duizenden toeristen en congres-gangers uit de gehele wereld Den Haag.

Die verscheidenheid maakt de stad interessant en deplek bij uitstek waar nieuwe ideeën en initiatieven ont-staan. De stad fungeert van oudsher als sociaal-econo-mische lift: mensen met een laag inkomen of opleidingtrekken naar de stad en proberen hogerop te komen.De liftfunctie van de stad is cruciaal in het succes vansteden en stedelingen.Naast variëteit en individualisering is ook trots ken-merkend voor een Wéreldstad aan Zee. Iedere inwo-ner van een wereldstad voelt zich verbonden met zijnof haar stad: Hagenaar zijn, is wat ons bindt.

Een Wéreldstad aan Zee is een stad waarin alle facettenvan de wereld ‘om de hoek’ te vinden zijn. De stad biedtruimte voor verscheidenheid, door onder meer onder-linge verdraagzaamheid en door variëteit van woon-

buurten en –vormen. Er is volop gelegenheid tot ont-moeting tussen mensen, met name in de openbareruimte. Er zijn allerhande mogelijkheden tot individueleontplooiing, door onderwijs, betaald en vrijwilligers-werk, ondernemerschap, kunst, amateur- èn topsport.

In een geslaagde multiculturele Wéreldstad aan Zeedoet iedereen mee (werk, taal, onderwijs) en is hetonderscheid tussen allochtoon en autochtoon niet meerrelevant.In de stadsgesprekken werd steevast grote betekenisgehecht aan de multiculturele samenleving als succesfac-tor voor de Wéreldstad aan Zee.

Een internationale stadDen Haag geniet wereldfaam: Den Haag komt metregelmaat in het wereldnieuws dankzij de belangrijkeinternationale organisaties van recht en vrede in destad: het Internationaal Strafhof, het InternationaalGerechtshof, het Joegoslavië Tribunaal enzovoorts.Rondom de rechts- en bestuursorganen is inmiddelseen indrukwekkend cluster van non-gouvernementeleorganisaties (NGO’s) en kennisinstellingen ontstaan.Ook internationale bedrijven voelen zich thuis in ditmilieu. De positie van Den Haag op het gebied vaninternationaal recht en bestuur is uniek in de wereld:als ‘World Legal Capital’ is Den Haag een internatio-naal visitekaartje van Nederland. Dat is iets om trotsop te zijn. De Wéreldstad aan Zee biedt ruimte aantoekomstige uitbreiding, verplaatsing en vestiging vaninternationale organisaties en benut groeikansen vanhet kenniscluster. Den Haag wil uitgroeien tot eeninternationaal toonaangevend (post)academisch oplei-

De ambitie van Den Haag is samen te vatten als: Den Haag, Wéreldstad

aan Zee. Welke kansen bieden de kenmerken van Den Haag en trends die

op ons afkomen? Wat is de uitdaging voor 2020?

De ambitie en de uitdaging

“Trots moet je mobiliseren,

anders is Den Haag in 2020

geen Wéreldstad aan Zee.”

(Profdebat, 15 april 2005)


dings-, trainings- en onderzoekscentrum op het vlakvan recht en bestuur. Om aantrekkelijk te zijn voor deinternationale wereld, is een hoge kwaliteit van voor-zieningen nodig: congresruimte, onderwijs, openbareruimte, cultuur, winkels, horeca en natuurlijk bereik-baarheid.

Een stad aan zeeVele grote Europese steden liggen aan zee, maar wei-nige hebben badplaatsen, kilometerslange stranden enuitgestrekte duinen. Den Haag wel. Een Wéreldstadaan Zee maakt gebruik van die ligging aan zee, trektde zee als het ware de stad in. De aanpak van dezwakke schakels in de kustverdediging is de eerstenoodzakelijke stap. Die stap is urgent en heeft priori-teit. Dan volgt het vormgeven van een kust die past bijeen Wéreldstad aan Zee. De grote verscheidenheidvan de Haagse kust (de badplaatsen Scheveningen-Baden Kijkduin, Scheveningen-Haven en de duinen) is dégrote troefkaart als woon- en recreatiegebied. Uit dediscussie met de bevolking is duidelijk geworden datde zee en de duinen voor de Hagenaar van grote bete-kenis zijn. Nieuwe ontwikkelingen aan de kust, alsvoorzieningen of appartementen met zicht op zee, zul-len zeer zorgvuldig ingepast moeten worden.

De Haagse kust is onderdeel van de Zuid-Hollandsekust. Den Haag doet actief mee aan de studies voor delangetermijnontwikkeling van de gehele Zuid-

Hollandse kust. Op basis van de bevindingen zal hetgemeentebestuur een standpunt bepalen.

Een monumentale residentieDen Haag heeft een geschiedenis van meer dan 750jaar. Als zetel van het landsbestuur, het staatshoofden het corps diplomatique is de stad uitgegroeid toteen monumentale residentie. De historische bin-nenstad met onder meer het Binnenhof, het LangeVoorhout en hofjes spreekt tot de verbeelding vanvelen. Het is een stad met een cultuurhistorisch erf-goed om trots op te zijn: er zijn talrijke monumen-ten en 30% van de stad is beschermd stadsgezicht.Voorbeelden zijn: de binnenstad, de Archipelbuurt,het Statenkwartier, Benoordenhout, Marlot/Reigers-bergen, het Van Stolkpark, de Scheveningse Bosjesen het Haagse Bos. Die gebieden zijn zéér waarde-vol en zullen door goed beheer hun kwaliteit hou-den. Beschermd wil niet zeggen bevroren. Het wilzeggen dat in de ruimtelijke veranderingsprocessenin de stad bestaande cultuurhistorische waarden eenvolwaardige rol spelen. Het wil ook zeggen dat debetreffende gebieden blijvend een betekenis hebbenvoor de identiteit en het karakter van de stad.

2.2. Den Haag in de ZuidvleugelIn de ambitie van Wéreldstad aan Zee worden staden regio in één adem genoemd. Dat is geen toeval.Een Wéreldstad aan Zee staat voor een sterke stadin een sterke regio. De stad en regio kunnen nietzonder elkaar. De structuurvisie schetst daarom eenregionaal toekomstbeeld, dat inzoomt op de stadDen Haag.

'De regio' is een veelomvattend begrip. Er zijn meer-dere schaalniveaus waarop je kunt spreken van eenregio. Al die schaalniveaus zijn belangrijk voor Den Haag.

“Bouw mooie dingen, want dat geeft

vreugde en rust aan de mensen.”

(Stadsgesprek, 20 april 2005)


Schakelen tussen schalenDen Haag heeft veel gezichten. In de stadwonen bijna een half miljoen inwoners. Destad is ook regeringszetel, internationale stadvan recht en vrede en centrumstad van hetstadsgewest Haaglanden. Alle aspecten vanDen Haag spelen op een ander schaalniveau,vragen een eigen benadering, hebben eigensterke en zwakke punten.

In de Wéreldstad aan Zee komen alle schaalni-veaus bijeen in één toekomstbeeld: een sterkestad in een sterke regio. In dat toekomstbeeldzijn de verschillende ambities van Den Haagverwerkt.

Op het wereldpodium behoort Den Haag toteen groep steden met belangrijke internatio-nale instellingen: Brussel, New York, Genève,Wenen en Straatsburg zijn de meest bekende.Den Haag wil zijn positie in die groep verster-ken. Daarvoor is een concurrerend vestigings-milieu voor internationale instellingen nodig,goede internationale bereikbaarheid, attrac-tieve woonmilieus en een zeer hoog voorzie-ningenniveau. Als ‘Legal Capital’ completeertDen Haag het internationale profiel van deRandstad Holland.

De Zuidvleugel van de Randstad bestaat uit destedelijke regio’s Rotterdam, Den Haag, Leidenen Dordrecht. Deze groeien geleidelijk uit totéén stedelijke regio, één stedelijk netwerk.Samen met de Noordvleugel (Amsterdam-Almere-Utrecht) vormt de Zuidvleugel deRandstad. Beide vleugels kunnen sámen con-curreren als één Europese metropool: de‘Deltametropool’. In de Deltametropoolonderscheidt Den Haag zich als regeringsstaden stad aan zee.

