Seks, God en suikerooms – De Groene …...en de voorvaderen begraven liggen – daar waar de...

10
1 Seks, God en suikerooms – De Groene Amsterdammer 3 november 2014 15:19:25 http://www.groene.nl/artikel/seks-god-en-suikerooms woensdag 21 augustus 2013 Liefde in tijden van verandering : Oeganda Seks , God en suikerooms De nieuwe vrouwelijke stadsbewoners van Oeganda stuiten in hun zoektocht naar liefde en geld op de loodzware verwachtingen van de Afrikaanse traditie van God , gezin en gemeenschap . Het gevolg : een innerlijke strijd die zich uit in heimelijk gedrag .

Transcript of Seks, God en suikerooms – De Groene …...en de voorvaderen begraven liggen – daar waar de...

Page 1: Seks, God en suikerooms – De Groene …...en de voorvaderen begraven liggen – daar waar de geesten huizen en de familie-eer bewaakt wordt. De waarheid vertellen is voor Sarah dus

1Seks, God en suikerooms – De Groene Amsterdammer

3 november 2014 15:19:25http://www.groene.nl/artikel/seks-god-en-suikerooms

woensdag 21augustus2013

Liefde in tijdenvan verandering: Oeganda

Seks, God en suikerooms

De nieuwevrouwelijke stadsbewoners van Oeganda stuiten in hunzoektocht naar liefde en geld op de loodzware verwachtingen van deAfrikaanse traditie van God, gezin en gemeenschap. Het gevolg: eeninnerlijke strijd die zich uit in heimelijk gedrag.

Page 2: Seks, God en suikerooms – De Groene …...en de voorvaderen begraven liggen – daar waar de geesten huizen en de familie-eer bewaakt wordt. De waarheid vertellen is voor Sarah dus

2Seks, God en suikerooms – De Groene Amsterdammer

3 november 2014 15:19:25http://www.groene.nl/artikel/seks-god-en-suikerooms

door Mark Schenkel

KAMPALA – Patience (21) speelt de hoer in de vochtige streken van Kampala. Het isvrijdag twee uur ’s nachts als ze nog een sigaret opsteekt in Capital Pub, een broeierige,half verduisterde nachtclub in het uitgaansgebied Kabalagala. Glitterhemden enzweetdruppels weerkaatsen in het flakkerlicht van de zwiepende stroboscoop. Ze blaasthaar sigarettenrook uitdagend de lucht in die verder wordt gevuld door stampende hiphopen r uit Jamaica. Haar gele, nauwsluitende jurkje laat haar slanke armen en benen bloot –haar stevige zwarte borsten barsten bijna uit haar bh. ‘Hallo sweetheart, mag ik met jemee?’ pruilt Patience nadat ze de blik van de blanke heeft gevangen en op hem af isgestapt. Haar borsten schuren tegen zijn buik terwijl zij, om boven de muziek uit te komen,haar felrode lippen tegen zijn oor drukt.

Meegaan? Sorry, dat zit er niet in, het is al laat, tijd om te gaan – maar hier is mijnnummer, bel morgen vooral .

Twee dagen later blijkt de inschatting juist: Patience is helemaal geen hoer. Tenminste,het zit een stuk ingewikkelder .

Patience studeert rechten aan Uganda Christian University, een door de Anglicaanse kerkgerunde instelling in Mukono, een voorstad van Kampala. ‘Kijk, hier is mijn inschrijfbewijs.Ik wil advocaat worden. Waarom ik vroeg of ik met je mee mocht? Omdat ik jeaantrekkelijk vind. En ik moet mijn mastersopleiding nog betalen. Genoeg gehoord zo?Weet je zeker dan dat ik je niet nog weer eens zie?’

Vrouwen zoals Patience zijn in Oeganda net zo overvloedig als de zon. Jonge vrouwen diehun lijf en de belofte van liefde gebruiken om de studie betaald te krijgen. Om eenvoldoende te krijgen van de professor. Om gewoon eens naar een écht restaurant tekunnen. Seks en ‘liefde’ als ruilwaar.

