hoofd hart-leren met

handen-

Scho

olkra

nt zo

mer

2013

Nieuwsgierig? KOM EENS KIJKEN!

32

Inhoudsopgave

Muziekonderwijs 5

Over Kruiden 6

Koningsspelen 7

Uittips 8

Zelf muziek maken

Muziek met kleuters 9

Muziek, een passie? Of muziek, 10 de rode draad door mijn leven

Pinksterfeest 12

Het schoolkoor 13

Zomertraktaties 14

Jaarkalender: 156 juni tot 7 augustus

Rommelmarkt 16

Help de bij! 17

Kinderfilosofie 18

Wat zien we op de seizoenen- 19tafel in de zomer?

Een mandala maken 20

Hoe maak je een bijenhotel? 21

Ideetjes voor de zomervakantie! 22

ColofonRedactieNicole de Boer, Maria Duif, Linsey Evers, Jozien Ranter

Aan dit nummer werkten mee: Sandra Boer, Yolande te Giffel, Ursela Heeren, Irma Hopstaken-Oostvogels, Hélène van Meer, Ellen de Nood, Ida Marie van Orsouw, Hinke Reuhman

FotografieNicole de Boer, Ingrid Elst, Yolande te Giffel, Jozien Ranter

AdvertentiesCaroline Thijs

Vormgeving en opmaakBoudewijn van der Plas

Adverteren in de Schoolkrant?Neem vrijblijvend contact op via advertentie@vrijeschoolroosendaal.nl

VoorwoordAls ik één ding in mijn leven betreur, dan is het wel dat ik absoluut niet muzikaal ben. Daar kwam ik achter toen ik een jaar of zeven was. Vol goede moed toog ik naar de muziekschool, waar ik blokfluitles kreeg. Wat ik ook probeerde, hoeveel ik ook oefende, ik produceerde enkel schelle, valse tonen.

Een liedje naspelen bleek een onmoge-lijke opgave. Al gauw werd de muziekles een verschrikking. Elke week huilde, smeekte ik er niet heen te hoeven. Wat was ik opgelucht toen de school botweg adviseerde er maar mee op te houden. Nooit heb ik meer een muziekinstrument aangeraakt. Ook zingen zul je me niet snel in het openbaar zien doen.

En toch knaagt het. In mijn dromen zie ik mezelf op een podium staan. Vier stoelen die omdraaien, joelende coa-ches, de winnares van The Voice. Helaas. Hadden mijn ouders standvasti-ger moeten zijn, zoals juf Hélène in haar stuk beweert? Ik weet het niet...

Misschien dat onze kinderen meer muzi-kaliteit in zich hebben. Op De Zilverlinde wordt er in elk geval veel aandacht aan muziek gegeven. Daarom staat dit num-mer van de schoolkrant in het teken van muziek.

Wat houdt muziekonderwijs op de vrijeschool in? Krijgen kleuters muzikale vorming? We besteden niet alleen aan-dacht aan de samenzang van de hoog-ste klassen, maar ook aan het koortje van ouders, dat elke woensdagavond oefent onder leiding van Marie-Anne Stuifmeel.

Daarnaast is het natuurlijk bijna zomer, dus hebben we volop zomerse artikelen. Van eetbare zomerbloemen tot knutsel- ideetjes. En probeer ook eens een bijen-hotel te maken! Ik wens jullie een mooie zomer.

Namens de redactie,Nicole de Boer

Heb je een goed verhaal, een tekening, leuke foto’s, prietpraat of uittips voor de schoolkrant, laat het

ons weten! Stuur je kopij naar de redactie via schoolkrant@vrijeschoolroosendaal.nl

Adverteren?Stuur een mail naar advertentie@vrijeschoolroosendaal.nl

54

Muziekonderwijs

In de vorige edities van de schoolkrant heeft u kunnen lezen hoe de kinderen het schilderen en het vormtekenen aan-geboden krijgen en vooral ook het waar-om daarvan. In dit zomernummer komt het muziekonderwijs aan de orde.Kinderen maken al heel jong kennis met muziek; een baby straalt als zijn ouders een wiegeliedje zingen, zeker ook met bewegingen daarbij. Peuters kunnen alle liedjes al snel meezingen en meebe-wegen.

Het muzikale element in de opvoeding is van groot belang; kinderen leren veel makkelijker als teksten zingend, dich-tend, ritmisch gebracht worden; dit geeft vreugde en voldoening. Echte vreugde beleven is van onschatbare waarde. Een zingend kind, daar wordt iedereen toch blij van. Positieve levenszin is een goede basis voor de gehele ontwikkeling.

Op een vrije school zijn, met name in de lagere klassen, kunstzinnige en cognitie-ve vakken waar het kan met elkaar ver-weven. Zo ontstaat een afwisselend geheel, waardoor de kinderen niet te lang en te eenzijdig via het denken worden aangesproken maar afwisselend via hoofd (het denken) - hart (het gevoel) - handen (de beweging).

Het begint al bij de dagopening; een lied om letterlijk met de kinderen af te stem-men alvorens ze aan de slag gaan.

Kunstzinnige vakken, zowel beeldend als muzisch, spreken vooral het gevoel aan. Voor alle jaarfeesten zijn passende liede-ren beschikbaar, dus zingen de kinderen tijdens het pinksterdansje en het lopen met de knol tijdens Sint Maarten en zin-gen en dansen ze bij het Sint Jansfeest.

Bij het kerstspel lopen en zingen niet alleen de grote herders, maar ook de kleine! Aan de kerstspelen zie je hoe adembenemend de afwisseling tussen gesproken woord en zang is.

In de lagere klassen gaan zang, spraak en beweging vaak samen; liedjes wor-den begeleid door bewegingen, lopend, klappend in de handen, eenvoudige instrumentjes. Meestal staat er geen echte “zangles” op het rooster, maar is het muzikale opgenomen in het dagelijk-se rooster van activiteiten, zoals bij de dagopening en -sluiting.

Voorafgaand aan een aantal jaarfeesten oefenen kinderen en ouders van de kleu-terklas en klas 1-2 de liederen samen onder leiding van een leerkracht; een mooie voorbereiding voor het betreffen-de feest! En thuis kunnen de liedjes ook nog eens gezongen worden.

Bij verschillende andere vakken en voor-al periodes zijn passende liederen te vin-den, denk bijvoorbeeld aan de ambach-ten- of huizenbouwperiode, liederen in vreemde talen of liederen uit bepaalde landen in een aardrijkskundeperiode. Een toneelstuk wint aan kwaliteit als het muzikale en de beweging een plek krijgen!

Daarnaast leren alle kinderen van klas 1 t/m 6 blokfluit spelen. Hiervoor heeft de school Choroi fluiten aangeschaft; deze hebben een diepe warme klank en liggen prettig in kinderhandjes. De kinde-ren beginnen met de pentatonische fluit en stappen later over op de diatonische. Voor het spelen van eenvoudige kinder-liedjes is de pentatonische fluit heel geschikt.

