Se jaargang nr. 3, juni 2001 exotische watervogels ... · tr038-4604644 : Jeugdwerkgroep ; Femmy...

PTT Post Port betaa Id Port payeacute Pays-Bas

Se jaargang nr 3 juni 2001

~ exotische watervogels

~ dagvlinders in Zwolle

~ overwinterende slechtvalken

~ gierzwaluwen

~ hoornaarzweefvlieg

~ big day Zwolle

I

Dit blad iJ bet gezameDlijke tijdscbrift vau het IVN eD de KNNV

beide afdeliDg ZwoDe

In de loop vau 1993 werd besloteu beide afdeliDgllOrgaueD

respectievelijk Frittilaria eD De Tureluur biDneD bet kader vau de onderliDge

sameDwerkiDg sameu te laten gam in Het Zwols Natuurtijdscbrift

Het blad verschijnt 5 keer per jaar met een oplage vau 600 exemplaren

jaargang 8 bull nummer 3 bull jU1i I juli 2001

KopijZNT Postbus 272

8000 AG Zwolle

via Internet zwolsnatuurtijdschrifthotmailcom

Waarnemend coordinator van het ZNT Haus LiDdeboom

Kortenhorststraat 9 8015 BW ZwoDe - tr 038 - 4600701

Redactieraad Piet Bremer

BiD vau Kessel

Eindredactie (geen inleveradres voor geschreven kopij)

Peter vau Dam - Tesjeslam 37 shy8042 RH ZwoDe - tr 4220912

Fotos P~er vau Dam (tenzij auders vermeld)

Typewerk KariDJanze

Diet ter Stege

Druk Freek Veldmau

IJsselmuideD

ft ~ vereniging voor veldboIogie

Zwols Natuurtijdschrift

Werkgroepen

Zowel IVN als KNNV hebben werkgroepen Hier volgt een overzicht van de cooumlrdinatoren

IVN Excursies Agnes Neimeijer

tr 0572 - 391955 Vogelzaugcursus Hannah van Oene

tr 038 - 4654657 Wilde plantencursus Elja van Dongen

tr 038 - 3762696 Groencursus Roelof Visscher

tr 038 - 4227375 Natuurgidsencursus GreetMeima

tr 038 - 4228018 Fiets- en wandelroutes Gerwine WuriDg

tr038-4604644 Jeugdwerkgroep Femmy Mulder

1r 038 - 4547960 Stands Fenna Westers Depot tr 038 - 4224387 Paddenwerkgroep Teuni Lindhoud

tr 038 - 4657772 Waterwerkgroep Gerda Boonstra

tr 038 - 4217317

KNNV Vogelwerkgroep Gerrit Gerritseu

tr 038 - 4228122 Roofvogelwerkgroep Jan van Dijk

tr 038 - 4657050 Plantenwerkgroep Leen de Kleine

tr 038 - 4227837 Insectenwerkgroep Evert Ruiter

tr 038 - 4550891 Zoogdierenwerkgroep Bert Dijkstra

tr 038 - 4546912 Natuurbescherming Gerrit Gerritsen

tr 038 - 4228122

Gezamenlijke werkgroep Paddestoelenwerkgroep BiD van Kessel

tr 038 - 4533677

K d t0PIJI a a kopij WlISVrij en tot en geplllnde didawtUUtlp het

metmiddotWP61 ucircdeveren tip ZNTWlmlt veJtllIIIe

10 augustus plusmn 21 september

19 oktober plusmn 30 november

21 december plusmn 1 februari

8e jaargang - nummer I - 70

Exotische watervogels in de omgeving van Zwolle Oeel3 Evert Ruiter

Inleiding Dit is het derde en tevens laatste deel in een serie die startte in het februarinummer (jaargang 8 no 1) van het ZNT Het is het meest uitgebreishyde deel omdat van alle watervogels de eenden veruit de grootste familie vormen Ook het aanshytal uitheemse eendensoorten dat verwilderd in ons land voorkomt is het grootst Voorts is dit deel aangevuld met een slotwoord en een literashytuurlijst

Eenden Zeer veel inheemse en niet-inheemse eendenshysoorten zijn geliefd in particuliere watervogelcolshylecties zon bonte mengeling van inheemse en uitheemse watervogelsop een zwarte totaal dichtgetrapte ondergrond en zwemmend in groen drabbig water tussen pittoreske conifeshyren

Met name uitdergelijke priveacute-vogelparkjes ontshysnappen wel eens ( niet -geleewiekte) eendachtishygen Ze duiken op in waterrijke woonwijken van steden en dorpen en halen daarmee niet zelden de krant Bijzondere eendensoort ontdekt in De Rietlanden kopt dan de pers Veel van die eenden komen vroeg of laat weer bij de eigenaar terecht ofbelanden in de muil van een kat of hond of in het vangnet van de dierenambulance omdat ze over het algemeen zeer tam en van mensen afhankelijk zijn Maar vanuit dit soort ontsnappingen ontwikkelden zich in Nederland levensvatbare wilde cq verwilderde populaties Het is daarom best de moeite waard om dergelijshyke avonturiers die eens een kijkje buiten de omshyheining hebben genomen in de gaten te houden Overigens is het ronduit verbluffend te constateshyren wat er zoal door een kleine zestig officieel in Nederland geregistreerde watervogelkwekers aan soorten wordt gekweekt Dat varieert van steltkluut Canadese kraanvogel tureluur en goliathreiger tot zwarte zee-eend Bedenk een leuke soort en hij is te koop


Soortbeschrijvingeo

Nijlgans Alopochen aegyptiacus

Gebied van herkomst Afrika (ten zuiden van de Sahara het Nijldal Zuid-Egypte)

Beschrijving Ter grootte van bergeend Geslachten gelijk vrouwtje iets kleiner Kop Lichte crecircme-kleurishyge met kenmerkend zwart maskertje rond de ogen Dat geeft hem ongewild een wat schurkshyachtig uiterlijk Hals en rug bruingrijs Borst en buik aanmerkelijk lichter van kleur Onder op de buik een opvallende donkere vlek Vleugels met fraai oranje gekleurde buitenste armpennen wit groene spiegel en lange gitzwarte handpennen (kenmerkende vleugeltekening in vlucht) Staart zwart Lange lichtgekleurde poten Maakt een luidmiddoten rauw kwakend geluid Over het algemeen zeer luidruchtig

Wetenswaardigheden De meest succesvolle en meest expansieve niet inheemse soort die Nederland rijk is Werd door de Egyptenaren Romeinen en Grieken al gegravehoushyden als huisvogel (bewaking) In Europa sinds de 17e eeuw bekend als sier- en parkvogel Vanshyaf begin jaren 70 (eerste broedgevallen in het wild) heeft deze soort zich gestaag over geheel Nederland uitgebreid Aanvankelijk in de duinen van Zuid-Holland en langs de grote rivieren maar gaandeweg ook steeds meer in het binnenshyland waar de soort tegenwoordig te vinden is langs de meest pietluttige slootjes ofzelfs op plaatsen waar geen water te bekennen is Broedt vaak in holle bomen knotwilgen en grote nestshykasten maar ook in oude roofVogel- ofkraaienshynesten en onder dichte vegetatie Vertoont bij het vinden van geschikte nestgelegenheid agresshysief gedrag Vetjaagt daarbij zelfs torenvalken of

kraaien van het nest Ook binnen het territorium agressief Zelfs (ofvooral) naar mensen toe Dit maakt de soort bij velen niet populair maar het is misschien wel eacuteeacutenvan de redenen van zijn grote succes als nieuwe broedvogel in Nedershyland Het blijft een raadsel hoe deze vogel die thuishoort in Afrika ter hoogte van de evenaar zich hier zo goed handhaaft en winterhard bFjkt te zijn

8e jaargang - nummer IS - 71

Anekdote Een speciaal voor slechtvalken opgehangen nestkast aan de centrale bij Harculo op zestig meter hoogte werd in 1998 bewoond door een paartje nijlganzen Na te zijn uitgekomen overshyleefden 9 van de 10 donskuikens (nestvlieders) de val

Voorkomen rondom ZwoUe Het eerste broedgeval van een nijlgans in de omgeving van Zwolle dateert van 8 april 1984 in het Zalkerbos Sedertdien is de opmars niet meer te stuiten en neemt het aantal broedgevallen per jaar toe

8 mei 1985 - 1 e nestvondst nijlgans in een knotwilg in het Zalkerbos (foto Genmiddotif G~rritsen)

In de jaren negentig worden jaarlijks nijl ganzen gemeld en opgenomen in de waarnemingenrushybriek van het ZNT Aanvankelijk worden alle meldingen opgenomen maar vanaf 1994 worden alleen nog de grote aantallen vermeld Vanaf datzelfde jaar worden ook jaarlijks de Bomhofshysplas en Sekdoomse plas nauwkeurig geteld In de maanden juli en augustus klit deze soort nashymelijk samen in grote groepen die gezamenlijk ruien De genoemde plassen zijn bekende ruishyplaatsen (G Gerritsen 2001) De oevers liggen in die tijd bezaaid met honderden veren Vooral de oranje gekleurde tertials zijn prachtig Tijdens de ruiperiode zijn aantallen van meer dan 500 nijlganzen in eacuteeacuten groep geen uitzondering Vanshyaf 1998 stabiliseren de aantallen zich wat kan duiden op het feit dat de enorme expansie van de jaren 90 ten einde is Zie figuur 1

De nijlgans is tegenwoordig overal rond Zwolle aan te treffen Naast voornoemderuiplaatsen


zijn er onder meer grote concentraties (meer dan 50) aan te treffen bij het Engelse Werk Harculo op de IJssel tussen Zwolle en Kampen langs de Vecht bij Dalfsen en inde Barsbekerbinnenpolshyder Landelijk gezien is de IJsseldelta van groot belang voor de Nijlgans

Jaar Bomhof Sekdoorn Totaal 1994 272 115 387 1995 256 115 371 1996 313 gegevens shy

onbekend 1997 557 190 747 1998 775 295 1070 1999 832 346 1178 2000 567 514 1081

Tabel 1 Grootste aantallen ruiende nijlganzen geteld bij twee

zandwinplassen in de omgeving van Zwolle

Casarea Tadorna ferruginea Gebied van herkomst Noord-Afrika ZuidshyOost Europa Midden-Oosten

Beschrijving Zo groot als een beacutergeend waarmee de soort nauw verwant is Enigszins gedrongen postuur Vrij kleine cregraveme-kleurige kop met opvallend zwarte snavel en zwart oog Mannetje in zomershykleed met duidelijke zwarte halsring Rug buik en onderstaart opvallend roestbruin Hand- en armpennen zwart onder- en bovenvleugel wit (opvallend contrast) Staart en poten zwart

Wetenswaardigheden Is van oudsher vanwege zijn prachtige verschijshyning een geliefde park- en voliegraverevogel Aanshyvankelijk in Nederland een zeer zeldzame dwaalshygast (vooral waarnemingen uit het Waddengeshybied) De laatste decennia in toenemend aantal waargenomen overal in Nederland vooral langs de grote rivieren en in de duinen Altijd in kleine aantallen maar vaak ook solitair Eerste successhyvolle broedgeval in 1969 bij Noordwijk aan Zee (o~ts~apte exemplaren uit Woensdrecht) DFshyna mCldenteel broedend maar nooit meer dfll - 4 paar per jaar Bij veruit de meeste losse waarnemingen zal het gaan om ontsnapteofvershywilderde vogels Dwaalgasten vanuit het Zuid shyOost Europa zijn echter nooit uit te sluiten

Be jaargang - nummer IJ - 72

Voorkomen rondom Zwolle In de 90er jaren worden erjaarlijks rond Zwolle casareas waargenomen Het gaat daarbij in vrijshywel alle gevallen om solitaire vogels Naarmate het aantal meldingen per jaar wat toeneemt worshyden er ook in toenemende mate paartjes ofmeer- dere exemplaren bijeen waargenomen Een zeker broedgeval wordt echter nooit opgemerkt Wel worden er op 11 juli 1999 in de buitenwaarden bij Wijhe 3 adulte vogels met daarbij 7 juvenieshylen waargenomen (G Gerritsen) Dat duidt vrijshywel zeker op en broedgeval ter plaatse

Jaar aantal 1990 4 1991 3 1992 2 1993 JO 1994 11 1995 19 1996 7 1997 9 1998 19 1999 21 2000 11

Tabel 2 Meldingen van 1 of meer casarcas rond Zwolle

Mandarijneend Aix galericulata Gebied van herkomst Zuid-Oost Rusland Noord-Oost China Japan

Beschrijving Behoeft deze soort nog enige introductie Misschien wel het fraaiste eendje ter wereld Mannetje en vrouw je zijn zeer verschillend Het mannetje is in broedkleed uitermate kleurrijk Kop opvallend lange oranje en groen gekleurde kuif zijkant wit wangen oranje gitzwart oog met een opvallend witte oogrand en een felrode snavel met een witte punt Om de hals een oranje franje kraag (hoe verzin je het ) Voor het overige wordt het belangrijkste kenmerk geshyvormd door de specifiek gevormde buitenste armpennen (tertials) De Engelse benaming hiershyvoor is sailfeathers Het is net alsof uit de opgeshyvouwen vleugels aan weerszijden als oranje zeilen omhoog steken Daar ontleent de vogel echter zijn naam niet aan mandarijnen waren hoogwaardigheidsbekleders in China van voor de revolutie Het vrouwtje is minder opvallend


maar desalniettemin fraai van tekelring De meest opvallende kenmerken zijn de cregravemekleurig geshyschubde tekening op de flanken en de grijsbruine kop met een opvallend wit brilletje Let op het enige betrouwbare determinatiekenmerk wat een vrouwtje mandarijneend onderscheidt van een vrouwtje carolinaeend is de kleur van de snashyvelpunt (nagel) Die is bij eerstgenoemde wit en bij de tweede zwart In eclipskleed (tussen de rui in de vroege zomer en het baltskleed in de late herfst) heeft het mannetje evenals veel andere eendensoorten~ vrijwel dezelfde tekening als het vrouwtje In de ANWB vogelgids zijn uitstekenshyde beschrijvingen hiervan te vinden Mandarijnshyeenden zijn schuwe zwijgzame vogels en leiden tijdens het broedseizoen een teruggetrokken en verborgen bestaan in dichte bossen Ze zijn qua bouw eacuten vliegkunst geheel toegerust op het snel manoeuvreren tussen boomstammen

mandarijneenden

Wetenswaardigheden In 1745 geiumlntroduceerd in (Zuid-)Engeland Sinds 1971 wordt de soort in Groot-Brittannieuml en Ierland erkend als inheems nadat hij daar veertig jaar lang als broedvogel voorkwaln In Nederland zijn verwilderde exemplaren de laatshyste decennia sterk in aantal toegenomen en is deze soort op veel plaatsen als broedvogel aan te treffen Staat daarom als soort op de inventarisashytielijst van de SOVON Broedtmiddotin holle bomen en grote nestkasten Blijkt daarbij een geduchte concurrent van andeshyre holenbroeders Heeft in Europa een sterke voorkeur voor plassen meren en rivieren die omsloten worden door dichte bebossing Dltt komt sterk overeen met het voorkeurbiotoop in het gebied van herkomst Daar staat de soortt op

Se jaargang - nummer lS - 73

enkele plaatsen onder druk vanwege biotoopvershynietiging Wrang genoeg zouden de Europese mandarijneenden een beschermde status moeten krijgen omdat ze ooit nog eens rol van betekenis kunnen spelen bij herintroductieprogrammas in hun oorspronkelijke leefgebieden (vd Schot 1997)

Voorkomen rondom Zwolle De mandarijneend blijkt met name zeer talrijk op de Noord-Oost Veluwe Daar komt hij voor langs sprengenbeken en op landgoederen waar hij broedt in oa voor dat doel opgehangen nestshykasten Ook in het stroomdal van de IJssel is hij aan te treffen (Duursche Waarden Tichelgaten) Vanwege de nogal verborgen leefshywijze tijdens het broedseizoen worden broedgeshyvallen in natuurlijke holtes gemakkelijk over het hoofd gezien Tijdens langdurige vorstperiodes zoeken ze echter elkaars gezelschap en pleisteshyren dan in grote groepen op vaste plaatsen bij open water Dan pas wordt duidelijk om welke aantallen het gaat Zo werden er in 1983 (lP de Hortshoek-beek bij Heerde in een duiker onder de A50 130 exemplaren geteld Tegelijkertijd verbleven er 30 exemplaren bij De Hezenberg in Hattem Het aantal broedparen wordt geschat op meer dan 200 paar (Gerritsen amp van den Bergh 1995) Volgens recente gegevens van de SO- VON is de soort daar zeker broedend aangetrofshyfen in 5 blokken waarschijnlijk broedend in 6 blokken en mogelijk broedend in 1blok

Jaar Horsthoek Hezenberg Totaal 1993 146 67 213 1994 136 24 160 1995 139 51 190 1996 142 49 191 1997 138 23 161 1998 167 17 184

Tabel 3 Maxima mandarijneenden in wintermaanden op twee locaties op de Noord Oost Veluwe

(Gebaseerd op tellingen verricht door W van den Bergh)

De laatste jaren worden er in toenemende mate mandarijnen gesignaleerd in Park Het Engelse Werk het Spoolderbos Almelose Kanaal en in de gracht inZwolle Op de laatstgenoemde locashytie werden in februari 2001 baltsende vogels waargenomen Ook verder oostwaarts op dode


rivierarmen van de Vecht en de Regge is de soort imniddels aangetroffen H1lijkt er dus op dat vanuit het bolwerk Noordoost-Veluwe de mandarijneend nieuw terrein aaacuten het veroveren is Vreemd genoeg zijn er rondom Zwolle nog geen zekere broedgevallen vastgesteld en of oudervogels met jongen gezien

Carolina-eend Aix sponsa (synoniem Bosegraveend)

Gebied van herkomst Noord~Amerika

Beschrijving Vrij kleine en tengere eend Mannetje met een opvallende groene kuif die langs de rand scherp is afgetekend dmv een witte streep De kop is verder metaalglanzend groen met een witte keel Vanuit de keel loopt een (witte) streep langs de wang en een langs de nek naar boven waardoor een opvallende tekening ontstaat Het oog en de snavel zijn rood De snavel heeft een zwarte punt en een gele teugel (zie tekening) Hals en borst zijn fraai chocoladebruin van kleur en fijn wit bespikkeld Over de zijkant van de borst loopt een duidelijke witzwarte band De flanken zijn cregravemekleurig en de buik is wit Rug vleushygels en staart donker(groen) Vleugels met een blauw iriserende spiegel Langs de rand van de flanken en de vleugels loopt witzwarte lijn Poten geel Het vrouwtje is overwegend grijsshybruin van kleur met rond het oog een witte brilshytekening witbespikkelde borst en flanken en een witte buik Snavel donkergrijs met zwarte nagel Poten grijs-groen Kop met een zaagbekshyachtige kuif In de vleugel een groene spiegel meteen witte rand welke vooral tijdens de vlucht opvallend is

Wetenswaardigheden Weliswaar van hetzelfde geslacht maar geograshyfisch gezien de tegenvoeter van de mandarijnshyeend Geiumlntroduceerd in Groot-Brittmeuml ~omt daar sinds het eind van de 19deg eeuw als bro~voshygel voor In Nederland vanaf 1982 incident~l als broedvogel vastgesteld maar in kleiner apttal dan de mandarijneend Een zeer geliefde pfkshyvogel Ontsnapte en verwilderde exemplareJl zijn bv te vinden op landgoederen met vijverpartijen in oude loofbossen Op de Noordoost-Velu)Ve ook ~ sprengen en sprengenbeken Een holnshy

8e jaargang - nummer 3 -74

broeder Kruising met mandarijneend komt slechts zelden vdor Leidt evenals de mandarijnshyeend een teruggetrokken bestaan Slaapt in boshymen op gezamenlijke roestplaatsen Zwijgzaam

Voorkomen rondom Zwolle In tegenstelling tot de vorige soort wordt de cashyrolinaeend maar zeer weinig gezien Zie tabel 4 Op 11 oktober 1995 wordt er bij Dedemsvaart een vrouwtje waargenomen met 2 jongen Deze melding in hetZNf valt echter zo ver buiten ons gebied dat hij niet mee te rekenen is Het is echter wel de enige melding van een broedgeval Andere meldingen komen van de Hezenberg Vosbergen en de Oosterenk Op laatstgenoemde plaats verbleef in het voorjaar van 1999 langere tijd een paartje

Jaar I Soort Mandarijn- Carolinashyeend eend

1990 6 0 1991 0 0 1992 0 0 1993 5 0 1994 2 0 1995 11 1 (21 1996 11 0 1997 21 1 1998 11 2 1999 9 3 2000 22 0

Tabel 4 Meldingen van (een of meerdere ex) mandarijneend en

Carolinaeend in de omgeving van Zwolle

Rosse stekelstaarteend Oxyuara jamaicensis Gebied van herkomst Noord-Amerika

Besegravehrijving Klein gedrongen opvallende omhoog stekende staart Mannetje geheel roodbruin met uitzondeshyring kop en de staart Kop zwarte kap en witte wang grote lichtblauw gekleurde snavel Staart zwart lang met stekelige punten Onderstaart wit Vrouwtje Vaalbruin Kop witachtige wang en oorstreek donkere snavel

Wetenswaardigheden Sinds 1960 als broedvogel voorkomend in Groot-Brittannieuml De populatie aldaar wordt nu


geschat op ruim 570 paren Daarnaast leven er vele honderden ongepaarde vogels waarvan vooral de jonge mannetjes de grote oversteek wagen Vanaf de Britse eilanden heeft de soort zich inmiddels over Europa verspreid Het eerste broedgeval in Nederland dateert van 1973 Sindsdien jaarlijks broedend maar altijd in zeer gering aantal Solitaire zwervende exemplaren worden regelmatig gezien Ze houden zich reshygelmatig op temidden van grote groepen duikshyeenden Rosse stekelstaarteenden zijn ook terechtgekoshymen in Spanje Daar kruisen ze met de nauw verwante en wereldwijd bedreigde witkopeend (Oxyuara leucocephala) Het aantal hybriden neemt jaarlijks toe Als gevolg hiervan gaat het genetisch materiaal van de witkopeend verloren en dreigt deze op termijn als soort in Europa uit te sterven

