Semesterboek Innovationlab 14|15

I N N O V A T I O N L A B | 2 0 1 4 - 2 0 1 8

DECEMBER 2014HONOURS PROGRAMME BACHELOR

TU DELFTUNIVERSITEIT LEIDEN

ERASMUS UNIVERSITEIT ROTTERDAM

SEMESTERBOEK

Voor u ligt het uitgewerkte semesterboek voor het InnovationLAB 2014|2015, dat tevens de basis vormt voor de edities

in 15|16, 16|17 en 17|18. Het InnovationLAB springt in op een bottom-up behoefte van Honours-Programmestudenten

die meer in contact willen raken met andere disciplines, andere universiteiten en innovatieve bedrijven uit de markt.

Zij willen hun horizon verder verbreden en bezig zijn met maatschappelijk relevante onderwerpen die interdisciplinair

onder de loep genomen worden binnen het kader van de student zijn of haar eigen talent en interesse.

In een wereld waar op dit moment overheden en industrieën hun onderzoek en ontwikkeling fl ink korten, willen wij

vooruitkijken en innoveren voor de wereld die deze volgende stap gaat nemen. Door het samenbrengen van start-ups

en excellente studenten, van het Honours Programme van de TU Delft, Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit

Rotterdam, willen we de bemerkte kloof hiertussen overbruggen en nieuwe mogelijkheden voor toekomstgerichte,

realistische innovatie scheppen in een zich constant vernieuwend laboratorium voor onafhankelijke innovatie: het

InnovationLAB

In de pilotversie 13|14, hebben vier studenten zich met succes toegelegd op verlaten havengebieden in de stad

Rotterdam. In 14|15 wordt het LAB uitgebreid naar 12 studenten en in 15|16, 16|17 en 17|18 naar 24 studenten van de

drie verschillende universiteiten. Voor u ligt het uitgewerkt semesterboek voor het jaar 14|15 met hierin het rooster,

de betrokken docenten en PHD’ers, het lesprogramma, de ambassadeurs, de specifi ek op het Honours Programme

uitgewerkte leerdoelen, de te behalen resultaten en de literatuurlijst.

Geniet u van het lezen van dit voorstel en twijfel vooral niet bij vragen contact op te nemen.

Met warme groet,

Robbert Jan van der Veen

Initiatiefnemer LDE HP InnovationLAB

[email protected] 010-4665795 06-14532577

Stella Groenewoud

HP Alumna en mede-initiatiefnemer LDE HP InnovationLAB

[email protected] 06-34105023

voorWoord

DE PIRAMIDE VAN MASLOWDE PIRAMIDE VAN MASLOWDE PIRAMIDE VAN MASLOWTRANSCENDENTIE = anderen helpen met zelf-actualisatie

ZELF-ACTUALISATIE = je talenten ontwikkelen

ESTHETISCHE BEHOEFTEN = schoonheid, balans, vorm

COGNITIEVE BEHOEFTEN = kennis, zelfbewustzijn

WAARDERING = erkenning, prestatie, verantwoordelijkheid

LIEFDE/VERBONDENHEID = aff ectie, familie, relaties

ZEKERHEID/VEILIGHEID = protectie, orde, recht

FYSIOLOGISCHE BEHOEFTEN = eten, onderdak

moraliteitcreativiteit

speelsheid betekenisopenheid

acceptatie

We leven in Luilekkerland, het land waar 99% van de wereldgeschiedenis, in tijden waarin men voornamelijk hongerig,

moe, bang en vies was, altijd van heeft gedroomd. Er zijn minder ziektes dan ooit, in rijke landen krijgen we er elke

week twee dagen bij aan levensverwachting, in Afrika zelfs vier. Zes van de zeven miljard wereldburgers heeft al een

mobiele telefoon en 40% toegang tot het internet, een getal dat explosief aan het stijgen is. In Afrika zijn zes van de

tien snelst groeiende economieën, in China zijn recentelijk 700 miljoen mensen boven de armoedegrens gestegen. In

Nederland is het helemaal goed toeven, blinden kunnen weer zien, verlamden kunnen weer lopen en 3D-printers en

zonnepanelen worden binnenkort gemeengoed.

Eigenlijk ontbreekt het maar aan één ding: een reden om uit bed te komen. Een beetje meer koopkracht of een beetje

meer veiligheid, daar willen we wel voor werken, maar wat als dat er is? Hoewel we luilekkerland zelf hebben geschapen,

is het idee van de maakbaarheid van de samenleving verdwenen. In deze tijd geloven we in de maakbaarheid van het

individu. Succes is een keuze en mislukken daarbij ook. Individuele problemen zijn er te over, depressie, burn-outs,

ADHD, obesitas en werkloosheid. Heb je ze, dan benoem je ze, en vervolgens los je ze op. Individueel is er onbehagen,

maar de samenleving is niet meer radicaal aan het veranderen.

Het kapitalisme heeft de poorten naar Luilekkerland opengezet, maar misschien is de focus op economische

vooruitgang, inmiddels wel verouderd. De verkoop van chips en cola, de ongebruikte abonnementen op sportscholen

en de bezoeken aan diëtisten zijn allemaal direct gunstig voor de economie. Depressie en vermoeidheid echter niet.

We moeten verder kijken dan dat en denken ‘beyond the BBP’.

Tot zover een korte samenvatting van het boek ‘Gratis Geld voor iedereen, en nog vijf grote ideeën die de wereld

kunnen veranderen’, van Rutger Bregman, verplichte literatuur voor het vak en inspiratie voor het onderwerp.

