De Kunst van

VeranderenVan veranderidee naar nieuwe

werkpraktijk

dr. Marco de Witte

HGRV Adviseurs Managers, Erasmus Universiteit Rotterdam

Mob. 0650523977, email: dewitte@hgrv.nl

Centrale vraag: Wat werkt wel, wat niet en waarom?

Geen goeroe, maar graalridder!

Visie op Veranderen

Stelling:

It is easier to act yourself in new ways

of thinking,

than think yourself in new ways of

action’

9

EXPERIE

NCE

CHANGE

!ACT

Think

Waarom organisatieveranderingen

mislukken?

Ze struikelen precies over datgene wat

veranderd moet worden, de attitudes en

het gedrag van medewerkers en

managers … !!

De rotonde

12

Ochtendritueel …

13

14

Oefening

Armen over elkaar!

Gedragsverandering• Gedrag toont zich in relaties

• Het is sociaal, wederzijds op elkaar betrokken gedrag

• Ik heb er goed over nagedacht, het moet hier veranderen

• Impliciet zeg ik: jij moet veranderen !!

• Maar, … • ik ga niet over de verandering van de ander

• Veranderen eindigt op anderen, begint bij mijzelf …

• Is een uitnodiging aan de ander ook te veranderen?!

16

Van rotonde naar polariteiten

18

• gaan - blijven

• geven - nemen

• samen - apart

• macht - onmacht

• lijden - geluk

• vorm - essentie

21

22

Energie om comfortzone te verlaten !

Energie en richting

25

Let op !!

• Structuur, technologie en

middelen kun je ontwerpen …

• Gedrag, competenties en cultuur

moet je ontwikkelen …

Waar zit ik mijn casus in

de weg?

Als het probleem onder water

speelt …

kun je het bovenwater

De ordes van organiseren en

veranderenOrganisatiekundig Veranderkundig

• 1e orde: de running business beter verbeteren

van A naar B : A = a’

• 2e orde: het organiseerparadigma transformatie

verlaten van A naar B : B = b

• 3e orde: organiseer je in het systeem transitie

van A naar ? : ? = C?

• A

B

A

C?

A

A’

1 2 3

Verandering van tijdperk

De maatschappij volop in beweging

• Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving vol

communities

• Samenhangende ontwikkelingen:

• globalisering, urbanisatie, vergrijzing en

ontgroening, robotisering, digitalisering,

geopolitieke verschuivingen, veranderende

machtsverhoudingen

• ‘Wicked problem’ dat druk zet op bestaande

arrangementen en systemen die fundamenteel

herzien en ingericht moeten worden = transitie

Transitie: fundamenteel veranderen van een systeem, de

spelregels en de daarvan afgeleide handelingspatronen

Systeemtransities: trage vragen

• Economie• Energie• Voedsel• Onderwijs• Gezondheid en Zorg• Veiligheid (in de wijk)• …

Verbeteren is niet goed genoeg!

38

Casus

41

Bouwstenen derde orde transities:

• Samen open beeld van toekomst maken: bhag’s

• Complexity rules, niet reduceren, maar mee dealen!

• Get the system in the room!

• Hoe?

• verleiden, verbinden, flirten en faciliteren

• Bewust omgaan met deel/geheel en recht doen aan belangen

• zonder ‘sterren en strepen’ met mutual gains

• Duurzame relatie(s) opbouwen

• Betekenisverlening in actie over organsiaties heen

• Afscheid van bestaande organisaties

• organiseren tussen organsiaties

• Afscheid van geplande verandering

• Maakbaarheid ter discussie

• samen een geregisseerde ‘dans’ uitvoeren: van A naar B op de

manier van B voldoende?

Get the system in the room

Moet je het nu kleiner of juist groter maken?

Transitiearena’s

• Kleine dynamische netwerken

samengesteld uit actoren binnen en

buiten het bestaande regime.

• Niche spelers met gedurfde visie en het

vermogen over de schutting heen te

kijken

• Mensen die het regime van binnenuit

willen opschudden

• Niet de grote regimespelers (overheid en

multinationals) maar kleine bedrijven,

incubators, samenwerkings-verbanden,

Recht doen aan belangen

Vouwen van A4-tjes

‘Let goed op, ik vertel precies wat je moet doen!’

Betekenis wordt verleend door de ontvanger

Zorgvuldig communiceren ??

55

8-stappen theorie van John Kotter

Bereid de weg voor

1. Creëer gevoel voor urgentie2. Verzamel een leidend team

Maak een plan van aanpak

3. Ontwikkel een visie en strategie voor de verandering

Zorg dat het gebeurt

4. Communiceer om draagvlak en betrokkenheid te creëren5. Maak het anderen mogelijk te handelen6. Genereer korte termijnsuccessen 7. Houd het tempo hoog

Bestendig de nieuwe situatie

8. Creëer een nieuwe cultuur

‘See, Feel, Change’

Rembrandt van Rijn, 'De anatomische les van Dr. Deyman', 1656

Stroomversnelling

Piet Vroon:

de tranen van de krokodil

• Het brein is geen eenheid …

• Ons brein is ‘een losse federatie van

republieken’

• Dat leidt tot splitsingen:

– tussen woorden en daden

– tussen gevoelens en woorden

– tussen bewuste en onbewuste processen61

•Een emotie is een razendsnelle mentale evaluatie

(inschatting) van een situatie tegen eigen zorg en

belangen

(vrij naar N. Frijda, 2008)

• Voorgeprogrammeerde gedragspatronen voor

dringende situaties (evolutionaire ontstane klant

en klaar oplossingen)

• Het zijn gevoelens die gepaard gaan met

verandering in actiebereidheid–Negatieve evaluatie: verzet of zich onttrekken

–Positieve evaluatie: bereid zich in te zetten

Emoties: wat zijn dat?