De vrouwen zijn te vinden in bars en disco’s in Kampala, de heuvelachtige hoofdstad dieberoemd en berucht is om zijn eindeloze nachtleven, in Entebbe met zijn internationaleluchthaven en in hotels aan het Victoriameer. Parkeer in het weekend naast deterreinwagens van VN-personeel, ngo-medewerkers, bedrijfsconsulenten en toeristen enzoek ook een stretcher bij het zwembad van het door Kadhafi neergezette Hotel LakeVictoria. Succes verzekerd .

Page 3: Seks, God en suikerooms – De Groene …...en de voorvaderen begraven liggen – daar waar de geesten huizen en de familie-eer bewaakt wordt. De waarheid vertellen is voor Sarah dus

3Seks, God en suikerooms – De Groene Amsterdammer

3 november 2014 15:19:25http://www.groene.nl/artikel/seks-god-en-suikerooms

De lokale meisjes zijn vooral blij met de Amerikaanse militairen die in Entebbe bijkomenvan hun jacht op Joseph Kony en zijn Verzetsleger van de Heer in de Centraal-AfrikaanseRepubliek. De stoere soldaten zijn de hoofdprijs in de paringsdans rond de pool.

De vrouwen zijn ook te vinden op internet, dat in Afrika een opmars doormaakt. En in dekrant. ‘Blanke man (35-45) gezocht die aantrekkelijke jonge vrouw wil onderhouden’,luidde een typische oproep onlangs van ‘Sharon (25)’ in boulevardblad Red Pepper.

Beverley Nambozo (37) snapt wel dat jonge vrouwen in Oeganda seks en ‘liefde’ inzettenvoor materiële doeleinden . Nambozo is schrijfster en dichteres, haar werk draait om dezoektocht van hedendaagse Oegandese vrouwen naar een eigen stem en positie in eendoor mannen gedomineerde , behoudzuchtige samenleving. ‘Sommige vrouwen volgen danwel een studie of hebben een baan’, zegt Nambozo in een koffiebar in Kampala, ‘maar datvormt nog geen garantie voor financiële zekerheid.’

De toegang tot hoger onderwijs mag dan sterk zijn toegenomen, Oeganda kent geensysteem van studiefinanciering. Geld lenen bij banken is bovendien onbetaalbaar. Deeconomie mag dan – zoals de meeste economieën in Afrika – fors groeien, het aantalOegandezen met een kredietwaardige baan blijft klein en de aflossingsrente hoog.

Een huis, een auto of een universitaire opleiding: bijna alles moet uit eigen zak en contantworden betaald. Spaarzucht of de baan van je vader blijkt vaak niet genoeg – je vaderheeft waarschijnlijk nog vier of vijf andere kinderen om voor te zorgen. Het bestaan blijftvaak dat van de hand in de tand. In zo’n situatie biedt een suggar daddy uitkomst.

Oeganda combineert bovendien een totaal geliberaliseerde economie met een overheiddie fraude tot kunst heeft verheven. Van de volledige staatsuitgaven in 2011-2012 werdeenvijfde deel – zo’n 450 miljoen euro – gestolen, misbruikt of op onregelmatige wijzeverwerkt, concludeerde Oeganda’s toezichthouder op publieke uitgaven in juni. Politicusben je in Oeganda om je eigen zakenbelangen te behartigen. De bevolking? Die zoekt hetmaar uit. Het resultaat is een land waar zelfs de meest basale publieke diensten slechtfunctioneren en ieder vecht voor zichzelf.