Stel we kijken, in het kader hiervan, naar één van de beroemdste concepten uit de psychologie: de piramide van

Abraham Maslow. Al sinds 1943 geldt deze fi guur, toen simpeler, inmiddels steeds aangepast en uitgebreid, als theorie

over de menselijke behoeften. Regel is: ontbreken de onderste stenen, dan valt de piramide om. De onderste behoeften

zijn noodzakelijk om de bovenste te bereiken.

THE NEXT STEP

innovatie

introdUCtie

Als je kijkt naar de moderne samenleving zijn we al best ver; in luilekkerland, neem bijvoorbeeld onze locatie, de

Nederlandse stad, heeft bijna iedereen eten en onderdak, bestaat een rechtsysteem, zorgverzekeringen en een sociaal

vangnet. Er zijn veel mogelijkheden tot sociaal contact, en iedereen heeft toegang tot onderwijs en kan studeren.

Vanaf hier wordt het steeds vager, maar ook juist steeds interessanter. Waardering en erkenning, is al meer je eigen

verantwoordelijkheid. Ook zelfbewustzijn, balans, en ‘the next step’: creativiteit, acceptatie, openheid, speelsheid en

betekenis, lijken al minder behoeften die worden ingewilligd door ‘de stad’. Heb je een gebrek hieraan, dan ga je naar

de loopbaancoach, diëtist, therapeut of psycholoog.

Nu er de laatste tijd door onderzoek wordt benadrukt dat de samenleving

misschien meer maakbaar is dan we denken, is het misschien tijd om op een

andere manier naar deze piramide te gaan kijken. Stel dat deze helemaal

niet zo individueel is als we denken, maar dat we deze hogere waarden

collectief moeten gaan benaderen. En stel dat de stad hier misschien wel

een heel grote rol in zou kunnen spelen?

Wat zou jij dan bedenken?

In het LAB zullen we focussen op een menselijk schaalniveau zonder dit te numeriek te defi niëren. Het project hoeft

niet binnen bepaalde ruimte-tijdgrenzen plaats te vinden, maar de nadruk ligt op menselijke beleving en niet op

bijvoorbeeld logistiek/mobiliteit etc.

Als gereedschap om hierover na te denken gebruiken

we space-time paths uit de tijdsgeografi e. Met

lijnen worden in een driedimensionale ruimte de

bewegingen, en dus ook ontmoetingen, van mensen

getekend.

Wat de ervaring is van elk pad, maar vooral van een

collectie paden die kruist, zich bundelt en weer

uiteenspat is waar we in het LAB op focussen.

1: Wijff els, H. (2014). Een Nieuwe Wereld: Waarden, Bewustzijn en Techniek van de Mensheid 2.0

Studium Generale. Delft.

2: Bregman, R. (2014). Gratis Geld voor Iedereen, en nog vijf grote ideeën die de wereld kunnen veranderen.

Amsterdam: De Correspondent.

sCHaalniveaU

opdraCHt

CREËER EEN VISIE EN PLAN VOOR DE STAD VAN DE TOEKOMST, DAT INSPEELT OP DE BEHOEFTE BINNEN

HET DAGELIJKS LEVEN VAN MENSEN IN DE STAD EN LAAT ZIEN DAT ER EEN NIEUWE STAP WORDT GEZET

IN HET FACILITEREN VAN COLLECTIEF GELUK.

DE GELUKKIGE STAD

1. WAT: EEN LABORATORIUM VOOR DE STAD VAN DE TOEKOMST

Het InnovationLAB is een interfacultair, interuniversitair platform voor studenten van het honours programme,

onderzoekers en start-ups, dat onderzoek doet naar en werkt aan ruimtelijke, integrale, toepasbare en duurzame

oplossingen voor de stad van de toekomst. In de eerste drie edities gaan we in binnen het onderwerp ‘de gelukkige

stad’, kijken naar een mensgerichte ‘next step’ en zoeken we oplossingen die stadsbewoners in het dagelijks leven op

een collectieve manier gelukkiger kunnen maken.

2. WAAROM: EEN BRUG SLAAN TUSSEN EXCELLENTE STUDENTEN, ONDERZOEKERS EN START-UPS

Het InnovationLAB is opgericht om studenten van de TU Delft, de Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit

Rotterdam samen te brengen met onderzoekers die kennis creeëren op de frontlijn van hun vakgebied en vernieuwende

bedrijven die werken op het gebied van stedelijke oplossingen. Het samenbrengen van de innovatieve denkwijze van

studenten, de kennis van de onderzoekers en de praktijk maakt het LAB waardevol.

3. HOE: DOOR INTEGRAAL SAMEN TE WERKEN

Naast het feit dat het LAB ernaar streeft te komen met vernieuwende ideeën en ontwerpen, is het belangrijkste doel

om een samenwerking te bereiken tussen de drie genoemde partijen. Om dit te bereiken is het LAB opgezet als een

wekelijkse open studio in workshop-setting. bekende denkers en onderzoekers en bedrijven komen wekelijks langs, of

wij komen langs, om kennis te delen, lezingen te geven en de projecten te begeleiden.

4. HOE: ONDERNEMERSCHAP

In tegenstellling tot het reguliere bachelorcurriculum stelt het InnovationLAB de studenten in staat hun eigen opgave

te formuleren. ‘De gelukkige stad’ als thema kan op allerlei manieren worden gecombineerd met persoonlijke passies

en fascinaties. Deze combinatie leidt tot nieuwsgierigheid en een grote betrokkenheid bij het project. Het programma

zoekt een balans tussen structuur en vrijheid en is gebaseerd op een hoog niveau van pro-actief, onafhankelijk

ondernemerschap van de deelnemers.

