Straatfotografie - Nikki van der Velden (voor Focus Magazine)

FOCUS 11 63 NOVEMBER 2011

STRAATFO

TOGRAFIE

De meeste mensen verplaatsen zich

over straat, simpelweg omdat ze van A

naar B moeten. In hun eigen gedachten

verdwaald, zien ze vaak niet wat er zich

om hen heen afspeelt. Een goede straatfotograaf

daarentegen opereert als filmregisseur. Ook al staat

het verhaal van tevoren nooit vast. Constant zijn de

ogen gefocust op wat er in de omgeving gebeurt.

Dáárop moet worden geanticipeerd. Nooit mag de

aandacht verslappen. Je zal maar nét dat ene

unieke moment missen...

Wat is straatfotografie?Net zoals de straat een vrije, dynamische omgeving is,

valt ook straatfotografie niet in één hokje te plaatsen.

Uiteindelijk is het de fotograaf zelf die middels zijn of

haar portfolio en stijl een persoonlijke definitie aan

dit genre geeft. De Amerikaanse straatfotograaf Bruce

Gilden omschreef het als volgt: “If you can smell the

street by looking at the photo, it’s a street photograph.”

« New York, USA.

De straat. Een interessant terrein vol mensen, verkeer en onvoorspelbare gebeurtenissen. Veel fotografen voelen zich aangetrokken tot de straat en haar omgeving. Wat maakt je tot een succesvolle straatfotograaf? Hoe ga je aan de slag, en met welke factoren moet je rekening houden? Dit artikel houdt je van de straat, om je er vervolgens razendsnel weer op te sturen.

TEKST Nikki van der Velden

StraatfotografieVAN DE GOOT NAAR DE TOP


FOCUS 11 64 NOVEMBER 2011 FOCUS 11 65 NOVEMBER 2011

STRAATFO

TOGRAFIE

In feite komt straatfotografie neer op

‘alle foto’s die zijn gemaakt op openbare

plekken’. Sommige mensen voegen

hieraan toe dat de foto’s in een stedelijke

omgeving moeten zijn gemaakt. Anderen

zijn van mening dat er altijd mensen

op de foto aanwezig moeten zijn.

Hoe je het ook wendt of keert, de bottom

line is dat elke fotograaf er zijn of haar

eigen draai aan geeft. Laten we de open-

bare ruimte als criterium aanhouden.

Ook het doel van straatfotografie

verschilt van fotograaf tot fotograaf.

De ene groep straatfotografen is geïnte-

resseerd in het eenvoudig en eerlijk

documenteren van het leven op straat.

Een feitelijke weergave, al blijft het altijd

hún eigen interpretatie van de werkelijk-

heid. Andere fotografen doen juist hun

best om zo artistiek mogelijk te werk te

gaan. Ze gaan op zoek naar creatieve

en originele invalshoeken. In dat geval

concentreert straatfotografie zich op

een uniek, beslissend of aangrijpend

moment, vaak met een ironische noot.

Weer anderen doen het vooral voor het

plezier van het bezig zijn op straat.

Voordat je zelf de straat op gaat, zul je

eerst moeten nadenken over wat je

wilt vastleggen. Het antwoord op deze

vraag is niet alleen belangrijk voor het

ontwikkelen van je eigen stijl (daarover

later meer), maar bepaalt ook welke

apparatuur je om je nek hangt. Je wilt

namelijk onder geen beding (te) zwaar

bepakt op pad gaan.

Een voordeel van een digitale reflex of

compacte systeemcamera is het brede

scala aan beschikbare objectieven. Met een

meetzoeker moet je het zonder lange tele-

objectieven, macro-objectieven of zoom-

lenzen doen. Nog iets om rekening mee te

houden: een DSLR is beter bestand tegen

slechte weersomstandigheden. Vergeet

overigens ook vooral de compactcamera’s

en smartphones niet. Ze zijn klein, gemakke-

lijk en snel in gebruik, en kunnen soms

verbazend mooie resultaten opleveren.

Het is maar net wat jij prettig vindt werken.

Uiteindelijk gaat het om de foto, niet om

de camera!

ObjectievenWelk objectief je neemt, is – net als je

camerakeus – geheel afhankelijk van het

type foto’s dat je wilt maken. De Franse foto-

graaf Henri Cartier-Bresson (kijk op pagina

24 voor zijn portfolio) wordt door velen

beschouwd als de grondlegger van de straat-

fotografie en de meester van de candidfoto.