Zoals de slecht betaalde verkeersagent , die ‘een weekend’ opeist – eufemisme voor eenbribe. De slecht betaalde arts, die weigert vrouwen in barensnood te helpen als ze niet terplekke geld neertellen. De slecht betaalde leraar, die niet voor de klas verschijnt omdat hijbijverdient als chauffeur of als sjouwer. Gesjacher, geritsel en geregel. In zo’n financiëleoverlevingsstrijd hebben vrouwen in elk geval één wapen tot hun beschikking: hunlichaam.

Page 4: Seks, God en suikerooms – De Groene …...en de voorvaderen begraven liggen – daar waar de geesten huizen en de familie-eer bewaakt wordt. De waarheid vertellen is voor Sarah dus

4Seks, God en suikerooms – De Groene Amsterdammer

3 november 2014 15:19:25http://www.groene.nl/artikel/seks-god-en-suikerooms

De behoefte in Oeganda om zo snel mogelijk een materieel veilige haven te bereiken,wordt verder gevoed door een chronische onzekerheid over de politieke stabiliteit van hetland. Na de onafhankelijkheid van de Britten in 1962 volgden twee donkere decenniaonder Milton Obote, Idi Amin en, opnieuw, Obote. Het waren jaren waarin ‘de parel vanAfrika’ – de door Winston Churchill gemunte, met trots gedragen bijnaam van Oeganda –verwerd tot een in bloed gedrenkte parel.

TEGENWOORDIGmag Oeganda dan steviger ogen, het al 27 jaar durende bewind vanpresident Yoweri Museveni blijft een typisch geval van gepersonaliseerd presidentschap,leunend op een steeds repressievere en corruptere kliek. Het leger staat voorlopig aanMuseveni’s kant. Maar wie weet wat er ná hem gebeurt?

In deze brede context, zegt schrijfster Nambozo, is het simplistisch om vrouwen zoalsPatience af te doen als pure prostituees. Bovendien , zegt ze, spelen er voor veel vrouwennog andere factoren mee behalve materiële. ‘Het bespelen van mannen geeft Oegandesemeisjes ook een gevoel van macht’, stelt Nambozo. ‘Ze zetten zich af tegen de Afrikaansegewoonte waarin mannen meerdere vrouwen hadden en waarin vrouwen zich gedienstigmoesten opstellen. Meisjes proberen indruk op elkaar te maken met meerdere mannen, zemoedigen elkaar zelfs aan.’ Meisjes die zich afzetten door het spel juist te kopiëren.

Openlijke polygamie in Oeganda is op haar retour, in elk geval in de stad waar veelwijverijtegenwoordig nauwelijks nog geaccepteerd wordt en waar het meetronen van meerderevrouwen domweg te duur is geworden. Maar in plaats daarvan nemen mannen gewoonwisselende minnaressen. Ministers, generaals, muzikanten: het is een publiek geheim.

Patience lijkt te beamen dat dergelijke ‘voorbeelden ’ een rol spelen bij haar eigen gedrag.‘Ik zoek niet alleen blanke mannen omdat die rijk zijn maar ook omdat ze respectvollermet vrouwen omgaan dan onze eigen mannen doen’, zegt ze wanneer ik haar nog eens bel.‘Van mannen die me respecteren, wil ik er best twee.’

Patience’s vader verliet haar moeder voor een ander toen ze nog een kind was. Van de eneop de andere dag, zonder een woord. Ze nam zich voor dat ze nooit zou eindigen zoalshaar moeder: alleen, op het platteland, in the village. Ja, Patience zoekt geld. Maar zezoekt ook affectie.

Sarah (25) heeft een vergelijkbaar verhaal. Ze verloor haar vader tweeënhalf jaar geleden.Hij was in de jaren zeventig minister en ambassadeur onder Amin. Zijn mooisteherinnering was hoe hij ooit mede-boksfanaat Amin vloerde tijdens een vriendschappelijk

Page 5: Seks, God en suikerooms – De Groene …...en de voorvaderen begraven liggen – daar waar de geesten huizen en de familie-eer bewaakt wordt. De waarheid vertellen is voor Sarah dus

5Seks, God en suikerooms – De Groene Amsterdammer

3 november 2014 15:19:25http://www.groene.nl/artikel/seks-god-en-suikerooms

potje. Aan geld was in Sarah’s jeugd geen gebrek. Wel aan emotionele aandacht, vooralvoor Sarah, de jongste van de vijftien kinderen die haar vader verwekte bij zijn drievrouwen.