Den Haag is ook de centrumgemeente van hetstadsgewest Haaglanden, een stedelijk gebiedmet een grote variëteit, maar ook een hogedruk op de ruimte. Naast het stedelijk gebiedis de glastuinbouwsector beeldbepalend inHaaglanden. Den Haag huisvest als centrumstadregionale voorzieningen, biedt werkgelegenheiden een bloeiend cultureel klimaat.

Ambities op de (inter)nationale schaal: Den Haag als

Legal Capital en bestuurscentrum van de Randstad

Ambities op de regionale schaal: Den Haag als onderdeel

van de Zuidvleugel en als stad aan zee

Ambities op de lokale schaal: relatie stad en zee, uitbouw

internationaal cluster, ruimte voor wonen, werken, recreëren,

sociaal-economische liftfunctie, multiculturele stad


De Zuidvleugel wordt onze regioDe Zuidvleugel van de Randstad wordt voor Den Haagde regio. De Zuidvleugel is namelijk voor steeds meermensen het gebied waarin zij zich dagelijks bewegen omte wonen, te werken, te recreëren, te winkelen et cetera.Bovendien deelt Den Haag twee opgaven met de restvan de Zuidvleugel. De eerste is dat de leefomgevingeen flinke kwaliteitsverbetering moet krijgen. De drukop het milieu en de ruimte is erg hoog. We moetenoppassen dat de schaarse open ruimte niet wordt opge-geten door ongebreidelde verstedelijking. Niet alleen deHagenaars vinden het groen in en rondom de stad zeerbelangrijk, ook inwoners van andere gemeenten vindendat. Die oproep moeten we sámen in de Zuidvleugeloppakken. Dat geldt óók voor de economische ontwik-keling. De Zuidvleugel is gezegend met een aantal inter-nationaal toonaangevende branches: de logistieke werk-gelegenheid van de Rotterdamse haven (’mainport’), deglastuinbouw in het Westland (‘greenport’), het techno-logisch vernuft in Delft, de biosciences in Leiden ennatuurlijk het cluster van internationaal recht en bestuurin de regeringsstad Den Haag. Elk afzonderlijk zijn ditbriljantjes, maar we halen nog te weinig meerwaarde uit

de optelsom. ‘Economische synergie’ in vaktaal. Diekans moet in een zeer concurrerende wereldeconomie,waarin China en India als nieuwe reuzen opkomen enNoord-Amerika en Japan dat al zijn, gegrepen worden.De toekomst van de Zuidvleugel ligt in een kennisinten-sieve diensteneconomie. De maakindustrie zal nietgeheel verdwijnen, maar zal hooguit aanvullend kunnenzijn op het werk in de dienstensector.

2.3 De uitdaging

Welzijn en welvaart veiligstellenDe Wéreldstad aan Zee is een uitdaging voor desamenleving. We moeten er met elkaar voor zorgendat we het welzijn en de welvaart op peil houden, nuen in de toekomst. Ons welzijn en onze welvaart ligtbesloten in vier condities:1. Bestaanszekerheid: voldoende werkgelegenheid en

mogelijkheden tot ontplooiing in verschillendeopzichten.

2. Binding: betrokkenheid bij de eigen buurt en stad,vertrouwen in andere burgers en de overheid, vrij-willige inzet voor de gemeenschap, ruimte enrespect voor verschillen in combinatie met gedeeldewaarden en normen.

3. Veiligheid en leefbaarheid, als randvoorwaarden omje thuis te voelen in de stad en er onder gezonde enveilige omstandigheden te kunnen leven.

4. Solidariteit: bevordering van zelfredzaamheid enhulp aan hen die steun behoeven (zoals werklozen,ouderen, daklozen, psychiatrische patiënten, gehan-dicapten).

Samengevat: de uitdaging is binden, boeien en voor-uitkomen. Binding hebben met elkaar. Geboeid zijndoor een stad waar het prettig leven is. En als bewonerin die stad vooruit zien te komen.

“De mens moet centraal staan in

Den Haag. Veel groepen in de stad

verkeren in een achterstandssituatie

en het is onze plicht hen mee op

sleeptouw te nemen.”



Mensen hebben ‘bewegingsruimte’ nodig om dezecondities voor welzijn en welvaart te kunnen vervul-len. Ruimte om te wonen. Ruimte voor bedrijven dienieuwe banen creëren. Ruimte om je te ontplooien, ineen schoollokaal, een atelier, een eigen bedrijfje of eensporthal. Ruimte om afstand te kunnen bewaren totbronnen van milieuhinder. Ruimte voor de opvangvan hulpbehoevenden. En vooral ruimte om elkaar teontmoeten. Want ontmoeting is dé basis voor samen-leven in een stad. In de stadsgesprekken bleek dat ditheel veel Hagenaars bezighoudt; segregatie hoort nietthuis in de Wéreldstad aan Zee.

Investeren in leefkwaliteitDoor te zorgen dat de leefruimte een hoge kwaliteitheeft en voldoet aan de wensen en behoeften vanmensen, komt de samenleving als het ware in bewe-ging. Zorgen dat wonen, werken en recreëren vanhoge kwaliteit zijn. Zorgen dat de stad en regio goedbereikbaar zijn. Zorgen dat het milieu minimaal wordtbelast. Zorgen dat je veilig kunt wonen, werken,recreëren en je verplaatsen. Zorgen dat er ruimte isvoor ontspanning, sport en spel, met name ook voorde breedtesport. En bovenal zorgen dat Den Haag zijnkenmerkende groene karakter behoudt, door ruim teinvesteren in het groen en de openbare ruimte. Hetgroene karakter is immers een grote kwaliteit die wemoeten koesteren. Zo ontstaat het leefklimaat datnodig is om óók in de toekomst een aangename, sterkestad te zijn. Een goed leefklimaat schept condities ombevolkings- en economische groei te laten plaatsvin-den. Dat gebeurt immers niet vanzelf. Groei van vol-doende omvang en in de juiste kwaliteit schept condi-ties om het welzijn en de welvaart van ons allen oppeil te houden.

De geschiedenis van Den Haag laat zien hoe dezemechanismen werken. Vijftien jaar geleden is in Den

Haag een omslag tot stand gebracht. Na een periodevan hoge werkloosheid, weinig investeringen, finan-ciële nood van de gemeente, achterstallig onderhoud,vertrek van gezinnen en koopkrachtige huishoudensen een ongunstig imago, kwam de stad weer in de lift.Er is toen gericht geïnvesteerd in de kwaliteit van destad: op verschillende plekken zijn nieuwe ontwikke-lingen in gang gezet. Dat heeft een ommekeerteweeggebracht.

Den Haag Nieuw Centrum - de omslag in de jaren ‘90Den Haag Nieuw Centrum is het meest spre-kende voorbeeld van een omslag in de stede-lijke ontwikkeling: het gemeentebestuur namop een goed moment (een aantrekkende eco-nomie en herwaardering van steden inNederland) het besluit om door de bouw vaneen nieuw stadhuis een ingrijpende vernieu-wing van het centrum op gang te brengen. Demarkt pikte dit initiatief op: de ontwikkelingvan Den Haag Nieuw Centrum kwam uit destartblokken. De stad dankt er haar indruk-wekkende skyline aan. De omslag laat zienhoe investeringen, het leef- en vestigingskli-maat, imago, durf en visie op elkaar inwerken.Waren deze factoren in de jaren ‘80 nog ineen negatieve spiraal met elkaar verwikkeld,in de laatste vijftien jaar hebben ze samen eenpositieve wending gemaakt. Het heeft de stadin beweging gebracht.

Investeren in kwaliteit is een permanente zorg, wantbehoeften en wensen van bewoners en bedrijven in destad veranderen doorlopend. Zéker in een Wéreldstadaan Zee!


Ruimte voor de Hagenaars van morgenDat zie je onder meer bij het wonen. Er is enerzijdseen grote vraag naar betaalbare woningen voor star-ters op de woningmarkt. Anderzijds bestaat er vraagnaar ruime woningen, naar bouwen-op-maat (vol-gens individuele wensen), naar een kwalitatief hoog-waardige woonomgeving. De stad moet een bredegroep mensen aanspreken en ruimte bieden: mensenmet een smalle beurs èn met een midden- of hooginkomen. Een evenwichtig samengestelde bevolkingis belangrijk om een sociaal-economisch sterke stadte zijn. Momenteel wonen verhoudingsgewijs weinigmensen met een midden- of hoog inkomen in destad. Het woningaanbod voor deze groep is tegering, terwijl er wél heel veel banen voor hen zijnin de stad. Die mensen pendelen elke dag in grotengetale per auto, trein of bus naar de stad. Doordatde doorstroming op de lokale woningmarkt nietgoed is, komen óók mensen met een laag inkomenin de knel.