Cartier-Bressons voorkeur ging uit naar een

Leica-meetzoekercamera met een 35 mm

lens. Veel straatfotografen hebben deze

‘traditie’ voortgezet. Hoe dichter je bij je

onderwerp bent, hoe persoonlijker je werk

wordt en hoe meer expressie je kunt vast-

leggen. Maar daar moet je wel de persoon-

lijkheid en het lef voor hebben. Bedenk dat

je op plaatsen waar het niet druk is – en je

dus veel ruimte hebt – prima met een

(korte) telelens uit de voeten kunt. In drukke

gebieden met veel mensen is 50 mm zo’n

beetje het maximum.

De ideale uitrusting van een straatfotograaf

bestaat uit één camera met één objectief.

Zo min mogelijk dus. Welke camera en welk

objectief dat zijn, hangt af van jouw doel.

Zoomobjectieven als een 24-70 mm of

18-55 mm kunnen praktisch zijn. Maar pro-

beer eens een dag op stap te gaan met

alleen een body plus een compact 35 mm

of 50 mm objectief. Wellicht levert deze

‘beperking’ je prachtige inzichten en resul-

taten op. Ga vooral niet met statieven of

andere grote accessoires op pad als je snel

en ‘snapshotachtig’ te werk wilt gaan.

Een lenspoetsdoekje en een regenhoes

zijn daarentegen geen overbodige luxe.

Het weer is namelijk net zo onvoorspelbaar

als de gebeurtenissen op straat.

« New York, USA.

HipshotsAangezien de beelden bij dit artikel allemaal zijn geschoten vanuit de heup (oftewel hipshots) een apart stukje over deze techniek. Bij hipshots fotografeer je letterlijk vanuit je heup (of ergens in die contreien); in ieder geval niet met de camera voor je oog. Hipshots maken is spannend, aangezien je het kader van tevoren niet ziet. Daarbij schiet je vanuit een ander, origineel perspectief. Ideaal bij het maken van hipshots is dat je oog vrij is om de omgeving volledig in zich op te nemen. Je kunt – en moet – zeer gefocust te werk gaan. Alsof je door een film loopt waarin jij als regisseur momentopnames maakt van wie er passeert en wat er gebeurt. Uiteraard is het wel zaak dat je jouw camera als je broekzak kent en deze blind kunt bedienen. Het is even oefenen, maar al snel heb je door wat de perfecte instelling van sluitertijd, diafragma en ISO-waarde is in elke denkbare situatie, zodat je snel kunt schakelen. Uiteraard is de automa-tische stand helemaal ideaal. Ook is het erg belangrijk dat je het resultaat kent van elke houding van de camera, zodat je zo goed mogelijk de kadrering kunt bepalen zonder die van tevoren te zien. Autofocus komt bij hipshots uiteraard prima van pas. Op straat gaat alles snel, niets staat van tevoren vast, en je wilt flexibel zijn in het innemen van een positie. Aangezien mensen niet doorhebben dat ze worden gefotografeerd, krijg je ze te zien in de meest pure en spontane vorm. Denk daarbij wel na over de ethische kwesties die kunnen meespelen. Het is niet de bedoeling dat je deze techniek misbruikt om compromitterende foto’s te maken. Houd altijd rekening met de geportretteerden. Het maken van hipshots is een interessante manier om je ogen te trainen. Wie weet kom je tot compleet nieuwe inzichten.

De cameraLaten we beginnen met het meest essen-

tiële uitrustingsstuk: de camera. Sommige

straatfotografen zweren bij een meet-

zoekercamera (rangefinder), al werkt het

gros tegenwoordig met een digitale reflex.

De bekendste meetzoekercamera is de

Leica, die vandaag de dag nog steeds

verkrijgbaar is in analoge én digitale vorm.

Een rangefinder heeft voordelen. Zo is

zo’n camera een stuk compacter dan een

DSLR. Dat is niet alleen praktisch; dit zorgt

er eveneens voor dat je minder opvallend

kunt fotograferen. Meetzoekers zijn ook

stiller, door het ontbreken van het geluid

van de klappende spiegel. Bovendien kun

je daardoor met langere sluitertijden uit

de hand werken, aangezien er minder

trilling optreedt.

Met een meetzoeker moet je zaken als

scherpstelling en belichting in een hand-

omdraai zelf kunnen regelen. Er zijn foto-

grafen die zó vergroeid zijn met hun

meetzoekercamera dat ze beweren sneller

te kunnen scherpstellen dan de autofocus

van een DSLR. Dat is een knappe prestatie.

Een andere drempel in vergelijking met

een DSLR is de prijs. De Leica M9 bijvoor-

beeld gaat voor rond de 5500 euro over

de toonbank. Wil je aanzienlijk minder geld

uitgeven, dan is een compacte systeem-

camera zoals de Olympus PEN, Sony NEX,

Nikon 1 of Samsung NX een optie.

Compactcamera’s en smartphones kunnen soms verbazend mooie resultaten opleveren.