Wat tot het negende jaar in het gevoels-gebied bleef, komt nu ook in het denken en het begrip. Dit doet recht aan de behoefte van deze leeftijdsfase: nu wil een kind weten hoe de wereld er uitziet en waarom. Klas 4 is daarom de klas waarin het notenschrift geleerd wordt; niet voor niets valt dit samen met het aanleren van de breuken! Hierbij wordt een beroep gedaan op het exacte den-ken, tegelijk geeft de harmonie van deze exactheid een gevoel van welbehagen.

Vanaf de vierde klas krijgen de kinderen twee maal per week koorzang. Dit geeft een mooie impuls aan de muzikale vorming; de jongere kinderen kunnen zich optrekken aan de oudere. Doordat de groep groter is (klas 4-5-6) zijn er meer mogelijkheden voor meerstemmige zang en in het afgelopen jaar heeft u hier al verschillende malen van kunnen genieten!

Samenzang geeft verbinding. Op een positieve manier werk je zonder het te benoemen aan saamhorigheid en werk je aan het voorkomen van plagen en erger. Kinderen die zelf een instrument bespe-len, kunnen vaak een bijdrage leveren aan een toneelstuk of uitvoering.

Maria Duif

Alle kinderen leren vanaf de eerste klas blokfluit spelen. Hier Myrthe, Roos en Iris uit klas 3/4.

Blokfluitles in klas 1/2. De hele klas luistert naar Jay.

Bij de kleuters is muziek en bewegen dagelijkse kost.

Muziek maken in klas 5/6.

76

KoningsspelenOver kruiden: Eetbare bloemenVeel bloemen van kruiden kunnen ook gegeten worden. Ze zijn vaak niet alleen voedzaam, maar ook een mooie versiering van een gerecht.

Je kunt ze verwerken in een (fruit)salade, omelet, kruidenboter, verse kaas, als garnering of er een heerlijke zomerlimo-nade van maken. Je kan de hele bloem gebruiken of enkel de bloemblaadjes. Grotere bloemblaadjes kun je in reepjes snijden of knippen.

Voorbeelden zijn: • Oost-Indische kers• Klaproos• Dovenetel • Madeliefje• Lavendelbloemen • Paardenbloem• Rozenblaadjes • Goudsbloem• Komkommerkruid• Bloemen van bieslook, ui

en knoflook

Wilde bloemen Limonade:• 1 liter appelsap• 2 citroenen• ½ fles mineraalwater• 1 kop geurende bloemen• blaadjes van citroenmelisse en

pepermunt

Je voegt de bloemen aan de appelsap toe en zet dit drie uur in de koelkast. Daarna eventueel zeven en het uitge-perste citroensap toevoegen. Aanvullen met mineraalwater. Garneren met peper-munt, citroenmelisse en verse bloemen.

Linsey Evers

Oproep!Een leuke hobby die je graag wilt delen? Een passie voor puzzelen, breien of tuinieren? Houd je van tekenen of schrijf je graag columns? Ben jij zo iemand die nooit zonder notitieblokje en fototoestel van huis gaat? Lees dan vooral even verder. De redactie is op zoek naar mensen die een bijdrage aan de schoolkrant willen leveren.

Of het nu is als columnist, razende reporter, strip-tekenaar of interviewer, wij kunnen je hulp goed gebruiken. Dat mag eenmalig zijn, maar je mag je natuurlijk ook exclusief aan ons verbinden. Vooral nu onze schoolkrant een steeds meer eigentijdse uitstraling krijgt, willen we dat ook de inhoud boeiend, gevarieerd en verhelderend is.

Heb je interesse?Spreek ons dan even aan op het schoolplein of mail naar: schoolkrant@vrijeschoolroosendaal.nl.

Jozien, Linsey en Nicole

98

Muziek met kleutersEen dag in de kleuterklas begint met muziek en eindigt met muziek. Als de mama’s en papa’s weggaan zingen we, als ik de kaars aansteek: We gaan nu beginnen, de kinderen zijn binnen, de dag begint, de dag begint… Vervolgens volgt er een ochtendritueel met daarin de ochtendspreuk en het ochtendspel (met dans en zang.)

Uittips Zelf muziek maken

Door het zingen heb ik meteen de aan-dacht van de kleuters, omdat het liedje bekend is, door het samen zingen zijn we verbonden met elkaar. Muziek en zin-gen is vrolijk, licht, het is fijn en nog veel meer dan dat.

Ook de ochtendspreuk doen we zin-gend: Stralend stijgt de zon omhoog… De bewegingen ondersteunen de tekst van het lied. Hierdoor kunnen ook de kindjes die nog maar net op school zijn, al meedoen. Dit lied en veel liedjes die wij in de klas zingen, zijn pentatonisch. Dat wil zeggen: ze bestaan uit slechts vijf tonen (Penta is het Griekse woord voor vijf.) Pentatonische muziek wordt in de kleuterklassen en de eerste twee á drie klassen van de Vrije Scholen gebruikt.

De pentatonische liedjes hebben vaak een open melodiestroom en kunnen ein-deloos doorgaan. De kinderen genieten hiervan. De pentatoniek komt overeen met de zielsgesteldheid van het kleine kind of van de mensheid uit oude tijden. De pentatonische muziek is open, omhul-lend, warm en niet grondtoongericht. Omdat haar stemming dromerig, licht en zwevend is, biedt deze muziek een goede omgeving voor het jonge kind.

In de vroege ochtend zingen we, we klappen en tikken en stampen met onze voeten op de grond. Maar soms luisteren

we stil naar de geluiden op de gang, naar de regendruppels of de vogels die zingen. Wij zijn zelf een prachtig instru-ment, maar er is ook veel “muziek” om ons heen.

Dit zijn grote ontdekkingen voor onze kleuters. Je kunt hard, zacht snel of langzaam zingen. Je kunt neuriën of klakken met je tong. Kinderen vinden dit allemaal reuze grappig en willen herhalen en herhalen.

Dit herhalen komt vaak voor in ambachts-liedjes en speelliedjes, bijvoorbeeld: Komt een duifje gevlogen of Hoe zaait de boer zijn korentje. Door het lied worden bewe-gingen ritmisch gevormd en door het zingen ontwikkelen kinderen het spreken. Soms zijn het lange zinnen of moeilijke woorden, maar het plezier is er niet minder om. Tekst, rijm en ritmiek zijn een goede voeding voor de taalontwikkeling.

Door het samen zingen en dansen ont-wikkelt het kind ook sociale vermogens. We sluiten de liedjes zoveel mogelijk aan op de beleving van de kinderen. Bijvoor-beeld: het weer, de verschillende ambach-ten, de jaarfeesten en jaargetijden.

