20 IK, negende jaargang, nummer 6/7, 2010

IK, negende jaargang, nummer 6/7, 2010 21

Serious gamingLeren opereren met Nintendo Wii

Jeroen de Boer

Mediatheoreticus Marshall McLuhan stel-de het al in 1960: er hoeft geen onder-scheid te bestaan tussen lering en ver-maak. Sterker nog, een combinatie van beide leidt tot meer en betere resultaten.

Het toepassen van games en gameprincipes binnen het on-derwijs maakt van deze stelling dankbaar gebruik. Uit on-der andere een Amerikaans onderzoek onder geneeskun-destudenten kwam naar voren dat de inzet van games een welkome aanvulling op het curriculum was. Deze millenni-als hebben van huis uit al zulke ver ontwikkelde technische vaardigheden dat ook de onderwijspraktijk hiermee reke-ning dient te houden. De net generation maakt met plezier kennis met nieuwe technologie door die eenvoudigweg in de praktijk te gebruiken en ermee te experimenteren. En zij heeft een voorkeur voor gepersonificeerd leren en een bepaalde mate van interactiviteit. Nieuwe mediatechnolo-gieën, zoals games, passen hier uitstekend bij.

Onverwachte ideeënDichtbij huis wordt deze kennis in de praktijk gebracht door het UMCG en Grendel Games uit Leeuwarden. De Ninten-do Wii bracht onderwijskundige Jetse Goris en zijn colle-ga’s op onverwachte ideeën. Zij gebruiken de Wii om (aan-komende) artsen vaardigheden bij te brengen voor het uit-voeren van laparoscopische ingrepen (een kijkoperatie in de buikholte). Deze medische ingreep is weliswaar weinig ingrijpend, maar het blijkt dat een klein foutje relatief gro-te gevolgen kan hebben. Oefening baart kunst, kun je dan stellen, maar de praktijk wijst uit dat het artsen vaak aan de tijd ontbreekt de vaardigheden te onderhouden. Dit tijdsge-brek is debet aan de meeste fouten. De standaard trainings-methoden zijn echter weinig onderhoudend en de hiervoor benodigde apparatuur is kostbaar in de aanschaf. Het UM-CG kwam hierom tot de conclusie gaming in te zetten om de vaardigheden van de arts op peil te houden en te verbe-teren.

Leuker en goedkoper“Chirurg Henk ten Cate Hoedenmaker en ik verbaasden ons over het feit dat we een duur en goed geoutilleerd simula-torlab hebben, waar je prachtige ingrepen kunt oefenen, maar dat dit te weinig werd gebruikt”, trapt Goris af. “In 2007 verscheen een rapport van de Inspectie voor de Ge-zondheidszorg, Risico’s Minimaal Invasie Chirurgie Over-schat, waarin geconcludeerd werd dat vooral chirurgen in opleiding onaanvaardbaar veel fouten maakten bij de lapa-roscopie. Aan de oproep meer te gaan trainen werd echter

weinig gehoor gegeven. We zijn nagegaan wat daarvan de oorzaken zouden kunnen zijn. Het bleek onder andere dat de kostbare simulatoren ver van de werkvloer staan. Iemand die wil gaan trainen, moet hiervoor vrij nemen en dat wringt met de verwachting dat medisch specialisten productie moe-ten draaien. We dachten toen na over hóe iets te maken wat goedkoper is, wat léuker is én wat je dichterbij de werk-vloer brengt of wat je zelfs mee naar huis kunt nemen. Te-

Met de technologie achter de populaire Wii kan je meer dan alleen een spelletje doen in de woonkamer. Vanuit het Universitair Medisch Centrum Groningen ontstond een nieuwe toepassing: het verbeteren van operatieve vaardigheden van chirurgen. Serious gaming – van idee tot innovatie.

De Wii motion Plus

IK, negende jaargang, nummer 6/7, 201022

gelijkertijd verscheen er wetenschappelijke literatuur waar-uit bleek dat mensen die 3D games spelen, sneller zijn in het leren van die laparoscopische vaardigheden en tijdens het leerproces minder fouten maken. Tijdens een voeten-op-tafel-sessie viel ineens het kwartje: de bewegingsbestu-ring van de Wii, met name de Wii Motion Plus, waarbij een opzetstuk zit dat hem nog nauwkeuriger maakt. Artsen la-ten oefenen op een simulator is niet leuk genoeg. Je wordt niet ondergedompeld in een verhaal en je mist de intrinsie-

ke motivatie om verder te gaan. Weliswaar bestaat binnen de serious games business het idee dat simulatoren ook games zijn, maar zij missen bijvoorbeeld het specifiek ver-slavende karakter.”