Stap 1.

• Kijk 2 sec. naar volgende getal

• schrijf het dan op!

•15674

68

Stap 2.

•Kijk 2 sec. naar volgende getal

•schrijf het dan op!

• 2845479

69

Stap 3.

• Kijk 2 sec. naar volgende getal

• schrijf het dan op!

• 8245298623

70

Een wijdverbreide misvatting…

wat wij hopen…

bewuste

gedachtenhandeling

wat wij nu denken te weten…

bewuste

gedachtenhandeling

onbewuste

processen

illusie

76

FRAMING

77

Werkwijze in de Leergang

‘There is more wisdom in your body, then in your deepest philosophy’

Hoe maak je een switch?

• Stuur de berijder aan

– Wat weerstand lijkt is vaak een gebrek aan duidelijkheid

– Geef kristalheldere (gedrags)instructies

– Berijder heeft richting nodig; eindbestemming

• Motiveer de olifant

– De berijder probeert op kracht de olifant te sturen.

– Hou je niet vol. Wat luiheid lijkt, is vaak oververmoeidheid.

– Zorg ervoor dat olifant zelf in beweging komt en meewerkt

– De olifant heeft motivatie nodig

– Verklein de verandering: zo krijg je de olifant in beweging!

• Effen het pad

– Wat een mensenprobleem lijkt, is vaak een situatieprobleem.

– Als je het pad effent maak je de verandering waarschijnlijker

Padoplossingen

• Veiligheid:– Middenstreep, wegbewijzering, verkeerslichten, verlichting snelwegen, automatisch

schakelen, ABS, gordels, airbags, alcoholslot

– Kinderveilige stopcontacten, kinderveilige sluitingen op (medicijn)flessen

Opzomeren

– Automatische back ups tegen crashen

• Afvallen?– kleinere borden, (wijn)glazen, schalen, bekers …..

– chips niet uit de zak, maar in een schaaltje

• Winkelinrichting– Plaats melkkoeling achterin, klanten besteden dan meer tijd in winkel ,

Schapinrichting

– Verplichte wandelroutes in IKEA

– Assortiment keuze in kantines (op scholen?!)

Geur maakt orderlijker

– Frisdrankautomaten of watermachines?

• Kantoorinrichting– Plaats kantoormeubilair zodat je direct oogcontact maakt met gesprekspartners (en

Padoplossingen

• Gokverslaving internet:

– Creditcard invriezen

• Sporten bevorderen:

– Abonnement kost E. 100,- maar je betaalt E. 150,- (iedere komst E.

5,- retour tot E. 100)

– Leg hardloopschoenen en sportuitrusting klaar voordat je gaat

slapen

• Opstaan bevorderen:

– Koffiezetautomaat met timer (koffiegeur haalt je uit bed),

wandelende wekker Steriele cockpit:

– gesprekken onder 3000 mtr. verbieden, alle info direct relevant voor

vliegen

• Stilte-uren op kantoor

– Tussen 11 en 12 uur niet mailen, telefoneren, koffiegesprekken;

geen afleiding, concentratie om te werken

• Klantgerichtheid bevorderen

– Automatische voice-response systemen uitzetten, direct

klantcontact bejaarden vertragen het tempo

NUDGES

Kern van de zaak

• Rationele analyse + emotionele betekenis– Analyseren, Denken en Veranderen is minder

krachtig dan Zien, Voelen en Veranderen

• Sense-making– Niet de zender, maar de ontvanger bepaalt de

betekenis

– De verandering landt in een mix van betekenissen en

ervaringen

– Alleen als de ontvanger zelf, in interactie, door

herijking en herschikking daarvan zin geeft aan de

verandering, verandert hij zijn gedragspatronen

– In dit proces van betekenisgeving spelen gevoelens

Slotsom• De zachte kanten zijn het hardst

• Verandermanagement = onzin– Managers zijn van de inhoud, zij analyseren en

denken

– Leiders geven betekenis, zij zien en voelen

• Het gaat om leiderschap – Wees snel in structuuringrepen, maar heb rust en

aandacht voor gedrag

– Geef betekenis aan gebeurtenissen en ruimte aan

emoties

– Laat in je eigen gedrag zien wat je van anderen

vraagt !!

86

Durft u de confrontatie met uzelf aan?

Ook als het écht spannend wordt?

Persoonlijk Leiderschap in

Veranderen

Stelling:

It is easier to act yourself in new ways

of thinking,

than think yourself in new ways of

action’88

EXPERIE

NCE

CHANGE

!ACT

Think