5. HOE: ALS EEN OPEN-SOURCE PLATFORM, EEN COMMUNITY EN

NETWERK

Het LAB heeft een groter bereik dan de directe deelnemers. Door het

proces en de resultaten steeds live te presenteren op de een website, met

fi lmpjes, blogs, nieuwsbrieven en de uiteindelijke projecten, wordt het LAB

een onafhankelijke, transparant en open-source portaal van informatie,

netwerk, inspiratie en innovatie.

Het innovationlab: UitgangspUnten

ORGANISATIE

structuur, faciliteiten, opzet

3 UNIVERSITEITEN

ambassadeurs,

steun en ECTS

HONOURSSTUDENTEN

van verschillende faculteiten,

verschillende universiteiten

ONDERZOEKERS EN

DESKUNDIGEN

lezingen, projectbegeleidingen

KADER

binnen een inhoudelijk

thema

START-UPS

workshops in elke projectfase

bezoeken

ORGANISATIE

structuur, faciliteiten, student-

assistent

3 UNIVERSITEITEN

kennis-input, lezingen van

onderzoekers

HONOURSSTUDENTEN

van verschillende faculteiten,

verschillende universiteiten

ruilen zoveel mogelijk

tegen elkaar uit

START-UPS EN

GROTERE BEDRIJVEN

workshops en memberships

KADER

binnen een inhoudelijk

thema

DOCENTEN

projectbegeleidingen, waarborging

kwaliteitsniveau

+ vloeit terug

naar deze twee

posten

organisatie & strUCtUUr

Universiteiten

start-Ups

HonoUrsstUdenten

onderZoeKers

organisatie

Kader

De TU Delft, Erasmus Universiteit

en Universiteit Leiden hebben

één of meerdere ambassadeurs,

hoogleraren die het project steunen

en zijn uitgenodigd voor jurering.

Ook bieden de universiteiten

facilitaire steun; zoals ruimtes.

In de eerste editie, pilot 2.0, nemen

alleen Delfste studenten mee, in

de komende drie edities zullen

acht studenten uit Delft, acht

uit Leiden en acht uit Rotterdam

samenwerken in acht groepjes van

drie.

De organisatie bestaat uit

Robbert Jan van der Veen en

Stella Groenewoud, en zorgt, met

steun van medewerkers van de

universiteiten, voor alles dat voor

een goed werkend LAB nodig is.

Deze samenwerkingen vinden

plaats binnen het thema ‘de

gelukkige stad’, met de focus op

collectief geluk, gedefi nieerd als de

hogere waarden van de piramide

van Maslow, op het schaalniveau

van het menselijke dagelijks leven.

Zes onderzoekers geven

inhoudelijke lading aan het LAB

door middel van een lezing,

verzorgen projectbegeleiding en

zijn deel van de jury.

Drie of vier start-ups geven

aan het begin van elke fase

(onderzoek, concept, ontwerp)

een workshop die de studenten in

hun project een stap verder helpt.

Eventueel gecombineerd met een

bedrijfsbezoek.

eCts

Het vak is vijf interfacultaire ECTS waard voor het interfacultaire gedeelte van het Bachelor Honours Programme. Dit

staat voor ± 140 SLU, gemiddeld 17/28 = ± 8 uur per week.

tiJdspanne en presentie

Het InnovationLAB loopt van eind november tot eind april in elk collegejaar. Op 17 vrijdagochtenden van 8:45 tot 12:45

zullen de studenten bijelkaar komen en werken aan het project. Naast deze 4 uur vindt er 4 uur zelfstudie plaats, in

totaal dus 8 SLU per week. Ongeveer 25% van de tijd, gemiddeld één uur per week, bestaat uit plenaire bijeenkomsten,

daarnaast vindt er drie uur per week projectbegeleiding plaats.

1. intro en formUleren opdraCHt (WeeK 1- 3)

2. bottom-Up onderZoeK (WeeK 4 - 7)

3. ConCepten UitdenKen (WeeK 8 - 12)

4. UiteindeliJKe plan (WeeK 13 - 17)

feiten & CiJfers

5 12|24 6 33 6

1e editie 12, daarna 24

Honoursstudenten

3 universiteiten

Leiden, Delft, Erasmus

6 maanden: 17

vrijdagen, van 21

november tot 24 april

5 ECTS voor het HP

interfacultair

14|15 15|16 - 16|17 - 17|18

Opdracht geinspireerd

door het werk van 6

onderzoekers

Werken in

groepjes van 3

12 studenten TU Delft

6 onderzoekers van TU Delft, EUR &

Universiteit Leiden

24 studenten, 8 TU Delft, 8 Leiden, 8 EUR

6 onderzoekers van TU Delft, EUR en

Universiteit Leiden

erKend interfaCUltair HonoUrs-programmevaK

Het LDE InnovationLAB is een erkend Interfacultair Honoursvak van gelieerd is aan de TU Delft. De zes

onderwijsdoelstellingen zijn gebaseerd op de eindtermen zoals deze zijn geformuleerd voor de vakken/projecten

vallend onder het Honours Programme Delft Interfacultair. Het currucilum van het LDE InnovationLAB is getoetst en

goedgekeurd als interfacultair HP-vak door de HP Advisory Board van de TU Delft.

JUrY

De projecten zullen worden beoordeeld conform de leerdoelen door een jury die bij de tussen- en eindpresentatie

aanwezig zullen zijn. Deze zal bestaan uit de coördinator, de ambassadeurs en de zes onderzoekers.

de leZingenreeKs

robbert Jan van der veen - stedeboUWKUndige

stella groeneWoUd - HonoUrs programme alUmna

Inspirerende introductielezing over ‘de gelukkige stad’. We fl itsen door het verleden, heden

en de (verre) toekomst aan de hand van de matrix van geluk, die bij plein06, bureau voor

gebiedstransformatie wordt gebruikt, en spiegelen zo verschillende inspiraties, motivaties en

functionaliteiten aan elkaar.