Magisch momentMet de geformuleerde wens een game te ontwikkelen, aan-gevuld met een set van specifieke, aan laparoscopie ver-wante criteria (onder andere slechte zichtbaarheid en het ontbreken van schaduwen) is men naar Grendel Games ge-stapt. En zij zagen heil in het concept. Goris: “Er lag al na drie weken een gameconcept dat we zelf nooit hadden kun-nen bedenken. Een soort aquarium met daarin bollen waar-in een soort artificial intelligence leeft. Er schijnt een lamp

van bovenaf in het aquarium. Wanneer er een meisje langs-loopt dat iets omstoot, ontstaat er verontreiniging in de tank en vernietigen monsters het ecosysteem. Het is aan de spe-ler om met behulp van twee trocards (het instrumentarium dat bij een laparoscopie gebruikt wordt − red.) de zaak te redden. Het was best een magisch moment om dat concept te zien. Wij gaven het idee aan Grendel over en ze kwamen met iets waar we zelf nooit opgekomen waren. Vervolgens zijn we daarmee verder gegaan.”Om het project handen en voeten te geven werd de hulp in-geschakeld van de Triade Groep. Deze aan het UMCG geli-eerde stichting houdt zich bezig met het vermarkten van goede ideeën uit het ziekenhuis. Tevens dragen zij zorg voor de financiering. Daarnaast is het Medisch Centrum Leeu-warden erbij betrokken, evenals het Leeuwarden Institute of Minimal Invasive Surgery (LIMIS), een opleidingscen-trum dat is gespecialiseerd in geavanceerde laparoscopie. “We hebben vervolgens in samenwerking met Innovative Medical Device Solutions (IMDS) een controller gemaakt. Dat prototype hebben we gepresenteerd op de Games De-veloper Conference in San Francisco”, zegt Goris. “De men-sen daar waren heel enthousiast. De meeste serious games zijn namelijk echt ‘heel serious’. In de vorm is het dan wel een spel, maar je wordt ondertussen wel steeds getoetst en het gaat overduidelijk over je iets leren. Wat ze zo leuk von-den aan ons concept was dat we de technische vaardighe-den van de laparoscopie hebben gepakt, maar daar een to-taal andere schil overheen hebben gelegd. Niet opereren, maar robotjes helpen en puzzels oplossen. Op de Serious Games Summit zijn we uitgroepen tot beste presentatie. For-bes heeft ons uitgeroepen tot één van de tien Games that can change the world.”“Maar”, zegt Goris, “we hadden nog slechts een prototype. Een kritische succesfactor vanaf dat moment was dat we een projectcoördinator hebben aangewezen: Diete de Boer. Zij zorgde voor een roadmap en het beleggen van een op-richtingsvergadering. Daarin werd uitgesproken wat we er-mee wilden en welke kant het op zou moeten gaan. Dat heeft

“It’s misleading to suppose there’s any basic difference

between education and entertainment. This distinction me-

rely relieves people of the responsibility of looking into the

matter. It’s like setting up a distinction between didactic

and lyric poetry, on the grounds that one teaches, the other

pleases. However, it’s always been true that whatever plea-

ses teaches more effectively.”

Marshall McLuhan in Classrooms without walls.

In: Explorations in Communication, Boston, MA:

Beacon Press; 1960.

IK, negende jaargang, nummer 6/7, 2010 23

heel veel richting gegeven. Daarnaast hebben we de B.V. Cutting Edge Games opgericht, met daarin Grendel Games, Triade/UMCG en het MCL/LIMIS. Er is namelijk veel geld mee gemoeid waardoor de belangen groot zijn. Binnen de B.V. kunnen daarvoor goede zakelijke afspraken gemaakt worden. We hebben momenteel een aantal task forces sa-mengesteld, onder andere voor de controller, de game en de marketing. Een raad van commissarissen behoudt het overzicht. We hebben nu de spannende taak het prototype te vermarkten en een entertainmentgame te ontwikkelen die voor iedereen te spelen is, ook zonder specialistische opzetstukken. Daarnaast is de validatie belangrijk.”