Als in de klas het belletje klinkt en juffie zingt, dan weten de kleuters dat we bijna gaan eten. Bij het tweede belletje gaan we aan tafel om de etensspreuk te zingen

of ritmisch te zeggen. De kinderen doen dan allemaal mee. Soms, als de kleuters heel druk zijn, zing ik wat we gaan doen en dan zie je dat kinderen stil worden en proberen te horen wat ik allemaal zing of zeg.

Op deze manier kan ik ze bereiken zon-der mijn stem te verheffen. Mijn moeder zei altijd: ”Als je het niet kunt zeggen, dan zing je het maar”. Pas veel later heb ik deze uitspraak begrepen en ik doe er tot op de dag vandaag mijn voordeel mee!

We eindigen de dag in de kleuterklas ook met een liedje: Engel van mij, zorg steeds voor mij. Dag en nacht, vroeg en laat. Tot ik met u naar de hemel toe ga. Hmmmm, hmmmm.

Tot morgen lieve kinderen, tot morgen allemaal!

Juffie Ida Marie

aan huis bezorgd in West-Brabant

Arboretum OudenboschOp 3 juli vindt de zomer-kindermiddag plaats van 13:30 tot 16:30 uur. Er zijn activiteiten in het kader van het voor kinderen aangepaste jaarthema Oranje Bomen.www.arboretumoudenbosch.nl

Wandelpad Visdonk NatuurmonumentenOntdek het pad door landgoed Visdonk allerlei natuurweetjes en doe spelletjes! De route is 2,5 kilometer lang en geschikt voor gezinnen met jonge kinderen. Start je ontdekkingstocht op landgoed Visdonk bij het wandelpad dat vertrekt vanaf de openbare parkeerplaats ter hoogte van de kruising Zundertse-weg - Rozenvendreef in Roosendaal. Volg de witte pijlen. De route loopt ook langs het T-Huis aan Dennescheerderdreef. Je komt onderweg allerlei natuurweetjes en spelopdrachten tegen. www.natuurmonumenten.nl

Tentoonstelling Ik Y muziekRoosendaal is een echte muziekgemeente. Wie het aantal koren, orkesten, fanfares en bandjes wil tellen, is niet zo één, twee, drie klaar. In de zomermaanden juli en augustus komt Museum Tongerlohuys met een tentoonstelling die geheel in het teken van muziek staat. Onder het mom Ik Y muziek kunt u niet alleen kijken, maar ook luisteren naar wat Roosendaal op dit gebied voortgebracht. Bijzonder aan deze tentoonstelling is dat een groot aantal muziekgezelschappen er zijn medewer-king aan heeft verleend.www.tongerlohuys.nl

Enige jaren geleden kregen wij op een school een workshop muziek maken. En dat was leuk! En helemaal niet moeilijk.

Een instrument kun je zelf maken. Bijvoorbeeld een xylofoon: Je zoekt twee lange latten en allerlei stukken bolle latjes. De latjes leg je op de lange latten (zoals op de foto).

Met een rond houtje sla je dan op de verschillende latjes. Je zal er versteld van staan wat voor leuke geluiden hiermee gemaakt kunnen worden! Je eigen muziek!

Yolande te Giffel

En een dansje

Melle, Merijn en Mayte

Verjaardag van Ida Marie in de speeltuin: Hiep, hiep, hoera

Vol trots heb ik nog eens op de toneel-vloer van het toenmalige Gildenhuis in de Damstraat gestaan om niet alleen samen met een accordeonorkest, maar ook solo een liedje voor Sinterklaas te spelen. Mijn ouders zetten nooit dwang achter het oefenen en het volhouden, dus zoals bij zoveel kinderen, stopte ik met de lessen.

Ik luisterde veel naar muziek. We hadden platen met klassieke muziek en sprook-jes waarbij veel muziek te horen was. Ik kon er uren naar luisteren, terwijl ik voor de kolenkachel (!) op de grond zat te breien. Heeft iemand toevallig nog De gelaarsde kat uit die tijd? Een prachtig verteld muziekverhaal. En de Radetzky-mars vond ik machtig. Ik sla geen nieuw-jaarsconcert over.

Op de lagere school zag ik eens in de gymzaal een zwart-wittekenfilm waarin muziekinstrumenten van een orkest elkaar tegenkwamen in een bos. Een voor die tijd bijzondere èn onvergetelijke erva-ring. Als instrumenten passeerden in die jaren een ukelele en een melodica de revue.

In de brugklas raakte ik bevriend met een meisje bij wie ze thuis een piano hadden. Daar heb ik net zolang geoe-fend tot ik Mijn eerste walsje kon spelen, met twee handen! En iedere keer als ik er kwam, trok het instrument mij aan. Dat kreeg soms meer aandacht dan mijn vriendinnetje.

Van mijn eerste zelf verdiende geld, toen ik vijftien jaar was, kocht ik een gitaar en een boekje met de akkoordschema’s van toen populaire folksongs en ballades. Ik heb het finaal stuk gespeeld. Uiteindelijk was het maar een amateuristisch gepin-gel, maar ik vond het heel wat.

In “onze” winkel was toentertijd een muziekhoek waar de mensen geluidsap-paratuur konden beluisteren. Stereo was een nieuwtje in die tijd. Demonstratiepla-ten in alle genres lagen daar klaar. ’s Avonds en op zondag zat ik daar vaak, of ik nam een plaat mee naar mijn eigen pick-upje. Ouverture 1812 was een van mijn favorieten, lekker hard en wat een

geweldige en overweldigende muziek! Ik maakte zo kennis met meer klassieke componisten. Maar singeltjes van The Beatles en The Monkees werden net zo goed grijs gedraaid. Sergeant Pepper’s!

Toen ik op de pedagogische academie zat, werd zelf muziek maken weer een groter deel van mijn leven. In de muziekles moest je leren treffen (solfège met een duur woord), we zongen veel en fluiten was een verplicht en vast onderdeel van de wekelijkse lessen. Voor mij geen straf, voor een aantal van mijn klasgenoten wel.

Twee mannelijke Zeeuwse medestuden-ten zaten altijd behoorlijk te zwoegen met hun grote handen op dat kleine blokfluitje. En het zingen gaf in de klas vaak reden tot vrolijk gelach. Onze muziekdocent Theo Wouters was een gedreven musicus, die met veel plezier gedegen muziekonderricht aan ons gaf. Ik ben in die tijd ook op pianoles gegaan. Hoe relaterend met de vrijeschool en toch nog onwetend daarvan was mijn scriptie: Muziek en beweging!

De gezellige en leerzame pianolessen van de inmiddels helaas overleden Renée Aarons, werden soms aangepast aan wat ik voor mijn studie en lessen kon gebruiken. En na hard zwoegen, heb ik zelfs nog mijn A-diploma gehaald. Want het werd steeds lastiger om zelf vlot een instrument te bespelen.