Wat is geluk? Een introductie op de theorieën die worden gebruikt in het ontwerpproces

en daarbuiten om te kunnen praten over menselijk welzijn. Moeten we streven naar geluk

als hoogste goed en, hoe wordt dit door verschillende stromingen vanuit verschillende

vakgebeiden gedefi nieerd?

deger oZKaramanli - dilemma-driven designIn this lecture, Ozkaramanli will talk about dilemma-driven design, a design approach she

developed at Delft Institute of Positive Design. Dilemmas are pervasive in everyday life,

and thus, they also prevail in design contexts. Recognizing dilemmas can provide inspiring

starting points for user-centered design activities. The exciting challenge following this

lecture will be to design a future city that can address the dilemmas of its inhabitants in a

way that enhances individual and social wellbeing.

els desmet - verHalen van rotterdamEls Desmet is actief werkzaam als stadsgeograaf, zelfstandig onderzoeker en adviseur, vooral

in de stad Rotterdam. Desmet is betrokken bij stad en stedelingen, organiseert uitwisselingen

tussen bewoners en professionals en maakt verschillende perspectieven van de hedendaagse

stad zichtbaar en inzichtelijk. De lezing ‘de gelukkige stad’ vindt in plaats in het Verhalenhuis.

Els vertelt vanuit haar ervaringen over de gelukkige stad en waardevolle betekenissen van

plekken en verhalen. Meer informatie over het Verhalenhuis via www.belvedererotterdam.nl

inspiratie

verdieping

egbert stolK - mensen maKen de stad

estHer KeYmolen - gelUK in Het teCHnieKtiJdperK

Mensen kunnen zich nog niet bestaande toekomsten inbeelden, en deze realiseren door

het ontwerpen en produceren van artefacten. De stad bestaat hiermee uit gerealiseerde

toekomstbeelden van onze voorgangers, en vormt tegelijkertijd een inspiratiebron voor

nieuwe, nog te realiseren, toekomstbeelden. Deze toekomstbeelden zijn veelal geladen

met emoties, die bij realisatie ervan weerbarstig van aard blijken te zijn. Welke plek hebben

emoties, voor een groot deel voortkomend uit het welzijn in het ontwerp van de stad?

Streven naar geluk is iets typisch menselijks. Het vooronderstelt dat mensen zich bewust zijn

van een gemis en hun best doen om dit gemis op enige wijze te vervullen. Echter, wat ons

gelukkig maakt en hoe we dat voor elkaar moeten krijgen is niet eenduidig. In dit college

gaan we op zoek naar de redenen waarom geluk belangrijk is voor mensen en hoe dit in

een informatiesamenleving waarin technologie zo een belangrijke rol speelt, vorm krijgt.

franK van steenbergen - transities op WiJKniveaU

aetZel griffioen - gemeen en gelUKKig

In deze lezing wordt het transitieperspectief uiteengezet en wordt dit raamwerk toegepast op

wijken in de stad Rotterdam. Transities zijn fundamentele maatschappelijke veranderingen en

doen zich voor op de lange termijn en op systeemniveau. In dit college gaat het om vragen

als: hoe uit fundamentele maatschappelijke verandering zich op lokaal schaalniveau? En wat

betekent duurzaamheid (geluk) op wijkniveau? En voor wie? Vervolgens wordt stilgestaan bij

de vraag hoe er handen en voeten aan die verandering kan worden gegeven.

Gemeenschappelijkheid is de participatiesamenleving, sharing, peer-to-peer en open source.

Gemeengoed is noch privé, noch van de staat. Gemeen eigendom is gedeeld eigendom,

gebruik, beheer en welzijn. Wij duiken in de theorie, bekijken voorbeelden en problemen en

verkennen ontwerpeisen voor de meent. Wie heeft hier iets aan? Op welke schalen is het

toepasbaar? Wat zijn de organisatievormen en de fi nanciële modellen? Ter afsluiting een

ontwerpvraag: Hoe houden we geld in een armere buurt?

de WorKsHopreeKs

Jongens van de teKeningen

Koos strategiC serviCe design

plein06

Aan het begin van fase twee geeft Buro Koos, gelegen in hartje Amsterdam, een ochtend

lang een workshop over gebruikersonderzoek. Hoe doe je dit op een goede en slimme

manier? En hoe interpreteer je de gegevens?

Met de app contextmapp, die gebruikers steeds vragen stelt,

vraagt foto’tjes te maken en zo willekeurige data verzamelt over

het dagelijks leven van mensen, gaan we een start maken in het

bottom-up onderzoek van de projecten.

Hoe kom je tot nieuwe ideeën?

Waarom is prototyping belangrijk?

En wat is de kracht van visueel

denken? De Club van Delft / Jongens van

de Tekeningen gaan in op de basismethodiek van

creatief denken en laten zien en leren je hoe je met

visualisaties het ontwerpend denken naar een hoger

niveau tilt voor jezelf en in teamverband.

Het bureau voor gebeidstransformatie plein06 weet

alles van het realiseren van projecten. Hoe gaat het in de

praktijk in z’n werk, hoe overtuig je opdrachtgevers en

hoe maak je een plan fi nancieel en juridisch haalbaar?