Pikant detail Onderzoek heeft aangetoond dat vrouwelijke witkopeenum een voorkeur aan de dag leggen voor mannelijke rosse stekelstaarten vanwege het verschil in penislengte ten opzichte van manshynelijke witkopeenden Rosse stekelstaartmanneshyfjes hebben namelijk een penis van maarliefst 20 centimeter de helft van hun lichaamslengte Het zou wel een heel lullig clicheacute zijn wanneer juist dagravet verschil de witkopeend fataal wordt Op aandringen van Spaanse natuurbeschermers tot het nemen van drastische Europese maatreshygelen is men sinds het voorjaar van 1999 in Groot Brittannieuml begonnen met het afschieten vaD rosse stekelstaarteenden in drie proefgebieshyden (R Nijland 1999)

Voorkomen rondom Zwolle In de negentiger jaren slechts mondjesmaat waargenomen rond Zwolle In totaal 8 meldingshyen In vrijwel alle gevallen solitaire mannetjes Op 10 oktober 1993 verbleef er op het Vosseshymeer een vrouwtje Diezelfde dag wordt er ~ven

verderop op het Ketelmeer een mannetje gepen Deze soort kan overal opduiken en blijkt eqn voorkeur te hebben voor grote open watervJakshytes

8e jaargang - nummer ~ - 75

Overige soorten Naast de hierboven beschreven soorten die allen in Nederland als broedvogel voorkomen zijn er zo nu en dan meldingen van andere exoten waarshyvan tot op heden geen broedgevallen zijn vastgeshysteld in Nederland Sommige waarnemingen kunnen betrekking hebben op een dwaalgast In kort bestek worden ze hieronder besproken

Chileense Smient Anas sibilatrix Gebied van herkomst Chili Argentinieuml Falkshyland Eilanden

Beschrijving Qua postuur lijkt hij op een smient maaacuter is groshyter en zwaarder De tekening is echter geheel verschillend Donkergroene kop met grijze snashyvelbasis en grijze wangvlek Snavel -grijs met een zwarte punt Borst en rug zwart met witte veerranden waardoor een gebandeerde tekening ontstaat Flanken oranjeroestrood Stuit en onshyderstaart wit Staart zwart Poten zwart Het mannetje heeft als enige eendensoort geen eclipskleed Hetvrouwtje is iets fletser van kleur Vooral de kop

Wetenswaardigheden Evenals de Amerikaanse smient sluit deze soort zich aan bij grote groepen smienten

Voorkomen rondom ZwoUe In 1990 verbleef er in mei en juni een mannetje dat gepaard is met een vrouwtje smient Op 21 november 1990 wordt er een solitair mannetje waargenomen bij Dalfsen

Amerikaanse Smient Anas americana Gebied van herkomst Noord - Amerika

Wetenswaardigheden Wordt in de negentiger jaren regelmatig als dwaalgast in West-Europa en Nederland gesigshynaleerd Is een geliefde collectievogel Ontsnapshypingen zijn dus nooit uit te sluiten

Voorkomen rond Zwolle Drie meldingen 1997 12000 2

Chileense taling Anas flavirostris Gebied van herkomst Zuid-Amerika

Beschrijving Zo groot als een wintertaling Mannetje geheel bruin met lichtere onderdelen een geelwitte staart en onderstaart en een donkerbruin gespikshykelde borst Opvallende groene spiegel Vooral te herkennen aan de donkerbruin gekleurde kop en de specifiek gekleurde snavel Deze is aan de basis licht-geel en aan de punt lichtblauw terwijl de gehele bovenzijde zwart van kleur is Vrouwshytje Iets kleiner en wat fletser

Wetenswaardigheden Komt in Zuid-Amerika tot hoog in het Andesshygebergte voor en is daar een geliefde jachtvogel Kent vier ondersoorten die allemaal uiterlijk iets van elkaar verschillen De hierboven beschreven ondersoort is de nominaatvorm Anas flavirostris flavirostris Is een bij kwekers geliefde soort die veel in gevangenschap gehouden wordt

Voorkomen rondom Zwolle Eind december 1998 1 exemplaar in ZwolleshyZuid Ontsnapte exemplaren zijn overal te vershywachten September 1999 1 mannetje in de vijshyver achter de Thorbecke Scholengemeenschap

Blauwvleugeltaling Anas discors Gebied van herkomst Noord - Amerika

Wetenswaardigheden Zeer zeldzame dwaalgast in Nederland Escapes nooit uit te sluiten

Voorkomen rond Zwolle Op 14 en 15 oktober 1995 werd er een manpetje waargenomen in de Bentinckswellen

Amerikaanse wintertaling Anas crecca carolinensis Gebied van herkomst Noord - Amerika

Wetenswaardigheden Zeer zeldzame dwaalgast

Voorkomen rond Zwolle Op 14 april 2000 een exemplaar in de Ossenwaard

Zwols Natuurtijdschrift Se jaargang - nummer - 76

Bronskoptaling (syn Bronskopeei1d) Anas falcata Gebied van herkomst Oost - Azie

Wetenswaardigheden Als dwaalgast nog niet vastgesteld in West - Eushyropa

Voorkomen rond ZwoHe Twee meldingen in januari 2000 Mannetje in Spoolderbos

Zwartbuik-fluiteend Dendrocygna autumnalis (letterlijk herfstboomzwaan ofin kwekersjarshygon roodsnaveJ boomeend) Gebied van herkomst Vnl Noordoosten van Zuid-Amerika

Beschrijving Een heel merkwaardig eendje met een lange hals en lange poten Aanmerkelijk kleiner dan een wilde eend Overwegend bruin gekleurd met een zwarte buik Opvallend grijzemiddot kop met een bruine kruin Snavel en poten rozeshyrood Vleugel met witte armpennen Maakt soms een hoog vibrerend geluid (als een dodaars) en houdt daarbij de hals en kop schuin omhoog shy

Wetenswaardigheden In het gebied van herkomst vormt deze soort grote zwermen en kan aaniienlijke schade aanshyrichten in akkerbouwgebieden Zit veel in bomen

Voorkomen rondom ZwoUe In het vOOIjaar van 1999 verbleef er enige weshyken een solitair exemplaar in de vijver achter de Thorbecke Scholengemeenschap (Oosterenk) De soort had zich aangesloten bijmiddot een groep wilshyde eenden en vertoonde tam gedrag Op een geshygeven moment bleek hij het rechter loopbeen te missen Afgebeten door een hond verstrikt geshyraakt in een vissnoer Wie zal het zeggen


Korte tijd daarna was de vogel verdwenen Vershyder geen waarnemingen bekend

Tot slot Het concept voor eacuteeacuten artikel Het voorkomen van 11 lag al gereed in het najaar vim 1999 Na verloop van tijd en beraad werd besloten het in drie delen te publiceren In deze drie delen is het voorkomen van exotische zwanen ganzen en eenden besproken

Is deze ongevraagde verrijking van onze avishyfauna nu wel of niet welkom De meningen daarover zijn verdeeld maar een groeiend aantal vogelaars ziet steeds meer in dat het gaat om een groep interessante vogelsoorten die toch maar aantoont hier een poot aan de grond te kunnen krijgen en in enkele gevallen zelfs in staat is een stabiele populatie op te bouwen Buiten de in de beschrijvingen genoemde watervogels gaat het daarbij in Nederland om nog een hele lijst andere exoten flamingo (+ ondersoorten) muskuseend pauw rode patrijs blauwgeJe ara monniksparshykiet vaJkparkiet halsbandparkiet sint helenashyfazantje en zebravink De halsbandparkieten van het Vondelpark in Amsterdam zijn inmidshydels zon vertrouwd beeld geworden dat het daar maar stilletjes zou zijn zonder deze kleurige lawaaischoppers Inmiddels zijn er vier papegaaishyensoorten die in het wild in Europa tot in Noorshywegen voorkomen Flamingo sbij de Oostvaarshydersplassen of elders zijn ook altijd weer een sensatie voor iedere vogelaar Prachtig maar

wat moet je nu met die honderden (duizenden) nijlganzen Buiten het feit dat ze wel eens conshycurrentie kunnen gaan vormen voor de inheemse avifauna beginnen ook agrarieumlrs te mopperen op die troepen ganzen die nu het hele jaar door hun land kaal eten Toch dwingt het succes van de nijgans respect af en is het bijzonder om te zien hoe deze vogel zich in korte tijd over heel Neshyderland heeft uitge-breid En ooit zal deze exshypansiewel tot staan worden gebracht zich ~tabishyliseren of komt er een forse terugval Maar ~at is koffiedik kijken Er is echter nog steeds erg weishynig bekend over de invloed die exoten hebbn op onze inheemse soorten De netelige situatie ~oor de witkopeend in Spanje in relatie met de ro~se stekeJstaarteend heeft natuurbeschermers alprt gemaakt Niet ten onrechte want na het intnodushy

8e jaargang - nUmmer p - 77

Dagvlinders in Zwolle Verslag 2000

Piet Bremer amp Evert Ruiter

1 Inleiding Dagvlinders zijn opvallende insecten vaak prachtig van kleur en tekening en ze spreken tot ieders verbeelding

Met dit gegeven in het achterhoofd rees de geshydachte om een onderzoekje te starten naar het voorkomen van dagvlinders in de stad Zwolle waarbij de aandacht vooral gericht is op tuinen Immers wat is er leuker om liggend in het zonneshytje in een luie stoel onder de vlinderstruik in je eigen tuin dagvlinders te tellen met het besef dat je daarmee ook nog een (wetenschappelijk) doel dient () Binnen de KNNV is eerder een vijfshyjarig onderzoek uitgevoerd gericht op het oranshyjetipje waarbij bleek dat voldoende KNNVers maar ook IVNers bereid waren om nauwkeurig gegevens vast te leggen (Bremer 1998) In 1999 werden de eerste gegevens voor dit nieuwe proshyject verzameld (Ruiter amp Bremer 2000) Gezien de reacties zowel in 1999 als in 2000 lijkt het ons zinvol het onderzoek voor een periode van vijf jaar te laten plaatsvinden

Figuur 1 Het minimale aantal (blokjes) maximale aantal (driehoekjes) en het gemiddelde aantal soorten dagvlinders (ruitjes) per tuin per week voor Zwolle

Z 12------------- shy

5 10 111 w 0 8 Z w 1i6 o o Cl) 4

~ Z 2

2 Het doel van het ondenoek

In het algemeen staat wetenschappelijk ondershyzoek wat ver van ons af Toch pretenderen we met het onderzoek een klein steentje bij te drashygen over de kennis van dagvlinders met name in een stedelijke omgeving Het doel van het onderzoek is tweeledig

Enerzijds gaat het om het verzamelen van vershyspreidingsgegevens van soorten in de stad In tabel 1 staan de soorten cursief vermeld waarvan alle waarnemingen welkom zijn Anderzijds gaat het om monitoring met de vraag welke verandeshyringen in het biotoop tuin kunnen optreden De Vlinderstichting heeft als basis van monitoring een route genomen waarbij per 50 meter sectie soorten en aantallen worden genoteerd In ons onderzoek nemen we als uitg~gspunt jullie tuinshytje ongeacht oppervlak of mate van verharding

3 Medewerking In het vooljaar van 1999 verscheen er in het ZNT een oproep om aan dit project mee te doen

Inclusief de twee initiatiefnemers dienden zich 23 tellers aan Om uiteenlopende redenen waren sommigen niet in staat tellingen te verrichten en van anderen werd nooit meer iets vernomen

~ O~~~+-~~~~~~+-r+~~~~~~~~~~ 15 16 17 18 19 20 21 2223 24 2526 27 28 2930 31 32 333435 36 3738 3940 41 42 43

WEEKNUMMER

Zwols Natuurtijdschrift Se jaargang - nummer ~ - 79

max aantal soorten per week per tuin

verschillende deelnemers trdnen

eek G C L N E N G T P I M M P V R M G fI fI

15 2 0 2 3 0 2 4

16 I 0 2 4 2 6

17 0 2 5 3 3 7 2

18 6 3 3 3 5 4 19 3 1 1 2 3 7 4 3 7

20 1 1 1 3 2 1 middot3

11 2 1 I 0 I 3

22 2 1 1 0 2 3 3 1

lJ 3 0 I 1 0 I 1 3 I

14 3 I 1 I 1 I 0 2 1

25 3 2 1 2 0 0 0 4 2

26 4 2 1 3 5 2 4 0 2

27 5 1 1 3 1 3 4 3 3

28 3 2 3 1 1 3 8 4

29 2 3 5 4 2 6 5

30 4 3 2 5 4 9 4 7

31 5 4 2 5 5 7 5 I 3

32 6 2 2 4 4 7 I 8 5

33 7 3 1 3 4 1 7 3

34 6 3 3 5 5 6 0 I 3 0

35 4 1 3 2 6 4 0 8

36 6 3 4 3 4 4 0 3 3

37 7 2 2 5 I 5 0 5

3a 5 3 2 3 7 3 0 I 7

39 5 4 2 6 1 0 4

40 2 1 I 3 4 2 0 2

41 0 1 1 0 3 2 0 4

41 0 0 0 I 0 0 0 2

Figuur 2 Het cumulatief aantal soorten dagvlinders waargenomen in Zwolle in 14 tuinen (week 31 de laatste week met een nieuwe soort betreft de eerste week van augustus)


P B

L Z

W t

v 0

gem bull i

bull aI

cum oS

soorten

M ft

4 2 2 0 19 0 4 kv kk do cv kgw

4 2 4 3 32 0 6 10 gk vjl av bb bz

3 1 3 4 32 0 7 11 ata ot

4 6 44 3 6 3 dvk1 vuur

5 4 4 0 35 I 7 3

2 1 0 lS I 3 3

2 0 0 11 0 3 14 zwartspriet

1 1 2 0 14 0 3 14

2 3 2 0 14 0 3 14 regenweek

1 I 2 13 0 3 U icarus

I I 0 13 0 4 15

1 3 2 3 25 0 5 17 ge aur bruin z

5 1 1 1 25 1 5 17

5 3 I 4 32 1 8 18 koe

4 5 4 9 45 2 6 18

9 5 4 3 5 2 9 19 z1k

5 2 46 2 8 20 sleedoompage

3 I 2 43 2 8 20

4 5 4 I 42 I 7 20

6 4 3 5 45 0 10 20

2 3 2 4 33 0 8 20

I 2 3 4 31 1 6 20

2 3 4 3 39 0 I 20

5 3 4 6 43 0 8 20

4 2 0 21 0 4 20

3 0 1 17 0 4 20

0 1 0 11 0 4 20

0 I 0 04 0 2 20

Uiteindelijk blijken 11 ingevulde telformulieren bruikbaar als basismateriaal voor het verwerken van de gegevens In 2000 bleek dat voor 14 tuishynen een monitoring-formulier was ingelev~rd


In totaal gaat het om ca 20 waarnemers Het doorgeven van losse waarnemingen vond - helaas - relatief weinig plaats Slechts door zes KNNVers IVNers

4 Methode Alle medewerkers van 1999 hadden er al eacuteeacuten de nieuwe medewerkers voor 2000 kregen er eacuteeacuten een vlinderzoekkaart Deze kaart is in feite een geiumlllustreerde determinatiesleutel aan de hand waarvan 20 algemeen voorkomende dagvlinders op naam kunnen worden gebracht Parate veldshykennis is dus geen vereiste Daarnaast ontvangt iedereen een monitoring-formulier Daarop staan alle op de kaart afgebeelde vlinders vershymeld met kolommen met de weeknummers 16 tot en met 41 Op deze manier kan eenvoudig ingevuld worden hoeveel vlinders er per week per soort in de tuin rondfladderen Er wordt per week op een geschikt moment (bij zonnig weer) minimaal een half uur geteld Van iedere soort wordt het hoogste aantal ingevuld dat op een gegeven moment in die week in de tuin werd waargenomen Niet getelde weken (bijv door vakantie) worden doorgestreept Daarnaast is er een waarnemingsformulier waarop losse waarshynemingen van buiten de tellocatie kunnen worshyden genoteerd Daardoor kan er nog een beter beeld worden verkregen van de verspreiding in de stad

5 Resultaten

51 Aantal soorten per week Figuur 1 geeft het gemiddeld aantal soorten per tuin per week Week 16 is begin mei en week 40 half september De figuur geeft naast het gemidshydelde ook het minimale en maximale aantal per week Figuur 1 laat zien dat na een lichte top in mei in juni het gemiddeld aantal soorten per tuin laag is In juli is zij veel hoger en die trend wordt volgehouden tot in augustus Veel soorten vlieshygen immers in de zomermaanden en bezoeken dan ook in groten getale bloeiende vlinderstruishyken In september loopt het seizoen naar haar eind hoewel tot in oktober dagvlinders worden waargenomen


52 Het cumulatief aantal soorten in het seizoen Figuur 2 geeft het cumulatief aantal waargenoshymen soorten De eerste soorten die worden waargenomen zijn overwinteraars die door op zonnige dagen in het prille vootjaar te voorschijn komen zoals dagpauwoog en citroenvlinder Eind april volgt dan het oranjetipje Juni is een dip-maand met weinig soorten en aantallen Pas aan het eind van de maand verschijnen de zoshymervlinders zoals koevinkje en bruin zandoogje De seedoornpage w~as de laatste van de soorten die in week 31 aan de totaallijst kon worden toegevoegd

53 Het aantal waargenomen dagvlinders Tabel 1 geeft de lijst van in Zwolle in 2000 waargenomen dagvlinders in de 14 gemonitoorshyde tuinen In totaal gaat het om 1828 waarneshymingen Het meest waargenomen in het Klein koolwitje (242 van alle opgaven) gevolgd door de atalanta (197) Opvallend is het veel minder voorkomen van zowel klein geaderd witshyje als groot witje In sommige tuinen worden deze soorten het hele seizoen niet waargenomen Tot de minst waargenomen soorten horen de sleedoompage en het zwartsprietdikkopje die beide met eacuteeacuten exemplaar zijn waargenomen en koevinkje en bruin zandoogje beide met enkele exemplaren

kleine vos op koninginnekruid

8e jaargang - nummer f -81

Tabel 1 De aantallen waargenomen soorten met het totaal aantal waaacutergenomen exemplaren (eigenlijk de som van de momentmaxima per tuin) en het percentage In de laatste kolom is het aantal tuinen weergegeven waarin betreffende soort is waargenomen (maximaal 14 tuinen) Twee van de 14 tuinen liggen buiten de stad Ter attentie Van alle cursiefweergegeven soorten zijn ook waarnemingen buiten tuinen welkom (als tenminste vindplaats en datum vermeld zijn)

Soort Som percenshy aantal moment tage tuinen lIlamna

kleine vos 140 76 13

dagpauwoog 135 74 14

distelvlinder 30 16 12

atalanta 360 197 13

Igehakkelde aurelia 46 25 10

voorjaarslandkaar1e 12 07 8

zomerlandkaars 22 12 9

citroenvlinder 94 51 14

klein koolwitje 442 242 14

klein geadegraverd wiqe 92 50 11

groot koolwitje 143 78 11

oranjetipie 44 24 9

kleine vuurvlinder 27 15 5

a~svlinder 37 20 7

bruin z(ll2doqgfe 16 09 3

koevinkje 15 08 2

bont zandoogje 122 67 11

boomblauwtje 42 23 11

icarusblauw 8 04 2

sleedoacuteom~ 1 00 1

zwart~rietdikko~ 1 00 1

Totaal 1829 100 14 tuinen

54 Een aantal oacutepmerkingen bij de soorten

De meest bijzondere waarneming van het afgelo- pen was die van de sleedoorn page in een tuin aan het Kadeneterkamp 44 in week 31 (begin augustus) Deze soort is al eens eerder in Zwolle waargenomen in de Aalanden (Bremer 1994) en deze waarneming veronderstelt dat niet alleen in het noordelijk deel van de stad maar ook in het jongere zuidelijke deel de soort een populatie vormt Alleen de kans van waarnemen van deze soort is klein waardoor de page gemakkelijk onopgemerkt blijft Het voorkomen in Zwolle


sluit aan bij het verspreidingsgebied op de Velushywe

Een andere opmerkelijke waarneming kwam van buiten de stad Een oranje luzernevlinder werd gezien in de Vreugderijkerwaard Het jaar 2000 was een uitstekend jaar voor deze soort die ons vanuit Zuid - Europa jaarlijks bereikt Soms heeft dat een invasie-achtig karakter

In 1999 werd het zwartsprietdikkopje nergens waaacutergenomen Deze zomervlieger wordt vooral in beschutte kruidenrijke graslanden (oa bershymen) gevonden en is geen soort die in tuinen te verwachten was Een eerste opgave werd geshydaan aan de Kattenwinkelweg in een tuin buiten de stad Waarnemingen in de stad ontbreken nog steeds Wie gaat de eerste melding doorgeven

De distelvlinder ontbrak bijna in 1999 In 2000 is de soort in bijna alle tuinen waargenomen maar de aantallen bleven laag De distelvlinder is

een echte trekvlinder die ons land bereikt vanuit Zuid Europa De soort verschijnt meestal pas in de zomer Van het hooibeestje in 1999 eenmaal waargenomen werden in 2000 geen waarneshymingen gedaan

De gehakkelde aurelia is vooral te vinden op zonovergoten open plekken in het bos oflangs beschutte en kruidenrijke bosranden maar ook tuinen In Zwolle was de soort in 1999 schaars met maar acht waarnemingen Voor 2000 gaat het om 48 waarnemingen in lO tuinen Dit lijkt erop dat eigenlijk de soort in de meeste Zwolse tuinen (tenminste als ze enigszins groen zijn met geschikte nectarplanten) waar te nemen is De aantallen zijn aan de lage kant maar de gehakshykelde aurelia is nu eenmaal geen soort die masshysaal kan vliegen als een atalanta ofklein koolshywitje