Ruimte om te wonenAan die situatie wil het Haagse gemeentebestuur eeneinde maken. Dat betekent dat extra woningengebouwd moeten worden. Door extra woningen tebouwen, kunnen volgende generaties Hagenaars hiereen woonplek vinden. Ook kunnen mensen die hierwel al werken maar geen woning kunnen vinden, hierkomen wonen. Dat is nodig om een goed voorzienin-genniveau in stand te houden: een breed aanbod van

onder meer winkels, cultuur, horeca, sport, scholen enzorg. Die voorzieningen hebben een bepaalde ‘massa’nodig: mensen die gebruik maken van die voorzienin-gen. Als het inwonertal zou teruglopen, zal onherroe-pelijk het voorzieningenaanbod onder druk komen testaan. Ook zal de gemeente dan minder geld hebbenom het groen, de openbare ruimte en de wegen in destad te onderhouden. Wie terugdenkt aan de jarentachtig, kent de negatieve gevolgen: achterstalligonderhoud en verschraling van voorzieningen. Dat wilniemand terug.

Daarom is het noodzakelijk om de komende vijftienjaar ruimte te bieden aan een verdere bevolkingsont-wikkeling. Voor 2020 wordt uitgegaan van een door-groei naar 515.000 inwoners. Den Haag telt nu470.000 inwoners. Deze toename met 45.000 inwo-ners stelt ons in staat om het voorzieningenniveau oppeil te houden. Een flink deel van de toename is overi-gens de autonome bevolkingsgroei: de bevolkinggroeit autonoom door naar ongeveer 504.000 inwo-ners. Om nieuwe groepen aan te kunnen trekken,wordt ingezet op extra woonruimte voor 10.000inwoners. Dat is in vergelijking met de autonomeontwikkeling een relatief bescheiden extra groei.

De toename van de bevolking (van 470.000 naar515.000) en afname van de gemiddelde huishoudens-grootte (van 2,04 naar 1,9) leiden samen tot eenbehoefte aan 41.000 extra woningen. Een deel van die

“Dat kennismaken met elkaar, dat moeten we behouden.

Dat komt bij mij in het gebouw niet meer voor.”



woningen zit al in de pijplijn: in de VinexwijkenYpenburg, Leidschenveen en Wateringse Veld en in deWestlandse Zoom worden de komende jaren nog8.500 woningen gebouwd. Anderzijds verdwijnen er inherstructureringsgebieden als Den Haag Zuidwest enTransvaal door herstructurering circa 5.000 woningen.In totaal is in de stad nog voor 37.500 woningen(41.000 – 8.500 + 5.000 = 37.500) ruimte nodig. Eengroot deel van die woningen zullen appartementenmoeten zijn. Immers, er zullen meer één- en tweeper-soonshuishoudens komen: ouderen, starters en ookexpats zoeken stedelijke woonmilieus.

Ruimte om te werkenUiteraard zal de werkgelegenheidsontwikkeling ten-minste gelijke tred moeten houden met de bevolkings-ontwikkeling. Om de bestaande werkloosheid te verla-gen is méér dan evenredige groei nodig. Den Haagstreeft daarom naar een werkgelegenheid van 260.000arbeidsplaatsen in 2020 (arbeidsplaatsen van tenminste12 uur per week). Momenteel heeft Den Haag218.000 arbeidsplaatsen. Dit betekent dat Den Haagzijn positie als regionale centrumfunctie voor werkge-legenheid versterkt. Nu al wonen vier van de tienwerknemers buiten de stad (100.000 arbeidsplaatsen).Dit neemt nog steeds toe. Met de bevolkingsdoelstel-ling wordt beoogd deze mensen aan Den Haag te bin-den en de fileproblemen van woon-werkverkeer teverminderen. Van de bevolkingstoename kan geprofi-teerd worden, omdat het extra draagvlak oplevert voorzowel ondernemingen als winkels. Het behouden enversterken van de koopkracht is voor de economie vaneen stad immers essentieel.

Groei gericht op hoger opgeleiden (‘smart growth’)ondersteunt het draagvlak voor typen werkgelegen-heid waar Den Haag op dit moment al sterk in is. Opbasis van de algemene economische en maatschappe-

lijke ontwikkelingen worden voor Den Haag groeipo-tenties gezien in de zakelijke diensten, research endevelopment, (inter)nationaal bestuur, zorg en onder-wijs. Deze potenties zullen worden benut. De kansen-zones en de knooppunten in het infrastructuurnetwerkbieden ruimte om de groei van bedrijven en instellin-gen in Den Haag te accommoderen waar getalen-teerde mensen willen werken. Deze gebieden makentoplocatieontwikkelingen mogelijk en maken wellichtde skyline van Den Haag nóg indrukwekkender.

De werkgelegenheidsgroei is hard nodig om de hogewerkloosheid onder laagopgeleiden flink te laten afne-men. Anders gaat de economische motor van DenHaag vertragen. Geen werk hebben bemoeilijktsociale integratie van achterstandsgroepen en vermin-dert hun welzijn. De hoge kosten van werkloosheidverhinderen investeringen in voorzieningen die hetwelzijn verhogen.

De uitdaging aan onszélfWéreldstad aan Zee is een uitdaging aan onszelf.Bewoners, ondernemers, werknemers, dát zijn dege-nen die de stad maken. De overheid kan dat bevorde-ren en ondersteunen. Dat zal de gemeente Den Haagdan ook actief doen. Vanwege het regionale karakterwordt ook de samenwerking met de regionale over-heidspartners en de rijksoverheid daadkrachtigvoortgezet.

Deze nieuwe vorm van structurele samenwerking tus-sen overheid en samenleving, ook wel ‘governance’genoemd, vraagt een intensievere en andersoortigeinzet van de gemeente dan tot op heden. De gemeenteDen Haag zal ná de vaststelling van de structuurvisiede daarvoor noodzakelijke veranderingen vormgeven.Ook dát hoort bij een Wéreldstad aan Zee.


3

3.1 Het toekomstbeeldEen toekomstvisie die wil inspireren, heeft een verlei-delijk toekomstbeeld in petto. Een beeld van een stadwaar mensen graag willen wonen en waaraan ze ookgraag willen meewerken. Het toekomstbeeld in dezeparagraaf is mede gebaseerd op tal van wensen en ideeën die vanuit de stad en de regio kenbaargemaakt zijn.

De Wéreldstad aan Zee is een feitDen Haag is nog steeds een groene stad waar het goedwonen is. De duinen, parken, landgoederen en bescherm-de stadsgezichten worden nog steeds gekoesterd. DenHaag is dé woonstad van de Randstad geworden. Maardan “aan zee”, niet meer verscholen “achter de dui-nen”. Den Haag is uitgegroeid tot een wéreldstad.Een stad met een multiculturele samenleving: de helftvan de bevolking heeft een niet-Nederlandse achter-grond. Mensen zijn onderling verschillend (etniciteit,leefstijl, leeftijd, inkomen, opleiding, interesses) maardat uit zich niet langer in tweedeling.

In de samenleving doet iedereen mee (werk, onderwijs,taal, betrokkenheid bij de eigen buurt en stad), onge-acht of iemand op het zand of het veen woont. De ver-scheidenheid maakt de stad boeiend en levendig en deplek bij uitstek waar nieuwe ideeën en initiatieven ont-staan. De Hagenaars hebben èn benutten de ruimte dieer is om zichzelf te ontplooien. Dat vertaalt zich ondermeer in toename van de werkgelegenheid en hetgemiddelde opleidingsniveau. Wat al die 515.000 men-sen ondanks hun grote verschillen bindt, is dat ze zichallen Hagenaar voelen. Een goed ingerichte openbareruimte, een ruim voorzieningenniveau, multifunctio-nele gebouwen in de eigen buurt, deelname aan breed-

tesport, 'brede' buurtscholen en evenementen biedengelegenheid om elkaar te ontmoeten en de onderlingeverdraagzaamheid op peil te houden.