In de workshop worden verschillende tools aangereikt

waarmee de haalbaarheid van het plan kan worden

getoetst en verbeterd.

fase 2

fase 3

fase 4

Honours Programme alumna en studente

bouwkunde Stella Groenewoud was één

van de vier deelnemers aan de pilot van het

LAB. Architectuurtheorie, fi losofi e, positieve

sychologie, en (bouw)kunst, zijn haar interesses.

In haar projecten zoekt ze manieren om bruggen

te slaan tussen toekomstgericht theoretisch

onderzoek en innovatieve ontwerpen en ideeën;

het InnovationLAB is daar een voorbeeld van.

Als stedebouwkundige en directeur van bureau

voor gebiedstransformatie plein06 in Rotterdam

adresseert Robbert Jan van der Veen in zijn werk,

visie en verdieping het thema ‘De Gelukkige

Stad’. Naast zijn werk bij plein06 is Robbert Jan

gastdocent bij de TU Delft, Istanbul University

en de HvA. Robbert Jan is initiatiefnemer van

het InnovationLAB en heeft als missie mensen,

plekken, geluk en innovatie met elkaar te

verbinden.

ROBBERT JAN VAN DER VEEN STELLA GROENEWOUD

initiators

ambassadeUrs

Directeur van DRIFT, Dutch Research Institute for

Transitions en hoogleraar socio-economische

transtities op de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Conrector van de TU Delft en tevens directeur van

het Honours Programme Delft, daarnaast professor

op de faculteit werktuigbouwkunde.

Professor Comparative Philosophy & Political

Thought, momenteel bezig met projecten zoals:

‘Gaming The City’ en ‘Urban Mindfulness’

EURDERK LOORBACH

UNIVERSITEIT LEIDENCHRIS GOTO-JONES

TU DELFTPIETER DESMET

TU DELFTPETER WIERINGA

Co-chair van het Delft Institute for Positive Design

en hoogleraar ‘design for experience’ bij Industrieel

Ontwerpen aan de TU Delft.

ORGANISATORISCH

spreKers

Het LAB steunt inhoudelijk op de kennis van een groep onderzoekers en deskundigen van de drie universiteiten.

In dit voorstel voor drie jaar staat vooral het eerste jaar in het teken van het opbouwen van een kennisbank, een

theoretische en empirische basis, waar de volgende komende jaren op voortgebouwd kan worden. Teksten

en presentaties zullen worden bewaard en elk jaar gebruikt zodat een steeds grotere diepgang bereikt kan

worden. De insteek is echt die van een laboratorium; niemand van de onderzoekers is deskundig op het gebied

van ‘de gelukkige stad’, maar zij denken allen na over wat vanuit hun expertise toegevoegd kan worden.

DE GELUKKIGE STAD

UNIVERSITEIT LEIDEN CISSIE FU & CHRIS GOTO-JONES

Naast onderstaande zes onderzoekers zal het woord worden gegeven aan assistant-

professor Cissie Fu, samen met ambassadeur Chris Goto-Jones, zie vorige pagina. Cissie’s

onderzoeksveld is politieke theorie en fi losofi e en ze focust zich onder andere op vormen

van activisme door burgers. ‘Artistic activism’, zoals 1968 of occupy, is, zijnde een soort kleine

creatieve samenleving in de stad, grenzend aan performance, één van haar studiegebieden.

CISSIE FU & CHRIS GOTO-JONES CISSIE FU & CHRIS GOTO-JONES CISSIE FU & CHRIS GOTO-JONES CISSIE FU & CHRIS GOTO-JONES

UNIVERSITEIT LEIDENESTHER KEYMOLEN

Binnen de techniekfi losofi e en wijsgerige

antropologie, focust Esther Keymolen zich

op het begrip vertrouwen. Moderne sociale

media zoals Airbnb en Über zijn gebaseerd

op een groot vertrouwen in elkaar, zelfs in

vreemdelingen. Waar komt dit vandaan, en

wat kunnen we hiermee?

TU DELFT - BOUWKUNDEEGBERT STOLK

Egbert Stolk is stedebouwkundige en PHD-

onderzoeker bij de leerstoel environmental

design op de afdeling urbanism van de TU

Delft. Zijn onderzoeken gaan onder andere over

complexiteit, cognitie en schaal; hoe beinvloeden

objecten de perceptie van ruimte en andersom?

onderZoeKers

algemeen

TUDELFT - INDUSTRIEEL ONTWERPENDEGER OZKARAMANLI

Deger Ozkaramanli is a Ph.D. candidate at the

Faculty of Industrial Design Engineering at Delft

University of Technology, and a member of Delft

Institute of Positive Design. Her PhD project

investigates the potential of intra-personal

concern confl icts (i.e. dilemmas) as creative input

for user-centered design. She aims to develop the

necessary knowledge and the supporting tools

for designers to utilize dilemmas as a starting

point for design activities.

EUR - FILOSOFIEAETZEL GRIFFIOEN

Aetzel Griffi oen is fi losoof en hoofdcoördinator

van Rotterdam Vakmanstad. Hij onderzoekt

nieuwe vormen van gemeenschappelijke

welvaart en werkt aan sociaalecologisch

onderwijs in de wijken van Rotterdam-Zuid. Op

het LAB behandelt hij de vraag ‘Hoe houden

we het geld in de buurt?’ en begeleidt hij de

studenten met hun vragen over gemeengoed.

ELS DESMETEUR - DRIFT

FRANK VAN STEENBERGENEls Desmet is werkzaam als stadsgeograaf,

zelfstandig onderzoeker en adviseur, vooral in

Rotterdam. Desmet organiseert uitwisselingen

tussen bewoners en professionals en maakt

verschillende perspectieven van de hedendaagse

stad zichtbaar en inzichtelijk. De vorm wisselt

steeds. Soms is het een onderzoek, dan een fi lm,

debat, stadsexcursie, boek of essay. Desmet is ook

mede initiatiefnemer van Belvédère Verhalenhuis

Rotterdam, het eerste Huis voor Immaterieel

Erfgoed van Nederland.