De tijd was rijpGoris wijt het grotendeels aan de toegenomen technologi-sche laagdrempeligheid dat het project van de grond is ge-komen: “De tijd was rijp voor een aanpak als de onze om-dat de Wii er was. In de fysiotherapie zie je bijvoorbeeld het veelvuldige gebruik van de Wii Balanceboard. Je kunt dus óf voor 10.000 euro een specialistisch apparaat kopen óf een Wii modden (technologie naar eigen wensen aanpassen – red.). Technologie die ver weg was en een vermogen kost-te om te ontwikkelen en aan te schaffen wordt ineens be-naderbaar. Het soort spin-off zoals die van ons, is daarvan weer een resultaat. Het ideaal is dat je voor de prijs van het Guitar Hero-opzetstuk ook een operatieopzetstuk kunt ko-pen.”Hij waarschuwt echter voor de gedachte dat de game oor-spronkelijke scholing en training vervangt. “Met onze ga-me leer je geen laparoscopische ingreep te doen. Het is een stap in het geheel. We proberen het saaie, op herhaling ge-baseerde deel leuk te maken waardoor je er meer tijd in steekt en de vaardigheden gemakkelijker automatiseert. Daarna volgt dan de varkenslever, vervolgens kort de simu-lator en ten slotte, onder begeleiding, een patiënt. Het ver-laagt in algemene zin de drempels computers te gebruiken

in het onderwijs. Van informele leersituaties leer je ontzet-tend snel.”Alhoewel serious games het momenteel helemaal zijn, voor-ziet Goris wel een fase van bezinning – niet alleen op de me-dische sector van toepassing. “Iedereen staat op de banken en vraagt zich af wat men ermee kan”, zegt hij. “De ver-wachtingen zijn hooggespannen, maar er zal een shake out komen. Ik hoop dat wij een goede voorloper maken waar-van anderen kunnen leren. Je ziet nu nog dat de vraag “Waar-om moeten we iets met serious games?” beantwoord wordt met “Omdát we iets met serious games moeten!”. Datzelf-de zie je nu bijvoorbeeld met Microsoft Surface’s en Apple iPad’s. Je moet je echter eerst afvragen “Wat willen we?”, en pas daarna besluiten welk medium daarvoor te gebrui-ken. In ons geval heeft de Wii ontegenzeggelijk iets sexys, maar er zit wel een kloppend verhaal achter.”

Spannende tijdenOm een project als dat van het UMCG succesvol te laten zijn, zijn er volgens Goris drie kritische succesfactoren: al-lereerst is een goed netwerk nodig. Daarnaast een spin in het web die alle rondspringende kikkers binnenhoudt en deadlines vaststelt. En ten slotte een passende context. In het laatste geval doelt hij op de aanwezigheid van de Wii. “We hanteren daarbij, net als Nintendo, de Blue Ocean-stra-tegie”, zegt Goris. “In tegenstelling tot een Red Ocean-stra-tegie kleurt daarin het water niet rood omdat concurrenten elkaar op leven en dood bestrijden, maar blijft het blauw omdat er werkelijk nieuwe mogelijkheden worden onder-zocht en nieuwe doelgroepen aangesproken. Het zijn span-nende tijden.”

Jeroen de Boer (1973) is coördinator van de muziekbiblio-theek bij Bibliotheken Midden-Fryslan in Leeuwarden. Hij heeft bijzondere aandacht voor digitale ontwikkelingen die verwant zijn met muziek, auteursrecht, bibliotheekvernieuwing, netneutraliteit, open source en open standaarden.

Links

- Universitair Medisch Centrum Groningen: www.umcg.nl

- Grendel Games: www.grendel-games.com

- Triade Groep: www.triadegroep.nl

- LIMIS: www.limisleeuwarden.nl

- Medisch Centrum Leeuwarden: www.mcl.nl

- IMDS: www.imds.net

- Blue Ocean Strategy: http://ow.ly/2H7AW

- Rapport Risico’s Minimaal Invasie Chirurgie Overschat:

http://ow.ly/2H7yZ

- Onderzoek Medical student attitudes toward video games

and related new media technologies in medical education:

http://ow.ly/2H9iW

YouTube video Grendel Games