Het begin van haar studieleven aan de gerenommeerde Makerere-universiteit in Kampalawerkte voor Sarah bevrijdend. Weg met het verplichte, kortgeschoren kroeshaar van dekostschool – eindelijk naar de kapsalon voor gladgekamd haar! Sarah kon, weg van huis,seks ontdekken. Haar vader had dan drie vrouwen gehad, Sarah jongleerde tegelijkertijdmet drie mannen – een Britse journalist, een Duitse econoom en een gefortuneerdeZambiaanse vader die haar meenam op safari in Tanzania. Sarah steekt nu zelfs af en toeeen sigaret op – revanche voor een gedicteerde jeugd.

Tegelijkertijd spelen bij Sarah, net als bij Patience, materiële overwegingen mee in haaromgang met mannen. Ja, ze had een financieel comfortabele jeugd en haar vader betaaldehaar bachelorsopleiding IT. Maar in zijn laatste jaren raakte haar vader door het geld enhet grondbezit heen dat hij bij elkaar had gesprokkeld als minister onder Amin. Hij konzijn huis in Muyenga, een soort Amsterdam-Zuid van Kampala, niet meer onderhouden.Hij keek machteloos toe hoe lappen van ‘zijn’ grond aan het Victoriameer werdenafgepakt. Toen kort voor zijn dood zijn rechteronderbeen moest worden afgezet doorsuikerziekte smeekte een van zijn vrouwen president Museveni op straat om geld voor deoperatie. Verval van een familie in Afrika.

Sarah moest dus ergens anders het geld vandaan halen voor de vervolgcursussen IT die zenodig had om kans te maken op een goede baan. Het verlies van het familiekapitaal deedhaar het belang van een goede baan extra beseffen. Sarah’s lovers boden uitkomst. Zijbetaalden haar cursussen. Tegenwoordig werkt Sarah bij een internationaal telecombedrijf.

SCHRIJFSTER NAMBOZO aarzelt om, met betrekking tot vrouwen als Sarah en Patience,te spreken van ‘emancipatie’. Ja, Sarah en Patience gingen naar de universiteit, een stapvooruit vergeleken met hun moeders die niet verder kwamen dan de middelbare school.Sarah en Patience profiteren van de speelruimte die Afrika’s verstedelijking, groteretoegang tot onderwijs en de opmars van moderne communicatiemiddelen bieden – viasms is een afspraakje snel gemaakt. Op de universiteitscampus of in je eigen appartementis er ruimte voor experiment. Ruimte die hun moeders nauwelijks hadden.

Maar, zegt Nambozo, diezelfde keuzevrijheid en prestatiedruk dwingen jonge vrouwen infeite om hun lichaam in te zetten als koopwaar . Hoe verwezenlijken ze anders demogelijkheden die het moderne bestaan ze biedt? ‘Jonge vrouwen in Oeganda lijken meer

Page 6: Seks, God en suikerooms – De Groene …...en de voorvaderen begraven liggen – daar waar de geesten huizen en de familie-eer bewaakt wordt. De waarheid vertellen is voor Sarah dus

6Seks, God en suikerooms – De Groene Amsterdammer

3 november 2014 15:19:25http://www.groene.nl/artikel/seks-god-en-suikerooms

voor zichzelf op te komen. Ze zoeken zelf mannen uit, ze worden fysiek ook bevredigd.Maar ze zoeken de mannen óók op om materiële redenen, uit noodzaak. En als je op díegrond meerdere mannen ziet, dan word je niet emotioneel bevredigd. Het is alsof je hetdoet met een stel machines. Ik geloof niet dat het leidt tot liefde, tot geluk.’