Oe cjtroenvlinder is een echte vroege vooIjaarsshysoort die overwintert als volwassen insect op droge beschutte plaatsen (met name in bossen) en op de eerste wat warmere dagravegen van het yooIjaar (of einde van de winter) te voorsc~jn komt Na het leggen van de eitjes sterft dez~ generatie Pas eind juli verschijnt de soort als

Se jaargang - nummer S - 82

vlinder weer ten tonele met de eerste generatie In 1999 zijn er in de stad Zwolle voornamelijk waarnemingen van deze soort in april gedaan Het gaat daarbij maar om enkele waarnemingen en steeds 1 exemplaar per locatie Met 94 waarneshymingen gedaan in alle tuinen kunnen we gerust concluderen dat -de soort in 2000 veel beter vloog

Het bruin zandoogje werd in 1999 alleen waarshygenomen bij Huize den Doorn (Vechtdal eacuteeacuten van de twee gemonitoorde tuinen buiten het steshydelijk gebied) In 2000 gaat het om 16 waarneshymingen die gedaan zijn in drie tuinen waarvan twee middotbinnen de stad (Houtmanstraat en van Tienhovenlaan)

Bij het koevinJge gaat het in 2000 om een vergeshylijkbaar aantal waarnemingen

Meldingen van icarusblauwtjes kwamen in 1999 van twee locaties (Middelweg Aa-landen Zwolle-Zuid) In 2000 werd de soort in twee tuinen waargenomen Het is allesbehalve een tuinvlinder

Het bont zandoogje heeft zich daarentegen meer ontwikkeld tot tuinvlinder die in een groot deel van de stad in tuinen kan vliegen De waarshynemingen van 2000 bevestigen het beeld van de s09rt zoals dat al in 1999 werd verkregen (zie Ruiter amp Bremer 2000)

Tenslotte nog een opmerking over het klein koolwitje en klein geaderd witje Bij vergelijking van de lijsten valt op dat de ene waarnemer alshyleen eerstgenoemde waarneemt de andere de laatstgenoemde en wanneer beide wel worden opgegeven varieumlren de verhoudingen sterk Kortom beide soorten worden niet goed hershykent en toegegeven zon dwarrelend wit vlinshydertje is beslist lastig op naam te brengen Tip Volg het vlindertje tot het ergens is gaan zitten de meeste witjes zijn geen goede vliegers en gaan regelmatig rusten In rusthouding is de onshyderkant van de vleugels vaak goed te zien De onderzijde van de achtervleugels van het klein koolwitje is gelig van kleur en niet geaderd De onderzijde van de achtervleugels van het klein


geaderd witje is wit en de aders zijn grijs-groen bestoven waardoor er duidelijk een geaderde tekening zichtbaar is Dit verschil is van afstand waarneembaar

6 Slotopmerkingen In 2000 zijn in diverse tuinen dagvlinders gemoshynitoord en zijn waarnemingen buiten de eigen tuin verzameld Het jaar had een natte zomer Na de eerste twee weken van mei toen we schitshyterend weer hadden is het niet zo aanhoudend mooi meer geweest Maar ook een natte zomer heeft gelukkig genoeg momenten dat na een deshypressie de bewolking breekt de zon doordringt en binnen de kortste tijd dagvlinders te voorshyschijn komen

bullFiguur 3 De ligging van de onderzochte tuinen in en buiten de stad = deel van de stad waarin gemonitoorde tuinen ontbreken

Figuur 1 laat zien dat er een grote spreiding is Als in een week geen enkele soort wordt waarshygenomen is dit een indicatie dat er weinig tijd was om op vlinders te letten De duur van d~ waarnemingstijd heeft een sterk effect en dit laat zich niet conditioneren het blijft tenslotte vrijshywilligerswerk en er is thuis meer te doen d~ het in de gaten houden van de dagvlinders In t~taal zijn 20 soorten waargenomen twee meer Win in de mooie zomer van 1999 Nieuwe soortenlzijn het zwartsprietdikkopje (buiten de stad) de ~leeshydoompage en het bruin zandoogje (in 1999 wel

8e jaargang - nummer r -83

buiten de stad) Het hooibeestje ontbrak daarenshytegen in 2000

Wat uit de waarnemingen blijkt is dat een deel van de soorten in de stad algemeen is en hier ook plekjes weet te vinden om zich voort te planten (klein koolwitje dagpauwoog ed) Anshydere soorten leven buiten de stad waarvan zwershyvendeexemplaren de stad binnendringen (koeshyvinkje kleine vuurvlinder ea) Interessant is de vraag hoe de relatie is tussen dat buitengebied en de stad Veel waarnemingen zijn daarom nog nodig om meer zicht te krijgen op bijv het ontshybreken van het bruin zandoogje in de mooie hooilanden binnen de stad (Aapark Holtenshybroek park de Weezenlanden Spoolderbos ea) Wie heeft in juli 2001 de tijd om eens systemashytisch het zandgebied dat aan de oostzijde van de stad gelegen is afte zoeken op bruin zandoogje en koevinkje Waarnemingen van deze~~n de andere soorten zijn ook voor 2001 welkom In~ middels vliegen veel soorten alweer volop Er hebben in 2000 14 tuinen meegedaan Gezien het grote aantal leden van KNNV en IVN in Zwolle hopen we dat in 2001 het aantal tellers zal toenemen Figuur 3 laat zien dat voor bijdrashygen uit Brinkhoek Berkurn Westenho11e en het centrale deel van de stad welkom zijn

7 Dankwoord Een woord van dank gaat uit naar alle tellers die de moeite hebben genomen oni iedere week hun waarneshymingen te noteren en ze uiteindelijk op te sturen Dankshyzij hun enthousiaste medewerking werd het project in 2000 verbreed Waarnemingen werden in 2000 verzashymeld en ook doorgegeven door G Beersma Fam Gershyritsen I Hamming P Hollander N Maas G Meima W ter Meulen C Meijerink A van Oven Fam Prins L Pullen L van Tweel N Vervoort L Zandbergen en de beide auteurs met hun familieleden Gezien het grote aanta1leden van de KNNV en IVN verwachten we voor 2001 een grotere deelnamt Formulieren zoekkaarten kunnen worden aangevraagd bij E Ruiter Houtmansshytraat 10 (8023 EA Zwolle)

Literatuur Bremer P 1994 Over een zeldzame dagvlinder in Zwolle Zwols Natuurtijdschrift 1(5) 128 - 129 Bremer P 1998 Oranjetipjes in en om Zwolle Natura 95(5) 133 - 135 Ruiter E amp P Bremer 2000 Dagvlinders in Zwolle Verslag van 1999 Zwols Natuurtijdschrift 7(3)67 - 74


Overwinterende slechtvalken in de noordelijke IJsselvallei Jan van Dijk

In grote delen van Europa is de slechtvalk een standshyvogel ze blijven het hele jaar in hun territorium Het belangrijkste criterium om te kunneH blijven is het voedselaanbod en dit blijkt in het gematigde westelijk en zuidelijk deel van Europa meestal geen probleem Voor de slechtvalken van het noordelijk deel van Eushyropa vormt ditvoedselaanbod wel een probleem Als in augustus de grote trek van zangvogels steltlopers en watervogels naar het zuiden begint zien ook de slechtvalken zich genoodzaakt om gematigde gebieshyden op te zoeken

Een slechtvalk is een individuele trekker en hoeft niet te wachten op thermiek Uit een Amerikaans ondershyzoek met gezenderde slechtvalken bleek dat deze zonshyder te rusten afstanden van 500 tot 1000 kilometer overbrugden op de trek naar de noordkust van Zuid Amerika

slechtvalk op Centrale Harculo (foto Jan van Dijk)

Hoewel een groot deel van de trekkende slechtvalken ons land passeert is er ook een deel dat in ons land de winter doorbrengt Steeds vaker blijkt aan de hand vaIi kleurringen en andere individuele kenmerkeI) dat veel van de in ons land overwinterende slechtvalcen ieder najaar weer terugkeren naar dezelfde plaatr Zo ook in de IJsseldelta

De waarnemingen verwerkt in dit artikel zijn van het gebied rondom de benedenloop van de rivier de IJsshysel In deze delta bevinden zich verder de Overij$selse Vecht Zwartewater Zwartemeer Veluwerneer en het Keteldiep De grenzen liggen globaal tussen De~enter en hei Ketelmeer en van de Veluwe tot Zwartsluls

8e jaargang - nummer IJ - 84

De waarnemingen bestrijken de periode 1980 tot en met 2000

Resultaten Totaal zijn 245 waarnemingen in de tabellen vershywerkt waarbij zoveel mogelijk vervolgwaarnemingen zijn uitgesloten De eerste grafiek geeft een duidelijk beeld van de toename van het aantal waarnemingen in de jaren In het begin van de jaren 80 was een waarshyneming nog een zeldzaamheid maar zeker in de jaren 90 nam het aantal passerende en pleisterende slechtshyvalken snel toe Deze toename heeft alles te maken met de zich van de pesticiden-crash herstellende Scandinavische slechtvalkpopulaties

De dalende trend in het aantal waarnemingen na middot1998 heeft vermoedelijk te maken met het feit dat niet alle waarnemingen meer worden gemeld Werd in de perishyode tot 1995 een slechtvalk gezien dan werd dat vaak diezelfde dag nog doorverteld aan collega-vogelaars om dat dit toch een bijzondere waarneming was

De tweede grafiek laat het aantal waargenomen slechtvalken zien en de maand waarin deze waarneshymingen plaatsvonden De het grootste deel van de valken wordt tijdens de trek gezien in het late najaar en in het voorjaar Tijdens deze terugreis blijven een aantal valken enkele dagen tot weken langs de IJssel pleisteren

Aantallen Tijdens de voor- en najaarstrek bevinden zich gemidshydeld 12 tot 15 slechtvalken in het gebied Plaatsen waar dan vaak valken pleisteren zijn deWilpse Klei en de Bolwerksweiden bij Deventer WelSUOlIl1erwaarden de Duursewaarden bij Wijhe de Hoenwaard en de uiterwaarden bij Zwolle de Vreugderijkerwaard en de Koppelerwaarden bij Zalk Vossemeer Ketelmeer en Zwarte meec In de wintershymaanden zijn 8 tot 10 valken aanwezig waarvan 7 op vaste plaatsen Bolwerksweiden 2 Zwolle 2 Vreugderijkerwaard 1 polder Oosterwolde 1 Vosseshymeerl en Zwarte Meer 1 In Deventer en Zwolle neemt het aantal meldingen van slechtvalken op hoge gebouwen toe

Broedvogels Algemeen werd aangenomen dat in de maanden juni en juli geen Scandinavische slechtvalken in Nedershyland aanwezig zouden zijn Dat deze aanname niet terecht was bewees een slechtvalkmannetje uit Zweshyden (in 1995 als jong geringd in Varberg) Eind 1995 verscheen deze vogel bij de Centrale Harculo en ver-


bleef daar tot begin april 1996 Dezelfde vogel was op 20 juni van dat jaar weer aanwezig

In de maanden maart april en mei worden regelmatig adulte paren langs de IJssel waargenomen die ook baltsgedrag vertonen (Wil Gerritse amp Paul Voskamp mondeling) Vermoedelijk gaat het om valken uit Scandinavieuml en mogelijk niet eens om vaste broedpashyren Op de eerder genoemde Centrale Harculo overshywintert vanaf eind 1994 een slecht-valkwijfje en vanshyafeind 1995 ook het eerder vermelde mannetje uit Zweden Gepaard overwinteren komt vaker voor bij slechtvalken (Beemster 93) De vogels zijn vaak in elkaars nabijheid te vinden jagen afen toe gezamenshylijk vreten soms van dezelfde prooi en naarmate het winterseiZoen verstrijkt vertoont het mannetje steeds intensiever territoriumgedrag Toch gaan ze in het voorjaar weer hun eigen weg het mannetje vertrekt eind februarilbegin maart en het wijfje vertrekt eind maartJbegin april Dezelfde valken komen steeds in september onafhankelijk van elkaar terug Overwinshyterende slechtvalken verdedigen hun territorium tegen soortgenoten zeker tegen die van gelijke sekse Beshyzetten de wintergasten een potentieumlle broedplaats dan zullen broedvogels zich pas kunnen vestigen nadat het territorium weer verlaten is

Toekomstverwachting Het aantal winterwaarnemingen zal de komende jaren wel toe blijven nemen omdat de Scandinavische- en Noord Duitse slechtvalkpopulaties nog steeds groeishyen Ook zullen er steeds meer mogelijke broedvogels in Nederland rondzwerven op zoek naar een geschikshyte broedplaats de populaties in midden-Duitsland en Belgieuml en niet te vergeten ook onze eigen jonge slechtvalken (inmiddels 69 uitgevlogen sinds 1990) zoeken ook langs de Nederlandse rivieren naar een eigen territorium Zeer interessant is in dat verband het toenemend aantal (winter-)waarnemingen van slechtvalken in steden en op hoge gebouwen met nashyme in Deventer en Zwolle Een broedgeval op de Centrale Harculo binnen enkele jaren ligt voor de hand

Bronnen Waamemingsrubrieken ZNf Beemster N1993 Gepaard overwinteren van slechtvalk in de Lauwersmeer Grauwe Gors 21 (34) Nieuwsbrieven Werkgroep Slechtvalk Nederland

8e jaargang - nummer 3 - 85 I

Gierzwaluwen de acrobaten in de lucht

Wanneer de lucht vol bloemengeur is de merels en zanglijsters het hoogste lied zingen en het gras al naar de zomer ruikt zijn ze er ineens weer de gierzwaluwenVan de ene op de andeshyre dag zie je hun sikkelvormige silhouetten langs huizen en torens scheren luid krijsend alsofhun leven er van afhangt Merkwaardige vogels waarvan we nog zo weinig weten Ook de weshytenschap heeft nog vele vragen waarop nog geen antwoord is Een en ander is natuurlijk wel beshygrijpelijk omdat de bestudering van dit diertje moeilijk is omdat je ze nooit aantreft op een draad ofpaalt je en omdat hun domein in de lucht is Ook op de grond zie je ze nooit De gierzwashyluw heeft nl nauwelijks pootjes Het zijn meer klauwtjes waarvan de 4 naar voren gerichte teshynen hem niet in staat stellen te staan ofte lopen Met deze pootjes kan hij zich wel vastklem-men aan verticale wanden Het dier is helemaal geshybouwd op een vliegend leven Drinken doet hij door het opvangen van regendruppels Het paren vindt ook plaats in de lucht Wanneer de giershyzwaluw gaat slapen stijgt hij tot hoogtes van wel 3000 meter en zeilt slapend door het luchtruim afen toe enkele vleugelslagen makend om op hoogte te blijven Dit i~ waargenomen door en vastgelegd via radar apparatuur

Enorme afstanden legt deze vogel af in recordshytempo Men heeft snelheden gemeten van 150 kilometer per uur Nu kun je je afVragen of deze inspanningen niet nadelig zijn mbt de levensshyduur van dit fenomeen Dat is niet het geval Haalt het roodborstje gemiddeld een levensduur an een jaar de gierzwaluw leeft gemiddeld 55 Jaar


Mevr MaIjos Mourmans-Leinders secretaris van de Stichting Gierzwaluwenwerkgroep-Neshyderland vroeg zich af ofgierzwaluwen in de moshyderne steden of dorpen wel overleven En schreef Hebban olla vogala nestas bigunnan (zijn alle vogels met nestelen begonnen) zo beshygint de oudste tekst die in de Nederlandse taal 800 jaar geleden werd opgeschreven Het eerste zelfstandig naamwoord opgeschreven in het Neshyderlands is VOGELS sterker nog de dichter heeft het over nestelende vogels

Zou de dichter aan gierzwaluwen apus apus hebben gedacht toen hij deze oerzin van de Neshyderlandse taal schreef Het is goed mogelijk want de Middeleeuwse steden boden met hun dichte bebouwing tientallen kerken en kloosters met steile daken en ontelbare torens en dakkashypellen - alles in een niet perfecte staat van ondershyhoud - veel broedmogelijkheden voor de giershyzwaluwen In muurspleten en gevelscheuren onder dakranden achter kierende balken en achter kapotte en scheve pannen onder dakranshyden zonder goten maakten ze hun nesten De overbevolkte steden de grachten en open riolen moeten onvoorstelbare hoeveelheden insecten hebben aangetrokken dus ook voedselwas er in overvloed

Rotsbewoner-stadsbewoner Gierzwaluwen waren oorspronkelijk rotsbewoshyners die hun nesten in kieren en spleten van rotsshywanden en kliffen maakten In ons land zonder rotsen zullen de gierzwaluwen zich pas in groteshyre aantallen gevestigd hebben toen de eerste steshynen gebouwen verrezen in de tijd ~an de Roshymeinse overheersing Hun tempels woon - en badhuizen zijn waarschijnlijk de eerste kunstmashytige rotsen geweest waarin de gierzwaluwen zich in dit vlakke land vestigden De kastelen daarna en later de versterkte steden vergrootten de broedmogelijkheden En zo werden rotsbeshywoners stadsbewoners en legden hun lot in de handen der mensen

Middeleeuwse vogelbescherming De bevolking van diesteden kende haargiefshyzwaluwen daarvan getuigen nog hoog in vr~egshygotische gebouwen ingemetselde tegels met ronshy


de openingen Die tegels geven toegang tot nisshysen kleine kamertjes in dikke muren ingericht om vogels te laten broeden oa in het WHEEshyME te ZWQLLE en de Lutherse kerk in Utrecht Was dat om de jonge vogels vlak voor het uitvliegen van de nesten te pakken om ze te eten Het zou goed kunnen zijn maar er zijn ook nissen die niet bereikbaar zijn voor rovende

mensenhanden Dat zou kunnen duiden op enig inzicht in ecologisch evenwicht En als de Midshydeleeuwse bouwmeesters speciaal voor insectegravenshyetende vogels nestruimten ontwierpen dan deshyden ze dat wellicht met een speciale bedoeling Zouden ze de hout etende parasieten die de baIkconstructies van hun gebouwen aantasten door de aanwezigheid van de gierzwaluwen hebshyben proberen te verminderen

Geluksbrenger En misschien was het ook uit dierenliefde dat men plaats maakte voor gierzwaluwen Door de eeuwen heen en over de hele wereld werden en worden zwaluwen gezien als geluksbrengers en in het voorjaar met vreugde begroet Na de langshyeen donkere winter van koude ziekte enmiddot voedselschaarste betekende de terugkeer van de zwaluwen ook de terugkeer van betere tijden de zomer kwam eraan De boeren koesterden hun zwaluwnesten want broedende zwaluwen garandeerden gezond vee en overvloedige oogst In Husum in Duitsland fuidde de burgermeester de kerkklok als de eerste zwaluw arriveerde en in Nepal worden nissen voor gierzwaluwen in de huizen van jonggehuwden aangebracht zodat zij verzekerd zijn van een lang en gelukkig leven

Eeuwenlang leek het ook in onze streken prima te werken de mensen zorgden voor onderdak en de gierzwaluwen brachten geluk en ruimden inshysecten op Totdat dat samenwerkingsverband eenzijdig werd opgezegd

Veranderingen Het domein van de gierzwaluwen oude binnenshysteden en dorpskernen is de laatste 50 jaar toshytaal veranderd Woonkazernes maakten plaats voor parkeergarages bedrijven verhuisden naar de rand der steden kerken en kloosters werden neergehaald De nieuwe gegravehouwen met platte


daken opgetrokken uit gietbeton en kunststofshyfen gevel panelen en zeker de Spiegelende glasshypuien waartegen duizenden vogels zich te pletshyter vliegen bieden geen nieuwe broedplaatsen meer voor de gierzwaluwen Door toegenomen welvaart worden huizen en gebouwen intensief onderhouden en energie besparende maatregelen doen de laatste kieren en spleten dichten waar gierzwaluwen nog zouden kunnen broeden

t middot11i4 ~

Illustratie Ad Cameron

Trouw Jaar na jaar keert hij terug dezelfde vogel steeds weer op het nest dat hij het jaar daarvoor achtershyliet Tientallen maar wellicht ook honderden jaren blijven de nesten bezet door opeenvolgenshyde generaties gierzwaluwen Als bewoners van rotsen konden zij zich dat permitteren bij terugshykeer uit de Afrikaanse overwinteringsgebieden stond die rots waarin ze het vorig jaar broedshyden er nog wel Maar wie een rotsvast vertroushywen in mensen heeft komt bedrogen uit huizen worden verbouwd gebouwen gesloopt en binshynensteden veranderd Wanneer het nest waarin ze sOmS al jaren broedden bij terugkeer uit Afrishyka is verdwenen lijken de broedvogels ontredshyderd Hun plaatstrouw wordt dan een bandicap Dagenlang blijven ze aanvliegen op hun verdweshynen nestplaats vaak jaar na jaar Ze lijken dan het vermogen te missen om snel naar een an4ere nestplaats om te zien of ze zijn dat in de loop der evolutie kwijt geraakt Waar ze uiteindelijk ~lijshyven en ofze nog ooit een nieuwe nestplaats zulshylen vinden in een krimpende markt voor nestgeshylegenheid daarover is nog maar weinig bekcrnd

Se jaargang - nummer IS - 87

Terug naar af

Onderzoek in de provincie Drente wees uit dat in tal van dorpen de gierzwaluwen verdwenen zijn Het betrofvooral plaatsen waar een kolonie broedde in slechts eacuteeacuten gebouw Als dan het dak van die kerk werd gerenoveerd of als die oude melkfabriek werd gesloopt was de gehele broedkolonie van het dorp dakloos Na enkele jaren van vergeefs terugkeren verdwenen de gierzwaluwen uit het dorp Uit het onderzoek bleek ook dat er tegelijkertijd een toename van rondvliegende gierzwaluwen boven Meppel werd geconstateerd Maar ofdaar ook een even grote toename van broedplaatsen bij hoorde werd niet geiumlnventariseerd en dat valt ook te betwijfelen Want ook in Meppel wordt vershynieuwd enverbouwd ofgesloopt