Frank van Steenbergen is onderzoeker bij DRIFT,

het Dutch Research Institute for Transitions.

Vanuit een achtergrond in sociologie richt hij

zich voornamelijk op de meer sociale aspecten

in transitiestudies (zoals processen van sociale in-

en uitsluiting, sociale innovatie, etc.). Dit sociale

transitieperspectief past hij voornamelijk toe op

de lokale schaal van stedelijke wijken, maar ook

op problematiek die zich breder doet gelden,

zoals sectorale veranderopgaven binnen welzijn,

onderwijs, zorg en opvang.

HonoUrsstUdenten 14|15

JOHNO VAN IJSSELDIJK

OUKJE VAN MERLE

LIEVE BOUWMAN

BERNICE HOFLAND

ILSE DE JONG

WILLIE VOGEL

STEVEN ADAMS

PETER HENDRIKS VAN WARBIJ

KRIS GOUDRIAAN

KASPAR KAZIL

SETAREH NOORANI

KOEN VAN DER SANDEN

Bouwkunde - TU Delft

Bsc 4e-jaars


Bsc 2e-jaars

Industrieel Ontwerpen - TU Delft

Master Strategic Product Design

Technische Aardwetenschappen

TU Delft - Bsc 2e-jaars


Bsc 2e-jaars

Werktuigbouwkunde - TU Delft

Bsc 2e-jaars

Werktuigbouwkunde - TU Delft

Bsc 2e-jaars

Technische Bestuurskunde


Industrieel Ontwerpen - TU Delft

Bsc 2e-jaars

Technische Bestuurskunde


Technische Natuurkunde



Bsc 3e-jaars

21 november

28 november

5 december

12 december

19 december

lesprogramma Q2

26 december

2 januari

9 januari

16 januari

23 januari

30 januari

6 februari

KERSTVAKANTIE

KERSTVAKANTIE

KROKUSVAKANTIE

Introductie praktijk - Robbert Jan van der Veen

Introductie op het vak/LAB

Fascinaties in kaart brengen, in groepjes creatief

nadenken over verschillende vragen.

Locatie Delft UB - Oranje Zaal (tot 16:00)Locatie TU Delft: TBM (Gebouw 31) - a1.370 31-a1.370

Locatie Delft UB - Hive (tot 13:30)Middag Delft UB - projectruimte (tot 16:00)

Locatie Het Verhalenhuis, Rechthuislaan 1, R’damMiddag Delft UB - Blauwe Zaal (tot 16:00)

Locatie Koos Strategic Design, Rokin 69, A’damMiddag Delft UB - Oranje Zaal (tot 16:00)

Locatie Delft UB - Blauwe Zaal (tot 16:00)

Introductie op geluk - Stella Groenewoud

Opgave formuleren en presenteren

START-UP 1: Koos Strategic Design

Lezing Els Desmet

Lezing Deger Ozkaramanli

Fase 1 = Intro en formuleren opdracht

Fase 2 = Bottom-up onderzoek

Lezing Aetzel Griffi oen

Lezing Esther Keymolen

Tentamens

Tentamens

Workshop over user-onderzoek

Locatie n.t.b Delft

Lezing Frank van Steenbergen 10:30

Lezing Pieter Desmet

13 februari

20 februari

27 februari

6 maart

13 maart

20 maart

27 maart

3 april

10 april

17 april

24 april

lesprogramma Q3

GOEDE VRIJDAG

START-UP 2: Jongens van de Tekeningen START-UP 3: plein06

workshop over haalbaarheidworkshop over concepting

Tussenpresentatie

Fase 3 = Concepten uitdenken

Fase 4 = Uiteindelijk ontwerp

Eindpresentatie

Locatie n.t.b Leiden/Den Haag

Locatie plein06, Vijverhofstraat 47, Rotterdam

Locatie n.t.b Delft

Locatie n.t.b Delft

Locatie n.t.b Delft

Locatie n.t.b Delft of Rotterdam

Locatie Stationsplein 45 (Groot Handelsgebouw), Rotterdam

Lezing Egbert Stolk

Lezing Chris Goto-Jones

Lezing Cissie Fu




eindtermen innovationlab

algemeen

De algemene eindtermen van het InnovationLAB, corresponderend met tien van de eindtermen van het Bachelor

Honours Programme algemeen, zoals genoemd in het van het Beleidsplan Honours Programme Delft april 2014,

bijlage 2: eindtermen Bachelor Honours Programme.

2 c4. = InnovationLAB-eindterm 2, corresponderend met algemene eindterm 4 uit het HPD beleidsplan.

De student:

I. Wetenschappelijke en intellectuele ontwikkeling:

1 c1. Gaat actief op zoek naar structuur en samenhang in de relevante vakgebieden.

2 c4. Beheerst delen van de relevante vakgebieden rakend aan het voorfront van de kennis (nieuwste theorieën,

methoden, technieken, actuele vragen).

3 c5. Is in staat de maatschappelijke consequenties (economisch, sociaal, cultureel, milieutechnisch) van nieuwe

ontwikkelingen in relevante vakgebieden te analyseren en deze te integreren in het wetenschappelijke werk.

II. Onderzoeks- en ontwerpbekwaamheden:

4 c6. Is opmerkzaam en heeft de creativiteit en het vermogen om in ogenschijnlijk triviale aangelegenheden

bepaalde verbanden en nieuwe gezichtspunten te ontdekken en kan deze gezichtspunten inzetten voor

nieuwe toepassingen.