Nambozo ziet haar argument bevestigd door de heimelijke manier waarop vrouwen alsPatience en Sarah opereren. Hun ‘vrije’ seksuele gedrag is, paradoxaal , omkleed metleugens en voorwendsels . Ze kunnen zich niet volledig uiten.

Patience vertelt haar moeder niet dat ze haar studie probeert te betalen door insmoezelige nachtclubs te hengelen naar geld. Haar moeder heeft misschien wel eenvermoeden, ze weet waarschijnlijk ongeveer wat haar dochters budget is. Maar eroverpraten? Uitgesloten.

Patience wil niet ingaan op de vraag of haar moeder er het stilzwijgen toe doet omdat zevoor alles wil dat haar kind een studie afrondt en een goede baan vindt – de wens vanzoveel Afrikaanse ouders, voor wie kinderen nog altijd gelden als oudedagsvoorziening .

Sarah koos van haar drie genoemde lovers uiteindelijk Engelsman Pete om mee samen tewonen en aan haar moeder voor te stellen. Maar dat het pas geleden uit is gegaan, kan zeonmogelijk opbiechten. De schaamte voor haar familie zou te groot zijn. Want wieeenmaal samenwoont in Oeganda trouwt en krijgt kinderen. Heel simpel. Sarah’s moederMary informeerde er pas weer naar. Mary krijgt er op haar beurt kritische vragen over vanhaar zussen op het platteland bij de grens met Kenia, daar waar de familie vandaan komten de voorvaderen begraven liggen – daar waar de geesten huizen en de familie-eerbewaakt wordt.

De waarheid vertellen is voor Sarah dus geen optie. Ze doet wat je in zulke situaties doetin Oeganda: een verhaal verzinnen. ‘Ik zal zeggen dat Pete terug moest naar Engeland’,zegt ze. Woonruimte vindt Sarah voorlopig bij een vriendin. Op Facebook heeft ze,stilletjes, haar ‘in a relationship’-status verwijderd.

Sarah en Patience illustreren zo hoe de nieuwe vrouwelijke stadsbewoners van Oeganda inhun zoektocht naar liefde, seks en suikerooms stuiten op de loodzware verwachtingen vande Afrikaanse traditie. Een traditie van God, gezin en gemeenschap waar ze flexibeler meewillen omgaan maar die onontkoombaar blijkt. Het gevolg is vaak een innerlijke strijd diezich uit in omzichtig gedrag. Indirect. Omfloerst. Heimelijk.

Page 7: Seks, God en suikerooms – De Groene …...en de voorvaderen begraven liggen – daar waar de geesten huizen en de familie-eer bewaakt wordt. De waarheid vertellen is voor Sarah dus

7Seks, God en suikerooms – De Groene Amsterdammer

3 november 2014 15:19:25http://www.groene.nl/artikel/seks-god-en-suikerooms

‘Oeganda is een natie van schijnheiligen’, constateert schrijfster Nambozo. ‘Ongehuwdeseks, seks in ruil voor geld, scheidingen: het gebeurt, en steeds vaker. Maar omdat het nietpast in het beeld van onszelf dat we geacht worden in stand te houden, doen we alsof. Watwij hier doen, is keeping up appearances . Intussen maakt zulke ontkenning de problemenalleen maar groter. Seksuele en emotionele onderdrukking leiden tot list en bedrog, eentoestand van iedereen-tegen-iedereen. Het is een van de ergste crises in dit land.’

EENOORZAAK van Oeganda’s double speak waar vrouwen als Sarah en Patience ondergebukt gaan – en waar ze tegelijkertijd volop aan meedoen – is volgens Nambozo dekoloniale erfenis van Britse vormelijkheid . En: God.