Als die trend zich voortzet wijken de gierzwalushywen van de Drentse dorpen uit naar Meppel en van Meppel naar grotere oude stedeILbijvoorshybeeld Groningen En als heel Groningen uiteinshydelijk is gefacelift vertrekken ze naar steden met minder welvaart en daardoor minder bouwactivishyteiten zoals Warschau En als ook Warschau mag delen in de welvaart dan gaan de gierzwashyluwen waarschijnlijk weer naar de rotsen waar ze ooit vandaan kwamen

illustratie Ad Cameron

Steenwoestijn

Meer nog dan de mensen die steden bouwen en bevolken zijn gierzwaluwen aangepast aan het biotoop van de steenwoestijn Ze leven daar dicht bij de mensen met wie zij de nestplaatsen delen Om te kunnen overleven zijn ze totaal

afhankelijk van de mogelijkheden die ze nog worden geboden door de bewoners en vooral

ook bouwers van onze steden en dorpen Hen behouden voor de bebouwde omgeving is een taak die natuurbeschermers niet kunnen uitvoeshyren zonder de hulp van aannemers projectontshywikkelaars architecten en woningbouworganisashyties Beroepsgroepen en organisaties die tot voor kort alles in het werk stelden om vogels te weren worden nu geconfronteerd met het geshyploeter van onze natuurvolgers om te overleven

Totaal afhankelijk duidelijk aanwezig gemakkeshylijk voor iedereen herkenbaar zowel wat vliegshybeeld als geluid betreft is de gierzwaluw het symbool voor de stadsnatuur

Huisvriend voor 100 dagen

Drie maanden per jaar zijn ze aanwezig Ze keshyren terug naar onze huizen en gebouwen na neshygen maanden van onafgebroken vliegen en ze rusten pas als ze weer landen op hun oude nest Aan die nestplaats zijn ze zo trouw dat ze ware huisvrienden worden na 8000 km reizen om daar twee jongen geboren te laten worden Ze vangen

miljoenen insecten overschrijden voortdurend de maximum snelheid slapenop 3 km hoogte en zijn na 100 dagen alweer verdwenen

Al die eigenschappen maken gierzwaluwen tot fascinerende medebewoners ook voor de stedeshylingen van de eenentwintigste eeuw Ofdat zo zal blijven hangt af van de vraag Hebban olla vogala nestas bigunnlJll

De Gierzwaluw

Ik vlieg ik schrei ik ben geboren Ik leefvoor immer in het azuur Maar in het vredig avonduur

Zoek ik vergeefs een toren

Jan van Nijlen

Ref Mevr Marjos Mourtnans-Leinders Theo Schildkamp Spinsels IVN NijverdallHellendoom

Zwols Natuurtijdschrift Se jaargang - nummer 1l - 88

Gierzwaluwtelling

In mei werden alle gierzwaluwen geteld in de kernen Holten Nijverdal en Hellendoorn Deze telling is een jaarlijks terugkerende gebeurtenis in Twente en een deel van Salland Het is bekend dat deze soort het de laatste jaren erg moeilijk heeft De aantallen gaan sterk achteruit Vooral een tekort aan geschikte nestlocatie (daken van nieuwbouwhuizen zijn ongeschikt als nestgeleshygenheid) speelt de gierzwaluw parten

In bijgaande grafiek zijn de telresultaten van Nijshyverdal Hellendoorn te zien waarbij vermeld dient te worden dat het weer tijdens de telavond in 1998 te wensen overliet De algehele trend in Twente in 2000 waslicht positief Goedeweershysomstandigheden tijdens de telavonden speelden hierin een belangrijke rol

Bill van Kessel

fmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot __ middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot ---- _-_ middot -_~ middot middot lVooraankondiging uitreiking l 1 diplomas natuurgidsencursus i

Op 24 september 2001 hopen we aan een flink aantal leden van het IVN Zwolle eo een diploma IVN-natuurgids te kunnen uitreiken De feestelijke uitreiking zal plaats vinden in de Eli Heimanszaal van het Ecodrometussen 1930 en 2200 uur

namens de werkgroep Gidsencursus Greet Meima

___~~~~~~~1


Over de grootste zweefvlieg van Nederland w Hurkmans amp P Bremer

Wie oog heeft voor insecten kan het best beginnen in eigen tuin er vanuit gaande dat iedere KNNV-er en 1VN-er een tuin heeft Vooral als een tuinaantrekkeshylijk is ingericht zijn veel soorten te verwachten Met aantrekkelijk gaat het om luwte geleidelijke overshygangen van schaduw naar lichtrijke delen en veel variatie in plantensoorten liefst met minder gecultishyveerde delen met een groot aandeel wilde planten Zo trekt jacobskruiskruid veel zweefvliegen in de zomershymaanden en is koninginnekruid geliefd bij de zomershyvorm van het landkaartje en hommels Maar ook bepaalde exotische tuinplanten zijn echte insectenshytrekkers Wat te denken van de vinderstruik ofbudshydleia die met haar paarse ofwitte bloemen vooral hommels en dagvlinders trekt Kenmerkend zijn de dagpauwogen distelvlinders en kleine vossen die met hun lange roltong nectar verzamelen uit de bloempjes Voor zweefvliegen zijn deze bloempjes minder aantrekkelijk

De laatste zondag van juli 2000 gaf een ander beeld Op eacuteeacuten van de laatste nog bloeiende tuilen van de vlinderstruik zat rond de middag in de tuin van de tweede auteur een voor een zweefvlieg wel heel groot exemplaar van bijna 2 cm lengte met een wespachtig uiterlijk De allereerste indruk was dat het een hoornshyaar was maar bij goed kijken bleek als snel dat het ging om een grote fraai gevormde zweefvlieg

Er is een fraai standaardboek over de Nederlandse Zweefvliegen De Zweefvliegen van NoordwestshyEuropa en Europees Rusland (van der Goot 1981) Dit boek is echter zeker wat het determineren betreft te technisch wanneer je even wilt uitzoeken hoe die mooie grote vlieg in je tuin heet [voor serieuze vliegenliefhebbers trouwens wel een must] En in Veldgids nol doorde KNNV en NJN uitgege~ in 1989 onder redactie van dezelfde auteur staan vrelisshywaar twee soorten van Volucella afgebeeld maar niet deze soort die er oppervlakkig gezien ook niet zp veel op lijkt afgezien van het formaat

Dan maar de zweefvliegentabel van de jeUgdbonpen geraadpleegd (Barendregt 1991) Nu zouje~en dat zon tabel zon soort direct uitsluit op grond yan de grootte Maar omdat andere soorten Volucellf (de twee die in de Veldgids staan afgebeeld zijn nietzeldshyzaam en in Zwolle ook te vinden) bijna net ~

8e jaargang - nummer - 89

kanjers zijn is dat helaas niet mogelijk Omdat het al West-Nederland en Zuid-Limburg (NJN 1998) exetnplaar meer dan een kwartier op de buddleia Bovenstaande beschrijving van een waarneming deze bleeffoerageren kon de adering van de vleugels worshy zomer is niet de eerste waarneming van deze soort in den bestudeerd En inderdaad dwarsader a was gesishy Zwolle of omgeving In de collectie van de eerste aushytueerd halverwege het midden van cel III en cel I was teur bevinden zich nog twee noordelijke exemplaren gesloten Het is maar dat u het weet maar dat leidt in eacuteeacuten uit Enschede van 16augustus1988 en eacuteeacuten uit de tabel tot de vijf soorten van het geslacht Volucela Zwolle-Zuid van 29 juli 1998 Naast twee waaacutemeshyMet haar roodachtige borststuk de roodgeeV zwarte mingen uit de tuin van de tweede auteur bleek dat de tekening op het achterlijf en de grootte leidde de deshy soort in 2000 in nog meer tuinen is waargenomen terminatie tot Volucella zonaria Verlinden (1994) Evert Ruiter meldde ons ~ hij de soort in drie vershybeeldt de soort ook af maar van de onderkant wat schillende weken had waargenomen in zijn tuin Ook alleen handig is als je het beestje in je hand hebt Wat Gerard Beersma nam de soort waar in zijn tuin in trouwens heel aardig is want dit dier is zolang het Zwolle-Zuid De soort zal ongetwijfeld in nog veel niet te heet is inderdaad met wat geluk met de hand meer tuinen te zien zijn geweest te vangen voorzichtig van achteren benaderen en dan een van de vleugels tussen twee vingers klemmen Van der Goot (1981 1986b) ging nog niet uit van

inheemsheid De goedvliegende soort kan vanuit Spanje via Frankrijk (door het Rhoacutene-dal en langs de westkust omhoog) in Belgieuml en Nederland belanden en verplaatst zich dan vooral langs de kust Maar ook ver in het binnenland zijn exemplaren bekend Wie in de zomer op vakantie gaat naar de Costa Brava of het deel van Frankrijk dat daaraan grenst (de departeshymenten Pyrenees-orientales Aude en Heacuterault) kan VoluceJla zonaria massaal langs de kust zien trekshyken vooral waar deze rotsig is In de zomer van 1996 telde de eerste auteur binnen een halfuur 320 exemshy

hoomaarzweefvlieg op vlinderstruik (foto Piet Bremer) plaren van wnaria Van der Goot (1986a) maakt heel aannemelijk dat ook de halvemaanzweefvlieg

Deze soort heeft geen Nederlandse naam maar als Scaeva pyrastri trek vertoont Dat zweefvliegen we die zouden moeten verzinnen zou het de hoor- bepaald geen watjes zijn en zelfs onder barre om-naarzweefvlieg worden op grond van de eerste in- standigheden actiefkunnen blijven is te lezen in het druk en het feit dat deze soort zonder problemen nes- artikel van Peter van den Hurk (1977) Vergis u ook ten van de hoornaar bezoekt daar haar eitjes legt en niet in de afstanden waarover zweefvliegen kunnen de larven laat groot worden (van der Goot 1981) En trekken zonder te pauzeren Op het Lichtschip Noord er zijn ook live waarnemingen die dit bevestigen Hinder dat 60 km uit de kust ligt werden regelmatig Onlangs werd in de Hortus Botanicus van Arnster- veel zweefvliegen aangetroffen (Lempke 1962) En dam waargenomen dat een VoluceIla toen er even deze soorten zijn niet de enige trekzweefvliegen In niet te veel wespen voor dat nest hingen zo maar een een heel leuk artikel beschrijven Aubert Aubert amp wespennest binnenglipte Maar zult u zeggen wes- Goeldlin hoe ze op de Col de Bretolet in de Alpep Op pen steken vliegen dood en eten ze op En zelfs wes- 1923 meter hoogte maar liefst 186 soorten zweefvlieshypen die uit een ander nest komen worden aangeval- gen registreerden Dertig van deze soorten hoorden in len Dat klopt maar niet helemaal Volucella-soor- het gebied zeker niet thuis dat waren dus de echte ten zijn er blijkbaar in geslaagd net zo te geuren als trekkers ze waren op deze zweefvliegentrek geattenshyeen wesp compleet met nestgeur Dus worden ze deerd door medewerkers van een vogeltrekstati~ die door de wespen - die net als andere insecten niet echt zich verwonderden over de horden vliegen die van scherp kunnen zien - niet als indringer beschouwd dezelfde route gebruik maakten als de trekvogel~ en met rust gelaten Van der Goot noemde dit een geur-

paspoort [mondelinge mededeling Volkert van der De recente atlas(NJN 1998) geeft aan dat de hoor-Goot] naarzweefvlieg in Zuid-Limburg tegenwoordig jnshy

heems is en dat de soort zich waarschijnlijk jaarlijks De voorlopige atlas van de Nederlandse zweefvliegen ook voorplant in Zuidwest-Nederland Ook in BFlgieuml geeft de meest recente verspreiding in ons land voorshy is de soort inheems er zijn diverse lokale popu$es

Zwols Natuurtijdschrift se jaargang - nummer a -90

(Verlinden 1994) Hoornaars komen nu in Nedershyland meer voor dan zon 15 - 20 jaar geleden Ook in en bij Zwolle komt de soort voor Voortplanting van de hoornaarzweefolieg in onze regio lijkt echter niet voor de hand te liggen De waarnemingen in Zwolle behoren volgens de atlas met die in Lelystad en Hoorn tot de noordelijkste van ons land

Literatuur Aubert J J-l Aubert amp P Goeldlin 1976 Douze ans de captures systematiques au col de Bterolet (Alshypes Valaisannes)Barendregt A 1991 Zweefvliegenshytabel Jeugdbondsuitgeverij Goot V van der 1981 De zweefvliegen van Noordwest-Europa en Europees Rusland in het bijshyzonder van de Benelux KNNV Goot V van der 1986a Is Scaeva Pyrastri L de halvemaanzweefvlieg in Nederland een trekker IN Zweefvliegen in Kleur Uitgaacuteve KNNVJeugdbondsshyuitgeverij 18-19 Goot V van der 1986b Een andere trekker uit zuishydelijke streken Volucella zonaria Poda IN Zweefshyvliegravegen in Kleur Uitgave KNNV Jeugdbondsuitgeshyverij 19-21 Goot V van der 1989 Zweefvliegen Veldgids 1 KNNVJeugdbondsuitgeverij Lempke B J Insecten gevangen op het lichtschip

Noord-Hinder Ent Berichten Amsterdam 22 101 shy111 NJN 1998 Voorlopige atlas van de Nederlandse zweefvliegen Stichting middot European Invertebrate Survey-Nederland Nederlandshyse Jetigdbond voor NatuurstUdie Van den Hurk P 1977 Zweefvliegen bij sneeuwshystorm Trias 1977 (5) 10-12 Verlinden L 1994 Faune de Belgique Syrphides Kon Belg Instituut voor natuurwetenschappen

jonge egel


Van de IVN bestuurstafel

De helft van het jaar zit er alweer op Tijdens het typen van dit stukje is al het jonge groen alweer ontluikt en vliegen de jonge vogels je letterlijk en figuurlijk om de oren Toch is het jaar tot nu toe anders verlopen dan normaal De MKZ-crishyses heeft voor Nederland verstrekkende gevolshygen Ook het IVN Zwolle ontkwam niet aan geshyvolgen Excursies die vervagravellen cursussen zijn verplaatst fietsroutes zijn uitgesteld de Wijkshyboerderij Schellerhoeve werd gesloten enz Toch zijn dit maar kleine ongemakken in vergeshylijking met hoe andere bevolkingsgroepen wershyden getroffen zoals bv de boeren Wij vragen dus begrip voor de ongemakken en hopen echter dat al het leed gauw zal zijn geleden Dan kunshynen alle activiteiten weer worden opgepakt Blijf de media dus volgen of informeer als er twijfels zijn betreffende het doorgaan van bepaalde IVN activiteiten De bestuurlijke activiteiten zijn echter wel doorshygegaan Ondertussen wordt er door het IVN aan tal van werken stuurgroepen mee gedaan In het volgende ZNT zal daarvan een overzicht worden gegeven In dit ZNT staat weer het taakoverzicht van het IVN-bestuur Weten we weer wie wat doet

Een ZNT dat trouwens een paar kleine wijziginshygen heeft ondergaan die positief zijn ontvangen Er wordt achter de schermen hard gewerkt om dit ZNT naar een wat hoger plan te brengen en daar ook te houden Mede door de redactieraadshyleden Piet Bremer en Hill van Kessel worden er zeer interessante artikelen verzameld om te plaatsen Heeft iemand dus een leuk artikel of id~n daarvoor laat het dan aan de redactifshyraadleden weten misschien kunnen zij daar an een geschikt stuk voor het ZNT van maken Klim in de pen ofsla op het toetsenbord vOQr de broodnodige kopij

Rest mij verder een ieder een prettige vak~tie toe te wensen

namens het IVN bestuur Hans Lindeboom

8e jaargang - nummer 3 - 91

I

Taakoverzicht Bestuur IVN afd Zwolle eo 2001

Ten gevolge van het aftredende - toetredendeshyen de aspirant bestuursleden is de taakverdeling binnen het IVN bestuur gewijzigd Hieronder staat het nieuwe overzicht weergegeven waarin de taken van de bestuursleden zijn aangegeven en waarop deze kunnen worden aangesproken

Voonitter Hans de Jong

- Leiden bestuur- aigemene- en jaarvergaderingen - Cooumlrdineren en delegeren - Aanspreekpunt

Landelijk IVN bull Cooumlrdinatoren werkgroepen algemeen Mdelingen Accommodatie

- Externe contacten bull Landelijk IVN Districten IVN Mdelingen IVN College van B amp W Zwolle NMO Landschap Overijssel Stad en Welzijn I Wijkboerderij middotEcodrome KNNV Milieuraad Zwolle Overige natuur organisaties

Secretaris Hans Lindeboom

- Notulen Bestuursvergaderingen Algemene ledenvergaderingen

- Post Postbus IVN e-mailadres Inkomende post Uitgaande post Rondzendmap

- Rooster Bestuursvergaderingen Aftredende bestuursleden Kascommissie

- Archief I Archivering - Leden en donateurs administratie - Website - Zwols Natuurtijdschrift


Penningmeester Gerrit ten Brinke

- Financieumln bull Administratie Begroting bull Jaarrekening Afschriften Subsidie

- Aanspreekpunt bull Fiets- en Wandelroutes Depot bull Stands

Bestuurslid Ahert Versteegde

- Aanspreekpunt bull Thema-avonden Groencursus Diersporencursus Natuurgidsencursus Bijspijkercursus Folders

Bestuurslid Nico Schoenmakers

- Aanspreekpunt bull Waterwerkgroep Paddenwerkgroep Automatisering

Aspirant bestuurslid Aake Drijjholt

- Aanspreekpunt Vogelzangcursus Wilde plantencursus bull Communicatie Media

Aspirant bestuurslid Marjan van Benthem

- Aanspreekpunt Tentoonstellingen bull Jeugdclub Groendoeners bull Paddestoelenwerkgroep bull Excursies Nieuwe leden en donateurs

namens het IVN-b~ur Hans Lindetfoom


TO DO IVN

Vervolg op de oproep in het vorige ZNT om ondershystaande activiteit over te nemen ofop ie starten

Cooumlrdinator Groendoeners F emmy Mulder wil gaan stoppen met het cooumlrdinatorschap van de Groendoeners Wie wil het van haar overnemen

Cooumlrdinator Kabouterpad Greet Meirna is gestopt met deze activiteit Wie wil het kabouterpad onder zijn ofhaar hoede nemen en weer opzetten en restylen

Cooumlrdinator ZNT Hans Lindeboom vervult deze functie als waarnemer wat inhoudt dat daarvoor iemand wordt gezocht die het definitief op zich neemt Een computer met Word ofWP en eenmiddot E-mail account is daarbij onmisbaar

Secretms I bestuurslid Deze functie wordt nu vervuld door Hans Lindeboom Wie is bereid om deze functie van hem over te gaan nemen

Poster en folders Deze worden nu door Hans Lindeboom gemaakt en bijgehouden Gezocht wordt naar iemand die dit op zich wil nemen en de posters en folders wil onderhoushyden bijwerken en restylen Hannah van Oene heeft aangeboden het tekstuele gedeelte voor haar rekening te willen nemen Wie Wil de rest doen

Werkgroepen De werkgroepen van de afdeling kunnen altijd ver sterking gebruiken Bent u bereid om te helpen meldt dat dan

Voor informatie betreffende alle bovenstaande vacashytures kan men zich wenden tot de des betreffende coshy~ rdinator ofeacuteeacuten van de bestuursleden De lijst zal niet meer in het volgende ZNT worden herhaald

Gedaan IVN

Cooumlrdinator Vogelzangcursus Er zal binnen de werkgroep worden geprobeerd deze functie te vervullen Kan voorlopig van de lijst worshyden afgevoerd

Algemene Bestuursleden MaIjan van Benthem en Aalke Drijfbolt hebben zich als aspirant bestuurslid aangemeld en al een beshystuursvergadering meegelopen Het bestuur komt daarmee op het streefaantal van 7 personen Dit acshytiepunt kan voorlopig ook van de lijst woacuterden afgeshyvoerd Mocht iemand zich toch nog aangesproken voelen om plaatst te nemen in het bestuur dan kan dat gaan we door naar 9 bestuursleden

Cooumlrdinator Website Peter van Dam heeft te kennen gegeven hier interesse in te hebben Hans Lindeboom zal het eacuteeacuten en aneIer een keer met Peter door spreken


rups wilgenhoutvlinder

Zwols Natuurtijdschrift 8e jaargang - nummer 8 - 93

Verslag van de IVN excursies

18 februari De Colclmof Thema gebouwen

Gidsen Arie Driesprong Ine Leusink en Agnes Neirneijer

Het was maar goed dat wij met zn drieeumln waren want er kwamen wel 75 personen waaronder4 kinderen De meeste mensen lieten hun pasje zien als bewijs dat ze lid van Natuurmonumenten zijn Omdat er in het winterseizoen niet veel te vertellen is over bomen en planten spreekt het thema gebouwen heel erg aan Eeacuten keer in het jaar mag men dan ook op het priveacute terrein van de barones kijken Niet binshynen in het gebouw maar wel in de paardenstal langs de koetshuizen en voor de spieker langs Voor het huis zijn duidelijk de verschillende bouwstijlen te zien Het gedeelte aan de kant van de wetering is duidelijk ouder dan het aangebouwde landhuis uit 1840 We zijn voor het huis langs gelopen en men kon mooi de zichtassen zien vanafhet bordes Ook de waterpartijen zijn vanafhet huis net als doorlopende grachten Meestal zien mensen deze waterpartijen vanaf de andere kant en dan komt men erachter dat het allemaal gezichtsbedrog is Ook mocht men eacuteeacutemrialig langs het boerderijtje Erve Everts hier staat nog een waterput met hefboom en een vierroeshyden hooiberg Daarna gingen we via een prachtige houtwal naar het eendenhuisje Dit gepleisterde huisje staat op de monumentenlijst Onder het overstekende dak zitten vaak zwaluwen te broeden Wat ook bij thema gebouwen hoort zijn de tweede hekpijlers aan het begin van de oprijlaan aan de Zuthemerweg Op die hekpijlers staan zandstenen vazen met Lodewijk XV ornament Wat verder aan de orde kwam was het theekoepeltje met zn trompe-loeil zUiltjes van hout waar iedereen steeds weer intrapt Verder de drui- venkas de grafsteen van de ezel tolhuisje tuinmansshywoning met muur en de portierswoning Ondanks dat er niet veel over de natuur te vertellen was bleef er nog genoeg over De mensen waren heel geiumlnteshyresseerd De meeste kwamen speciaal op het thema af Men toonde veel waardering voor Natuurmonushymenten die dit alles in stand houdt Als natuur gids kon ik het natuurlijk niet laten om ook te wijzen op de meidoomhagen met vogelnestjes de spechtgaten de boomklevers die zich lieten horen en de drie reeeumln die ons pad kruisten Algemene indruk goede excursie