STRAATFO

TOGRAFIE


Portretrecht“Hier met die foto..!” Als geportretteerde heb je het recht je te verzetten tegen openbaar-making van een foto waar jij op staat. Maar je krijgt niet zonder meer altijd gelijk. Hierbij speelt een aantal factoren een rol. Naast auteursrecht bestaat er ook nog zoiets als portret-recht. De relatie tussen auteursrecht en portretrecht kan als volgt worden uitgelegd: als een fotograaf iemand op de foto zet, komt het portretrecht toe aan de afgebeelde persoon en het auteursrecht in beginsel aan de fotograaf. Het portret kan met medeweten van (en/of in opdracht van) de geportretteerde worden gemaakt. In dat geval hangen de rechten af van de gemaakte afspraken. De fotograaf mag de foto openbaar maken volgens die overeenkomst, maar niet meer dan dat. Anders is toestemming van de geportretteerde nodig (ook al heeft de fotograaf het auteursrecht). Straatfotografie gebeurt over het algemeen spontaan. In de openbare ruimte is het toe- gestaan foto’s te maken. De rechten van een geportretteerde zijn beperkt. Deze moet kunnen aantonen dat hij of zij een ‘redelijk belang’ heeft bij het tegenhouden van eventuele publi-catie. Een voorbeeld hiervan is het privacybelang. Dit wordt overigens altijd afgewogen tegen het recht van persvrijheid. Het is de rechter die beslist. Zo ging in 1996 Nieuwe Revu onderuit na publicatie van een foto van een bezoekster van een Wasteland-party. De foto gaf een duidelijk compromitterende situatie weer: de vrouw had een opengewaaide jurk en een man knielde neer tussen haar benen met zijn hoofd in haar schaamstreek. Nieuwe Revu deed een beroep op de persvrijheid, maar de rechter bepaalde dat de vrouw was aangetast in haar privacy. De foto had immers ook geplaatst kunnen worden zonder het gezicht van de vrouw herkenbaar in beeld. Topsporters, artiesten en andere door hun beroep populair geworden personen hebben een commercieel portretrecht: een zogenaamde verzilverbare populariteit. Het gaat hier dan niet zozeer om de privacy, maar meer om het feit dat de foto geld waard is omdat er een bekend iemand op staat. Dit gaat trouwens niet op voor media zoals kranten en de roddelpers. Zij kunnen zich beroepen op de persvrijheid, mits aan alle journalistieke zorgvuldigheidseisen is voldaan. Politici en leden van het Koninklijk Huis worden op grond van de aard van hun functies niet geacht medewerking te verlenen aan commerciële reclame-uitingen. Hier gaat het om mogelijke imagoschade.Ook een niet-bekend persoon kan bewaar maken tegen commercieel gebruik van een foto. Wil je een foto commercieel gaan gebruiken, bijvoorbeeld in een advertentie, dan heb je een zogenoemde quitclaim of model release nodig. Dit is een rechtsgeldige verklaring waarin de geportretteerde toestemming geeft voor een (eventueel) commercieel gebruik van de foto. Je hebt zoiets bijvoorbeeld ook nodig wanneer je jouw straatfoto’s wilt laten opnemen in een database als iStockphoto.com. Kortom: wanneer je iemand op straat fotografeert, kan deze persoon hier enkel bezwaar tegen maken als deze kan aantonen dat publicatie van deze foto hem of haar op de een of andere manier schaadt. Wil je meer weten over het portretrecht en auteursrecht van foto-grafen, lees dan het boek Buiten Beeld van Philippe van Wijnen (ISBN 978-90-72216-88-5). Dit boek is uitgegeven door Focus, je kunt het voor ! 29,95 bestellen op shop.focusmedia.nl.

InspiratieAls beginnend straatfotograaf doe je er goed

aan inspiratie te putten uit een van de vele

schitterende portfolioboeken of websites van

gevestigde straatfotografen. Begin bij Henri

Cartier-Bresson: dé straatfotograaf avant la

lettre. Een van zijn bekendste fotoboeken is

The Decisive Moment (Images à la sauvette, 1952).

In dit boek zet Cartier-Bresson uiteen dat het

bij fotografie niet zomaar om een moment gaat,

zoals bij 99 procent van de foto’s die dagelijks

worden gemaakt, maar om hét beslissende

moment. Dat kan in het kleinste menselijke

detail zitten.

Andere mooie inspiratiebronnen zijn onder

(vele) anderen Walker Evans, Robert Frank,

Bruce Gilden, Garry Winogrand, Martin Parr,

Elliott Erwitt, Daido Moriyama en Bill Cunningham.