En dan dacht ik vaak, hadden mijn ouders maar gewoon gezegd: “Waar je aan begint, maak je af! Doorzetten, niet opgeven!” Op jonge leeftijd leer je nu eenmaal veel gemakkelijker en vlotter spelen op een instrument. Je hebt er niet altijd zin in, maar later ben je blij dat je

doorgezet hebt! Maar ze hadden het druk en niet de tijd of energie om mij achter mijn vodden te zitten. Helaas……

Op mijn eerste school was er een nauwe connectie met de kerk. En ik werd al snel gevraagd een kinderkerkkoortje te lei-den. Dat heb ik een aantal jaren met veel plezier gedaan. En als er niemand in de kerk was, kon ik me uitleven op het kerk-orgel! Wat een machtig geluid. Ik hoorde laatst dat de liedjes die we toen zongen, als Dank u, voor deze nieuwe morgen en Uit vuur en ijzer niet meer gebruikt mogen worden tijdens de mis. Waarom, is me een raadsel.

Thuis hadden we inmiddels een piano. Mijn moeder, die nu meer tijd had, kocht muziekboeken met voor haar bekende melodieën en speelde al snel de mooiste walsen. Ze leerde zelfs de beginselen van het pianospel aan mijn kleine neefje. Die is later op pianoles gegaan (ook bij Renée Aarons) en heeft heel goed leren spelen!

In ons eerste huis moest natuurlijk ook een piano komen. De tijd om te oefenen werd wel minder. Ons eerste kindje stond met de box zo dicht bij de piano dat er al snel op gepingeld werd. In een vlaag van verstandsverbijstering, hebben we onze piano ingeruild voor een elek-tronisch orgel met voetpedalen en allerlei snufjes. In het begin erg leuk, maar o, wat miste ik het mooie warme geluid van de piano. In ons tweede huis is die gelukkig weer teruggekomen. Tijd om te oefenen was er vast wel, maar er ging altijd iets voor.

En toen… de vrijeschool. Veel zingen, mooi lierspel. Mijn dochter bij de kleuters en er werd door juffie gespeeld op een

Muziek, een passie? Of muziek, de rode draad door mijn levenZo terugkijkend heb ik van jongs af aan iets met muziek gehad of gedaan. Als zesjarige mocht ik op accordeonles. Noten leren lezen en leren spelen op dat instrument ging op die leeftijd best vlot.

kinderliertje. Juf Rieja vond dat iedereen dat moest hebben, dus we gingen er dan zelf maar één maken. Een stevig karwei! In een lokaal in de Westrand zo’n zes weken hard beitelwerk en daarna einde-loos schuurwerk. Maar ik heb er in de kleutertijd van mijn kinderen en later tij-dens het werken in de lagere klassen altijd plezier van gehad. Het mooie geluid van de pentatonische klanken kan won-deren doen bij kinderen en bij jezelf. Straks bij mijn eerste kleinkind komt hij zeker weer voor de dag!

Ik kan me geen dag voorstellen zonder zingen of muziek. Als je goed luistert, zit overal wel muziek in! Elke dag in de klas moet wel iets hebben met muziek. “Kinderen, we gaan vandaag breuken oefe-nen…” “Hèèèè.” En dan ga je aan de slag met ritmes! Breuken? Leuk! Want notenleer is breukenleer en omgekeerd! Sommetjes met noten = sommetjes met breuken.

Zingen, dagelijks zingen! Met de kinde-ren. Het geeft zo’n plezier en voldoening en verbondenheid. Het opent je lijf èn je hart! Het zorgt voor een mooie omscha-keling van de thuis- of buitenwereld naar de wereld in de klas. Geen gemopper van: kom, stil, de les gaat beginnen. Gewoon een lied inzetten of gaan fluiten of een ritme klappen, stappen en de kin-deren kunnen niet anders dan meedoen! En hebben er (bijna allemaal) plezier in. Ze genieten net zo hard als ik als het mooi klinkt, goed gaat, lekker gaat! In sommige kinderen zit al volop muziek, ze kunnen niet stilzitten, kunnen bijna niet stil zijn!

Op de Zutphenzomercursussen en de muziekconferenties leer ik veel, bijvoor-beeld wat er nóg meer met muziekinstru-menten kan. Musici/pedagogen uit ver-schillende landen hebben zo elk hun eigen kijk op het beleven van muziek en proberen dat uit te dragen door hun

enthousiasme èn vakkundigheid! Niet alleen maar liedjes aanleren, maar wer-ken met klanken, gevoel in een lied zon-der woorden, beweging en muziek.

Marcel van Os heeft me tijdens de Zut-phencursussen geleerd wat er allemaal nog meer met een lied kan, naast het zingen. En hoe indrukwekkend was het om in die zeven dagen een half uurtje per dag met een groep van zo’n driehonderd man muziekstukken in te studeren waarvan het kippenvel je op je armen ging staan!

Ik vroeg me eerst altijd af waarom ik me in de vakanties niet zo lekker voelde, ik had nu toch veel vrije tijd? Rust? Ik zong en floot dan niet, maakte geen muziek! Sindsdien zing ik elke dag, ook in de vakantie. In de auto zet ik een cd op met de liedjes die ik kinderen wil aanleren en zing dan uit volle borst mee om ze te oefenen. (Goed dat dat niet buiten de auto te horen is). Op lange ritten houd ik mezelf alert door uitbundig Aan de Amsterdamse grachten te zingen.

De afgelopen twee jaar was er wat min-der tijd voor muziek, het halen van de inspectienormen kreeg voorrang. Maar ik merkte dat muziek een verarming voor de kinderen en mezelf was. Muziek kan op zoveel manieren en overal in de les-sen ingezet worden om de concentratie en het leren te bevorderen. En een klas die sociaal lekker in zijn vel zit, mede door muziek bevorderd, leert beter. Muziek is nooit verloren tijd!

Dit schooljaar ben ik begonnen met een koortje met klas 4, 5, 6. Gewoon, omdat je dan een lekker grote groep hebt. Mee-genomen is dat klas 3 wat extra aan-dacht kan krijgen. Meerstemmig of canon zingen gaat altijd beter met een grote groep. Ik had eens een klas van 32 graag en vrij goed tot

heel mooi zingende kinderen: mijn eigen kinderkoor! Wat een jaar was dat (buiten het nakijkwerk)!