Agnes Neimeijer


19 maart Uiterwaarden t Engelse Werk Thema vogels

Gidsen Jos Kloppenburg met assistentie van gerenommeerd vogelaar Arnold Verhoeven

Het weer was aanvankelijk miezerig zwaar bewolkt met na een 112 uur droog temperatuur met 30 C koud matige wind Het was extreem hoog water tot aan de dijk waarshydoor er weinig geschikte plekken waren voor wadvoshygels die dan ook bijna niet zijn gezien Bij het obsershyvatiepunt is een lVN-vlag gespannen met daarnaast een stander met de lVN-folders voor belangstellenden om mee te nemen

De excursie week om twee redenen af van de middot regulieshyre excursies

1 De gespotte vogels werden vanaf eacuteeacuten vast punt geobserveerd mbV 2 telescopen

2 Het betrof een inloopexcursie dwZ dat de deel nemers zich tussen 11 00 en 1400 uur naar belieshyven konden aansluiten en vertrekken wanneer zij dat wilden

De gidsen betrokken de belangstellenden keer op keer bij hetgeen in de kijker te zien was Uitleg over beshytreffende soort(en) volgde en vragen werden beantshywoord Ondanks het hoge water konden er toch nog aardig wat soorten worden waargenomen Van de watervogels zagen we de Canadese gans grauwe gans kolgans Nijgans enkele 10-tallen smienten en een enkele krakeend Van de waadvogels op de z0shy

merdijk een groep gruttos Verder een kemphaan en vanuit het achterliggende parkbos diverse zingende zangvogels een holenduifen er vloog een buizerd over Al met al toch een geslaagde excursie Su~esshyties voor een volgende keer excursie verpl~ naar de middag dan meer kans op belangstellenden

Jos K1oppeJburg

futen met woonboot

Se jaargang - nummer f -M

Excursieprogramma 2001 juni - september

Hieronder staat het excursie programma van juni tlm september Bij het aanleveren van de kopij is de MKZ-crises nog niet achter de rug Dat houdt in dat niet bekent is ofbepaalde excursie wel door kunnen gaan ivm afsluiten van het desbetreffende gebiedt Mocht u van plan zijn een excursie te willen bezoeken check dan o( deze doorgaat door contact op te nemen met Agnes Neimeijer telefoon 0572-391955 ofte kijken op onze website wwwivnzwollecjbnet

17 juni Vilsteren 1400 uur Parkeerplaats RK-kerk BilI van Kessel Hilly Osinga

24 juni De Colckhof 1400 uur Parkeerplaats Hubertsallee Heino Thema landgoedbeheer Jacob Post Jo Bouwhuis

1 juli Bomenroute door centrum Zwolle 1400 uur Start voor VVV Zwolle BilI van Kessel Hilly Osinga

8 juli Het Algemeacutene Veen 1400 uur Het Kolkhuis in Hattem Janny Visscher Jannes Hoeksema

15 juli Landgoed Soeslo 1400 uur Oprijlaan Landgoed Heinoseweg-Wijthmen Lenie van Eijsden Mies Weijers en Coby Bonestroo

22 juli Westerveld bij Zwolle 1400uur Parkeerplaats einde Kolksteeg Zwolle Greet Meirna en Harry van Dijk

29 juli Fietsexcursie rondje Hattem 1330 uur Start De Bleek - Nieuweweg Hattem Thema landschappen Gerard Vos en Truus van Loo

5 augustus Landgoed Den Berg 1460 uur Start station Dalfsen Jo Bouwhuis Jan SchaapAgnes Neimeijer


19 augustus Landgoed De Horte 1400 uur Parkeerplaats Poppenallee tussen Wijthmen en Dalfsen Lenie van Eijsden Mies Weijers Coby Bonestroo

26 augustus De Colckhof 1400 uur Hubertsallee Heino Thema gezinsexcursie Gerda Boonstra Greet Meima Chris de Goede Jos Kloppenburg

26 aUgustus Landgoed Molecaten Hattem 1400 uur Start Herberg Molecaten Gerard Vos en Truus van Loo

De september excursies zijn mede ivm met de Groene maand

2 september Fietsexcursie De Dellen 1330 uur Start De Bleek Nieuweweg Hattem Thema heide en vennen Gerard Vos en Truus van Loo

9 september Landgoed Windesheim 1400 uur Start achterzijde van het Landgoed Thema Herfstveacuterschijnselen BilI van Kessel Gerrit ten Brinke Annelien Bierrnan

23 september Zwaluwenburgbij Elburg 1400 uur Oprijlaan landgoed thema Paddestoelen Gerrit ten Brinke Annelien Bierman

29 september Fietsexcursie langs waterhuishouding Salland 1330 uur Start uitspanning Engelse Werk Jan Kuiters en Harry van Dijk

30 september De Dellen 1400 uur Start Nieuwe Zuidweg bij ANWB bord De Dellen tussen Wezep en Heerde Eljavan Dongen en Bill van Kessel

Hans Lindelpoom

8e jaargang - nummer 95

Wandelen in de Aa-landen Joke Caljouw

Het wandelgroepje van het IVN Afdeling Zwolle eo was de laatste maanden enigszins onthand en ontvoet door de MKZ-afsluitingen Wat we ook verzonden Salland zat op slot en bleefop slot Overal stuitten we op de rood-witte linten Bedrijven die zulke linten vervaardigen moeten gouden tijden beleefd hebben Woensdag 2 mei zochten we het daarom in de natuur dicht bij huis en wel bij mijn flat in de terraswoningshyen aan de Dobbevijver Na een binnenkomer met kofshyfie en cake liepen we even na tienen langs de Dob- bevijver en de fleurige tuintjes van de benedenwoshyningen richting wandelpad evenwijdig aan de Middelshyweg Het weer was prachtig en we konden genieten van de overdaad aan wilde planten die de Aa-landen te bieden heeft De vroegste bloeiers zoals speenshykruid hadden hun tijd gehad en het was nu overduishydelijk paarde- en pinksterbloemenseizoen Het fluishytenkruid en daslook stonden op opengaanWe zagen gele dovenetel en op eacuteeacuten plaats vlakbij woningen kievitsbloemen Als altijd ontstaat dan weer de disshycussie is al dat moois vanzelf in de Aa-landen teshyrechtgekomen ofhebben Gerard Mostert cs destijds de natuur een handje geholpen

Via de vaart met het altijd bruinrode water achter de sportvelden en een klein stukje Kolksteeg komen we bij de Wijde Aa De plas ligt prachtig te blikkeren in de zon Op de brug genieten we van het mooie landeshylijke uitzicht over de Westerveldse Aa De wijk Aashylanden met al dat water en groen blijft toch de mooishyste wijk van Zwolle Na de plas gerond te hebben lopen we langs het oude riviertje de Westerveldse Aa Het slingert midden in de woonwijk maar soms zijn er nauwelijks woningen te zien door het vele groen Ondanks het prachtige weer komen we amper wandeshylaars tegen Beseffen de Aa-Ianders wel in welk parashydijs ze wonen Na twee uren stadswandeling zijn wij terug op ons uitgangspunt en ondanks de MKZshybeperkingen niets tekort gekomen

de blikken omhoog gericht (foto Joke Caljouw)


Big Day Zwolle 12052001

Uiteindelijk waren 4 teams om 0700 middotuur klaar om te beginnen met onze BIG-DA Y Drie teams van 3 personen en 1 team van 2 personen Op dil valreep krijgen we de strenge regels uitgereikt en een streepshylijst voor het aanstrepen van de vogelsoorten Bovenshydien een kaartje waar de grenzen zijn aangegeven van het gebied waar we vandaag ons aan moeten houden

Doel van een Big Day is op een dag zoveel mogelijk vogelsoorten scoren met je team Dit natuurlijk volshygens de regels en de grenzen voor die dag Hierbij geldt vooral het plezier van vogels kijken in het algeshymeen Maar zoals het bijna bij alle vogelaars gaat is er altijd een gezonde competitie We begonnen metshyeen met het aanstrepen van de eerst soorten en ondershywijl spraken we over onze kansen voor deze dag ten opzichte van de andere teams

Het is een combinatie van vogelkennis en van het gebied waar je woont Maar het belangrijkste van alles is de keuze van de route voor die dag Voorhet vernaai kiezen middotwe team 3 omdat we inschatten dat dit

de plaats zou zijn die waarschijnlijk voor ons was weggelegd Team 1 en 2 beschikten volgens ons over de ideale combinatie maar vooral van kennis van het gebied Maar voor ons een reden te meer om er eens flink tegen aan te gaan We kozen eeD route die vanshyuit het Engelse Werk met de klok mee aan de buiienshykant van de kaart Doel was om precies om 1600 uur weer bij het Engelse Werk uit te komen omdat elke minuut te laat kost dan een soort in mindering

Team 3 bestond uit Lennaert Steen Martijn Bunsshykoek en Joop van Ardenne We vervolgden onze weg al kijkend luisterend en vooral in het eerste uur veel streepjes zettend We kwamen in het Westerveldse bos hopende op de wielewaal die wij niet hoorden maar team 2 Maarten Kaales en Jeroen Postema hadden die wel daar gehoord hoorden we later Hoe gaat tie Goed antwoordden we droog enmiddotkoel (tactiek) Op hoeveel zitten jullie nu Wij tellen pas rond de middag anders beiumlnvloedt dat onze score JA JA Vraagtekens boven hun hoofd ~nel verlieten we team 2 en vervolgden we onze weg richting de Agnietenberg En onderweg scoor~ we 3 tap~iten en ~ noordse ~ikken Achterafhebhpt we bij de Agnletenberg met goed geluisterd we Tisten daar een paar soorten Via Berkum naar de Go~aan en de Wythmenerplas en vervolgens naar de Sekshydoomse plas Hier merkte Martijn een Temmincp strandloper op dat was een klasse waarneming We

Be jaargang - nummer r -96

waren apentrots op onze waarneming en vertelden die aan team 1 Leo Muilwijk Jan van de Hoeve en Hershyman Weekamp Zoals later bleek gaven we daar onze oVerwinning weg leek het wel Bij Windesheim weshyderom team 2 Maarten en Jeroen die meteen weer vroegen hoeveel hebben jullie al Wij hebben zonet geteld en het resultaat was bemoedigend te noemen Weer mis zag je ze denken De tijd dringt en via de centrale Harculo weer terug naar het startpunt bij het Engelse Werk De slechtvalk was helaas ook niet thuis Als laatste moesten we nog de ijsvogel we stonden er nog maar even en pa en moe Alcedo waren present en lieten zich uiteraard door ons bewonderen Pats zei de achterband van mijn fiets en ik moest de laatste 75 meter lopen

Het was inmiddels 1600 uur geworden en de papieshyren komen op tafel Het moment van de waarheid nog even strepen en wat schrappen en discussie en uiteinshydelijk gaan we tellen Team 4 Ingrid Matthijs en Jantien scoorde 70 soorten en met de waarneming van een visarend konden zij een lange neus laten zien ze waren de enigen Team 2 Maarten en Jeroen maar liefst 95 soorten Jammer van die krakeenden jonshygens Wel goed opletten hoor Team 1 en 3 elk 96 soorten en gezamenlijk 105 soorten Sportief gezien een fantastische dag met redelijk veel soorten maar er moet meer inzitten we hadden geen leeuweriken en bijna geen piepers bovendien lieten ook enkele steltloshypers het afweten Direct werd er een volgende dag gepland met iets duidelijker grenzen Opmerkelijk is wel dat er in het verleden bij een onbegrensd gebied er slechts 111 soorten werden gescoord van Hardershywijk tot Ommen bijv Dus volgendjaar de exacte grenzen van Zwolle wie zet er in Tot slot het blijft dus vogelkennis incombinatie met kennis van het gebied en een slimme route Weersomstandigheden blijven gelijk voor iedereen

Dezelfde dag ging ook het landelijke record aan flarshyden 183 soorten in 24 uur mogelijk 184 als de stepshypenkiekendiefwordt aanvaard Ze reden die dag meer dan 1100 km Zeeland 161 soorten en Den Hel~ der 116 soorten en Zuid Holland 148 soorten Een BIG-SIT record van de trektelpost Breskens zijn 139 soorten dus waargenomen vanaf 1 punt Aan de Eemshaven 128 soorten Zo houden fanatieke vogeshylaars de gekste lijstjes bij bV eigen tuinlijst vanuit kantoorlijst en een maandlijst (dat zijn maandlijsters) en eenjaarlijst Geefmij maar een MENULUST en een WUNLUST zeker net zo interessant

Joop van Ardenne


Vogelwaarnemingen in de regio Zwolle in de periode februari en maart 2001

door Gerrit Gerritsen

gebruikte afkortingen en tekens

() = overvliegende vogels z = zang ex == exempla(a)r(en) juv = juvenielonvolwassen ad = adultlvolwassen m =man v = vrouw p =paar terr = territoriaalterritorium sipl = slaapplaats r =ringvangst t = tammeverwilderde collectievogels

Van de soorten met een achter de naam zijn alle binnengekomen waarnemingen gepubliceerd Van de overige soorten is een selectie gemaakt Soms is aanshygegeven hoe een selectie is gemaakt (bijv vanaf 10 ex) Ook niet-gepubliceerde waarnemingen worden uiteraard in het archief van onze VWG opgeslagen

Van maar liefst 71 Vogelaars ontving ik deze koor weer vele interessante waarnemingen Dit is een reshycordaantal inzenders mede te danken aan onze floreshyrende internetsite wwwvwgzwoUeoI Het bewijst dat vogels kijken door steeds meer mensen wordt ontdekt als een spannende buitensport Iedereen weer harteshylijk bedankt voor het inzenden

Ook februari bracht geen winter en maart nog weinig lente Langs de rivieren kwamen aanhoudend hoge waterstanden voor waarvan veel VOumlgels profiteerden Er werd 1 roodkeelduiker en 1 kuifduiker gemeld Dodaarzen waren in kleine aantallen aanwezig op veel plaatsen Voor een zachte winter is een aantal van 8 roerdompen een goed resultaatOp 20 maart in het Vossemoor een lepelaar Grote zilverreigers blijshyven verbazen met 14-15 ex tegelijk in Dronte~eer eo Er werden veel ooievaars gezien De soort is bezig aan een spectaculair hegraversteI Er werden voor een zachte winter redelijke aantallen wilde zwagravenfn ge-zienDe polder Mastenbroek WS de plekvOQr kleine zwanen (tot 632 ex) Het zoveelste bewij~ van de unieke vogelkundige betekenis van deze eeuweshynoude polder Het is dan ook onvoorstelbaar dat de gemeente Zwolle nog weer een groot deel van bull polder wil bebouwen Zwarte zwanen waren er feer volop Er werden 2 dwergganzen 21 taigarietgfnshy


zen I kleine rietgans en 1 roodhalsgans gezien De grauwe gans breidt zich snel uit langs degrave IJssel in benedenstroomse richting De Vecht blijft voor de Indische gans het bolwerk Nijlganzen verbleven meer in de polders op niet geoogste maispercelen Mandarijneenden werden op veel plaatsen gezien In het natuurontwikkelingsproject Het Engelse Werk werden tot 222 wintertalingen gezien een opmerkeshylijk aantal voor zon klein natuurgebied Zomertashylingen waren vroeg terug uit Afrika Slobeenden ontshydekten vanaf eind maart de IJssel in grote aantallen Van de witoogeend werd nu zelfs een paar gezien Er werden 2 middelste zaagbekken en 1 grote zee-eend gezien De aantallen grote zaagbekken en brilduikers waren zeer matig en die van het nonnetje redelijk

Bij de roofvogels 1 rode wouw i zeearend 1 ruigshypoot 4 smellekens en een vroege bruine kiekendief Maar liefst 7 patrijzen in Zwolle de allerlaatste en een overvliegende kraanvogel

Bij de stehlopers veel fraais zoals 5 kluten goede voorjaarsaantallen goudplevieren (3000) in de polder Mastenbroek 2 extreem vroege kleine strandlopers 18 bontbekplevieren 39 bonijes in Vossemeer 14 bokjes op landgoed t Nijendal 4 houtsnippen vroeshyge Llslandse grutto s 6 witgatjes en 12 zwarte ruishyters Van een aantal soorten werden opvallende aanshytallen gemeld 250 kemphanen in de polder Mastenshybroek en 600-700 in de Koppelerwaard 2136 grutshyto s in het Engelse Werk 115 tureluurs langs de IJsshysel en een groep van 70 langs de Vecht Vooral de laatste waarneming vah op Enerzijds omdat er langs de Vecht niet zoveel broeden dus het zijn aantoonshybaar trekvogels en verder worden groepen vim 70 zelden gezien in onze regio Ondanks goede natte omshystandigheden werden weinig watersnippen gezien wat ik niet begrijp

Er werden 2 zwartkopmeeuwen en zelfs een drieteenshymeeuw gezien Een ontsnapte oehoe zorgde voor opshywinding en veel mediabelangstelling Er werden maar liefst i9 ijsvogels gemeld een bewijs dat vele de winshyter overleefden Nog steeds kuifleegraveuWeriken in Stadsshyhagen Er werden 45 waterpiepers 3 rouwkwikken en 9 grote gele kwikken gemeld Op 17 februari al een zingende blauwborst in ons eigen reservaat langs de Diezerdijk Bij Hoonhorst werd een supergroep van 2500 kramsvogels gezien Achterafbleek dat er ook in Berkurn en Assendorpenkele pestvogels vershybleven Langs de IJssel 8 en 4 en langs Zwarte water 2 baardmannetjes Een vroeg zingende Europese kanarie en een grote groep kneuen sluit de rij Het was weer smullen buiten


Eindoverzicht witkopstaartmezenproject Er zijn deze winter in totaal 20 ex gezien een mooi resuhaat Dit project je heeft velen ertoe gebracht beshyter naar staartmezen te kijkenen we konden met zijn allen aantonen dat witkoppen algemener waren dan verwacht Het bleek niet ahijd even makkelijk want er bestaan ook tussenvormen Dit zijn staartmezen die bij een eerste indruk een witte kop lijken te hebben maar bij nauwkeurige waamegraveming toch een vage bruine zijkruinstreep blijken te hebben Van 161 nauwkeurig bekeken exemplaren bleek 84 normaal 12 tussenvorm en 4 witkop

Roodkeelduiker 1502 Wythmenerplas 1 HS

Dodaars 0602 Ossel Yperenbergplas 6 MBU 0902 0603 Engelse Werk 1 GG 0902 IJssel De Zande 1 GG 1002 Nieuwe Wetering Laag Zuthem 1 VMJEG 1002 Harculose Waard 2 EO 1002 Noorderkolk 4 BB l302 Linterzijl 1 AR l302 Langenholte 3 RvV l302 Roenwaard2 GO l302 Vreugderijkerwaard 2 AM 1402 IJssel Zwolle-Zalk 1 AM 1502 Harculose Waarden 3 VMJEG 1702 Bentinckswellen 2 RvdH 1702 Ossel Zwolle-Kampen 3 GG 1802 Vossemeer 1 VM 2102 Engelse Werk 1 GG 2202 tlm 3103 Kluinhaar max 4 lli 2302 Roenwaard 5 GG 01030703 Noorderkolk 1 BB 0603 1103 Engelse Werk 2 AMlGG 0703 Zwolle-Ijsselkanaal 2 RvV 0703 Ossel bij Kampen 1 RvV 0903 Bentinckswellen 6 HvdH 1703 IJssel Zwolle-kampen 4 GG 2403 Ressenpoort 1 GO 2503 IJssel Keizers- en Stobbenwaarden 3 WT 2603 Vreugderijkerwaard 3 GG 3003 Ossel Zwolle-Kampen 4 GG

Kuifduiker 0702 IJssel Yperenbergplas ad MBU

Roerdomp 0102 Harculose Waard 1 HvdH 1002 Scherenwelle 1 AR 1502 Drontermeer 1 VM 2402 Jutjesriet SBB 1 JB 2802 Buitenlanden Langenholte 1 RvV 0303 Tichelgaten Windesheim 1 HPO 0503 Noorderkolk 1 BB 1803 Tichelgaten Windesheim lz LM


Lepelaar 2003 Vossemeer ad JP

Grote zilverreiger 100lHessenpoort 1 HO 2201 Duurse Waarden 1 WG 1002 Polder Oosterwolde 4 SD 1502 Polder Oosterwolde 8 VM 1502 Polder Mastenbroek 6 PvD 17021803 Kampereiland 1 SDAvdB 1702 Haatland 5 JPIPO 1702 Polder Oosterwolde 6 KK 1802 Polder Mastenbfoek I GvdB 2802 PoldCr Oosterwolde 2 VM 2802 Drontermeer 7 VM 0303 Drontermeer 11 EdW 0403 Polder Kamperveen 4 HF 0903 Polder Oosterwolde 3 HvdH 1803 Polder Dronthen 4 MIlt 1803 Haatland 6 MIlt 2503 Drontermeer 1 HvdH