Afgezien van de circa tien procent moslims is Oeganda door en door christelijk. Kampala isieder jaar het toneel van de grootste katholieke bedevaart van Afrika. Meer dan eenmiljoen pelgrims vereren bij de basiliek van Namugongo in Kampala de bekeerlingen dieop 3 juni 1886 levend werden verbrand door de koning van Buganda, het historischeheartland van Oeganda. De koning, de Kabaka, voorzag dat de uit Europa overgebrachtegodsdienst zijn positie zou ondermijnen.

Politiek het meest invloedrijk is de Anglicaanse kerk, een erfenis van de Britse bezettingtot 1962. De Anglicaanse kerk, die de universiteit uitbaat waar Patience rechten studeert.

De laatste jaren maakt de uit Amerika overgewaaide evangelisatie een razendsnelleopmars door, met in het kielzog een nog striktere moraal. Oegandezen die de gevestigdekerken beschuldigen van zelfverrijking en plichtsverzuim vinden een nieuw onderkomenin de evangelische kerk met haar individuele band met God, nachtenlange gebedsdienstenen miraculeuze genezingen. Drukke verkeerskruispunten in Kampala zijn het toneel vanpredikanten die geestdriftig met de bijbel zwaaien richting passanten.

Een van de vele born agains is Mary, de moeder van Sarah. Mary zegde het ‘slappe’katholicisme vaarwel. Nu preekt ze dag in, dag uit tegen alles en iedereen. Sarah zit daarniet op te wachten maar durft er niet openlijk tegen in te gaan. Bij haar moeder thuis bidtze mee – voor de schijn. Ze vertelt niet dat ze al lang niet meer naar de kerk gaat. Zebesteedt haar zondagen liever om bij te komen van haar nachtelijke zwerftochten.

Beverley Nambozo noemt het al met al ironisch. Ironisch, dat het christendom, waartegenwoordig zo’n behoudzucht van uitgaat, zichzelf in het begin in Afrika presenteerdeals ‘moderniserende’ kracht. Man-vrouwverhoudingen, seks, lichamelijkheid : in pre-koloniaal Afrika waren het zelden onderwerpen. Ze wáren gewoon. ‘En toen kwam eind

Page 8: Seks, God en suikerooms – De Groene …...en de voorvaderen begraven liggen – daar waar de geesten huizen en de familie-eer bewaakt wordt. De waarheid vertellen is voor Sarah dus

8Seks, God en suikerooms – De Groene Amsterdammer

3 november 2014 15:19:25http://www.groene.nl/artikel/seks-god-en-suikerooms

negentiende eeuw de kerk uit Europa die onder het mom van “civilisatie ” de traditioneleAfrikaanse orde afbrak’, zegt Nambozo. ‘De kerk deed onze gewoontes af als achterlijk. Dekerk vertelde hoe het moest. En zie: vandaag de dag zijn uitgerekend Afrikanen degrootste aanhangers.’

De ‘moderniserende’ kerk werd paradoxaal genoeg een conservatieve kracht. Nambozoziet eenzelfde paradox in het debat over homoseksualiteit dat Oeganda een bedenkelijkereputatie heeft opgeleverd sinds in 2009 een wetsvoorstel werd ingediend omhomoseksuele activiteiten te bestraffen met de dood. Uit pre-koloniaal Oeganda zijnvoorbeelden bekend van seksuele relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht. Hetwaren pas de Britten die, door in 1904 het wettelijk huwelijk te introduceren als een zaaktussen een man en een vrouw, homoseksualiteit buiten de orde dreven. Anno nu zijnOegandese evangelisten de meest rabiate anti-homoactivisten.