We zijn het jaar begonnen met ritmeoefe-ningen en sociale oefeningen. De kinde-ren moesten aan mij wennen en ik aan hen. Ik eis veel van ze, wil concentratie, aandacht. Zonder dat is echt mooie samenzang niet mogelijk. De ene keer gaat dat beter dan de andere. Het ene kind kan die concentratie ook beter opbrengen dan het andere. Ook niet elk kind heeft er evenveel plezier in. Ze zin-gen niet allemaal even geweldig mooi of exact op toonhoogte, maar dat is niet het belangrijkste - al is het wel mooi meegenomen. Als ze er maar plezier in hebben en zich durven te laten gaan. Meedoen, reageren op mij, op elkaar, luisteren naar elkaar, zingen en luisteren tegelijk, alleen durven zingen als je dat wilt, durven te bewegen.

En wat ben ik dan weer bevoorrecht als ik die stralende oogjes voor me zie, die stemmetjes hoor en de samenzang, als de kinderen zelf lekker gaan meebewegen op het ritme. En als het lukt, om even, héél even maar, de stilte te laten klinken na een lied. Dan voel je samen met de kinderen iets, waar geen woorden voor zijn.

Zoals Abba eens zong: Thank you for the music…

En dan nog: Kijk maar eens op deze site:http://www.muziekmaaktslim.nl/Dat is toch mooi meegenomen! En dan weet u waarom ik óók elke dag iets met muziek doe.

En tot slot: Alstublieft, wees standvastig als uw kind wil stoppen met muziek/instrumentles, zorg dat het (met uw hulp) volhoudt. Het zal er u later dankbaar voor zijn! Juf Hélène

“Muziek opent je hart.” Het koortje van klas 4, 5 en 6

“Als zesjarige mocht ik op accordeonles.” “Ik luisterde veel naar muziek.”“Als instrumenten passeerden in die jaren een ukelele en een melodica de revue.”

1312

Wil je iets over jezelf vertellen: Over je gezin, jeugd of muziek?Ik kom uit een gezin met zeven kinderen.

Ik ben het derde kind en de oudste

dochter. Ik ben getrouwd (al veertig jaar)

met Eef, die het koortje ondersteunt met

gitaar. Samen hebben wij vier zonen,

die ons de opa en oma van acht kleinkin-

deren hebben gemaakt.

Ik heb een gelukkige jeugd gehad. Ik ben

al jong in aanraking gekomen met

muziek en kreeg als kind al pianoles en

zangles.

Wat is het allerleukste dat je tot nu toe hebt gedaan in de muziek?Ik kan niet zeggen wat ik het allerleukste

heb gevonden in mijn lange zangloop-

baan. Ik ben jarenlang lid geweest van

een kamerkoor en daarmee heb ik heel

leuke en ook mooie concerten gehad. Ik

ben waarschijnlijk gevraagd voor het

koortje, omdat ik veel ervaring heb met

het leiden van koortjes.

Als zestienjarig meisje was ik al “dirigen-

te” van het kinderkoortje in de kerk.

Later heb ik nog vaker kinderkoortjes en

jongerenkoren geleid. Toen onze kinde-

ren op de lagere school zaten, ben ik

begonnen met een zangopleiding op het

conservatorium in Tilburg. Daar heb ik

natuurlijk heel veel geleerd en die kennis

pas ik graag toe als dirigent.

Sinds wanneer leid je ons schoolkoor, hoeveel leden heeft het en wat zingen jullie zoal?Ik weet niet precies hoe lang ik dit koor-

tje leid, ik denk bijna vijf jaar. Er zijn op

dit moment tien leden en het repertoire is

zeer gevarieerd. De leden dragen ook

liedjes aan. We zingen liedjes uit musi-

cals, van de Beatles en klassiek. Eigen-

lijk alles wat ons aanspreekt!

Wat betekent muziek in jouw leven en wat is je eigen muzieksmaak?Voor mij is muziek eigenlijk onmisbaar in

het leven. Je kunt zoveel emotie kwijt in

muziek. Het kan troostend werken en

voor elke stemming is er wel een

muziekstuk te vinden. Zelf ben ik al tij-

dens mijn kindertijd in aanraking geko-

men met klassieke muziek. Daar ligt dan

ook mijn voorkeur en daarom is het ook

zo leuk om ook eens geen klassieke

muziek met het koortje te zingen.

Heb je nog (muzikale) wensen voor de toekomst?Ik heb geen grote muzikale wensen

meer. Lekker zingen met het koortje

(want het zijn ook zulke leuke mensen

met elkaar!) en met onze kleinkinderen.

Mijn wensen voor de toekomst zijn

bescheiden, want je moet genieten van

elke dag. Wel willen we graag nog wat

gezellige mensen bij het koortje, zodat

we wat meer geluid kunnen maken. Ik

kom elke woensdagavond met heel veel

plezier naar de repetitie!

Dank je wel, Marie-Anne, voor dit kijkje

in jouw muziekleven! En nu maar hopen

dat zich na dit interview wat nieuwe

leden aanmelden!

Het koor oefent elke woensdagavond

van 20.00 uur tot 21.30 uur in de zaal

van de Rudolf Steinerschool De Zilverlin-

de. Opgeven kan per email bij Marie-An-

ne Stuifmeel: macstuifmeel@home.nl.

Vragen: Yolande te Giffel

12

Pinksterfeest

Koorleidster Marie-Anne Stuifmeel.

Het schoolkoorInterview met Marie-Anne Stuifmeel, koorleidster van ons schoolkoor

15

Jaarkalender: 6 juni tot 7 augustus6 juni tot 7 juliVoluit in kracht aanwezig in de wereld

Juni (ook wel: zomermaand) is genoemd naar de Romeinse godin, Juno, de vrouw van Jupiter. In deze maand is je energie op haar maximum. Dat geeft vaak een heel goed gevoel, maar houdt wel het gevaar in dat je blijft doordraven. Je hebt de neiging jezelf te overschatten. Dat is gevaarlijk, want zo verlies je het contact met jezelf en met anderen. Matig je inzet op tijd. Lang niet alles is mogelijk. Zie deze waarheid onder ogen.

Wanneer het licht maximaal schijnt, komen alle dingen en verhoudingen tus-sen mensen in dat volle licht te staan. Alle zaken die eigenlijk niet meer levens-vatbaar zijn, gewoon omdat ze hun tijd hebben gehad en zullen sterven, worden dan haarscherp duidelijk.

Het gaat in deze periode over anderen, mensen in je omgeving; niet over jezelf. Over een half jaar, in de periode van 5 december tot 4 januari, gaat het over jezelf; dan heb je in de voorafgaande novembermaand je eigen illusies onder ogen gezien en afgelegd en probeer je daarmee te leven.

Rond 21 juni lijkt alles onder controle. Je kijkt in een plezierige stemming terug op de geleverde strijd. Je ziet wellicht nog wat kleine dingen die je aan het kwade doen denken, maar je denkt dat het zo’n vaart niet zal lopen. Maar daarin vergis je je deerlijk. Als je nu niets onderneemt, zul je later ontdekken dat je niet meer tegen dit kwaad bent opgewassen.