De stad biedt voor elk wat wils: voor jong en oud, degeboren en getogen Hagenaar en de nieuwkomer, deavonturier en de rustzoeker, de bewoner en de bezoe-ker. Geboren en getogen Hagenaars wonen nog steedsmet plezier in Den Haag. Starters op de woningmarktkomen weer aan bod. Maar ook mensen die hier wer-ken en voorheen geen woning konden vinden, wonennu in de stad. De expats uit ander landen, die hier tij-delijk wonen, blijven gecharmeerd van Den Haag alsstad om te leven. Het internationale karakter van destad is alom tegenwoordig: er wonen expats uit degehele wereld in de Haagse regio en Engels is onzetweede taal geworden.

Een sterke stad in een sterke ZuidvleugelDen Haag is een sterke stad geworden. Er zijn nieuwebewoners aangetrokken, er is dynamiek in de stad, deHagenaars benutten mogelijkheden tot ontplooiing encreëren deze ook steeds meer zélf. De economie is eenmoderne kennisintensieve diensteneconomie gewor-den. Door het toegenomen opleidingsniveau is er voorméér mensen passend werk. De regio heeft ook nogvoldoende werk voor mensen met een lage opleiding,mede dankzij de spin-off van werkgelegenheid voorhoogopgeleiden: banen in de persoonlijke dienstverle-ning.

De Zuidvleugel is erin geslaagd om de internationaaltoonaangevende onderdelen van haar kenniseconomietot bloei te laten komen. De synergie is door samen-werking in de kennisalliantie Zuidvleugel goed van de

Hoe ziet de Wéreldstad aan Zee er in 2020 uit? Hoe functioneert Den Haag

in de regio? Waar is ruimte gevonden om te wonen en te werken? Wat valt

er te beleven in de stad? Welke veranderingen in de ruimtelijke structuur

zijn daarvoor nodig? De toekomstvisie voor 2020 geeft hier antwoord op.

De visie voor 2020

“Zorg dat de verschillende bevolkingsgroepen niet uit elkaar groeien.

Daar kun je met woningbouw en infrastructuur gedeeltelijk voor zorgen,

door gespreid te bouwen.” (Stadsgesprek, 20 april 2005)


grond gekomen. In de steden zijn de onderwijs- enonderzoeksinstituten uitgebouwd en zijn op centraalgelegen plekken studenten en startende ondernemin-gen te vinden. Binnen dat geheel is Den Haag uitge-groeid tot een internationaal beslis- en kenniscentrum.Zakelijke diensten en ICT spelen daarin een belang-rijke rol. De overheid, de internationale organisaties,de zakelijke diensten en de ICT vormen samen éénkrachtig geheel. De internationale betekenis van deHaagse regio voor de Randstad en Nederland is zógroot geworden dat Den Haag de derde mainport vanNederland is.

Het Westland blijft hét internationale kennis- en pro-ductiecentrum van de glastuinbouw. De greenportWestland heeft internationaal een nummer 1-positiein technologische en logistieke kennis. Zoetermeerheeft zijn positie als ICT-stad weten te versterken, ter-wijl in Leiden de biosciences en in Delft de technolo-gische clusters tot bloei zijn gekomen. Rotterdam ishét Europees logistiek knooppunt voor transport overhet water.

Dit zijn de krachtpatsers van de kenniseconomie. Weverdienen ons geld anno 2020 vooral met productenen diensten waar ontwikkeling en toepassing van ken-nis aan te pas komen. Hiernaast is de vrijetijdsecono-mie een belangrijke bron van inkomsten en werkgele-genheid. De kust en de Haagse binnenstad zijn nogaltijd grote publiekstrekkers. Scheveningen als eenlevendige ‘vierseizoenenbadplaats’ en Kijkduin als rus-tig ‘beach resort’.

Het midden- en kleinbedrijf (MKB) is de onmisbarebasis voor de economie. Bedrijfjes die een verzorgendefunctie in de stad hebben, zitten her en der verspreidover de stad. Soms op afzonderlijke bedrijventerrei-nen, soms ook gemengd in woonwijken als ze geen

hinder veroorzaken. Bedrijven die héél veel ruimtevragen en/of hinder geven en geen stadsverzorgendefunctie hebben, zijn verplaatst naar plekken buiten destad. Deze bedrijventerreinen in de stad zijn getrans-formeerd naar gebieden met woningen, werkgelegen-heid in de dienstensector en voorzieningen.Voorbeelden zijn de Binckhorst en Laakhavens-West.Elders in de regio zijn nieuwe bedrijventerreinen ont-wikkeld: in Rijswijk-Zuid (Sion en ’t Haantje, gelegenaan de A4), in het Westland en in de Zuidplaspolder.De Zuidplaspolder biedt ook ruimte voor de hervesti-ging van glastuinbouw uit de Haagse regio.

Nieuwe woonmilieus als visitekaartjeOndanks de bevolkingsgroei wonen we niet op eenkluitje: door slim ruimtegebruik is ruimte toegevoegdom te wonen en werken. Gelijktijdig is stevig geïnves-teerd in de kwaliteit van het groen, de openbare ruimte,ruimte om te sporten en de bereikbaarheid.

Het wonen in de Zuidvleugel is veel aantrekkelijkergeworden. Daardoor is de regio economisch sterkergeworden: talentvolle mensen zijn met succes behou-den en aangetrokken. Er is een breed palet aan woon-milieus. Wonen aan het water en met bijzonder uit-zicht, zijn dé kenmerken van wonen in de Zuidvleugel.In Den Haag zijn aantrekkelijke appartementen ge-

“Ik woon op vijf minuten van het

Centraal Station maar mijn kind

kan gewoon buiten spelen.”



bouwd aan zee, in het centrum, aan de Vliet en aan derand van grote groengebieden, zoals parken. Die vin-den gretig aftrek. De appartementen in Scheveningen,veelal in woontorens met zicht op zee, trekken mensenaan die van levendigheid houden. In Kijkduin zijn opeen kleine schaal woonhotels en appartementencom-plexen met individuele zorg gebouwd; zij zijn vooralgeliefd bij ouderen die de zee en rust zoeken. DeBinckhorst en de Laakhavens zijn bij het centrumgetrokken en omgetoverd in een gemengd stedelijkgebied. Er zijn vooral starters en creatieve beroepsgroe-pen aangetrokken. De Stationsbuurt en Rivierenbuurtzijn ontdekt als het ‘Quartier Latin’ van Den Haag, metveel eettentjes, kroegen, ateliers, informele cultuur-werkplaatsen en spannende winkeltjes.Niet overal is het hoogstedelijk en druk. Den Haagheeft de kenmerkende kwaliteiten behouden: histori-sche hofjes, kleinschalige vooroorlogse buurten, sta-tige stadsdelen. Voor minder stadse mensen is er eenrijk aanbod aan woonmilieus in de regio. In de omlig-gende kernen zijn er eengezinswoningen met een tuin.Voor suburbaan wonen is rondom Den Haag ruimtegemaakt, goed ingepast in en verbonden met het fraaielandschap.

Een bereikbare regioDen Haag ligt middenin de wereld doordat de staduitstekend met de buitenwereld is verbonden. Met dehogesnelheidstrein of per vliegtuig zijn andereEuropese steden snel te bereiken. De bereikbaarheidèn leefbaarheid zijn verbeterd door te investeren infietsverbindingen, openbaar vervoer en het wegennet.Randstadrail rijdt en de Haagse ringweg, hetTrekvliettracé en de A4 zijn voltooid.

Het openbaar vervoer heeft een oppepper gehad. MetRandstadrail kun je rechtstreeks van Rotterdam naarScheveningen-Haven, van Zoetermeer naar Kijkduinen van Delft naar Scheveningen-Bad. In aanvulling opRandstadrail heeft de Zuidvleugel een soort metronetgekregen: Stedenbaan. Stedenbaan brengt je snel,comfortabel zeer frequent van de ene plek naar deandere. In meestal niet meer dan 45 minuten ben jevan deur tot deur.En zoals het een Hollandse stad betaamt: de Hagenaaren zijn fiets zijn onafscheidelijk. Het fietsnetwerk inDen Haag is aanzienlijk verbeterd. Bewegwijzering isbij wijze van spreken niet meer nodig.