5 c7. Kan op verschillende abstractieniveaus werken en is in staat het juiste abstractieniveau te kiezen, gegeven

de procesfase van het onderzoeks- of ontwerpprobleem.

6 c9. Is zich bewust van de veranderlijkheid van het onderzoeks- of ontwerpproces door externe

omstandigheden of voortschrijdend inzicht en kan omgaan met deze veranderlijkheid c.q. het proces

bijsturen.

III. Samenwerken en communiceren:

7 c10. Kan mondeling en schriftelijk communiceren over onderzoek en probleemoplossingen met vakgenoten,

niet-vakgenoten en andere betrokken partijen.

8 c13. Kenmerkt zich door professioneel gedrag: drive, betrouwbaarheid, betrokkenheid, nauwkeurigheid,

vasthoudendheid en zelfstandigheid.

9 c14. Ziet waar nodig het belang in van andere disciplines (interdisciplinariteit).

10 c15. Is in staat en heeft de houding om, waar nodig, andere disciplines bij het eigen onderzoek- of

ontwerpproces te betrekken.

per fase

Bij het opstellen van de leerdoelen is gebruik gemaakt van:

Bloom, B. S. & Krathwohl, D. R. (1956). Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals, by a

committee of college and university examiners. Handbook 1: Cognitive domain. New York: Longmans.

Van Dorst, K. (2013). Academic Design. Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven.

Het nummer achter het leerdoel correspondeert met de

volgende action verbs uit de classificatie van Benjamin

Bloom:

I. Introductiefase

- Begrijpt het gestelde kader en de is in staat actief een koppeling te maken naar de actualiteit en eigen

ervaringen. (2)

- Heeft basiskennis en begrip van theorieën over geluk vanuit verschillende vakgebieden zoals de

geluksfilosofie en de positieve psychologie. (2)

- Kan een persoonlijke dagelijkse dag visueel weergeven, waarbij het antwoord wordt gegeven op een

onderzoeksvraag die de activiteiten van de dag koppelt aan één van de theoretische modellen uit de

geluksfilosofie of positieve psychologie. (4)

- Kan individueel een doelstelling/opgave voor het LAB schrijven dat toekomstgericht en ambitieus is en

waarvan het maatschappelijke belang onderbouwd wordt door feiten en persoonlijke ervaringen. (6)

- Kan in een groep van drie één of meerdere van deze individuele doelstellingen/opgaven uitbreiden tot

een solide uitgangspunt voor de onderzoeksfase en deze in een korte presentatie onderbouwen door

middel van 1) actualiteiten en feitenonderzoek, 2) theoretische modellen uit oa de geluksfilosofie of

positieve psychologie en 3) eigen fascinaties en ervaringen. (6)

II. Onderzoeksfase

- Kent en begrijpt verschillende manieren van gebruikersonderzoek (2) en kan gegronde beslissingen maken

over welke te gebruiken in specifieke situaties. (3) (workshop Koos Service Design)

- Kan de onderzoekstechniek contextmapping toepassen, e.g. met de app contextmapp, en voor de eigen

opgave specifieke data verzamelen. (3) (workshop Koos Service Design)

- Is in staat op een actieve manier een verzameling data bottom-up te verkrijgen door (een combinatie van

verschillende typen) voor de specifieke opgave relevant gebruiksonderzoek. (3)

- Is in staat op verschillende manieren, op inhoudelijk bruikbare en zinvolle wijze de onderzoeksresultaten te

categoriseren en analyseren (4).

- Kan uit de onderzoeksresultaten een aantal conclusies trekken en aan de hand hiervan de gestelde opgave

evalueren (5) en opnieuw en scherper formuleren. (6)

6 - creëren

5 - evalueren

4 - analyseren

3 - toepassen

2 - begrijpen

1 - herinneren

En:

- Begrijpt de inhoud van de lezingen (2) en kan actief meedenken over de toepassing van deze nieuwe kennis

binnen het kader. (3)

III. Conceptfase

- Kan door middel van tekeningen op vernieuwende manieren de onderzoeksresultaten interpreteren (5).

(workshop Jongens van de Tekeningen)

- Beheerst de methode het lateraal denken (de Bono), en kan door het toepassen hiervan een reeks

vernieuwende mogelijke oplossingen creëren voor de opgave. (6) (workshop Jongens van de Tekeningen)

- Is in staat om in een groep van drie door middel van het toepassen van verschillende creativiteitstechnieken

ideeën te genereren waarin de persoonlijke fascinaties van de groepsleden en de kennis van de lezingen

terugkomt. (6)

- Is in een groep van drie in staat geleidelijk naar

één plan/model toe te werken, maar met de

vrijheid deze constant te herscheppen naar

aanleiding van nieuwe inzichten en

oplossingen. (6)

-

De dubbele terugkoppeling in de ontwikkeling van het plan/model, zowel vanuit het ontwerpproces als vanuit een

academische discussie is zoals ontwikkeld door Kees Dorst en weergegeven in de afbeelding, uit Academic Design.

IV. Planfase

- Heeft inzicht in de haalbaarheid van het plan/model en begrijpt hoe de uitvoering hiervan invloed heeft op

en beïnvloed wordt door verschillende actoren. (2) (workshop plein06)

- Begrijpt hoe je kan onderzoeken of een plan fi nancieel haalbaar is (2) en kan dit toepassen op ten minste

een deelfase van het plan. (3) (workshop plein06)

- Heeft inzicht in de sociaal-maatschappelijke impact van het plan (2) en is in staat verschillende scenario’s uit

te denken, deze te analyseren (4) en hierop te evalueren (5).