Het moment vlak vóór 7 juli is te vergelijken met de korte rustperiode na de inade-ming, een moment waarin de energie vol is. Je bent bezig met de opbouw van je krachten op een diep en onbewust niveau. Maak geen haast, want als je voortijdig in actie zou komen, zou direct blijken dat je kracht nog tekortschiet.

In je gevoelswereld wisselen vrolijkheid en somberheid elkaar af. Laat die uiter-sten niet te ver doorslaan, want je brandt zo je energie als een strovuurtje op en kom je nooit in je kracht. Stabiliseer je humeur.

Maak de balans op van de vaste relatie-patronen in je leven en in je werk. Deze vaste patronen vormen je basisstructuur voor de tweede helft van het jaar. Sta eens stil bij jezelf en onderzoek of er din-gen zijn die je nu echt langzamerhand moet loslaten. Onderzoek waar je toch water bij de wijn (van de waarheid) hebt gedaan. Laat niets op zijn beloop. Van alles wat je nu laat liggen, krijg je last in het najaar.

7 juli tot 7 augustusOnderken je zwakheden en leg ze af

Juli, de maand van Julius (Caesar), omdat hij in deze maand, de zevende maand van het jaar van de door hem vastgestelde tijdrekening, de Juliaanse kalender, is geboren.

Dit is een periode waarin je aan je eigen creatieve impulsen een zachte rijpheid kunt geven. Wat er aan potentieel in het eerste half jaar is opgebouwd, begint nu zichtbaar te worden in verschillende vor-men in je leven of werk. Laat het nu bezinken. Het zal binnenkort vorm aan-nemen in verschillende situaties. Omdat gedragspatronen gemakkelijk ontaarden

in ingeslepen gewoonten is het noodza-kelijk waakzaam te zijn. Je grondhouding moet zijn handelen met de grootst mogelijke omzichtigheid. Onderken je zwakheden en leg ze af. Laat in deze periode verkeerde dingen, hoe klein ook, niet op hun beloop. Want die vervuilen de nieuwe kiemen die in deze tijd opko-men. Maak daarnaast je sterke punten nog krachtiger.

Welke slechte gewoonten signaleer je nu nog; kun je ze afleggen? Welke kwalitei-ten kun je best nog wat verder verster-ken? Zo kun je in deze tijd je gedragspa-tronen wijzigen.

Je zult blootgesteld worden aan verlei-dingen die voortkomen uit je eigen instinctieve driften, je impuls. Wanneer je die verleidingen niet kunt weerstaan, omdat ze je sterk aantrekken en heel prettig lijken, of omdat ze zelfs de vervul-ling van een lang gekoesterde wens lij-ken te zijn, zal dat later grote problemen opleveren. Dit geldt niet alleen in relaties met andere mensen, maar ook voor ideeën waarvan je denkt dat ze de oplossing voor je problemen zijn. Rond 21 juli kan zich dit manifesteren. Als je in jezelf of buiten jezelf een slecht of destructief element ontdekt, is het van groot belang dat je onmiddellijk ingrijpt.

Vlak vóór 7 augustus gaat het om de terugkeer van levenskracht voor het vorm-geven van je kiemen in het hele gebied van je leven en werk. Je zal het mis-schien als wat rommelig ervaren, omdat je met je bewuste wil zo weinig kunt doen. Het enige wat je kunt doen is toelaten.

Als je voor je plannen de steun van anderen probeert te krijgen, is de kans groot dat ze je niet meteen vertrouwen. Maak daar dan geen punt van. Je blijkt het ook op eigen kracht te kunnen; je hebt alleen wat meer tijd nodig.

Leef en werk – en vier vakantie – deze maand zo veel mogelijk in de sfeer van het thema voor deze tijd en vanuit genoemde aandachtspunten.

Bron: Vrij vertaald, door Hinke Reuhman en Sandra Boer uit: Uit leven & werken in het ritme van de seizoenen van Jaap Voigt

Zomertraktaties

In de zomer zijn vooral fruit en ijs lekkere traktaties en ook gezond. Ik maak tegenwoordig zelf ijsjes van allerlei sapjes, suikervrij en met honderd procent fruit. Maar de allerlekkerste ijsjes zijn, volgens Lars en Myrthe, de smoothie-ijsjes!

Zo maak je ze. Neem appels, peren, sinaasappels, aard-beien, kiwi’s, mango’s of ander fruit dat je lekker vindt. Schil het fruit en doe het in kleine stukjes in de blender. Zet de blender aan tot het fruit moes is worden. Eventueel kan er bijvoorbeeld yoghurt bij, maar dat hoeft niet. Nu schenk je de smoothies in ijsvormpjes of van die siliconen bakvormpjes. Eventueel voor-zien van een cupcakestokje en hup de vriezer in. Erg lekker!

Schepijs kun je ook zelf maken. Alleen moet je nu het fruit van tevoren in stukjes invriezen. Of je haalt kant en klaar fruit bij de diepvriesafdeling van de supermarkt.

Je gaat als volgt te werk: Doe het bevroren fruit in een bak en hak het met de staafmixer in stukjes

(dit maakt enorm veel kabaal.) Als de stukjes klein genoeg zijn, voeg je één of eventueel twee pakjes slagroom toe.

Voor het zoeten kan je honing, ahornsi-roop of rietsuiker gebruiken. Nog even met staafmixer mixen tot alles lekker smeuïg is. Verdeel het mengsel over de bakjes, een toef slagroom erop en dan lekker smullen!

IJs trakteren op school is lastig, tenzij je het goed overlegt met de leerkracht.

Er zijn gelukkig nog veel meer leuke traktaties mogelijk:

Koekjes bakken in de vorm van een donut, dus met een gat in koekje. Vervolgens teken je op karton een jon-gen of meisjes in badkleding. Het koek-je kan dan als zwemband dienen.

Fruit of blokjes kaas met een parasolletje zien er ook erg leuk uit.Van een doosje krentjes kun je bijvoor-beeld ook een auto maken. Een aapje is ook erg leuk: Pak het doosje in met bruin papier, teken op een vel bruin papier een apenkop en plak er een snuitje van zalmkleurig papier op.

Gebruik het zalmkleurige papier ook voor de binnenkant van de oren. Plak dit boven aan het doosje. Met bruin chenilledraad maak je armen benen en een staart.

Wees creatief en verzin andere leuke dieren!

Fijne zomervakantie!