Een leefbare regioHet aantal inwoners en arbeidsplaatsen is in omvanggegroeid, maar op een wijze die de leefbaarheid juistten goede is gekomen. De fraaie parken, duinen enlandgoederen zijn onaangetast gebleven. Het zijn delongen van de stad. Ze waarborgen een hoge leefkwa-liteit en geven de stedeling de mogelijkheid om opkorte afstand van zijn woning of werkplek te ontsnap-pen aan de stadse drukte. Het Zuiderpark,Westbroekpark en Haagse Bos zijn echte stadsparkengeworden: veel Hagenaars komen hier recreëren. HetHaagse Bos dringt door tot op de stoep van hetCentraal Station. De inrichting van de gebieden isaangepast op hun vergrote recreatief gebruik.

“Ik wil graag in het centrum wonen

als de nieuwe woontorens maar

hoog genoeg zijn.

Dan kan ik vanuit mijn woning

al het groen zien liggen.”



De Zuidvleugel kenmerkt zich door een aangenamevariëteit aan groen en landschappen. Het vlakke veen-weidegebied van Midden-Delfland, het waterrijke Landvan Wijk en Wouden en het geaccidenteerde terrein vande oude en nieuwe duinen en de binnenduinrand zijnvergroeid tot één recreatielandschap. De gebieden zijnonderling verbonden door fiets-, wandel- en vaarroutes.De milieubelasting is verminderd door veranderingen inhet verkeer: beter openbaar vervoer, bundeling van hetautoverkeer op een beperkt aantal hoofdwegen, parkerenin gebouwde voorzieningen, voorzieningen voor fietsersen natuurlijk ook technologische verbeteringen (gas- enwaterstofaandrijving, verdwijnen van dieselbussen). DenHaag is hard op weg om een CO2-neutrale stad te worden.

Al het nodige is gedaan om in de regio droge voeten tehouden: de zwakke plekken in de kustverdediging zijngerepareerd en er is ruimte gereserveerd voor deafvoer en berging van regenwater in bebouwd gebied.

Een wérelds voorzieningenniveauHet aanbod van voorzieningen in de stad is dankzij debevolkingsontwikkeling op peil gebleven en zelfs ver-beterd. Dat geldt allereerst voor basisvoorzieningen: er

is een ruime keuze in scholen, clubs en verenigingen,cultuur, zorgvoorzieningen. Ook voor huis- en tandart-sen, waaraan in 2005 nog een nijpend tekort was, is eenpraktijk in de stad weer aantrekkelijk geworden.

Voor jongeren is Den Haag een uitdagende stad: in deStationsbuurt en de omgeving van de HaagseHogeschool concentreren zich voorzieningen voorjongeren. Hier vind je ook betaalbare woonruimte.Scheveningen is een toplocatie voor alle vormen vansurfen en zeilen: het mekka voor stranden zeesport.Aan zee, vooral in de omgeving van de pier, is het uit-gaansleven toegesneden op de jeugd.Den Haag kent een uitgebreid aanbod van middelbaaren hoger beroepsonderwijs en (post-)academischonderwijs. Het initieel onderwijs is kwalitatief top.Den Haag trekt jaarlijks duizenden studenten meerdan in 2005, waarvan een toenemend deel na afrondingvan de studie in Den Haag blijft werken en wonen.Den Haag is een echte studentenstad geworden.

Het cultuuraanbod is breed. Op het gebied van dans,muziek en beeldende kunst heeft de stad ‘haute cul-ture’ van internationale betekenis. In Den Haag

“Soms moet je dingen gewoon durven laten staan. Niet alles vraagt om

gesloopt en heringericht te worden. Zorg dat je kennis hebt waar

wat ontstaat en koester, als het even kan, die plekken. Geef de onderkant

van de culturele wereld de ruimte om te groeien. Rond de haven, de

Binckhorst, het maakt niet uit waar.”

(Debat met vertegenwoordigers cultuursector, 17 juni 2005)


Nieuw Centrum, rond het Spuiplein, is een toonaan-gevend cultuurcluster ontstaan. Het cultuuraanbodvoor de internationale gemeenschap is verruimd. Hetsuccesvolle jaar 2018, waarin Den Haag de EuropeseCulturele Hoofdstad was, heeft Den Haag nóg promi-nenter op de kaart van de cultuurminnendeEuropeaan gezet. Naast de haute culture vind je in destad een levendige underground scene en informeleactiviteiten. De creatieve stad is tot bloei gekomen.

Cultuur aan ZeeNiet alles laat zich in een structuurvisie vast-leggen. Op het terrein van cultuur ontstaandingen spontaan en vaak zonder regie. De stadbiedt volop ruimte aan die ontwikkelingen.Gerenommeerde kunst- en cultuurinstellingenbevinden zich op bijzondere locaties in onzestad. Goed bereikbaar en gelegen in een aan-trekkelijk gebied, waar ook voor en na het be-zoek aan de instelling voldoende te beleven is.

Het winkelaanbod in Den Haag is onderscheidend:met name voor kleding en luxe artikelen moet je tochecht in de chique binnenstad van de residentie zijn.Den Haag is dé topwinkelstad van Nederland, mededoordat internationale winkelformules zich hier heb-ben gevestigd.

Het multiculturele karakter van de stad is zichtbaar inwijken waar veel mensen met een niet-Nederlandse ach-tergrond wonen: de Schilderswijk, Transvaal, Zuidwest.Voor werelds winkelen en eten moet je dáár zijn. DeHaagse Markt is dé multiculturele markt van Nederland.

De kust is het meest geliefde uitstapje voor de regio.Scheveningen-Bad verwelkomt meer bezoekers dan ooit: in de zomer, maar ook daarbuiten door activitei-

ten in elk seizoen. De Zuid-Hollandse kustplaatsenzijn onderling verschillend en trekken een uiteenlo-pend publiek. Samen vormen ze dé toeristische trek-pleister van de Zuidvleugel.

Den Haag is een sportieve stad: de topsporthal en het50-meterzwembad worden volop gebruikt. De breed-tesport doet zijn naam eer aan: velen weten de wegnaar de sportclub te vinden. Mede dankzij het aan-stormend jong Haags talent staat ADO Den Haagweer hoog in de competitie van de eredivisie.

Niet alleen huisvest Den Haag belangrijke internatio-nale organisaties op het gebied van recht en bestuur.Ook de voorzieningen die daarbij horen, hebben eenplek in de stad. De stad heeft een universitair kennis- enonderwijscentrum voor internationaal recht en bestuuren er is een congresaccommodatie ‘VN-stijl’ gekomen.

“Den Haag mag best wat meer

durven. Meer uitstralen. We zijn

niet hip, sexy en modern genoeg.”

(Debat met vertegenwoordigers cultuursector, 17 juni 2005)

“Pas op voor het kannibaliseren van

de kust.”




W.M. Dudok, Structuurplan Groot 's-Gravenhage, 1948

H.P. Berlage, Plan tot uitbreiding van 's-Gravenhage, 1908

Vervolg op Berlage en DudokVoor de ruimtelijke ontwikkeling van Den Haagin de afgelopen honderd jaar zijn twee plannencruciaal geweest: het Plan tot uitbreiding van ’s-Gravenhage uit 1908 en het StructuurplanGroot ’s-Gravenhage uit 1948.

Het eerste plan is van Berlage. Ten noorden vande stad, in de duinen, had hij een grote interna-tionale wijk getekend. Deze wijk is weliswaarniet gebouwd, maar heeft de betekenis van DenHaag als internationale stad blijvend een plekgegeven in onze kijk op de stad. Een tweede ele-ment was dat stadsuitbreiding de structuur vande strandwallen in de regio volgde: mooienieuwe woonwijken op het zand van de strand-wallen, evenwijdig aan de kust.

Ook Dudok, de maker van het plan uit 1948,volgde de strandwallenstructuur. Hij voorzageen omvangrijke stadsuitbreiding, onder meer inDen Haag Zuidwest. Dudoks stadsuitbreiding isnu pas, bijna zestig jaar later, geheel voltooid.Hij maakte bovendien gebruik van de gridstruc-tuur van Den Haag. Dat grid verdeelt de stad alshet ware in vakken en verankert de stad in haaromgeving.

De structuurvisie van 2005 bouwt voort op hetgrid en het thema internationale stad. Ookagendeert de structuurvisie twee nieuwe onder-werpen die logisch voortvloeien uit de ontwik-keling van de afgelopen honderd jaar: de schaal-sprong naar de regio (de Zuidvleugel) èn hetuitbuiten van de ligging aan zee.