- Begrijpt welke juridische maatregelen/aanpassingen nodig zijn om het plan haalbaar te maken (2) en heeft

een onderbouwd standpunt over eventuele ethische kwesties. (5)

- Heeft notie genomen van referentieprojecten en de ervaringen die hieruit zijn gekomen en de kennis hieruit

actief teruggekoppeld naar het eigen ontwerp. (3)

- Kan in een groep van drie tot een inspirerend plan komen dat innovatief en toekomstgericht is en antwoord

geeft op de gestelde en steeds bijgestelde opgave. (6)

- Laat zien dat het plan een gelaagdheid bezit die voortkomt uit zowel een actief, iteratief ontwerpproces van

een multidisciplinair team, als een continue reactie is op een voortgaande academische discussie. (6)

- Is in staat om op een inspirerende, begrijpbare en tastbare manier het plan te presenteren in zowel beeld

als woord (6).

Kan op een actieve manier het plan/model

inhoud en gelaagdheid te geven door een

continue terugkoppeling vanuit de lezingen/

academische discussie. (6)

- Een persoonlijk schets/handboek waarin het gehele proces, maar ook de lezingen en de workshops wordt

weergegeven en geëvalueerd in woord en beeld. Dit kan schetsmatig zijn, maar het moet helder zijn met

welke informatie wel of niet is gedaan en waarom. Hierbij moet constant gerefl ecteerd worden op de

leerdoelen.

- Presentatie 5 december: Een digitale presentatie van 10 minuten in ongeveer 10-20 slides waarin antwoord

wordt gegeven op de leerdoelen ‘introductiefase’

- Presentatie 20 februari: Een digitale presentatie van 15 minuten in ongeveer 30 slides waarin antwoord

wordt gegeven op de leerdoelen ‘onderzoeks/conceptfase’

- Presentatie 24 april: Een digitale presentatie van 20 minuten in ongeveer 60 slides waarin antwoord wordt

gegeven op de leerdoelen ‘introductiefase, onderzoeksfase, conceptfase, planfase’

- De drie presentaties worden gepubliceerd op www.hpinnovationlab.nl en dienen ook leesbaar

en begrijpbaar te zijn zonder mondelinge toelichting. Dit kan door middel van tekst, audio, fi lm of een

ander medium.

literatUUrtips

Introductie:

Rutger Bregman: Gratis geld voor iedereen & 5 andere ideeen die er wereld kunnen

veranderen (2014)

Tegenlicht: De Noodzaak van de Utopie (2014)

http://www.npo.nl/tegenlicht/23-02-2014/VPWON_1209792

De Correspondent: Jesse Frederik: De maakbare samenleving bestaat! (2014) (gedeeld artikel)

De Correspondent: Rutger Bregman: Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers (2014) (gedeeld artikel)

De Correspondent: Rutger Bregman: Een week van de werkstress en dan hup, weer aan het werk (2014) (gedeeld artikel)

Dagelijks leven:

Wikipedia: Time Geography (space-time prisms), of google op ‘tijdsgeografi e’

Ploggers zijn mensen die hun hele leven picture-bloggen (= van alles een foto maken), volg het dagelijks leven van

willekeurige mensen op bijvoorbeeld: www.10e.nl (ook gastplogs)

Geluk - algemeen:

Voor de theoretische basis van de wetenschap (jaren 60 tot jaren 90) kijk op:

www1.eur.nl/fsw/happiness/keyliterature.htm

resUltaten

Leo Bormans: Geluk: the world book of happiness

100 geluksprofessoren van over de hele wereld geven hun tips (uit wetenschappelijk onderzoek)

Geluksfi losofi e en Levenskunstfi losofi e

Een uitgebreide samenvatting over geluk in de fi losofi e in zowel de Westerse als de Oosterse geschienedis en

moderne tijd wordt gegeven door Frédéric Lenoir (net uit). Frédéric Lenoir: Over Geluk

Joep Dohmen (red.): Over Levenskunst (bloemlezing van grote fi losofen)

Positieve Psychologie

Abraham Maslow: A Theory of Human Motivation (1943)

Mihaly Csikszentmihalyi: Flow: The psychology of optimal experience (1990)

Creativiteit, over ‘fl ow’, schepping en ontdekking (1998)

Flow, psychologie van de optimale ervaring (1999)

De weg naar Flow (1999)

Martin Seligman: Flourish, A Visionary New Understanding of Happiness and Well-Being

Positive Design

Zie het artikel Positive Design; an Introduction to Design for Subjactive Well-Being van Pieter Desmet en Anna Pohlmeyer

Zie de ‘positive design tools’ van de Delft Institute of Positive Design:

http://studiolab.ide.tudelft.nl/diopd/library/tools/

Zie de andere publicaties van de Delft Institute of Positive Design:

http://studiolab.ide.tudelft.nl/diopd/library/publications

Zie de aanbevolen literatuur van de Delft Institute of Positive Design:

http://studiolab.ide.tudelft.nl/diopd/library/interesting-to-read/

Geluk & de Stad

Charles Montgomery: happy city

En kijk ook TED-talks van:

martin seligman pieter desmet dan gilbert

sonJa lYUbomirsKYrUUt veenHovenmiHalY CsiKsZentmiHalYi

Robbert Jan van der Veen

Initiatiefnemer

[email protected]

010-4665795

06-14532577

Stella Groenewoud

Mede-initiatiefnemer

[email protected]

06-34105023

De kick-off op 21 november 2014 in de Blauwe Zaal

Semesterboek Innovationlab 14|15

Documents

Transcript of Semesterboek Innovationlab 14|15