studentenweekblad van de rug 3e jq 1977-19/8 — ^VER.UITG.iKOEN RAES , BURGGRAVENLAAN 131HOOFDREDAKTEUR ! RIK VAN NUFFEL , ST. PIETERSNIEUWSSTR. 9000 REDAKTIEADRES ! ST. PIETERSNIEUWSSTR.45 9000 GENT

PROPAGANDAVOOR HOMOSEXUAUTEIT

flch ja,die homoseksualiteit toch. Uaarschijnlijk zijn er maar weinig "verschijnsden" in onze maatschap-pij die zo zuaar met taboes beladen zijn als homo's en homoseksualiteit. Iedereen heeft homoseksuele gevoe-lens en nogal wat mensen hebben ho-moseksuele ervaringen.Maar het zijn gevoelens en ervaringen waarover nooit gepraat wordt,tenzij op een spottende,denigrerende toon... Iedereen heeft homoseksuele tenden- zen,en het kan erg plezierig,erg lustvol zijn om die te (leren) uiter

In de ideale kreatieve maatschappij- vorm zou het kunstmatig onderscheid tussen homoseksualiteit en hetero-seksualiteit, tussen homoseksuelen en heteroseksuelen geen enkele zin hebben.Maar het is onjuist te doen alsof we daar al zijn.In een hetero-seksuele maatschappij zijn er auto-matisch homoseksuelen omdat het al-leenrecht van de heteroseksualiteit getuigt van een verstarring,beper-king en vervreemding van de seksu-aliteit in het algemeen.En het is dan maar logisch dat er naast de zo-genaamde "normale" hetero's,ook men-sen zijn die hun homoseksualiteit als een essentieel gegeven van hun persoonlijkheid ervaren.Wensen met een ander seksuele voorkeuyzoals dat o zo " begrijpend" wordt gezegd.

Homoseksuelen hebben inderdaad slechts een andere seksuele voor-keur dan hetero's,maar spot, onder-drukking en "tolerantie", hebben hen tot "anderen" gemaakt,met eigen ge-voelens,en een eigen inzicht op zichzelf eh hun milieu.Hoe kan het ook anders als men is gebrandmerkt door de diktatuur van de normalen.De eerste vereiste voor homo-bevrij- ding moet dan ook de volwaardige homo-identiteit ontwikkelen,wij moe-ken naar een homoseksueel bewustzijn streven.Uij moeten de angsten en de onderdrukking in onszelf, proberen te zien en af te breken.

Uant het zal je- maar overkomen, in deze maatschappij homoseksueel te zijn.Als je met dat feit gekonfron- teerd wordt kan je verschillende reakties hebben:-je kan in een hoekje gaan huilen en wachten tot het overgaat, en merken dat het nooit zal overgaan (gelukkig niet!)

-je kan hét voor iedereen verbor-gen houden,en merken dat zoiets onmogelijk is en dat je in een grenzeloze eenzaamheid verzuipt,

-je kan naar een pastoor of een psychiater hollen,en merken dat hun reaktionaire praat onzin is en je bovendien nog ongelukkiger maakt.

-je kan naar het park,de pisbakken of de bars gaan, en merken dat dat opgefokte sfeertje ook weinig be-vrediging geeft.

En je kan blij zijn met je homosek-sualiteit.3e zou je kunnen verzet-ten tegen het vanzelfsprekende van de normaliteit.3e zou andere mensen kunnen opzoeken die in dezelfde si-tuatie zitten, die daarover praten, denken» met mekaar bezig zijn.3e zou je kunnen organiseren.Kortom - het lijkt wel een sterreklame - je zou kontakt kunnen opnemen met de Rooie Vlinder.

DE ROOIE VLINDER

Uij zijn een socialistische aktie- groep voor de bevrijding van d° ho- moseksualiteit.Uij gaan uit van een zo breed mogelijk links platform.Ue zijn geen mantelorganisatie van één politieke groep of partij, maar ue willen samenuerken met alle or-

ganisaties die strijden voor een serieuze bevrijding van homoseksu-aliteit, van de seksualiteit in het algemeen.Tegen de onderdrukkende burgerlijke maatschappij en haar moraal.Tegen een autoritaire "soc-ialistische" maatschappij waarin geen plaats is voor een volwaardige, kreatieve en lustvolle behoeftenbe-vrediging.Uij zijn geen linkse jongens zonder glimlach.Uij vertrekken gewoon van-uit onze homoseksuele werkelijkheid en die leidt onmiddelijk tot een politieke stellingname.Het social-isme is een essentiële voorwaarde voor onze bevrijding: pas in een maatschappij van vrije en gelijke mensen, gezamelijk meester over hun eigen lot, hun eigen arbeid, hun ei-gen denken, handelen en voelen, kan er sprake zijn van een vrije seksu-aliteit.Uelke analyses ue daarover geven kan je uitgebreid in onze krant lezen.