3.2 De ruimtelijke structuur in 2020

Dit toekomstbeeld, zoals geschetst in de vorige para-graaf, leidt tot veranderingen in het ruimtegebruik. Dieveranderingen vinden niet willekeurig plaats, maar vol-trekken zich binnen een ruimtelijke structuur die in ruim750 jaar stadsgeschiedenis is ontstaan. In de ruimtelijkestructuur van Den Haag zijn twee elementen bijzondersterk aanwezig. Dat is de structuur van de landschappe-lijke ondergrond met strandwallen en oude en nieuweduinenrijen parallel aan de kust èn de Haagse ‘grid-structuur’: de hoofdwegen in de stad vormen samen eenrasterpatroon. Strandwallen en grid zijn richtinggevendgeweest in de stedelijke ontwikkeling van de afgelopenhonderd jaar en zullen dat ook de komende decenniablijven. Den Haag bouwt dankbaar voort op het werkvan Berlage en Dudok, twee grote namen in de Haagsestadsontwikkeling van de afgelopen honderd jaar.

KansenzonesHet toekomstbeeld laat zien dat sommige gebieden inDen Haag van bijzondere betekenis zijn. Het zijngebieden die heel gunstig liggen in de regionale land-schapstructuur en het infrastructuurnetwerk van deZuidvleugel. En gebieden die als gevolg van externeomstandigheden ingrijpende veranderingen ondergaan,zoals in Scheveningen waar de zwakke plek in de kust-verdediging moet worden aangepakt. Daarnaast zijn ergebieden die een buitengewone bijdrage kunnen leve-ren aan de ambitie van Wéreldstad aan Zee. Het zijn de kansenzones voor de toekomst: gebiedenmet mogelijkheden voor aantrekkelijke plekken voorstedelijk wonen, werken en voorzieningen. In totaal zijner vijf van deze kansenzones in Den Haag: het centrum,de Lijn 11-zone, de Internationale kustzone, deVliet/A4-zone en de schakelzone Lozerlaan. Binnen elkekansenzone liggen er specifieke ontwikkelingsgebieden.

De ontwikkeling van Den Haag, binnen de kansenzo-nes maar ook daarbuiten, staat in het teken van de ont-wikkeling van de gehele Zuidvleugel. De Zuidvleugelgroeit immers uit tot één stedelijke regio, als onderdeelvan de Randstad als Europese metropool. In keuzesvan buitenlandse investeerders, van toeristen, vanwoningzoekenden doen de namen op de blauwe, wit-gerande plaatsnaambordjes er steeds minder toe.

Groen, bereikbaarheid en verscheidenheid alsaanjagersNieuwe ontwikkelingen in de kansenzones zullenniet vanzelf plaatsvinden. Daar zijn ‘aanjagers’ voornodig. De eerste is het groen. Groen is een cruciale

vestigingskwaliteit voor bewoners en bedrijven. Inde gesprekken met de stad en de regio is dit keer opkeer benadrukt. Door het bouwen in de stad zal debehoefte aan groengebieden in en rondom de stad,aan recreatief gebruik van grootschalige landschap-pen en buitensport alleen maar toenemen. In diebehoefte zal in lijn met het Groenbeleidsplan worden voorzien.

De tweede aanjager is de bereikbaarheid. Bewonersen bedrijven hechten veel belang aan een snellebereikbaarheid van de plekken die ze bezoeken om tewonen, te werken en te recreëren. Daardoor structu-reert verkeersinfrastructuur als het ware de ruimte-lijke ontwikkeling. Plekken die goed bereikbaar zijn,zijn in zwang.

Doordat het gebied waarin mensen zich dagelijksverplaatsen steeds groter wordt, is een schaalsprongnodig: een goed functionerend regionaal infrastruc-tuurnetwerk dat naadloos aansluit op de lokale,bovenregionale en (inter)nationale netwerken. Deinfrastructuur, en dan met name de knooppuntendaarin, wordt daarom benut voor stedelijke ontwik-kelingen. Zo willen veel mensen graag wonen nabijgoed openbaar vervoer en zijn daar ook veel kanto-ren te vinden.

De Wéreldstad aan Zee is niet alleen een groene enbereikbare stad. De verscheidenheid van woon- enwerkgebieden, groen- en verblijfsgebieden is de derdeaanjager. Wensen en behoeften van mensen lopensteeds meer uiteen, dus om als stad interessant te blij-ven als vestigingsplaats moet verscheidenheid wordengeboden. Nieuwe ontwikkelingen richten zichdaarom op versterking daarvan.

dragers van de ruimtelijke structuur: strandwallen en grid


De groenstructuurDe duinen, strandwallen en weidegebieden, evenwijdigaan de kust, zijn kenmerkend voor onze regio. Zowelecologisch als recreatief is deze groenstructuur van grootbelang. Ruimte voor water binnen de groenstructuurheeft prioriteit: aan zee voldoende bescherming biedentegen de stijgende zeespiegel, in de weidegebiedenruimte bieden aan piek- en seizoensberging. De kwali-teit van de groene hoofdstructuur is verbeterd door:• de stranden, duinen en duinparken te koesteren;• het groen aan de noorden zuidflank van Den Haag

(langs de Lozerlaan en de Landscheidingsweg) tetransformeren: groene recreatieve verbindingen tus-sen de zee en het Groene Hart, in combinatie metnieuwe ruimtelijke ontwikkelingen en waterberging;

• het sterk versnipperde groen aan de oostflank vanDen Haag (langs de A4) actief te ontwikkelen: eengroene recreatieve verbinding in combinatie metnieuwe ruimtelijke ontwikkelingen en waterberging;

• het groen binnen Den Haag (de parken en het net-werk van openbare ruimten met lanen en bomenrijen)in kwaliteit te versterken en onderling te verbinden;

Verleden - heden - toekomst: het beeld van 2050Investeringen in de ruimtelijke structuur zijn lange-termijninvesteringen: ze zetten bewegingen in gangop weg naar een gewenste situatie die minimaaléén generatie van ons verwijderd ligt. De structuur-visie beschrijft de stappen die daarvoor de komendevijftien jaar worden gezet. Voor de decennia daarnázullen we later nieuwe stappen moeten zetten.Zoals de structuurvisie Den Haag 2020 voorbouwtop de plannen van Berlage en Dudok, zullen latereplannen aanknopen aan de structuurvisie van van-daag. Een denkbaar beeld voor 2050 is als volgt.Het waterbeheer is op orde gebracht: zwakke scha-kels in de kust zijn gerepareerd en er is voldoendewaterberging. Kansen om de kustverdediging tecombineren met andere ruimtelijke ontwikkelingen,zijn voluit benut. Het landschap is van een hoge

kwaliteit. De grote groengebieden en de verbindende groene recreatieve schakels vormen een aaneengeslo-ten groen raamwerk. Dankzij snelle verkeersverbindingen tussen de steden en mainports onderling en metde rest van Europa is de Randstad intern en extern uitstekend bereikbaar. De Zuidvleugel functioneert alséén ‘netwerkstad’, waarin huidige railsystemen zijn aaneengesmeed tot één metrosysteem. De Zuidvleugelis een internationaal concurrerende kenniseconomie, waarin glastuinbouw, logistiek en technologie eninternationaal recht en bestuur toonaangevend zijn. Den Haag is wereldwijd bekend als de ‘World LegalCapital’. Een denkbaar nieuw item voor die periode is de sprong zuidwaarts naar de Zuid-Hollandse eilanden.

regionale groenstructuur stedelijke groenstructuur recreatief netwerk verbeteren groenstructuur: koesteren,

transformeren, actief ontwikkelen


• het water in Den Haag op te waarderen tot eenrecreatief netwerk en te verbinden met water buitende stad.

De infrastructuurHet infrastructuurnetwerk bestaat in feite uit diversenetwerken: elk vervoermiddel heeft een eigen net-werk (auto, bus, tram, trein, fiets, voetganger) endaarbinnen zijn er netwerken op verschillendeschaalniveaus (de stad, de regio, de Randstad,Nederland, Noordwest-Europa, de wereld). DenHaag zet in op het verbeteren van de bereikbaarheidop alle schaalniveaus, zodat de onderlinge uitwisse-ling optimaal is. De Haagse gridstructuur biedt uit-stekende mogelijkheden om nieuwe ontwikkelingenmogelijk te maken èn om het Haagse verkeersnet-werk aan te laten sluiten op het regionale en(inter)nationale netwerk. Dit geldt voor het autover-keer, het openbaar vervoer en het langzaam verkeer.