Google rond of struin de betere (foto-) boek-

winkels af op zoek naar fotografen die je

aanspreken. Een goed vertrekpunt is het boek

Street Photography Now, dat niet alleen vol

staat met inspirerende foto’s van beroemde

straatfotografen, maar ook hun verhalen bevat.

Bekijk ook de documentaire Een film over

straatfotografie (2010), waarin de Nederlandse

straatfotografen Reinier Gerritsen, Theo Niekus,

Kors van Bennekom, Hans Eijkelboom en Carel

van Hees aan het woord komen (uitgezonden

op Holland Doc; je vindt een fragment op

vimeo.com/20107300).

Als je goed naar andere foto’s gaat kijken en

deze gaat analyseren, zul je zien dat elke foto-

graaf een eigen, unieke stijl heeft. Die stijl kan

’m in allerlei facetten zitten, zoals de keus voor

een bepaald onderwerp, objectief, standpunt,

invalshoek, lichtgebruik, kleur of een combinatie

hiervan. Probeer zulke herkenbare lijnen te

ontdekken. Deze inzichten zijn van belang bij

het ontwikkelen van je eigen stijl.

Persoonlijke stijlJe kunt nog zoveel inspiratie opdoen door

naar andere fotografen te kijken, uiteindelijk

moet je zelf de straat op. Ga je openlijk te werk,

of juist niet? Hoe dicht wil je bij je onderwerp

komen? Wat voor soort locaties zoek je op?

Wil je situaties vooral feitelijk registreren of ga

je op zoek naar een originele invalshoek?

Het zijn allemaal vragen die je voor jezelf moet

beantwoorden. Maak keuzes. Doe waar jij je

goed bij voelt. En blijf gefocust. Dat zal de kwa-

liteit van je werk alleen maar ten goede komen.

Probeer niet te kopiëren, maar je eigen stijl en

rode draad te ontdekken. Dit vereist geduld en

veel oefening. Ga bijvoorbeeld spelen met

perspectief. Probeer eens een extra groothoekig

objectief of een fisheye. Let extra goed op de

achtergrond: die kan op straat vaak erg interes-

sant materiaal opleveren.

Maar de locatie is echt waar het uiteindelijk

allemaal om draait. Kies een plaats waar veel

interactie plaatsvindt tussen mensen. Probeer

daarbij verder te kijken dan de toeristische

plekken en behind the scenes te komen.

En zodra je een lijn in je werk hebt ontdekt die

jou onderscheidt, die uniek is en waar jij tevreden

mee bent, houd hier dan aan vast. Ga deze stijl

en werkwijze herhalen, uitbouwen en perfec-

tioneren. Je zult zien dat je telkens beter wordt.

Er worden dagelijks bergen foto’s gemaakt

op straat. Zorg dus dat die van jou uniek en

herkenbaar zijn!

EthiekEr bestaan verschillende soorten straatfoto-

grafen. De een is spontaan of zelfs brutaal,

springt voor z’n onderwerp en spreekt mensen

aan. De ander stelt zich onopvallend op en laat

omstanders zo min mogelijk merken van zijn

of haar aanwezigheid. Straatfotografie blijft een

voyeuristische bezigheid, maar wél in de open-

bare ruimte. Foto’s op straat maken zonder

toestemming te vragen mag. Wat je vervolgens

met die foto doet, is een tweede – zie ook het

stuk over portretrecht. Uiteraard gun je mensen

op straat hun privacy en leefruimte. De vraag is:

waar ligt de ethische grens?

Door de jaren heen hebben sociologen, etno-

logen en antropologen routinematig te kampen

gehad met deze vraag. De meningen zijn

verdeeld. Het allerbelangrijkste bij straatfoto-

grafie is gezond fatsoen. Als mensen niet willen

worden gefotografeerd, laat ze dan met rust!

Voel de situatie aan en ga geen grenzen op-

zoeken. Probeer jezelf in de gefotografeerde te

verplaatsen. Je hebt te maken met mensen met

meningen en gevoelens. Wees beleefd en uit

altijd je dankbaarheid bij persoonlijk contact.

En als je gevraagd wordt om de foto te wissen,

doe dat dan ook. Kortom: respecteer mensen

zoals jij ook zelf gerespecteerd wenst te worden.

« New York, USA.

FOCUS 11 68 NOVEMBER 2011 FOCUS 11 69 NOVEMBER 2011

STRAATFO

TOGRAFIE

« Shanghai, China. « Georgetown, Maleisië.


STRAATFO

TOGRAFIE


« Yogyakarta, Indonesië. « Singapore.


STRAATFO

TOGRAFIE


STRAATFO

TOGRAFIE

« Shanghai, China.

Straatfotografie - Nikki van der Velden (voor Focus Magazine)

Documents

Transcript of Straatfotografie - Nikki van der Velden (voor Focus Magazine)