Nambozo kan zelf ook meepraten over hoe de druk van kerk en familie zorgt voorverwarring in het domein van liefde en seks. Terwijl een truck met dreunendegospelmuziek langs de koffiebar rijdt, vertelt ze: ‘Ik ging als kind naar een typischechristelijke kostschool. “Liefde” bestond niet, er werd ons nooit ook maar iets oververteld. Net als thuis. Het enige wat we hoorden, was: “Do not, do not, do not.” De anderesekse werd niet voorgesteld als een potentiële vriend in het leven maar als een potentieelgevaar, als een tegenstander die er op uit was misbruik van je te maken. Do not expressyourself, dát leerden we.’

Nambozo vervolgt: ‘En dan, na de middelbare school, moet je ontdekken hoe liefde enseks werken. Daarnaast heb je ook nog eens geld nodig. Wat volgt, zijn excessen. Meisjesdie mannen bespelen en een verstoord gevoels leven ontwikkelen. Meisjes die per ongelukeen kind krijgen waar niemand het over mag hebben. Meisjes die dan maar gedwongenworden te trouwen, zodat het aanzien van de familie niet wordt geschaad. Maar zo’nschijnhuwelijk werkt natuurlijk ook weer niet.’

Nambozo’s poëzie is erotisch getint. In haar gedicht The Virgin Mary suggereert ze hoe zeals de maagd Maria een kind krijgt. Een ander gedicht heet We Made Love on MountElgon, een verwijzing naar de regio van de Bagisu-stam die aan mannenbesnijdenis doet. ‘Itried to kiss his circumcised flesh,/ my lips caused him pain.’

‘Mijn expliciete werk is een verlate uiting van mijn emotionele en seksuele frustratie alsjongvolwassene’, zegt ze. ‘Het móest er gewoon uit. Als je openlijk over je gevoelens kuntpraten, kun je tot de sterren reiken.’

Page 9: Seks, God en suikerooms – De Groene …...en de voorvaderen begraven liggen – daar waar de geesten huizen en de familie-eer bewaakt wordt. De waarheid vertellen is voor Sarah dus

9Seks, God en suikerooms – De Groene Amsterdammer

3 november 2014 15:19:25http://www.groene.nl/artikel/seks-god-en-suikerooms

Inmiddels is Nambozo getrouwd, ze heeft twee kinderen. Ze is lid van Femrite, eenvrouwelijk schrijverscollectief in Kampala, dat mede gesubsidieerd wordt door het PrinsClaus Fonds. Het bescheiden pand van Femrite, achter een metalen poort langs eendoorgaande weg, fungeert als een soort vrijdenkersruimte. Terugkerend thema in het werkvan bijna alle schrijfsters is het thema van Nambozo: jonge vrouwen die liefde, seks enrelaties ontdekken tegen de achtergrond van de dwingende opvoedings idealen van kerk,kostschool en familie. De vrouwen van Femrite stippen de onderwerpen aan waar vrouwenals Patience en Sarah in hun dagelijks leven mee worstelen.

Patience en Sarah zijn geen lezers, ze kennen de schrijfsters van Femrite niet. Wel moestenze, zoals de meeste scholieren in Oeganda, het gedicht Song of Lawino lezen, eentientallen pagina’s lange lamentatie van ‘Lawino’, een vrouw van de Acholi-stam inNoord-Oeganda, over de culturele dood van haar man Ocol. Lawino betreurt Ocols keuzevoor het moderne, door de Britten geïntroduceerde stadsleven en Ocols afwijzing van detradities van de Acholi’s. Lawino heeft er geen problemen mee dat ze schaars gekleed gaaten haar man deelt met co-wives. Het impliciete pleidooi voor herwaardering vanAfrikaanse plattelandstradities door Song of Lawino sloeg bij de publicatie in 1972 stevigin. De Britten waren niet lang geleden vertrokken, nú was de tijd voor herontdekking vande eigen wortels. Het gedicht van Okot p’Bitek stimuleerde Oegandezen tot zelfreflectie.

‘Song of Lawino deed me nadenken over waar wij als Afrikanen vandaan komen’, herinnertSarah zich. ‘We mogen trots zijn op sommige tradities. Verder heb ik er niet veel mee. Jewilt toch niet leven als zo’n Lawino, in een of ander geïsoleerd dorp waar je trouwt op jezestiende, tien kinderen krijgt waarna je man je dumpt?’