Ursela Heeren

1716

Help de bij!Er valt veel te schrijven over bijen… Heel veel zelfs. Zoekend naar informatie over de bij stuit ik op een flinke stapel tijdschriften over het buitenleven. Over tuinieren, oude fruitrassen en wecken. Over mooie oude boerderijen, knoestige wilgen en tere kruiden. En over bijen…

Bijen spelen een grote rol in het ecosy-steem. De mens is voor zijn voedsel afhankelijk van het bestuivend vermogen van deze kleine insecten. Bijen zijn solidair en leven in een kolonie. Het bijenvolk heeft een koningin, die als enige eitjes kan leggen. Duizenden onbevruchte werksters kweken uit die eitjes nieuwe bijen en een aantal darren (mannetjesbijen, die in tijden van overvloed met jonge koninginnen gaan zwermen en een nieuw volk stichten). Er moet heel wat gebeuren om het volk te laten voortbestaan. Jonge werksters ver-zorgen de larfjes, bouwen honingraten en helpen bij het opslaan van honing en stuifmeel.

Door de verarming van verschillende soorten bloemen en planten in Neder-land is de populatie van bijen, vlinders en libellen achteruit gegaan. Dat het ook echt anders kan met de plantenwereld, werd ik gewaar boven op een berg.

Wandelend tussen de restanten van een eeuwenoude kasteelruïne, zag ik, tussen oud gesteente en kanonnen, een bonte kleurenpracht. Planten vol rijpe zaden, klaar om ongestoord te blijven liggen, om het jaar daarop in bloei te komen. Ik zag struiken vol met rupsen en besefte dat ik dat voor het laatst in mijn kinderjaren had gezien.

Natuurstichtingen proberen met informa-tiestands en websites het bijenvolk onder de aandacht te brengen. Zaadmengsels van nectar- en stuifmeelrijke bloemen worden uitgedeeld. Dat zijn drachtplanten: dille, korenbloem, malva, nigella, korean-der, goudsbloem, borage, bladramme-nas, mosterd, boekweit, phacelia, papa-ver, klaproos en kaasjeskruid.

Drachtplanten bloeien niet allemaal tege-lijkertijd. Elk seizoen kent wel een aantal bloemsoorten dat veel nectar en/of stuif-meel produceert. In het voorjaar bloeit

bijvoorbeeld de wilg, in de zomer de linde en in de herfst de heide.

Een kleurrijker Nederland is het doel van de bijenvereniging en vlinderstichting. Van 2013 tot 2016 wil men op ongeveer honderd locaties verspreid door het land inheemse bloemen zaaien om de leef-baarheid van wilde bijen en vlinders te verbeteren. Iedereen mag meedoen. Zaden van drachtplanten zijn te koop via internet. Wil je meedoen? Het maakt niet uit of je wel of geen tuin hebt. Strooi zaden in je tuin of in je omgeving. Ga wandelen en je ziet vanzelf de plek-ken die de gemeente ongemoeid laat.

Voor meer informatie: www.bijenhou-ders.nl en www.vlinderstichting.nl.

Laat de zomer maar komen!

Irma Hopstaken-Oostvogels.

Rommelmarkt

Korenbloem Wilgenroos

Streepzaad

1918

Niet overal antwoord op, maar leren argumenterenIn de klassen 3-4 en 5-6 heb ik dit jaar lessen filosofie gegeven. Dat gebeurde naar aanleiding van een verhaal dat ik vertelde. De kinderen kregen na afloop enkele vragen voorgelegd, waarna we een klassengesprek voerden.

Filosofielessen vormen een van de weini-ge momenten waarin het actieve denken en de resultaten daarvan voor kinderen echt ter zake doen.

Het gaat niet om het vinden van de ‘juis-te’ antwoorden, maar om het ontwikke-len van denkvaardigheden en een eigen zienswijze. Kinderen leren ervaren dat hun argumenten er toe doen en serieus genomen worden.

Het is een gegeven dat er vragen bestaan, waarop niet makkelijk een antwoord te vinden is. Waar het om gaat is om te leren argumenteren, een activiteit die nauwelijks binnen de basisschool wordt ontwikkeld. Uitgangspunt hiervoor moet zijn: het eigen denken van kinderen.

En zoveel mogelijk blijven (mee)denken, dat wil zeggen niet zondermeer iets aannemen, maar vragen stellen, tegen-werpingen maken en waar mogelijk proberen op te lossen.

Filosofie scherpt het denken van kinde-ren. Zij leren onderscheid maken tussen

opvattingen die er wel toe doen en opvattingen die er niet toe doen. Het denken kan niet alle vraagstukken oplos-sen, maar moet zichzelf ontwikkelen tot het rijp is voor bepaalde waarheden.

De mogelijkheid om jezelf te ontwikkelen is een vrijheid, die elk mens bezit. Echter niet ieder mens zal actief gebruik van maken van deze mogelijkheid.

Kinderen kunnen door zelfstandig en kri-tisch te leren denken zo hun eigen vrij-heid zoeken, ontdekken, versterken en actief inzetten.

Geen oordelen, maar terughoudenWe moeten het denken niet gebruiken om over de verschijnselen te oordelen, maar het denken innerlijk actief terug-houden en tot instrument laten uitgroei-en waardoor de verschijnselen zichzelf gaan uitspreken.

Naast het jezelf in verbinding voelen met wetmatigheden van de wereld, volgt dan als laatste de stemming van overgave aan de wereld. Deze wijsheid heb ik niet van mijzelf, maar kunnen we terugvinden in onder meer de geesteswetenschappe-lijke geschriften van Rudolf Steiner. Hij zegt ons dat: ‘wanneer je je met iets ver-bindt het sterker werkt en dat geldt ook voor het denken over het denken’.

Zoals alles is leren denken en de verbin-ding maken met je innerlijk een proces,

dat tijd vraagt en rust en ruimte voor bezinning. Het gaat vooral in onze jeugd allemaal om vaardigheden waarvoor geldt ‘jong geleerd, oud gedaan’, maar met filosofe-ren kun je niet vroeg genoeg beginnen, dat bleek wel uit de enthousiaste reac-ties van de kinderen.

En zoek je later, als je groot en oud genoeg bent, antwoord op echte levens-vragen of vragen met een meer inhoude-lijk karakter, dan is het enorm vruchtbaar om er een poos mee rond te lopen.

Door het innerlijke werk zal het antwoord in jezelf ontstaan en de juiste handeling volgt. Dit lukt volgens Steiner alleen als je de fasen van verwondering, eerbied, harmonie en overgave echt doorloopt.

Als je wilt weten hoe dit werkt en hoe je het kunt leren en oefenen, kom dan komend najaar naar de lezing/workshop die ik op school geef voor belangstellen-den.

Juf Ellen

KinderfilosofieFilosoferen met kinderen is samen nadenken zonder dat je leert wat grote filosofen allemaal gedacht hebben. Kinderfilosofie is gericht op het leren verwoorden van je eigen wereldbeeld, hoe het komt dat je denkt zoals je denkt. Dit gebeurt in dialoog. Het betekent zowel het analyseren van je eigen gedachten, hoe ze verschillen van anderen, als ook het nadenken over speculatieve vragen.