Ooievaar 0802 Berkum 1 HB 1502 Buitenlanden Langenholte (2) HvV 1702 Haatland 1 JPIPO 1802 Veerallee 1 nNO GG 2102 Zwolle De Weezenlanden (2) AdV 2702 Mandjeswaard 1 n 0 GG 2902 Zwolle Pilotenlaan (1) WvB 1703 Duurse Waarden 1 WG 2503 Staphorsterveld 3 GG 2903 Holtenbroek 1 n Z WH 3003 Westerveldse Bos 2 ti ZW wH 3103 Wilsum broedgeval GGIWH 3103 Zwolle Dieze (1) HB 3103 Tichelgaten Windesheim (1) LM

Wilde zwaan (meer dan 10) 0902 IJssel Zwolle-Kampen 17 GG 0902 Hoenwaard 2 PO 1302Hoenwaard48GG 1402 IJssel Zwolle-ZaIk c 10 AM 1502 Herxerwaarden 46 AR 1502 IJssel Zwolle-Zalk 10 HvdH 1702 IJssel Zwolle-Kampen 23 GG 2302 Oldenelerwaard 10 GG 2302 Marlerwaarden 23 GG 2502 Herxerwaarden 30 LD

Kleine zwaan (meer dan 25) 0902 Polder Mastenbroek s-Heerellbroek 241 GG 0902IJssei Zwolle-Kampen 166 GG 0902 Hoenwaard 52 PO 1302 IJssel Zwolle-Zalk 86 AM 1302 Vreugderijkerwaard 206 GGAM 1402 IJssel Zwolle-Zalk 21 AM 1502 IJssel Antlia c 200 HvdH 1702 IJssel Zwolle-Kampen 164 GG


1802 gehele polder Mastenbroek 632 GvdB

Knobbelzwaan (meer dan 25 of trek) 0902 IJssel Zwolle-Kampen 120 GG 1702 IJssel Zwolle-Kampen 179 GG 3003 IJssel Zwolle-Kampen 122 GG

Zwarte zwaan 1201 Schellerwaard2 WG 0202 Schellerwaard 2 MIlt 0402 Schellerwaarden 3 ER 0702 Bentinckswellen 2 HvdH 1002 Hoenwaard 2 VM 1002 Schellerwade 1 VM 1002 Harculose Waard 2 JH 1302 Gelderdijkse Waard 3 GG 1302 Hoenwaard 4 GG 1302 Aersoltweerde 4 GG 1502 Gelderdijkse waard 1 VM 1502 IJssel Antlia 3 HvdH 1702 1103 Engelse Werk 4 WGGG 1802 Polder Mastellbroek 1 GvdB 2102 Engelse Werk 3 GG 2102 Gelderdijkse Waard 2 GG 2302 2702 2603 Engelse Werk 1 GG 2602 Vreugderijkerwaard 3 HBEI 0203 PolderMastenbroek 1 HvV 0603 Engelse Werk 2 GG 0803 Engelse Werk 3 GG 2003 Engelse Werk nest GG 2503 Hoenwaard 5 KK

Rietgans 1902 Herxerwaarden 20 AR 2702 Kampen Halingen 118 nNO GG

Toendrarietgans 0602 Duurse Waarden c 25 WG 0902 Vreugderijkerwaard 1 GG 1702 IJsselZwolle-Kampen 2 GG 2002 Buitenwaarden Wijhe 13 WG 2302 Herxerwaarden 64 GG

T~garietgans 1002 Vossemeer 20 SD 1702 Kampereiland 1 SDAvdB 2003 Harculose Waard 1 PvDIHSEHBR

Kleine rietgans 0603 Engelse Werk 1 MT

Dwerggans 1002 Hoenwaard ad TH 1702 Vreugderijkerwaard 1 AVIPvD

Grauwe gans (meer dan 25 of trek) 0902 Vreugderijkerwaard 90 GG 1102 Vecht Marshoek 19 VM 1702 IJssel Zwolle-Kampen 197 GG


Kolgans (meer dan 1000 en alle verwilderde ex) 0902 Vreugderijkerwaard 2500 GG 1302 Aersoltweerde 121 GG 1702 IJssel Zwolle-Kampen 803 GG 2102 Engelse Werk 2It GG 2302 Engelse Werk 268 GG 2302 Marlerwaard 1000 GG 2302 Oldenelerwaard 500 GG 2702 Engelse Werk 342 GG 0603 Engelse Werk 2000 wild+36t MTGG 0703 Haatland 2500 GG 0803 Engelse Werk 2700 GG 1103 Vreugderijkerwaard 35 GG 1103 Engelse Werk 100 wild+23t GG 1303 Tichelgaten Windesheim 70 GG 1803 Haatland 10500 MK

Indische gans 0202 BuitenWaarden Wijhe 2 ER 0902 Aersoltweerde 2 HvdH 1102 Vecht Marshoek 9 VM 1702 Vecht Marshoek 12 VM 1702 IJssel Zwolle-Kampen 5 GG 2002 Vecht Marshoek 7 VM 2002 Vecht Berkum 2 VM 2702 Engelse Werk 2 GG 0703 Vecht Marshoek 5 VM 0803 IJssel Katerveer 7 AR 1703 IJssel Zwolle-Kampen 2 GG

Canadese gans 0402 Schellerwaarden 8 ER 0602 Schellerwaard 7 VM 0902 IJssel Zwolle-Kampen 13 GG 1302 Engelse Werk 2 GG 1502 IJssel Spoolde 31 VM 1502 Vreugderijkerwaard 8 PvD 1702 Engelse Werk 58 WG 1802 Kampen Haatland 1 VM 2102 Engelse Werk 17 GG 2102 Gelderdijkse waard 2 GG 2302 IJssel Zwolle-Harculo (oostoever) 23 GG 2402 Harculose Waard 19 VM 2402 Sekdoornse Plas 7 VM 2802 Schellerwaard 5 GG 0203 Genner Buitenland 12 HvV 0603 Engelse Werk 8 GG 0603 Herxerwaard 2 GG 0703 1303 en 1403 Vecht Marshoek 5 VM 0803 Engelse Werk 6 GG 1103 Engelse Werk 38 GG 1503 Engelse Werk 7 GG 1703 IJssel Deventer-Wijhe (oostoever) 8 WG 1703 IJssel Windesheim-Zwolle (oostoever) 33 WG 1703 Duurse Waarden 1 WG 1703 IJssel Zwolle-Kampen 6 GG 2003 Hoenwaard 5 GG 2003 Gelderdijkse waard 26 GG 2603 Schellerwaard 8 GG


2603 Engelse Werk 2p GG

Brandgans 0702 Genemuiden 10 HvV 0902 IJssel Zwolle-Kampen 20t GG 1302 Gelderdijkse Waard 12t GG

1502 Vreugderijkerwaard 40 PvD 1702 Engelse Werk 21 WG 1802 Kampen Haatland min 50 VM 1902 Herxerwaarden 31 AR 2302 Marlerwaarden 23 GG 2402 Oldenelerwaard 12 n NW BDI 1103 Engelse Werk 15t GG 1703 IJssel Zwolle-Kampen 4t GG 1803 Kampereiland44 SDAvdB 1803 Haatland 24 MK 2603 Engelse Werk 8 GG

Roodhalsgans 0602 Kampereiland 1 A V

Magelhaengans 1703 IJssel Windesheim-Zwolle 1 WG

Nijlgans (meer dan 25 of trek) 0902 Polder Hoog Zalk 105 GG 0403 Polder Oosterwolde 145 HF 0903 Polder Oosterwolde min 100 HvdH

Chinese knobbelgans 1702 IJssel Zwolle-Kampen 2 GG

Keizergans 0203 Westerveld 1 HvV

Btrgeend (meer dan 5 of trek) 1802 Vossemeer min 80 VM 2802 Drontermeer min 50 VM 2003 Vossemeer 23 JP 2003 Hoenwaard 13 GG

Casarca 0902 1002 Hoenwaard 2 POTH 0703 Vossemeer 45 GG 1703 IJssel Windesheim-Zwolle 1 WG

Mandarijneend 0102 1903 Zwolle Stadsgracht pERJGG 0402 Zwolle stadsgracht 2m+v ER 0602 Park Engelse Werk 1 HW 0902 Spoolderbos 2m+v ER 1702 Zwolle stadsgracht 2m+3vER

2802 Linterzijl 1 AR 0603 Zwolle stadsgracht 3p GG 0703 Zwolle stadsgracht 2p AMlRG 1403 Windesheim m EG 2303 Stadspark Hasselt p 18 2403 Zwolle Koningskerk p KL 3103 Tichelgaten Windesheim p JvdH


Smient (meer dan 100) 0402 IJssel van Engelse Werk tot Harculo 5000 ER 1802 Jujesriet SBB 1000 GvdB 0603 Engelse Werk 1984 GG 1103 Engelse Werk 1466 GG 1103 Vechtarm Marshoek c 1000 JS 1403 Vechtann Marshoek min 300 VM 1803 Buitenlanden Langenholte 124 HvV

3103 Koppelerwaard 300 HvdH

Krakeend (meer dan 10) 1702 Bentinckswellen 20 HvdH 1702 IJssel Zwolle-Kampen 68 GG 2502 Bentinckswellen 31 GG 2702 SchellerWaard 13 GG 0703 Vossemeer 14 GG

Wintertaling (meer dan 25) 1702 IJssel Zwolle-Kampen 173 GG 2102 Engelse Werk 62 GG 2502 Engelse Werk 151 GG 2502 IJssel Antlia 58 GG 2702 Engelse Werk 144 GG 2702 Schellerwaard 98 GG 0403 Engelse Werk 222 WG 0603 Engelse Werk 204 GG 0803 Engelse Werk 137 GG 1503 Engelse Werk 101 GG 3003 Buitenlanden Langenholte 69 HvV 3003 IJssel Zwolle-Kampen 108 GG 3103 Tichelgaten Windesheim 40 LM

Pijlstaart 1002 Buitenlanden Langenholte p HvV 1002 Harculose waard 4 VM 1102 Vecht Marshoek 3 VM 1402 IJssel Zwolle-Zalk 21 AM 1702 Oldenelerwaard 5 BDI 1702 IJssel Zwolle-Kampen 20 GG 1802 Vossemeer 20 VM shy2302 Gelderdijkse Waard 25 GG 2502 Oldenelerwaard 6 BDI 2502 Bentinckswellen 29 GG 2602 Vreugderijkerward 6 VM 2702 Engelse Werk 4 HvV 2702 Schellerwaard 20 GG 0703 Vossemeer 77 GG 1803 Herxerwaarden 25 LM 2003 Vossemeer 44 JP 2403 IJsselZwolle-Zalk min 40 HvdH 2503 Drontermeer 150 HvdH 3003 IJssel Zwolle-Kampen 66 GG

Zomertaling 0603 Engelse Werk p GG 1703 IJssel Zwolle-Kampen 2 GG 1703 Veldiger Buitenland 3m+v BD 2403 Veldiger Buitenland m JB 2503 Hoenwaard 3 KK


3003 IJssel Zwolle-Kampen 5 GG 3103 Koppelerwaard 10 HvdH

Slobeend (meer dan 10) 3003 IJssel Zwolle-Kampen 66 GG 3103 Tichelgaten Windesheim 60 LM 3103 Koppelerwaard 200 HvdH

Tafeleend (meer dan 50) 1702 Engelse Werk c 120 GG 2102 Engelse Werk 133 GG

Witoogeend 0102 Harculose Waard p HvdH

Kuifeend (meer dan 50 en broedgevallen) 290IStadskolk 60 LZ 1602 Herxerwaard 60 AR 0203 Stadskolk 96 HvV 0903 Stadskolk 120 GG 3003 IJssel Zwolle-Kampen 129 GG

Grote zeeeend 1002 Drontermeer v SD

Brilduiker (meer dan 5) 1402 Gelderdijkse Waard 5m+v AM

2502 Harculose Waard 9 AR

Nonnetje (meer dan 10) 0402 Schellerwade 20 VM 0802 Buitenlanden Langenholte 3m+17v AM 1002 Buitenlanden Langenholte 12 HB 0902 IJssel Zwolle-Kampen 15 GG 1702 IJssel Zwolle-Kampen 10 GG 0203 Zwarte Water van Zwolle-Hasselt 16 HvV

0703 Vossemeer 24 GG

Grote zaagbek (meer dan 10) 0502 Vecht Vilsteren 19 VM 0703 Vossemeer 11 GG

Middelste zaagbek 2302 Harcolose Waard m+v AR

Bruine kiekendief 1802 Polder Mastenbroek v GvdB 2402 Oldenelerlanden v n NWBDI 2403 IJssel bij Zalk m HvdH 2503 Polder Oosterwolde v HvdH 2503 Hasselt 3 HvV 2803 Veldiger Buitenland p JB 3003 Oosterdalfsen v n NO VM 3003 IJssel Zwolle-Kampen m GG 3103 Tiegravehelgaten Windesheim I JvdH

Blauwe kiekendief midden en eind jan Polder Kamperveen m HBA 0402 Dalfsen m n NO VM 0502 Dalfsen v n NO VM 0802 Buitenlanden Langenholte m AM

Be jaargang - nummer 3-101

1102 Polder oosterwolde m HvdH 1502 Polder Oosterwolde v VM 1802 Polder Mastenbroek v GvdB 2402 Oldenelerwaard m n ZO BOl 2003 Oudleusen v n NO EG

Zeearend 0302 Schellerwaard (1) AG

Havik 0102 Tichelgaten Windesheim m HvdH 0902 Onderdijkse waard v GG 0902 Bentinckswellen v GG 0902 Tichelgaten Windesheim juv HvdH 1402 IJssel Zwolle-Zalk 1 n W AM 2502 Bentinckswellen ad v GG 2702 Vreugdcrijkerwaard 1 WvB 0903 Staphorsterveld m GG vanaf 1503 Zalkerbos p HvdH 2403 Bentinckswellen 1 HvdH 2403 Nieuwleusen m GG 2503 Staphorsterveld juv GG 2603 Kranenburg m AM

Rode wouw 1803 Zomerdijk (ad) RM

Buizerd 1103 Dalfsen Stokte 25 n NO VM 1603 Zalkerbos 15 HvdH

Ruigpootbuizerd 1302 Zwolle Aa-landen (l) HvV 0603 Zalk l n NO HvdH

Smelleken 1702 s-Heerenbroek (v) AG 1802 Keteleiland vVM 2102 Zwolle-Oost I RB 1103 Zwolle (1) HvV

Slechtvalk 2702 Schellerwaard 1 GGWvB gehele periode Harcu10 m+v JvDBDIVMIEGlHvdHlHPO 1903 Westenholte 1 AV 2003 Zwolle Hanzeland (1) MK

Patrijs 0702 Zwolle Aalvangerweg 7 MT

Waterral 3003 Buitenlanden Langenholte 1 HvV

Waterhoen 1702 Zwolle Wijde Aa 21 HvV

Kraanvogel 2802 Zwolle I n NO LS

Scholekster (meer dan 5Q en wrn nov-feb) 0602 IJssel Harculo 1 VM 0902 IJssel Zwolle-Kampen 7 VM 1002 Hoenwaard 18 VM 1102 Vecht Dalfsen I EG 1302 Hoenwaard 14 GG 2302 Hoenwaard 184 GG 2402 Hoenwaard 30 VM 2702 Spoolderhank 4 VM 2702 IJssel Antlia 14 VM 0203 Vecht Berkum 65 HvV 0703 IJssel Seveningen 110 GG 0903 Zalkerbos 50 HvdH 1403 Gelderdijkse Waard c 100 AM 1703 IJssel Zwolle-Kampen 160 GG 2003 Milligerplas c 40 GG 2503 IJssel Seveningen 155 GG

2703 Bomhofsplas c 50 AM 3003 IJssel Zwolle-Kampen 282 GG

Kluut 2503 Drontermeer 5 HvdH

Goudplevier (meer dan 25 en dec tlm febwrn) 1002 Harcu10se waard 1 VM 1802 gebele polder Mastenbroek 2186 GvdB 2002 Polder Mastenbroek 80 VM 2302 Herxerwaard 141 GG 2702 Mandjeswaard 60 GG 2702 Kampereiland min 850 GG 0903 Polder Oosterwolde 500 HvdH 1803 Polder Mastenbroek 3000 GvdBlHW 2603 Polder Mastenbroek min 813 GG

Bontbekplevier 0503 Engelse Werk 1 n N AM 0603 Vreugderijkerwaard 3 MT 2003 Herxerwaard 12 LM 2503 Veldiger Buitenland 6 GG 2803 Veldiger Buitenland 2 JB

Kleine plevier 2703 Bomhofsplas I AM 2803 IJssel Yperenbergplas 3 MBU 3003 IJssel Yperenbergplas 7 MBU

Kievit (meer dan 500 en alle januariwrn) 0702 Zwolle Aalvangerweg (4) MT rW2Vreugderijkerwaard c 200 AM 1302 Hoenwaard 795 GG 1702 IJssel Zwolle-Kampen 1016 GG 1802 gehele polder Mastenbroek 5119 GvdB 2302 Herxerwaard 1682 GG 2302 Gelderdijkse Waar~ 1000 GG

Kleine strandloper 1703 Schellerwaard 1 WG 2603 en 2703 Vecht De Stokte 1 VMJEG

Zwols Natuurtijdschrift 8e jaargang - nummer 3 -102

Bonte strandloper 1702 Bentinckswellen I HvdHIGG 1702 KampereiIand 1 SD 2302 Herxerwaard 2 00 0703 Vossemeer 39 GG 1403 1503 Engelse Werk 1 JvAlGG 1803 Herxerwaarden 7 LM 2003 Herxerwaarden 3 LM 2003 Hoenwaard I GG 2503 Veldlger Buitenland 4 GG 2503 Ossenwaard 5 WT 3003 Yperenbergplas 5 MBU 3003 IJssel Zwolle-Kampen 5-700

Kemphaan 1302 IJssel Zwolle-Zalk 4 AM 1302 Vreugderijkerwaard m GG 1702 OIsterwaarden 12 WG 1702 IJssel Zwolle-Kampen 2 GG 2302 Gelderdijkse Waard en later Schellerwaard 7m GG 2802 Schellerwaard m GG 0503 Engelse Werk 3 AM 0603 0803 Engelse Werk 2m GG 0703 Engelse Werk I AM 0703 Vossemeer 8m GG 0903 Polder Oosterwolde 20 HvdH 1103 Engelse Werk 15 GG 1403 Gelderdijkse Waard 10 JvAlAM 1503 Engelse Werk 2 GG 1603 Gelderdijkse waard II AM 1703 IJssel Deventer-Zwolle (oostoever) 36 WG 1703 IJssel Zwolle_kampen 2100 2003 IJssel Zwolle-Zalk 4 AM 2003 Hoenwaard 10 GG 2403 IJssel ZaIk-De Zande 70 HvdH 2503 IJssel Keizers- en Stobbenwaard 20 wr 2503 Staphorsterveld 11 GG 2603 Vecht De Stokte 10 VM 2603 Schellerwaard 7 GG 2603 Polder Mastenbroek 250 GG 2803 Veldiger Buitenland 60 JB 3003 IJssel Yperenbergplas c 10 MBU 3003 IJssel Zwolle-Kampen 54300 3103 Koppelerwaard 600-700 HvdH

Bokje 110301st t Nijendall4 wr 140301st t Nijendall3 WG

Watersnip (meer dan 25 en alle dec-jan wm) 0402 Engelse Werk 5 ER 0402 Dalfsen I VM 0502 Vecht Vilsteren 1 VM 1002 Noorderkolk 5 WH 2402 Oldenelerwaard 1 VM 2502 IJssel Antlia 2 GG 0403 Engelse Werk 1 KK 0603 Engelse Werk 16 GG 2503 Veerslootslanden SBB 40 GG


Houtsnip 0702 Zwolle Veera1lee 1 GG 0203 Rechterense Veld 1 IR 2003 Schellerberg 1 LD 2603 Zwolle Spoolderbergweg (1) GG

Grutto (meer dan 25 en alle wm in okt tlm jan) 0802 Oldenelerwaard 8sow BDI 0802 Ossenwaard 27 MBU 1702 Herxerwaard 220 LM 1802 Oldenelerwaard 28 sow BDI 2002 Aersoltweerde 32 HvdH 2302 Engelse Werk 250 GG 2302 Herxerwaard SS GG 2502 Marlerwaard 70 LD 2702 Schellerwaard 539 GG 2802 Engelse Werk 691 slpl GG 0203 Herxerwaarden 200 MT 0403 Polder Hattem c 1100 HF 0503 en 0703 Engelse Werk c 1000 AM 0703 Bentinckswellen 420 HvdH 0803 Engelse Werk 800 GG 0903 Veldiger Buitenland 150 GG 0903 Engelse Werk 1551-1693 00 1103 Spoolderhank c 425 GG 1103 Engelse Werk 2136 slpl GG 1403 Gelderdijkse Waard c 2500 AM 1503 IJssel Zwolle-Spoolderhank 1650 GG 1703 Bentinckswellen 700 HvdH 1703 IJssel Deventer-Zwolle (oostoever) 1274 WG 1703 IJssel Zwolle-Kampen 244500 2003 Hoenwaard 1300 GG 2403 Veldiger Buitenland 300 JB 3003 IJsselZwolle-Kampen 1246-1432 GG 3103 Koppelerwaard min 700 HvdH

Uslandse grutto 0802 Ossenwaard I MBU 1702 Herxerwaard 10 LM 2302 Gelderdijkse Waard min 3 GG 0803 Engelse Werk min 3 GG 0903 Engelse Werk 86-228 GG 1703 IJssel Deventer-Zwolle (oostoever) 89 WG 2003 Hoenwaard 31 00 2503 Hoenwaard 2 KK 3003 IJssel Zwolle-Kampen 43-229 GG

Wulp (meer dan 25) 0902 Harculose Waard 250 HvdH 1002 Hoenwaard 345 EG 1302 Hoenwaard 41 GG 1702 en 2002 Vecht Marshoek 35 VM 2302 Oldenelerwaard 60 sow s1aaptrek BDI 2302 Hoenwaard 78 00 2302 Herxerwaard 82 GG 2402 Hoenwaard c 100 VM 2502 Oldenelerwaard 250 slpl BDI 0703 Engelse Werk c 90 slpl AM 1103 Engelse Werk 126 slpl GG

