SIBELIUSJAAR F I N L A N D

Sibelius begint de dag met een wandeling bij Ainola

22 | Nordic Zomer 2015

Finlandia

150 jaar Jean Sibelius, componist en Fins patriot

Dit jaar wordt in Finland herdacht dat componist Jean Sibelius anderhalve eeuw geleden werd geboren. Die herdenking vindt overal in het land plaats op een manier die recht doet aan de

man die niet alleen een groot componist was, maar ook beteke-nis heeft gehad voor Finlands onafhankelijkheid.

TEKST NIELS BAKKER

FOTOGRAFIE SIBELIUS.150

Sant

eri L

evas

, Fin

nish

Mus

eum

of P

hoto

grap

hy]

23

Zweden

Noorse Zee

Noordzee

OostzeeDenemarken

Finland

Estland

Letland

Litouwen

Noor-wegen

Stockholm

Goteborg

Kopenhagen

Helsinki

Talin

Riga

Vilnius

Oslo

Bergen

Bot

nisc

he

golf

Finse

golf

IJsland

Faeröer

Spitsbergen

Groenland

Reijkjavik

Nuuk

Finland behoorde nog tot het Russische keizerrijk toen Jean Sibelius werd geboren. In 1865 kwam hij als Johan Julius Christian (vernoemd naar zijn oom Johan) ter wereld in het Zuid-Finse Hämeenlinna. Zijn ouders waren Finse Zweden, die destijds in een land woonden dat officieel nog onder bevel van de Russische tsaar stond. Finland was als Groothertogdom van het Russische keizerrijk nog niet volledig onafhankelijk en met die staatsrechtelijke constellatie zou Sibelius zich in zijn latere leven nog bemoeien. Voorlopig was dat echter nog niet aan de orde. ‘Janne’ doorliep net als andere Finse kinderen de lagere school, behaalde zijn lyceumdiploma, waarna hij ging studeren. Zijn oom Axel Borg

adviseerde hem om rechten te gaan studeren in Helsinki, hoewel toen al lang duidelijk was dat de jonge Sibelius over bijzondere muzikale talenten beschikte.

Switch naar muziekHet werd dus rechten in Helsinki, maar

niet voor heel lang. De kersverse student Sibelius had zich naast zijn rechtenstudie ook ingeschreven bij het Helsinki Music Institute van Martin Wegelius, maar in de praktijk kwam het erop neer dat hij daar al zijn tijd en energie in stak. De switch naar muziek was dan ook onvermijdelijk en dat zou het eigenlijke begin betekenen van de carrière van een groot componist met internationaal

aanzien. Overigens zou die muzikale loopbaan onder de voornaam Jean gestalte krijgen. De jonge Johan had visitekaartjes van oom Johan gezien, die als zeekapitein zijn voornaam op zijn Frans gebruikte. Dat leek de aankomend componist ook wel wat. De wereld zou het muziekgenie vanaf dat moment leren kennen onder de naam Jean Sibelius.

Twee thema’sVia muziekstudies in Berlijn en Wenen

ontwikkelde Sibelius zich verder, waarbij de componist in wording vooral beïnvloed werd door Wagner, Busoni en Tsjaikovski. Maar meer nog dan dat was hij een kind van zijn tijd, dat wil zeggen een exponent van het voor die periode in zwang zijnde romantisch nationalisme. Sibelius werd daardoor in zijn composities vooral geïnspireerd door twee thema’s: Fins patriottisme en liefde voor de natuur. De jonge componist was na zijn studie teruggekeerd naar Finland en kon zich dankzij een staatstoelage nu bijna volledig toeleggen op het componeren van muziek. Sibelius was een warm pleitbezorger van Finse onafhan-kelijkheidsidealen. Zo was hij een van de oprichters van Suomi Lodge 1, de informele onafhankelijkheidsorganisatie waaraan een groep Finse intellectuelen deelnam. Samen met vooraanstaande Finnen als bijvoorbeeld generaal Carl Mannerheim en aartsbisschop Gustaf Johansson zette Sibelius zich hartstoch-telijk in voor een onafhankelijk Finland.