Op de seizoenentafel is het ook volop zomer, met bloemen, bloeiend koren en de eerste zomervruchten. Deze tijd valt samen met het einde van het schooljaar en is dus het laatste feest in de kringloop van het jaar. Het luidt de vakantietijd in, een tijd waarin we uitgenodigd worden om volop in de natuur te vertoeven.

Wat zien we op de seizoenentafel in de zomer?

Op de seizoenentafel is het ook volop zomer, met bloemen, bloeiend koren en de eerste zomervruchten.

Deze tijd valt samen met het einde van het schooljaar en is dus het laatste feest in de kringloop van het jaar. Het luidt de vakantie-tijd in, een tijd waarin we uitgenodigd wor-den om volop in de natuur te vertoeven.

Op de seizoenentafel kunt je een zomer-tafereel opbouwen, bijvoorbeeld met een

korenveld, bloemen en allerlei dieren met hun jongen buiten. Het kan ook een vakantietafereel zijn in het bos of aan het strand (in de zomereditie van onze schoolkrant vorig jaar staat hoe je zo’n strandtafel opbouwt met water en een tentje etc.)

De kinderen vullen dit vast zelf aan met de mooie dingen die nu buiten te vinden zijn, zoals schelpen, dennenappeltjes, mooie veren en stenen.

Van het bloeiende gras zijn mooie graspoppetjes te maken door middel van afbinden.

Het is heerlijk om met elkaar buiten te eten; brood bakken op een eigenge-stookt vuurtje smaakt het lekkerst!!

Yolande te Giffel

Bron: De Seizoenentafel

2120

Een mandala maken Mandala is een woord uit het Sanskriet, een taal uit het oude Indië, en betekent wiel of cirkel. Een symbool van oneindigheid met een binnen- en buitenwereld.

Een mandala brengt aarde en kosmos samen via een samenspel van lijn, vorm en kleur. Een mandala is als het ware een blauwdruk van de oneindigheid van het bestaan. Energie wordt in beeld gebracht. Uit : www.mandalateken.nl

Voor kinderen: Hieronder zie je een mandala die je eventueel kunt kopiëren en daarna inkleuren. Een heerlijk werkje voor aan de tuintafel. Natuurlijk kun je er zelf ook een maken, dat is eigenlijk nog veel leuker, maar wel lastiger.

Als je dat wilt, kun je je daar met je vader of moeder in verdiepen via Google.

Yolande te Giffel

Hoe maak je een bijenhotel?De massale en wereldwijde bijensterfte is een grote bedreiging voor onze voedselvoorziening. Zonder bijen geen groenten, geen noten, geen chocolade, geen koffie en geen fruit.

De voordrachten die Rudolf Steiner in 1923 over de bijen hield, hebben aan waarde niets verloren. Integendeel, de voorspelling die Rudolf Steiner deed dat de bijen het zeer moeilijk zullen krijgen als we honderd jaar met de kunstmatige bijenteelt zouden doorgaan, is helaas maar al te zeer waar.

De kunstmatige bijenteelt begon rond 1908-1912. De overgrote meerderheid van de imkers handelt nog altijd kunst-matig manipulatief.

Zijn toegankelijke voordrachten geven - ook voor de leek - inzicht in de geheimen van het bijenvolk. Rudolf Steiner gaat in op de relatie van de bijen tot de zon, en tot het menselijk organisme. Hij behan-

delt de werking van de honing en de consequenties daarvan voor de mense-lijke voeding. Ook de plaats die de bij inneemt in het dierenrijk komt ter sprake.

Hoe maak je een bijenhotel?Benodigdheden:- Een boomschijf van ca. 10 cm dik- Een boormachine en een houtboor circa 6 tot 10 mm

Boor meerdere gaten in de boomschijf, maar niet helemaal door! Schuur de gaatjes goed glad, want bijen houden niet van splinters in hun buik.

Hang het hotel met de opening in zuide-lijke richting, dan heeft het het meeste effect. En in de buurt van planten die

nectar en stuifmeel leveren! In de winter het bijenhotel laten hangen!!

Op de website www.bijenhotels.nl vind je meer informatie en foto’s over bijen-nestkasten en bijenhotels.

Yolande te Giffel

22

- Schelpen zoeken en bewaren in een mooi doosje, dat je eventueel kunt beschilderen. Maar je kunt ook het doosje beplakken met dezelfde schelpen.

- Mooie stenen verzamelen en beschilderen. Of je vilt ze in! Je kunt ook een mooie stapel maken van platte, grote stenen.

- Van een stuk boomschors een bootje maken. Zoek een mooi stuk boomschors en boor er een gaatje in. Zoek een takje en een mooi blad. Rijg het blad aan het takje en duw de tak in het gaatje van de boomschors.

- Met elzenproppen kun je leuke bijtjes maken.

Vraag aan je moeder wat gele wol en wikkel dit om de elzenpropjes. Knip van dun papier of van wit zijdevloei

twee vleugeltjes en bind die met een draadje om het bijtje heen.

Nu nog een extra touwtje zodat je het bijtje op kunt hangen. Als je er meer maakt, kun je ze bij elkaar aan een tak hangen! Of je maakt er een mobile van!

- Maak een herbarium. Zoek thuis in de tuin of op vakantie allemaal bloemen en leg die te drogen tussen twee blaadjes in een boek of in een bloemenpers.

Maak een mooi schrift en leg daar de blaadjes in en schrijf de naam en de vindplaats erbij.

Heel veel zomerplezier!

Yolande te Giffel

Ideetjes voor de zomervakantie!Dit keer geen echte knutselpagina, maar meer doe-ideetjes, zodat je eigen fantasie geprikkeld wordt!

Als je lekker op vakantie bent met het hele gezin komt het ook wel eens voor dat je niet goed weet wat je moet doen. Maar de natuur heeft zoveel moois te bieden! Hieronder een paar mogelijkheden:

administratie@zilverlinde.nu www.zilverlinde.nu

Het is tijd voor onderwijs waarin ... - kinderen leren met hoofd, hart en handen

- kinderen hun sociale, cognitieve, emotionele

en creatieve vaardigheden oefenen

- kinderen meer leren dan rekenen en taal alleen

- kinderen hun denken,voelen en willen evenwichtig ontwikkelen

- kinderen de seizoenen ervaren door passende jaarfeesten

- kinderen het rijke culturele erfgoed van de mensheid ontdekken.

In dit onderwijs ...- leren kinderen intensief in een boeiende omgeving

- worden kinderen gevoed door kunstzinnige vakken

- werken kinderen veel met natuurlijke materialen

- is voor kinderen het klaslokaal een thuis

- leren kinderen voor het leven.

Melis Stokelaan 42 - 4707 HS RoosendaalT. 0165 560 377