Beverley Nambozo herhaalt haar eerdere opmerking dat lichamelijkheid en seks vóór dekoloniale tijd niet echt kwesties waren. Op het platteland bestaat nog steeds iets van diementaliteit, meent ze. ‘Op het platteland in Oeganda is seks vaak vrijer en wilder. Seksbegint er eerder omdat het een basaler aspect van het leven is. Het draait om reproductie.’Toch gelooft ze niet dat de boodschap van Song of Lawino nog realistisch is: ‘Op hetplatteland mag seks dan relatief vanzelfsprekend zijn, maar juist omdat het gaat omreproductie wordt het emotionele aspect er niet aangemoedigd . Terwijl vrouwen daar welnaar verlangen. Ook op het platteland weten ze onderhand heus wel dat het leven meerkan bieden dan kinderen baren en akkers bewerken. Ze zijn echt niet totaal onwetend.’

Bij Rose Nankya (45) hoef je niet aan te komen met verhalen over de ongecompliceerdeverhoudingen tussen mannen en vrouwen in ruraal Oeganda. Voorzover die al bestonden,zijn ze ingehaald door de tijd. Nankya leeft in Bugujju, een dorpje zo’n dertig kilometerbuiten Kampala. Ze bleef berooid achter nadat haar man Julius haar vorig jaar definitiefverruilde voor de andere vrouw die hij ook al een tijdje zag. Julius zocht het elders omdat

Page 10: Seks, God en suikerooms – De Groene …...en de voorvaderen begraven liggen – daar waar de geesten huizen en de familie-eer bewaakt wordt. De waarheid vertellen is voor Sarah dus

10Seks, God en suikerooms – De Groene Amsterdammer

3 november 2014 15:19:25http://www.groene.nl/artikel/seks-god-en-suikerooms

Uit De Groene Amsterdammer van 21 augustus 2013

Uit het dossier Liefde in tijden van verandering

Nankya drie misgeboortes had gehad. Ze bezorgde hem geen nageslacht. Tot overmaat vanramp voor Nankya schonk Julius’ andere vrouw hem meteen een tweeling, wat in de lokaleBuganda-cultuur geldt als een zegening.

Nankya leende wat geld van haar broer om in Bugujju een winkeltje te openen. Nusprokkelt ze per maand zo’n zestigduizend shilling (bijna twintig euro) bijeen. Nankyaverkoopt alledaagse benodigdheden als rijst, zeep en bier. Frisdrank, plastic teilen enbeltegoed. En één flatscreen-tv. Een Afrikaanse winkel van Sinkel. ‘Een man met meerderevrouwen is niet goed’, zegt ze in de verkoelende schaduw van haar winkeltje. ‘Ja, erbestaat hier op het platteland wel affectie. Maar stabiliteit bereik je met één man en éénvrouw.’

Nankya verwerpt desgevraagd het gedrag van vrouwen als Patience en Sarah: ‘Meisjes diemeerdere mannen hebben? Ook niet goed. Voor je het weet, krijg je hiv. Die mannen vanhen zien ook weer verschillende vrouwen.’

Terug in Kampala zegt Sarah niet bang te zijn voor hiv. ‘Ik gebruik behalve de pil ookcondooms, ik ben niet gek. En als een relatie echt serieus wordt, laat ik eerst samen bloedtesten.’ Zoals Sarah deed toen ze introk bij Engelsman Pete met wie het inmiddels alweeruit is.

Patience geeft haar eigen draai aan de vraag of zij veilige seks heeft. ‘Bedoel je dat je metoch nog wilt zien?’ sms’t ze terug. ‘Dat zou zo fijn zijn, ik mis je zo erg...’

beeld: Randy Olson / National Geographic Society / Corbis