Verknocht aan KareliëHet kon natuurlijk niet uitblijven dat

composities van Sibelius besprenkeld wer-den met Fins patriotisme. Zijn meesterwerk Finlandia wordt daarbij beschouwd als het meest sprekende stuk. Finlandia maakt als zogeheten symfonisch gedicht deel uit van een reeks van zes werken, die verschenen onder de titel Finland ontwaakt. Sibelius legde al zijn patriottische gevoelens in dit onstuimige werk, dat als een van zijn meest indrukwekkende composities wordt be-schouwd. De grote -meester werd echter niet alleen geïnspireerd door Finlands onafhan-kelijkheidsidealen. Sibelius hield ook van het pure land zelf en die liefde voor de Finse natuur klinkt in veel van zijn werken door. Sibelius’ laatste grote compositie Tapiola bij-voorbeeld, is geïnspireerd op de bosrijke om-geving rondom Ainola, het huis bij Järvenpää waar de componist woonde. De Karelia Suite is juist weer een van Sibelius’ vroegere werken, maar is net als Tapiola geënt op de liefde voor de natuur en omgeving. Sibelius was in het bijzonder verknocht aan het Finse landsdeel Karelië, waar hij veel volksmuziek uit kende,

Ainola, het huis bij Järvenpää waar de componist woonde

Sibelius grand piano in Ainola’s Hall

Mikh

ail O

lykain

en, S

hutte

rsto

ck

24 | Nordic Zomer 2015

Het Finse landschap waar Sibelius zo van hield

Het geboortehuis van Sibelius

Het Sibelius-monument in Helsinki

maar waar hij ook de wittebroodsweken met zijn vrouw Aino doorbracht.

AanzienNa 1920 schreef de Finse meester niet veel

muziek meer, maar toen was zijn reputatie al ruimschoots gevestigd. Sibelius werd en wórdt

algemeen beschouwd als groot symfonicus, waarbij hij vooral in Scandinavië maar ook in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten in hoog aanzien staat. Zijn oeuvre, dat in de tijdsperiode 1880-1920 tot stand kwam, omvat naast de genoemde stukken ook be-roemde werken als Valse triste, de Lemminkäi-nen Suite, een prachtige symfonische cyclus, maar ook kamer- en koormuziek. Wanneer je bedenkt dat Sibelius’ muzikale werk vaak ook nog eens een vertolking was van Finse onafhankelijkheidsdromen en natuurschoon is het niet zo vreemd dat hij uitgroeide tot nationale held.

JubileumReden te meer voor Finland om een van

haar beroemdste zonen ook nu nog uitgebreid te herdenken. In het verleden werd Sibelius al wel op diverse manieren door de Finnen (soms letterlijk) op een voetstuk geplaatst. De vernoeming van de Sibelius Academy & Concert Hall in Helsinki is daarvan een mooi voorbeeld, maar in 2015 pakken de organisa-toren van het jubileum nog eens extra uit.

Er worden het hele jaar door op tal van plekken ‘Sibeliaanse’-activiteiten georganiseerd en dat gegeven moet voor Finlandliefhebbers haast wel een extra reden zijn om spoorslags naar het land van de duizend meren af te rei-zen. Dat het organisatiecomité bepaald geen half werk heeft afgeleverd is daarbij af te lezen op de website www.sibelius150.org. Onder de noemer find events staan tal van happenings en evenementen genoemd, die overal in Finland (en ook in andere landen) worden georgani-seerd ter ere van de muzikale grootmeester. Voor reislustige Nordic-lezers die graag het mooie Finse land doorkruisen is het Path of Sibelius een absolute aanrader. Sibelius reisde zelf graag veel door Finland en dat was voor Sibelius150 een mooi handvat om het ‘Pad van Sibelius’ samen te stellen; een reis door Finland langs Sibeliusgerelateerde plekken. Een mooiere manier om in 2015 van Finland te genieten is er niet.

‘Sibelius werd in zijn composities vooral

geïnspireerd door twee thema’s: Fins patriottisme en liefde voor de natuur’

Jeni

Foto

, Shu

tters

tock

Serg

e La

mer

e, S

hutte

rsto

ck

Kehi

ttäm

iskes

kus

Oy

Häm

een

kuva

pank

ki

25