Be jaargang - nummer 3 - 103

1303 1403 Hoenwaard c 350 AR 2003 Hoenwaard 47 GG 2503 Polder Kamperveen 230 HvdH 3003 IJssel Zwolle-Kampen 66 GG

Zwarte ruiter 3003 IJssel Zwolle-Kampen 3-5 GG 3103 Koppelemaard 8 HvdH

Tureluur (meer dan 25 en alle wrn in okt tlm feb) 2302 GelderdijkseWaard 1 GG 2802 Schellerwaard I GG 1703 IJssel Zwolle-kampen 110 GG 2003 Hoenwaard 46 GG 2603 Schellerwaard 43 GG 2603 Dalfsen Stokte 70 VM 3003 IJssel Zwolle-Kampen 115 GG

Witgat 1201 Harculose waard I WG 0803 Rechterense Veld (I) VM 1903 Buitenlanden Langenholte 2 HvV 3003 IJssel Zwolle-Kampen 2 GG

Zwartkopmeeuw 2402 Herxerwaard 1 JvA 0703 Herxcrenk (ad) EG

Drieteenmeeuw 0602 Herxerenk (I) EG

Kleine mantelmeeuw 0902 Aersoltweerde ad GG

Turksegrave tortel 2103 Dalfsen p + 2 bijna vliegvlugge jongen EG

Kerkuil 0303 Landgoed Windesheim I HPO 3003 Zalk I HvdH

Steenuil 0102 Elshof AL 0202070217021902130316031903 Elshof I AL 0902 Kluinhaar 3z JH 1002 Langenholte 1 HvV 0903 Polder Hoog Zalk 3 HvdH

Bosuil 2102 tlm 3103 De Horte I JH 1003 Mataraql doodgevlogen ex JH 3103 Herfte I ER

Ransuil 0902 Holtenbroek 2 AdB 2102 Raalte Franciscushof3 AdV 0703 Hasselterdijk I LZ

Oehoe 2503 en 2603 Zwolle Kranenburg lt JGlHvdH

IJsvogel 0402 Spoolderbos I ER 0802 0603 0703 Zwolle Nieuwe Vecht I ERIBDGG 1002 Noorderkolk I RB 1002 Agnietenplas I RB 1602 Kluinhaar I JH 1702 IJssel De Zande 1 AR 1802 Zwarte Water De Hanze 1 JvA 2402 Buitenlanden Langenholte 1 RB 0203 Hoevenbrug 1 MT 0603 Zwolle koelwaterkanaal I HF 0703 Vossemeer 1 GG 0803 Oldenelerlanden (1) BDI 1003 Gemaal Westerveld 2 WH 1103 1203 Park Engelse Werk I GGIPO 1303 Westerveld I AdB 1503 Gemaal Antlia I HvdH 1703 Landgoed Windesheim 1 WH 1803 Kluinhaar I JH 1803 Tichelgaten Windesheim 2 LM 1903 Park Engelse Werk 2 PO 2003 Zwolle Pilotenlaan 1 JW 24033103 Tichelgaten Windesheim 1 HvdHIJvdH 2503 Drontermeer I HvdH

Kleine bonte specht 0902 en 2602 De Horte I JH 1302 Dalfsen I VM 0803 en 1603 Spoolderbos mAM 2003 Soeslo I AR 2003 Heino I VM 2403 Tichelgaten Windesheim Iz ARlLM 2403 Windesheim m HvdH 3003 Zandhove I AR

Zwarte specht 0603 Rechterense Veld 1 JH

Groene specht 2302 Hoenwaard Kloosterbos Iz GG 0703 Il03 Zwolle Bergklooster Iz RB 2503 Gemer I JS 2603 Kranenburg I AM 2903 Kranenburg I mlBDI

Kuifleeuwerik 0402 Stadshagen Iz CH 1502 van de Schuerenmarke I MKlCvD 0803 Zwolle Coreemarke (2) BDI 2903 Stadshagen I CH

Boomleeuwerik 0702 Hoonhorst (3) 1H 1802 Langenholte I nNO GG 0603 Zwolle Coreemarke4 en 8 n N BDI 0803 Rechterense Veld lz VM ll03 Vilsterse Heide 2z VM 1203 De Knobbel Iz VM 1203 Elspeterweg Iz VM


Oevenwaluw 3003 IJssel Yperenbergplas 2-3 MBU

Boerenzwaluw (meer dan 50 en alle WIn in nov tlm maart) 1703 Schellerwaard I WG 2403 Zalk I HvdH 2403 IJssel Windesheim 3 LM 2403 IJssel Roetwaard 5 LM 3003 IJssel Zwolle-Kampen 20 GG

Waterpieper 0202 Engelse Werk I MK 0402 Schellerwaard I ER 1002 Herxerwaarden 3 VM 1302 Hoenwaard 2 GG 1302 Vreugderijkerwaard (1) GG 1302 Vreugderijkerwaard 1 AM 1302 Herxerenk (1) EG 1702 IJssel Zwolle-Kampen 15 GG 2302 Herxerwaard 3 GG 2302 Hoenwaard (1) GG 2802 Schellerwaard (1) GG 0903 Veldiger Buitenland 3 GG 2403 Aersoltweerde 8 HvdH 2503 Veldiger Buitenland min 3 GG 3003 IJssel Zwolle-Kampen I GG

Witte kwikstaart (meer dan 10 en nov-feb WIn) 0202 Engelse Werk min 2 MK 0702 Spoolderhank 10 VM 1302 Spoolderhank 3 AM 1302 Vreugderijkerwaard 2 AM 1502 Drontermeer 1 VM 2402 Engelse Werk 1 VM 2502 Harcu10 2 WvB

Rouwkwikstaart 0202 Engelse Werk 2 MK 0202 Schellerwaard 1 MK

Grote gele kwikstaart 0102 Herxerenk (1) EG 0202 Olst De Haere 1 ER 0702 Spoolderhank 2 VM 0902 Hoenwaard 1 PO 1202 Oldenelerlanden (2) BDI 0703 IJssel De Zandjes I GG 1103 Tichelgaten Windesheim 1 HWILM

Blauwborst 1702 DiezerdiJK lz HvV dit is een extreem vroege datum De vroegste tot nu toe was 15 maart 1003 Veldiger Buitenland Ir BD 3003 Buitenlanden Langenholte lz HvV

Roodbonttapuit 0603 Smitsveen 1 VM 0603 Tongerense Heide 1 VM 1203 De Knobbelp VM

1203 Gortelse Berg p VM 1203 Elspeetse Heide P VM 1903 Zwolle Brinkhoekweg 1 HvV 2203 Kluinhaar 1 JH

Kramsvogel 1302 Hoonhorst 2500 JH 0703 Oldenelerlanden 300 BDI

Koperwiek 0903 zalkerbos min 100 HvdH

Grote lijster 0703 Oldenelerlanden 6 BDI

Pestvogel 0202 Zwolle Gouvemeurlaan 4 YN 0502 Zwollevd Schuerenmarke 5 LM 2502 Zwolle ze Weidjesstraat 2 HWE Z802 Berkum 3 WGR

Gekraagde roodstaart 3103 Zwolle Fiveli WH

Zwarte roodstaart 1703 Zwolle Dreessingel v MT 2803 Berkum 1 Jv A 2803 Zwolle Coreemarke 2m BDI 2903 Zwolle Kamperstraat v ER

Tjiftjaf (nov tlm febi WIn) 0603 Zalkerbos lz HvdH

Zwartkop (nov tlm mrtwm) 1002 Zwolle Dreessingel 1 MT 0403 en 0503 Zwolle-Zuid m GB 2903 Dalfsen m EG

Vuurgoudhaantje 1503 Zwolle Zwarte Weg 1 AR 1803 Tichelgaten Windesheim 2 LM 2903 Kranenburg v BDI 3003 Zwolle Veerallee m r GG

Baardman 1201 Harcu10se Waard 8 WG 0403 Onderdijkse Waard 4 WG 1003 Veldiger Buitenland 2r BD

Witkopstaartmees 0912 Oude Veerweg 1 JvdB 0202 030~ 1102 Zwolle Landsheerlaan 1 HS 1103 Windesheim 1 HW 2103 Engelse Werk 1 CH

Zwarte mees 0402 Vilsteren lz ER 2903 Krapenburg lz JB

Klapekster 06031203 Greveld 1 VM


middot 1203 Noorderheide 1 VM

Boote kraai 1802 Diezerdijk 1 n ZW GG

Noordse kauw 1603 Gerenlanden 1 MK

Raaf 0702 Wesepe 1 RG 1202 Zwolle Pilotenlaan (1) WvB 0603 Landgoed Welna p VM 0603 1203 t Harde 1 VM 1203 Elspeetse Heide 2 VM

Ringmus (meer dan 10) 0903 ZaIk Buckhorsterlaan 40 HvdH

Europese kanarie 2502 0803 Veerallee lz GG

Kruisbek 0603 Welna 4 VM

Keep 1102 Rechteren lz JS

Kneu 2503 Ossenwaard min 100 WT

Putter (meer dan 25) 0602 Wythmen c 25 VM 1202 Bomhofsplas 29 HB

Barmsijs 2602 Vreugderijkerwaard 12 AR

Goudvink 0102 Raalte Franciscushof 10 AdV 2402 Zandhove 2 AR 2702 Tichelgaten Windesheim 2 AR 2103 Dalfsen m z JS

Appelvink 0202 Park Engelse Werk min 2 MK 0302 Hattem 3 AL 0602 Holtenbroek 1 ER 0702 Holtenbroek 3z ER 0902 Park Engelse Werk 3z+1 GG 1202 Rechterense Veld (1) VM 1302 Spoolderbos v GG 1402 Zwolle (1) ER 1702 Park Engelse Werk 7+lz GG 2102 Oldenelerwaard I n N AM 2202 Coreemarke 6 n ZO BDI 0403 Dalfsen lz VM 0503 Oldenelerlanden 6 BDI 0703 Roggebotsebos 1 GG 1203 Vierhouten 1 VM

Geelgors 1003 Dalfsen Millingersteeg lz VM 1603 Alerdinck 2 AR

Rietgors (meer dan 10 en nov-feb wm) 1002 Tichelgaten Windesheim I VM 1702 Kluinhaar 8 m 2602 Vreugderijkerwaard m VM 2403 Aersoltweerde 15 HvdH

Waarnemers LM Leo Muilwijk I m Jan Hullen I HW Herman Weekamp I JB Jeroen Bredenbeek I HvV Hennyvan Vilsteren I HR Henk Rensink I BD Bert Dijkstra I GG Gerrit Gerritsen I WG Wil Gerritse I WH Wim Helder I FdR Frank de Roder I JS Jos Scholten I WvB Wim van Bruggen I SD Symen Deuzeman I MH Martin Heinen I GvdB Geacute van den Bovenkamp I AvdB A vld Berg I EG Erik Gerritsen I JBE Jan Beverwijk I RV Rob Versteeg I BDI Ben Dielissen I CH Cees Hummelen VM Vincent Martens I JP Jeroen Postema I MK Maarten Kaales I DK Diane Kaales I AM Andre Marissen I ER Evert Ruiter I WGR W GrQssmuller I TH Trinus Haitjema I LS Lennaert Steen I AdB Aart de Boer I HF Harm Franken I shyAG Arjen Goutbeek I HO Harry Oosterveen I PO Peter Oskam I JvA Joop van Ardenne I JvdB Jos van de Beumlrg I KK Klaas Kamp I YN Yvonne Nieuwboer I HvdH Herman van de Hart I PvD Peter van Dam I RG Rinus Goutbeek I CvD Carina van Dijk i HS Henk Selhorst I A V Arnold Verhoeven I RBEi Hans Beikes I RBA Henk Baas I HW Henk Wester I LD Lieuwe Dijkstra I GB Gerard Beersma I HWE Henk Wester I AL Annemiek Leusink I LZ Louis Zandbergen lEGErwin GoutshybeekMT Marcel TonkesIMBU Martijn Bunskoek I HS Herman Sieben I JvdH Jan van der Hoeve I AdV Annemarie de Vries I RB Han Beeuwkes I AR Albert Roering I EdW Edwin de Weerd I HPO Hans Pohlmann I JW Jolande Westerink I KL Kirsten Larnberink I WT Wouter Teunissen I JG Johan Goos I RM Ronald Messernaker I HSE Henk Selhorst I HGR H Bruggeman

woudaapje

Zwols Natuurtijdschrift Se jaargang - nummer 3 - 106

de KNNV

Koninldijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging

Vereniging voor veldbiologie

AFDELINGSBESTUUR

voomtter Maarten Kaales St ]ozefspad 5 8021 VS Zwolle Ir 038 - 4547560 MKaaleshetnetnl

secretaris Benll van Blitterswijk Westenholterweg 7 8042 AE Zwolle Ir 038 -4234191 vanblitterswijkshywiersmaWXSn1

penningmeester Elja van Dongen gironr 998242 Prinses lrenelaan 24

8091 AT Wezep Ir 038 - 3762696 eljashypaulvandongenzonnetnl

bestuurslid Nicole VervoortshyKattenwinkelweg 12 8015 PW Zwolle Ir 0529- 481488 nianhubersvervoortwxsnl

bestuurslid Robert Gielen Middelstekamplaan 15 8042 llli Zwolle Ir 038 - 4216733

bestuurslid Joop van Ardenne Einthovenlaan 11 8024 EE Zwolle Ir 038 - 4534403 slechtvalkfreelernl

website wwwvwgzwolleoom

Postadres KNNV Afdeling Zwolle Postbus 1275 8001 BG Zwolle

Contributie KNNV f50- per jaar inci toezending van Nature het landelijke tijdschrift van de KNNV f20- voor huisgenootleden f 25- voor regionale leden


het IVN

Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie

AFDELINGSBESTUUR

voorzitter Hans de Jong Fabrieksweg 9 8015 PS Zwolle Ir 0529 - 497648 HarculoHans12movenl

penningmeester Gerrit ten Brinke gironr 124197 Scriveriusmate 16 1VN Zwolle 8014 N Zwolle

Ir 038 - 4654968 wilmatenbrinkehetnetnl

secretaris Hans Lindeboom Kortenhorststraat 9 8015 BW Zwolle Ir 038 ~ 4600701 lindetreeplanetnl

lid lx vacature

lid Albert Versteegde Thorbecke1aan 2A 8014 AZ Zwolle Ir 038 - 4654270 averseuronetnl

lid Nico Schoenmakers Kon Wilhelminalaan 2A-46 8051 PA Hattem Ir 038 - 4440393 nschoenmakersfreelernl

tel contactadres Gerda 800nstra Ir 038 - 4217317

website wwwivDzwoUecbjilet E-mailadres ivnzwoUeplanetnl

Contributie lVN Voor donateurs minimaal f 1750 per jaar voor leden (actief) f30 - perjaar incl toezending van Mens en Natuur Wijzigingen mbt het donateurs- en lidmaatshyschap schrifteliJk doorgeven aan IVN Afd Zwolle eo - Postbus 272 - 8000 AG Zwolle Het kan ook per e-mail ivnzwolleplanetnl


indien onbestelbaar verzenden aan

IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0

lt1gt 3 Ui lt1gt J lt1gt J 0 iuml lt0

agraveuiuml n r 0 J

~ lt1gt -a lt1gt Cil S eumlil n ~

bullbullIr

I

Dit blad iJ bet gezameDlijke tijdscbrift vau het IVN eD de KNNV

beide afdeliDg ZwoDe

In de loop vau 1993 werd besloteu beide afdeliDgllOrgaueD

respectievelijk Frittilaria eD De Tureluur biDneD bet kader vau de onderliDge

sameDwerkiDg sameu te laten gam in Het Zwols Natuurtijdscbrift

Het blad verschijnt 5 keer per jaar met een oplage vau 600 exemplaren

jaargang 8 bull nummer 3 bull jU1i I juli 2001

KopijZNT Postbus 272

8000 AG Zwolle

via Internet zwolsnatuurtijdschrifthotmailcom

Waarnemend coordinator van het ZNT Haus LiDdeboom

Kortenhorststraat 9 8015 BW ZwoDe - tr 038 - 4600701

Redactieraad Piet Bremer

BiD vau Kessel

Eindredactie (geen inleveradres voor geschreven kopij)

Peter vau Dam - Tesjeslam 37 shy8042 RH ZwoDe - tr 4220912

Fotos P~er vau Dam (tenzij auders vermeld)

Typewerk KariDJanze

Diet ter Stege

Druk Freek Veldmau

IJsselmuideD

ft ~ vereniging voor veldboIogie


Werkgroepen

Zowel IVN als KNNV hebben werkgroepen Hier volgt een overzicht van de cooumlrdinatoren

IVN Excursies Agnes Neimeijer

tr 0572 - 391955 Vogelzaugcursus Hannah van Oene

tr 038 - 4654657 Wilde plantencursus Elja van Dongen

tr 038 - 3762696 Groencursus Roelof Visscher

tr 038 - 4227375 Natuurgidsencursus GreetMeima

tr 038 - 4228018 Fiets- en wandelroutes Gerwine WuriDg

tr038-4604644 Jeugdwerkgroep Femmy Mulder

1r 038 - 4547960 Stands Fenna Westers Depot tr 038 - 4224387 Paddenwerkgroep Teuni Lindhoud

tr 038 - 4657772 Waterwerkgroep Gerda Boonstra

tr 038 - 4217317

KNNV Vogelwerkgroep Gerrit Gerritseu

tr 038 - 4228122 Roofvogelwerkgroep Jan van Dijk

tr 038 - 4657050 Plantenwerkgroep Leen de Kleine

tr 038 - 4227837 Insectenwerkgroep Evert Ruiter

tr 038 - 4550891 Zoogdierenwerkgroep Bert Dijkstra

tr 038 - 4546912 Natuurbescherming Gerrit Gerritsen

tr 038 - 4228122

Gezamenlijke werkgroep Paddestoelenwerkgroep BiD van Kessel

tr 038 - 4533677

K d t0PIJI a a kopij WlISVrij en tot en geplllnde didawtUUtlp het

metmiddotWP61 ucircdeveren tip ZNTWlmlt veJtllIIIe

10 augustus plusmn 21 september

19 oktober plusmn 30 november

21 december plusmn 1 februari

8e jaargang - nummer I - 70






Soortbeschrijvingeo















onbekend 1997 557 190 747 1998 775 295 1070 1999 832 346 1178 2000 567 514 1081








Jaar aantal 1990 4 1991 3 1992 2 1993 JO 1994 11 1995 19 1996 7 1997 9 1998 19 1999 21 2000 11






mandarijneenden



















1990 6 0 1991 0 0 1992 0 0 1993 5 0 1994 2 0 1995 11 1 (21 1996 11 0 1997 21 1 1998 11 2 1999 9 3 2000 22 0

















































Z 12------------- shy

5 10 111 w 0 8 Z w 1i6 o o Cl) 4

~ Z 2






~ O~~~+-~~~~~~+-r+~~~~~~~~~~ 15 16 17 18 19 20 21 2223 24 2526 27 28 2930 31 32 333435 36 3738 3940 41 42 43

WEEKNUMMER





15 2 0 2 3 0 2 4

16 I 0 2 4 2 6

17 0 2 5 3 3 7 2

18 6 3 3 3 5 4 19 3 1 1 2 3 7 4 3 7

20 1 1 1 3 2 1 middot3

11 2 1 I 0 I 3

22 2 1 1 0 2 3 3 1

lJ 3 0 I 1 0 I 1 3 I

14 3 I 1 I 1 I 0 2 1

25 3 2 1 2 0 0 0 4 2

26 4 2 1 3 5 2 4 0 2

27 5 1 1 3 1 3 4 3 3

28 3 2 3 1 1 3 8 4

29 2 3 5 4 2 6 5

30 4 3 2 5 4 9 4 7

31 5 4 2 5 5 7 5 I 3

32 6 2 2 4 4 7 I 8 5

33 7 3 1 3 4 1 7 3

34 6 3 3 5 5 6 0 I 3 0

35 4 1 3 2 6 4 0 8

36 6 3 4 3 4 4 0 3 3

37 7 2 2 5 I 5 0 5

3a 5 3 2 3 7 3 0 I 7

39 5 4 2 6 1 0 4

40 2 1 I 3 4 2 0 2

41 0 1 1 0 3 2 0 4

41 0 0 0 I 0 0 0 2



P B

L Z

W t

v 0

gem bull i

bull aI

cum oS

soorten

M ft

4 2 2 0 19 0 4 kv kk do cv kgw

4 2 4 3 32 0 6 10 gk vjl av bb bz

3 1 3 4 32 0 7 11 ata ot

4 6 44 3 6 3 dvk1 vuur

5 4 4 0 35 I 7 3

2 1 0 lS I 3 3


1 1 2 0 14 0 3 14

2 3 2 0 14 0 3 14 regenweek

1 I 2 13 0 3 U icarus

I I 0 13 0 4 15

1 3 2 3 25 0 5 17 ge aur bruin z

5 1 1 1 25 1 5 17

5 3 I 4 32 1 8 18 koe

4 5 4 9 45 2 6 18

9 5 4 3 5 2 9 19 z1k


3 I 2 43 2 8 20

4 5 4 I 42 I 7 20

6 4 3 5 45 0 10 20

2 3 2 4 33 0 8 20

I 2 3 4 31 1 6 20

2 3 4 3 39 0 I 20

5 3 4 6 43 0 8 20

4 2 0 21 0 4 20

3 0 1 17 0 4 20

0 1 0 11 0 4 20

0 I 0 04 0 2 20





5 Resultaten












atalanta 360 197 13








oranjetipie 44 24 9


a~svlinder 37 20 7


koevinkje 15 08 2



icarusblauw 8 04 2



































































t middot11i4 ~




Terug naar af




Steenwoestijn









De Gierzwaluw



Jan van Nijlen



Gierzwaluwtelling



Bill van Kessel




___~~~~~~~1


















jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr






Soortbeschrijvingeo















onbekend 1997 557 190 747 1998 775 295 1070 1999 832 346 1178 2000 567 514 1081








Jaar aantal 1990 4 1991 3 1992 2 1993 JO 1994 11 1995 19 1996 7 1997 9 1998 19 1999 21 2000 11






mandarijneenden



















1990 6 0 1991 0 0 1992 0 0 1993 5 0 1994 2 0 1995 11 1 (21 1996 11 0 1997 21 1 1998 11 2 1999 9 3 2000 22 0

















