Het autoverkeerNa doortrekking van de A4 Midden-Delfland komt deHaagse regio goed te liggen aan de doorstroomrouteAntwerpen-Amsterdam (de A4). Het Trekvliettracézorgt voor een goede aansluiting van Den Haag op het(inter)nationale netwerk. Doortrekking van de Veiling-route en op termijn aanleg van de Oranjetunnel biedenontwikkelmogelijkheden aan de zuidzijde van deNieuwe Waterweg.Op regionaal niveau zet Den Haag in op het voltooienvan de ringweg. In de stad wordt de ring gecomple-teerd door de doorstroming van de noordwestelijketak te verbeteren. Daarnaast wordt ingezet op een rui-mere ringweg van Zoetermeer via Pijnacker naarDelft. Zo ontstaan ontwikkelingsmogelijkheden aande kust, in het centrum en aan de A4. Doorgaandautoverkeer kan worden gescheiden van lokaal ver-

keer. Dat is goed voor de bereikbaarheid van de regioen voor de bestrijding van de files.Op stedelijk niveau is een goede inpassing van dehoofdverkeerswegen aan de orde. Door aanleg vanongelijkvloerse kruisingen en ondertunnelingen,zowel op de Ring als de Centrumring, zal de leefkwa-liteit van de gebieden in de directe nabijheid van dehoofdwegen verbeteren.

Het openbaar vervoerAls Wéreldstad aan Zee moet Den Haag optimaal zijnaangesloten op internationale verbindingen: maximaleaansluiting op de Europese hogesnelheidstreinen enop de luchthavens Schiphol en Airport Rotterdamvoor respectievelijk intercontinentale en Europesebestemmingen.

Op regionaal niveau wordt ingezet op uitbreiding vanRandstadrail. De komende jaren worden al enkele lij-nen aangelegd. De inzet is om Rotterdam rechtstreekste verbinden met Scheveningen-Haven, Zoetermeermet Kijkduin en Delft met Scheveningen-Bad. Bij denadere uitwerking zal worden bekeken of deze driekoppelingen realiseerbaar zijn; ook andere koppe-lingen zijn denkbaar. Voor de lange termijn gaat DenHaag in gesprek met regiopartners over uitbreidingvan Randstadrail naar het Westland en Leiden. DenHaag sluit ook aan bij het project Stedenbaan, eenmogelijk toekomstig metro-achtig netwerk voor degehele Zuidvleugel.

Op stedelijk niveau blijft een goed tram- en busnetvan groot belang. Dat is onder meer in de stadsge-sprekken heel duidelijk naar voren gekomen. Aan destadsrand worden transferia gemaakt waar mensenkunnen overstappen van de auto op het openbaar ver-voer en omgekeerd.

verbeteren bereikbaarheid: aansluiten

op (inter)nationale netwerken

ontwikkelen van de ring ontwikkelen openbaar vervoer tussen

regio en kust

de kansenzones


Het langzaam verkeerVanuit de bevolking is er een roep om goede fietsver-bindingen. De gemeente wil dan ook een netwerk vancomfortabele, rechtstreekse, veilige en aantrekkelijke

routes tussen de stad en de regio èn binnen de stadrealiseren. Het huidige netwerk is verre van compleet.Routes zijn onderbroken, passeren onaantrekkelijkegebieden of bestaan zelfs helemaal niet. Met name inde routes naar de kust wordt geïnvesteerd. Het al ingang gezette beleid voor fietsroutes wordt met krachtvoortgezet.

Verscheidenheid van woon- en werkgebiedenHet toekomstbeeld beschrijft hoe belangrijk verschei-denheid is. Dat brengt ook specialisatie met zich mee.De stad Den Haag is, meer dan in het verleden, de

plek waar echte stedelijke woon- en werkmilieus engrotere voorzieningen hun plek krijgen. In de omlig-gende regio is plaats voor woon- en werkmilieus diemeer ruimte vragen: suburbane woonwijken en bedrij-venterreinen. Op die manier biedt de regio als geheeleen aantrekkelijk palet van milieus met voor elk watwils en blijft tegelijkertijd de stad sterk en leefbaar,door het groen in en rondom de stad te sparen endoor het draagvlak van voorzieningen in de stad teversterken.

De ambitie om nieuwe woon-, werken voorzienin-genmilieus te ontwikkelen in bestaand stedelijk gebiedbetekent verdichting. Deze verdichting zal zodanigplaatsvinden dat een hoge woon- en leefkwaliteit ont-staat èn dat de hoofdgroenstructuur niet wordt aange-tast. Dat betekent onder meer dat ingezet wordt opintensief en meervoudig ruimtegebruik. Den Haagheeft inmiddels veel ervaring opgedaan met meer-

voudig grondgebruik: bouwen boven infrastructuur,dubbel grondgebruik door ondergrondse of anderszinsgeïntegreerde parkeervoorzieningen, slimme benut-ting van ruimte door functiemenging enzovoorts. Metname door een flinke impuls te geven aan geïnte-greerde parkeervoorzieningen wil Den Haag zijngroene karakter in stand houden.

Kansenzones en regionale opgavenLandschappelijke ondergrond, infrastructuur en diversiteit zijn bepalend voor de ligging en ontwikke-lingsmogelijkheden van de vijf kansenzones. In dezegebieden doen zich de grootste potenties voor degewenste stedelijke ontwikkelingen voor: in de kansen-zones moet de stedelijke agenda voor de volgendedecennia vorm en inhoud krijgen (zie hoofdstuk 5). De opgaven voor de omgeving zijn complementair aande opgaven van de stad en worden opgesteld in overlegmet de regio (zie hoofdstuk 4). De belangrijkste opgaven van de kansenzones zijn:

1. Het Centrum vervult een verzorgende functie in deregio en is de plek waar verschillende bevolkings-groepen elkaar ontmoeten. Hier is uitbreiding vanhet centrum gewenst, in combinatie met versterkingvan de samenhang tussen delen van het centrum. Erliggen kansen voor ontwikkeling van centrumstede-lijke woon-, werken voorzieningenmilieus.

2. De Lijn 11-zone is het gebied tussen stationHollands Spoor en de haven. Door lijn 11 op tewaarderen tot een Randstadrailverbinding, krijgt destedelijke vernieuwing in Transvaal een kwaliteits-impuls. Er liggen kansen in intensief ruimtegebruiken in benutting van het multiculturele karakter vandit deel van de stad.

3. In de Internationale kustzone, van Scheveningen totKijkduin en het achterliggende gebied waar DenHaag zijn internationaal gezicht toont, zijn er kan-sen om het internationale klimaat te versterken. Indeze zone wordt ruimte geboden voor internatio-nale organisaties, wonen met uitzicht op zee of hetgroen, en nieuwe aansprekende voorzieningen.

4. De Vliet/A4-zone biedt een unieke kans om de regio-nale economie te versterken in een gebied aan een(inter)nationale verkeersas. Hier profileert de regiozich als kennisregio met vestigingsruimte voorinternationale bedrijven. De Vliet en de Zweth bie-den kansen om een groene schakel te maken in hetregionale recreatieve netwerk.

“Waarom bouwen we geen terminal

aan de rand van de stad?”


“Ik voel me als fietser vogelvrij”



5. De Schakelzone Lozerlaan biedt mogelijkheden omeen groene zone tussen Midden-Delfland en de kustte realiseren èn gelijktijdig regionale voorzieningenen groenstedelijke woonmilieus te ontwikkelen.Ontwikkelingen in dit gebied kunnen bovendieneen impuls geven aan de herstructurering vanDen Haag Zuidwest.

Het ruimtelijk programmaRuimte voor groen en water. Ruimte voor infra-structuur. Ruimte voor verschillende woon- enwerkmilieus. Het combineren van ruimteclaims doeteen beroep op onze creativiteit om in dichtbevolktstedelijk gebied een kwalitatief hoogwaardig woon-en leefklimaat te bereiken.

Ook veiligheid speelt daarbij vanzelfsprekend eenrol: het minimaliseren van uiteenlopende veilig-heidsrisico’s bij intensief ruimtegebruik, bij groteevenementen, bij ondergronds bouwen enzovoorts.Voor de ontwikkelingsgebieden binnen de kansen-zones is dé opgave om een planproces te organiserendat resulteert in een hoge gebiedskwaliteit.

Het ruimtelijke programma voor Den Haag bestaatuit vijf componenten: ruimte voor wonen, ruimte voorwerken, ruimte voor infrastructuur, ruimte voor voor-zieningen en ruimte voor de leefomgeving (groen,water, openbare ruimte en milieu).

“Het is jammer dat

North Sea Jazz

weg is. Als Den Haag een

wéreldstad wil zijn, dan moet het

grote evenementen hebben”


“We denken vooral plat hier in Nederland. Elk winkelcentrum

kan bijvoorbeeld gedeeltelijk onder de grond worden gebouwd.

Dan kunnen we de ruimte daarboven als park gebruiken.”


“Bedrijven zijn belangrijk voor de stad, maar de stad moet wel bereikbaar zijn,

ook met de auto. Nu duurt het drie kwartier om van noord naar zuid te gaan.

Misschien moet er een tunnel onder de stad komen. Zoiets als de

tramtunnel, maar dan voor auto’s.” (Stadsgesprek, 20 april 2005)


Programma voor Den Haag voor 2020

Wonen

Toevoeging 37.500 woningen. Waarvan in de ontwikkelingsgebieden, gelegen binnen de kansenzones: 24.850 woningen

- Centrum: 7.000 woningen- Lijn 11-zone: 2.000 woningen- Internationale kustzone: 7.100 woningen- Vliet/A4-zone: 7.350 woningen- Schakelzone Lozerlaan: 1.400 woningen

Waarvan elders in Den Haag: 12.650 woningen

Werken

Kantorenlocaties Toevoeging 1.000.000 m2

Bedrijventerreinen Toevoeging 230 hectare netto voor nieuwe vraagToevoeging 50 hectare netto voor compensatie transformatie

Werkruimte in gemengde gebieden Toevoeging 100.000 m2, waarvan 50.000 m2 in woonwijken en 30.000 m2 instadsdeelcentrum Leyweg

Voorzieningen

Detailhandel Nieuwe marktinitiatieven: concentratie in binnenstad en stadsdeelcentra

Vermaak (leisure) Nieuwe marktinitiatieven: concentratie in binnenstad, Scheveningen,Vliet/A12-zone en Kijkduin

Congressen en evenementen Internationale congresaccommodatieEvenementen-/topsporthalNieuwe evenementen, waaronder Europese Culturele hoofdstad in 2018

Sport Sportvelden (o.a. hockey)Zwembaden (waaronder 50-meterbad)Evenementen-/topsporthalBeachstadionHockeystadion

Onderwijs Uitbreiding primair onderwijsUitbreiding internationaal onderwijsUitbreiding academisch onderwijsHuisvesting 'brede' scholenClustering beroepsonderwijs

Zorg Eventueel nieuwbouw ziekenhuis

Cultuur Internationaal cultuurcluster in centrum (Spuiplein)Cultuuricoon aan zee (vgl. Institut du Monde Arabe, Parijs)PoptempelCreatieve stad (werkruimtes kunstenaars)

Infrastructuur

Auto Voltooiing Ringweg: aanleg Noordwestelijke hoofdroute en LozerlaanParallelstructuur A4/A12TrekvliettracéSchenkverbindingVerbetering Centrumring (onder meer ongelijkvloerse kruisingen)Ondergrondse en gebouwde parkeervoorzieningenTransferia

Openbaar vervoer Ontsluiting nieuwe woon- en werkgebiedenAansluiting HSL Zuid en OostUitbreiding Randstadrail: tussen kust en regioStedenbaan

Fiets Ontsluiting nieuwe woon- en werkgebiedenNieuwe (recreatieve) fietsroutes

Leefomgeving

Groen Kwaliteitsverbetering groen in en om de stad en groene verbindingen (345 ha)

Water Aanpak zwakke schakel Scheveningen-DorpWaterberging: 325 m3 per hectare stedelijk gebiedCalamiteiten- en seizoensberging (regio)

Openbare ruimte Kwaliteitsverbetering openbare ruimte

Milieu en energie Afstandszoneringen milieu en veiligheidWindmolensTransformatorstation elektriciteit


3.3 De beleidsagendaHet toekomstbeeld is ambitieus. Er zal in vijftien jaarerg veel moeten gebeuren om dát waar te maken. Denoodzakelijke investeringen in de ruimtelijke structuurzijn fors. Bovendien zijn ingrijpende keuzes gemaakt.De structuurvisie is hierbij richtinggevend voornieuwe beleidsplannen en kaderstellend voor ruimte-lijke uitwerkingen.

De beleidsagenda vraagt durf en fikse inspanning voorde uitvoering:• Flink investeren in het groen en de openbare ruimte

en in de bereikbaarheid. Het zijn de basisconditiesvoor een gezonde stad en regio.

• Ruimte bieden aan verdere ontwikkeling van de stad:515.000 inwoners en 260.000 arbeidsplaatsen in 2020(dat betekent 40.000 extra arbeidsplaatsen).

• Een groot aantal woningen toevoegen in DenHaag: 37.500 extra woningen tot 2020. Hiermeewordt de doorstroming goed op gang gebracht,zodat volgende generaties Hagenaars hier kunnenwonen èn mensen die hier werken ook kunnenwonen.

• Stedelijk bouwen in Den Haag: appartementen,ruimte-intensieve werkgelegenheid, grote verschei-denheid van woon- en werkmilieus, intensief enmeervoudig ruimtegebruik, ondergronds en verdieptparkeren, functiemenging.

• Vooral bouwen op aantrekkelijke plekken: aan dekust (ruim 7.000 woningen) en aan de randen vanhet groen.

• Inzetten op flinke werkgelegenheidsgroei in de ken-nis- en diensteneconomie. Voor bedrijvigheid dieheel veel ruimte vraagt en niet stadsverzorgend is, isin de stad geen plek meer.

• Topkwaliteit bieden en goed gastheerschap tonenom als internationale stad van recht en bestuur con-currerend te zijn in de wereld, door ruimte te reser-veren voor instellingen en door nieuwe topvoorzie-ningen aan te trekken.

• Meewerken aan een sterke Zuidvleugel als één ste-delijke regio waar Den Haag deel van uitmaakt.Actief participeren in nieuwe regionale ontwikke-lingen, zoals de ontwikkeling van de Zuidplaspolderen Rotterdam/The Hague Airport.

• Een beroep doen op eigen initiatief, zelfredzaam-heid en eigen verantwoordelijkheid van deHagenaars.

• Als gemeente veel tijd, geld en energie steken indeze kostbare en inspannende operatie en daarbijandere partijen verleiden om mee te doen.

“Als Den Haag een wéreldstad

wil zijn, dan moet het grote

evenementen hebben”


“Ga niet friemelen, met her en der kleine dingetjes.

U zult hoe dan ook keuzes moeten maken om ruimte te vinden.”

(Profdebat, 15 april 2005)


4

4.1 Regionale samenwerking -vooraf, nu en straks

Het Haagse gemeentebestuur heeft bij de voorberei-ding van de structuurvisie overleg gevoerd met omlig-gende gemeenten, het stadsgewest Haaglanden, deprovincie Zuid-Holland, het Bestuurlijk PlatformZuidvleugel, de rijksoverheid en het hoogheemraad-schap van Delfland. Dat heeft geresulteerd in afspra-ken over onderwerpen voor samenwerking en somstot overeenstemming over gewenste ontwikkelingen.Zonder uitzondering was er veel enthousiasme enbereidheid tot medewerking om een structuurvisie temaken die de ontwikkeling van de stad en de regiomet elkaar verbindt.

Den Haag gaat de afspraken oppakken via bestaandesamenwerkingsverbanden: het stadsgewestHaaglanden, het Bestuurlijk Platform Zuidvleugel,de Regio Randstad, de G4 (de vier grote steden) ende informele samenwerking met het Westland enmet Zoetermeer, Delft en Leiden (VierstedenlandWest). De Zuidvleugel is het schaalniveau waaropmet de rijkso

Structuurvisie Den Haag 2020 Wéreldstad aan Zeetoekomstscheveningenbad.com/scheveningenkust/... ·...

Documents

Transcript of Structuurvisie Den Haag 2020 Wéreldstad aan Zeetoekomstscheveningenbad.com/scheveningenkust/... ·...