Z 12------------- shy

5 10 111 w 0 8 Z w 1i6 o o Cl) 4

~ Z 2






~ O~~~+-~~~~~~+-r+~~~~~~~~~~ 15 16 17 18 19 20 21 2223 24 2526 27 28 2930 31 32 333435 36 3738 3940 41 42 43

WEEKNUMMER





15 2 0 2 3 0 2 4

16 I 0 2 4 2 6

17 0 2 5 3 3 7 2

18 6 3 3 3 5 4 19 3 1 1 2 3 7 4 3 7

20 1 1 1 3 2 1 middot3

11 2 1 I 0 I 3

22 2 1 1 0 2 3 3 1

lJ 3 0 I 1 0 I 1 3 I

14 3 I 1 I 1 I 0 2 1

25 3 2 1 2 0 0 0 4 2

26 4 2 1 3 5 2 4 0 2

27 5 1 1 3 1 3 4 3 3

28 3 2 3 1 1 3 8 4

29 2 3 5 4 2 6 5

30 4 3 2 5 4 9 4 7

31 5 4 2 5 5 7 5 I 3

32 6 2 2 4 4 7 I 8 5

33 7 3 1 3 4 1 7 3

34 6 3 3 5 5 6 0 I 3 0

35 4 1 3 2 6 4 0 8

36 6 3 4 3 4 4 0 3 3

37 7 2 2 5 I 5 0 5

3a 5 3 2 3 7 3 0 I 7

39 5 4 2 6 1 0 4

40 2 1 I 3 4 2 0 2

41 0 1 1 0 3 2 0 4

41 0 0 0 I 0 0 0 2



P B

L Z

W t

v 0

gem bull i

bull aI

cum oS

soorten

M ft

4 2 2 0 19 0 4 kv kk do cv kgw

4 2 4 3 32 0 6 10 gk vjl av bb bz

3 1 3 4 32 0 7 11 ata ot

4 6 44 3 6 3 dvk1 vuur

5 4 4 0 35 I 7 3

2 1 0 lS I 3 3


1 1 2 0 14 0 3 14

2 3 2 0 14 0 3 14 regenweek

1 I 2 13 0 3 U icarus

I I 0 13 0 4 15

1 3 2 3 25 0 5 17 ge aur bruin z

5 1 1 1 25 1 5 17

5 3 I 4 32 1 8 18 koe

4 5 4 9 45 2 6 18

9 5 4 3 5 2 9 19 z1k


3 I 2 43 2 8 20

4 5 4 I 42 I 7 20

6 4 3 5 45 0 10 20

2 3 2 4 33 0 8 20

I 2 3 4 31 1 6 20

2 3 4 3 39 0 I 20

5 3 4 6 43 0 8 20

4 2 0 21 0 4 20

3 0 1 17 0 4 20

0 1 0 11 0 4 20

0 I 0 04 0 2 20





5 Resultaten












atalanta 360 197 13








oranjetipie 44 24 9


a~svlinder 37 20 7


koevinkje 15 08 2



icarusblauw 8 04 2



































































t middot11i4 ~




Terug naar af




Steenwoestijn









De Gierzwaluw



Jan van Nijlen



Gierzwaluwtelling



Bill van Kessel




___~~~~~~~1


















jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr









onbekend 1997 557 190 747 1998 775 295 1070 1999 832 346 1178 2000 567 514 1081








Jaar aantal 1990 4 1991 3 1992 2 1993 JO 1994 11 1995 19 1996 7 1997 9 1998 19 1999 21 2000 11






mandarijneenden



















1990 6 0 1991 0 0 1992 0 0 1993 5 0 1994 2 0 1995 11 1 (21 1996 11 0 1997 21 1 1998 11 2 1999 9 3 2000 22 0

















































Z 12------------- shy

5 10 111 w 0 8 Z w 1i6 o o Cl) 4

~ Z 2






~ O~~~+-~~~~~~+-r+~~~~~~~~~~ 15 16 17 18 19 20 21 2223 24 2526 27 28 2930 31 32 333435 36 3738 3940 41 42 43

WEEKNUMMER





15 2 0 2 3 0 2 4

16 I 0 2 4 2 6

17 0 2 5 3 3 7 2

18 6 3 3 3 5 4 19 3 1 1 2 3 7 4 3 7

20 1 1 1 3 2 1 middot3

11 2 1 I 0 I 3

22 2 1 1 0 2 3 3 1

lJ 3 0 I 1 0 I 1 3 I

14 3 I 1 I 1 I 0 2 1

25 3 2 1 2 0 0 0 4 2

26 4 2 1 3 5 2 4 0 2

27 5 1 1 3 1 3 4 3 3

28 3 2 3 1 1 3 8 4

29 2 3 5 4 2 6 5

30 4 3 2 5 4 9 4 7

31 5 4 2 5 5 7 5 I 3

32 6 2 2 4 4 7 I 8 5

33 7 3 1 3 4 1 7 3

34 6 3 3 5 5 6 0 I 3 0

35 4 1 3 2 6 4 0 8

36 6 3 4 3 4 4 0 3 3

37 7 2 2 5 I 5 0 5

3a 5 3 2 3 7 3 0 I 7

39 5 4 2 6 1 0 4

40 2 1 I 3 4 2 0 2

41 0 1 1 0 3 2 0 4

41 0 0 0 I 0 0 0 2



P B

L Z

W t

v 0

gem bull i

bull aI

cum oS

soorten

M ft

4 2 2 0 19 0 4 kv kk do cv kgw

4 2 4 3 32 0 6 10 gk vjl av bb bz

3 1 3 4 32 0 7 11 ata ot

4 6 44 3 6 3 dvk1 vuur

5 4 4 0 35 I 7 3

2 1 0 lS I 3 3


1 1 2 0 14 0 3 14

2 3 2 0 14 0 3 14 regenweek

1 I 2 13 0 3 U icarus

I I 0 13 0 4 15

1 3 2 3 25 0 5 17 ge aur bruin z

5 1 1 1 25 1 5 17

5 3 I 4 32 1 8 18 koe

4 5 4 9 45 2 6 18

9 5 4 3 5 2 9 19 z1k


3 I 2 43 2 8 20

4 5 4 I 42 I 7 20

6 4 3 5 45 0 10 20

2 3 2 4 33 0 8 20

I 2 3 4 31 1 6 20

2 3 4 3 39 0 I 20

5 3 4 6 43 0 8 20

4 2 0 21 0 4 20

3 0 1 17 0 4 20

0 1 0 11 0 4 20

0 I 0 04 0 2 20





5 Resultaten












atalanta 360 197 13








oranjetipie 44 24 9


a~svlinder 37 20 7


koevinkje 15 08 2



icarusblauw 8 04 2



































































t middot11i4 ~




Terug naar af




Steenwoestijn









De Gierzwaluw



Jan van Nijlen



Gierzwaluwtelling



Bill van Kessel




___~~~~~~~1


















jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr


Jaar aantal 1990 4 1991 3 1992 2 1993 JO 1994 11 1995 19 1996 7 1997 9 1998 19 1999 21 2000 11






mandarijneenden



















1990 6 0 1991 0 0 1992 0 0 1993 5 0 1994 2 0 1995 11 1 (21 1996 11 0 1997 21 1 1998 11 2 1999 9 3 2000 22 0

















































Z 12------------- shy

5 10 111 w 0 8 Z w 1i6 o o Cl) 4

~ Z 2






~ O~~~+-~~~~~~+-r+~~~~~~~~~~ 15 16 17 18 19 20 21 2223 24 2526 27 28 2930 31 32 333435 36 3738 3940 41 42 43

WEEKNUMMER





15 2 0 2 3 0 2 4

16 I 0 2 4 2 6

17 0 2 5 3 3 7 2

18 6 3 3 3 5 4 19 3 1 1 2 3 7 4 3 7

20 1 1 1 3 2 1 middot3

11 2 1 I 0 I 3

22 2 1 1 0 2 3 3 1

lJ 3 0 I 1 0 I 1 3 I

14 3 I 1 I 1 I 0 2 1

25 3 2 1 2 0 0 0 4 2

26 4 2 1 3 5 2 4 0 2

27 5 1 1 3 1 3 4 3 3

28 3 2 3 1 1 3 8 4

29 2 3 5 4 2 6 5

30 4 3 2 5 4 9 4 7

31 5 4 2 5 5 7 5 I 3

32 6 2 2 4 4 7 I 8 5

33 7 3 1 3 4 1 7 3

34 6 3 3 5 5 6 0 I 3 0

35 4 1 3 2 6 4 0 8

36 6 3 4 3 4 4 0 3 3

37 7 2 2 5 I 5 0 5

3a 5 3 2 3 7 3 0 I 7

39 5 4 2 6 1 0 4

40 2 1 I 3 4 2 0 2

41 0 1 1 0 3 2 0 4

41 0 0 0 I 0 0 0 2



P B

L Z

W t

v 0

gem bull i

bull aI

cum oS

soorten

M ft

4 2 2 0 19 0 4 kv kk do cv kgw

4 2 4 3 32 0 6 10 gk vjl av bb bz

3 1 3 4 32 0 7 11 ata ot

4 6 44 3 6 3 dvk1 vuur

5 4 4 0 35 I 7 3

2 1 0 lS I 3 3


1 1 2 0 14 0 3 14

2 3 2 0 14 0 3 14 regenweek

1 I 2 13 0 3 U icarus

I I 0 13 0 4 15

1 3 2 3 25 0 5 17 ge aur bruin z

5 1 1 1 25 1 5 17

5 3 I 4 32 1 8 18 koe

4 5 4 9 45 2 6 18

9 5 4 3 5 2 9 19 z1k


3 I 2 43 2 8 20

4 5 4 I 42 I 7 20

6 4 3 5 45 0 10 20

2 3 2 4 33 0 8 20

I 2 3 4 31 1 6 20

2 3 4 3 39 0 I 20

5 3 4 6 43 0 8 20

4 2 0 21 0 4 20

3 0 1 17 0 4 20

0 1 0 11 0 4 20

0 I 0 04 0 2 20





5 Resultaten












atalanta 360 197 13








oranjetipie 44 24 9


a~svlinder 37 20 7


koevinkje 15 08 2



icarusblauw 8 04 2



































































t middot11i4 ~




Terug naar af




Steenwoestijn









De Gierzwaluw



Jan van Nijlen



Gierzwaluwtelling



Bill van Kessel




___~~~~~~~1


















jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr

















1990 6 0 1991 0 0 1992 0 0 1993 5 0 1994 2 0 1995 11 1 (21 1996 11 0 1997 21 1 1998 11 2 1999 9 3 2000 22 0

















































Z 12------------- shy

5 10 111 w 0 8 Z w 1i6 o o Cl) 4

~ Z 2






~ O~~~+-~~~~~~+-r+~~~~~~~~~~ 15 16 17 18 19 20 21 2223 24 2526 27 28 2930 31 32 333435 36 3738 3940 41 42 43

WEEKNUMMER





15 2 0 2 3 0 2 4

16 I 0 2 4 2 6

17 0 2 5 3 3 7 2

18 6 3 3 3 5 4 19 3 1 1 2 3 7 4 3 7

20 1 1 1 3 2 1 middot3

11 2 1 I 0 I 3

22 2 1 1 0 2 3 3 1

lJ 3 0 I 1 0 I 1 3 I

14 3 I 1 I 1 I 0 2 1

25 3 2 1 2 0 0 0 4 2

26 4 2 1 3 5 2 4 0 2

27 5 1 1 3 1 3 4 3 3

28 3 2 3 1 1 3 8 4

29 2 3 5 4 2 6 5

30 4 3 2 5 4 9 4 7

31 5 4 2 5 5 7 5 I 3

32 6 2 2 4 4 7 I 8 5

33 7 3 1 3 4 1 7 3

34 6 3 3 5 5 6 0 I 3 0

35 4 1 3 2 6 4 0 8

36 6 3 4 3 4 4 0 3 3

37 7 2 2 5 I 5 0 5

3a 5 3 2 3 7 3 0 I 7

39 5 4 2 6 1 0 4

40 2 1 I 3 4 2 0 2

41 0 1 1 0 3 2 0 4

41 0 0 0 I 0 0 0 2



P B

L Z

W t

v 0

gem bull i

bull aI

cum oS

soorten

M ft

4 2 2 0 19 0 4 kv kk do cv kgw

4 2 4 3 32 0 6 10 gk vjl av bb bz

3 1 3 4 32 0 7 11 ata ot

4 6 44 3 6 3 dvk1 vuur

5 4 4 0 35 I 7 3

2 1 0 lS I 3 3


1 1 2 0 14 0 3 14

2 3 2 0 14 0 3 14 regenweek

1 I 2 13 0 3 U icarus

I I 0 13 0 4 15

1 3 2 3 25 0 5 17 ge aur bruin z

5 1 1 1 25 1 5 17

5 3 I 4 32 1 8 18 koe

4 5 4 9 45 2 6 18

9 5 4 3 5 2 9 19 z1k


3 I 2 43 2 8 20

4 5 4 I 42 I 7 20

6 4 3 5 45 0 10 20

2 3 2 4 33 0 8 20

I 2 3 4 31 1 6 20

2 3 4 3 39 0 I 20

5 3 4 6 43 0 8 20

4 2 0 21 0 4 20

3 0 1 17 0 4 20

0 1 0 11 0 4 20

0 I 0 04 0 2 20





5 Resultaten












atalanta 360 197 13








oranjetipie 44 24 9


a~svlinder 37 20 7


koevinkje 15 08 2



icarusblauw 8 04 2



































































t middot11i4 ~




Terug naar af




Steenwoestijn









De Gierzwaluw



Jan van Nijlen



Gierzwaluwtelling



Bill van Kessel




___~~~~~~~1


















jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr






































Z 12------------- shy

5 10 111 w 0 8 Z w 1i6 o o Cl) 4

~ Z 2






~ O~~~+-~~~~~~+-r+~~~~~~~~~~ 15 16 17 18 19 20 21 2223 24 2526 27 28 2930 31 32 333435 36 3738 3940 41 42 43

WEEKNUMMER





15 2 0 2 3 0 2 4

16 I 0 2 4 2 6

17 0 2 5 3 3 7 2

18 6 3 3 3 5 4 19 3 1 1 2 3 7 4 3 7

20 1 1 1 3 2 1 middot3

11 2 1 I 0 I 3

22 2 1 1 0 2 3 3 1

lJ 3 0 I 1 0 I 1 3 I

14 3 I 1 I 1 I 0 2 1

25 3 2 1 2 0 0 0 4 2

26 4 2 1 3 5 2 4 0 2

27 5 1 1 3 1 3 4 3 3

28 3 2 3 1 1 3 8 4

29 2 3 5 4 2 6 5

30 4 3 2 5 4 9 4 7

31 5 4 2 5 5 7 5 I 3

32 6 2 2 4 4 7 I 8 5

33 7 3 1 3 4 1 7 3

34 6 3 3 5 5 6 0 I 3 0

35 4 1 3 2 6 4 0 8

36 6 3 4 3 4 4 0 3 3

37 7 2 2 5 I 5 0 5

3a 5 3 2 3 7 3 0 I 7

39 5 4 2 6 1 0 4

40 2 1 I 3 4 2 0 2

41 0 1 1 0 3 2 0 4

41 0 0 0 I 0 0 0 2



P B

L Z

W t

v 0

gem bull i

bull aI

cum oS

soorten

M ft

4 2 2 0 19 0 4 kv kk do cv kgw

4 2 4 3 32 0 6 10 gk vjl av bb bz

3 1 3 4 32 0 7 11 ata ot

4 6 44 3 6 3 dvk1 vuur

5 4 4 0 35 I 7 3

2 1 0 lS I 3 3


1 1 2 0 14 0 3 14

2 3 2 0 14 0 3 14 regenweek

1 I 2 13 0 3 U icarus

I I 0 13 0 4 15

1 3 2 3 25 0 5 17 ge aur bruin z

5 1 1 1 25 1 5 17

5 3 I 4 32 1 8 18 koe

4 5 4 9 45 2 6 18

9 5 4 3 5 2 9 19 z1k


3 I 2 43 2 8 20

4 5 4 I 42 I 7 20

6 4 3 5 45 0 10 20

2 3 2 4 33 0 8 20

I 2 3 4 31 1 6 20

2 3 4 3 39 0 I 20

5 3 4 6 43 0 8 20

4 2 0 21 0 4 20

3 0 1 17 0 4 20

0 1 0 11 0 4 20

0 I 0 04 0 2 20





5 Resultaten












atalanta 360 197 13








oranjetipie 44 24 9


a~svlinder 37 20 7


koevinkje 15 08 2



icarusblauw 8 04 2



































































t middot11i4 ~




Terug naar af




Steenwoestijn









De Gierzwaluw



Jan van Nijlen



Gierzwaluwtelling



Bill van Kessel




___~~~~~~~1


















jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr




15 2 0 2 3 0 2 4

16 I 0 2 4 2 6

17 0 2 5 3 3 7 2

18 6 3 3 3 5 4 19 3 1 1 2 3 7 4 3 7

20 1 1 1 3 2 1 middot3

11 2 1 I 0 I 3

22 2 1 1 0 2 3 3 1

lJ 3 0 I 1 0 I 1 3 I

14 3 I 1 I 1 I 0 2 1

25 3 2 1 2 0 0 0 4 2

26 4 2 1 3 5 2 4 0 2

27 5 1 1 3 1 3 4 3 3

28 3 2 3 1 1 3 8 4

29 2 3 5 4 2 6 5

30 4 3 2 5 4 9 4 7

31 5 4 2 5 5 7 5 I 3

32 6 2 2 4 4 7 I 8 5

33 7 3 1 3 4 1 7 3

34 6 3 3 5 5 6 0 I 3 0

35 4 1 3 2 6 4 0 8

36 6 3 4 3 4 4 0 3 3

37 7 2 2 5 I 5 0 5

3a 5 3 2 3 7 3 0 I 7

39 5 4 2 6 1 0 4

40 2 1 I 3 4 2 0 2

41 0 1 1 0 3 2 0 4

41 0 0 0 I 0 0 0 2



P B

L Z

W t

v 0

gem bull i

bull aI

cum oS

soorten

M ft

4 2 2 0 19 0 4 kv kk do cv kgw

4 2 4 3 32 0 6 10 gk vjl av bb bz

3 1 3 4 32 0 7 11 ata ot

4 6 44 3 6 3 dvk1 vuur

5 4 4 0 35 I 7 3

2 1 0 lS I 3 3


1 1 2 0 14 0 3 14

2 3 2 0 14 0 3 14 regenweek

1 I 2 13 0 3 U icarus

I I 0 13 0 4 15

1 3 2 3 25 0 5 17 ge aur bruin z

5 1 1 1 25 1 5 17

5 3 I 4 32 1 8 18 koe

4 5 4 9 45 2 6 18

9 5 4 3 5 2 9 19 z1k


3 I 2 43 2 8 20

4 5 4 I 42 I 7 20

6 4 3 5 45 0 10 20

2 3 2 4 33 0 8 20

I 2 3 4 31 1 6 20

2 3 4 3 39 0 I 20

5 3 4 6 43 0 8 20

4 2 0 21 0 4 20

3 0 1 17 0 4 20

0 1 0 11 0 4 20

0 I 0 04 0 2 20





5 Resultaten












atalanta 360 197 13








oranjetipie 44 24 9


a~svlinder 37 20 7


koevinkje 15 08 2



icarusblauw 8 04 2



































































t middot11i4 ~




Terug naar af




Steenwoestijn









De Gierzwaluw



Jan van Nijlen



Gierzwaluwtelling



Bill van Kessel




___~~~~~~~1


















jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr



5 Resultaten












atalanta 360 197 13








oranjetipie 44 24 9


a~svlinder 37 20 7


koevinkje 15 08 2



icarusblauw 8 04 2



































































t middot11i4 ~




Terug naar af




Steenwoestijn









De Gierzwaluw



Jan van Nijlen



Gierzwaluwtelling



Bill van Kessel




___~~~~~~~1


















jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr






atalanta 360 197 13








oranjetipie 44 24 9


a~svlinder 37 20 7


koevinkje 15 08 2



icarusblauw 8 04 2



































































t middot11i4 ~




Terug naar af




Steenwoestijn









De Gierzwaluw



Jan van Nijlen



Gierzwaluwtelling



Bill van Kessel




___~~~~~~~1


















jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr





















































t middot11i4 ~




Terug naar af




Steenwoestijn









De Gierzwaluw



Jan van Nijlen



Gierzwaluwtelling



Bill van Kessel




___~~~~~~~1


















jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr

Terug naar af




Steenwoestijn









De Gierzwaluw



Jan van Nijlen



Gierzwaluwtelling



Bill van Kessel




___~~~~~~~1


















jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr

Gierzwaluwtelling



Bill van Kessel




___~~~~~~~1


















jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr











jonge egel








I


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr


























TO DO IVN









Gedaan IVN











Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr





Agnes Neimeijer










Jos K1oppeJburg

futen met woonboot






















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr





















Hans Lindelpoom

















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr
















Joop van Ardenne






































































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr





























































































































































woudaapje


de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr

de KNNV



AFDELINGSBESTUUR












het IVN


AFDELINGSBESTUUR





lid lx vacature








IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr


IVN

Postbus 272

8000 AG Zwolle

ivn

0

~ lt1gt

~ lt0


agraveuiuml n r 0 J


bullbullIr

Se jaargang nr. 3, juni 2001 exotische watervogels ... · tr038-4604644 : Jeugdwerkgroep ; Femmy...

Documents

Transcript of Se jaargang nr. 3, juni 2001 exotische watervogels ... · tr038-4604644 : Jeugdwerkgroep ; Femmy...