De Rooie Vlinder heeft vijf objek- tieven:1) Er wordt vooreerst gestreefd n naar een solidariteit met de vrou-wen beweging en de mannenbevrij— ding. De strijd tegen het inhu-mane rollenpatroon is ook bij ons van fundamenteel belang.2) Uij zetten ons af tegen de tra-ditionele homobeweging. Uij wil-len van onze homoseksualiteit een subversief gegeven maken, te-gen elke integratiegedachte in.3) Uij strijden tegen alle fascis-toïde kenmerken van deze maat-schappij. Het is niet toevallig dat vrouwen en homo's een eks- treme repressie kennen bij uit terst rechts. Nog altijd heerst er bij ons het fascisme der normalen^4) Uij strijden ook tegen de acht-erlijke opvattingen in de linkse beweging. Opvattingen die van onze strijd een marginaal pro-bleem willen maken.5) Iets wat in onze groep heel be-langrijk is, is de manier waarop we met elkaar omgaan. In het begin hadden ue heel formele ver-gaderingen, dat is nu beslist aan het veranderen. Het is nog erg moeilijk : ue vervallen nog dik-wijls in ofwel een erg zakelijke benadering afuel een geforceerde lievigheid. Waar de steun, de golf van emotionele warmte ende solidariteit die we soms onder elkaar ervaren, is zeker één van de belangrijkste aspekten van de groepsmotivatie.

De Rooie Vlinder heeft momenteel kerenB in Gent en in Antwerpen, terwijl er ook enkele mensen uit Leuven en Brussel in onze groep aktief zijn.Met de Rooie Vlinder kan kontakt opgenomen worden door te schrijven naar : De Rooie Vlinder

Kortrijkse Steenueg 162 9000 Gent

ofwel: De Rooie Vlinder Keizerstraat 38 9000 Gent

Uij geven ook een krant uit, waar-van er reeds vier nummers versche-nen zijn. Eén nummer kost 20 F (+ 5 F verzendingskosten). Voor 100 F sta je genoteerd als abonnee voor 5 nummers (verzendingskosten inbegrepen). Een abonnement onder gesloten omslag kan ook en kost je 200 F voor dezelfde nummers. Dit alles op postrekening :

000-0223495 van R. Dierickx

Kortrijkse Steenueg 162 9000 Gent

kongresINTERNATIONAAL STUDENTENKONGRES :

" UNIVERSITY AND DEMOCRATISATION "

Uoensdag 19 OKTOBER 18 u. tot vrijdag 21 OKTOBER 20 u. te Tilburg.

wat ?

Bedoeling van het kongres is het benadrukken van de deelname van de studenten in de demokratische or-ganisatie van de universiteit en meer bepaald de relatie unief-maat- schappij.

Een aantal sprekers zullen een in-leiding geven,bedoeld als aanzet tot diskussies in een 12-tal werkgroepen die zullen gevormd worden.Het onderwerp zal op 3 niveaus worden behandeld:Macro-niveau: De Italiaanse socio-loog Gianni Statera,

Meso-niveau: de socioloog Rob Kuypei Kuyper uit Leiden.Micro-niveau:een engels fysicus.

Office for International Relations Tilburg University Postbus 90153 5000 LE Tilburg Nederland

Met vermelding van naam,adres,land, studierichting en universiteit.

Na inschrijving worden de kongres- papieren toegestuurd.

waarschuwingHet KVHV (Katholiek Vlaams Hoog-studenten Verbond) heeft de gewoonte zodra ze de inschrijvingslijsten heeft kunnen bemachtigen, de postbode aan alle thuisadressen van eerste-jaarsstudenten lidkaarten te laten verkopen.Een zaakje wat meestal vlot verloopt aangezien de ouders toch niet weten wat het KVHV is, "en het zou toch wel eens van pas kunnen ko-men" .Uel, het KVHV is een rechtse groe-pering en het verwondert dan ook niet dat zij zulke achterbakse praktijken hanteert.Bovendien,wanneer je je gele geld terug wil vorderen, slaag je daar zelden in, omdat hun winkel meestal dicht is.Dus, tenzij je bewust KVHV-lid wil worden, vertel hem of haar die op je thuisadres de postbode opendoet niet in te qaan op het KVHV-voorstel.

galtung komt3ohan Galtung.Eeen soort wetenschap-pelijk fenomeen.Mathematicus,crimi-noloog ,socioloog,polemoloog.Het is moeilijk bij_te houden.3arenlang heeft hij in Tfet hoog aangeschreven 3ournal of Peace Research een onge-looflijke produktie boeiende arti-kels afgeleverd,die stuk voor stuk een bijdrage hebben geleverd tot de ontwikkeling van de sociale weten-schappen.'3ohan zonder Land' wordt hij in Noorwegen genoemd.3e wordt er ge-woon aan om in het vliegtuig te slapen,zegt ie.Onlangs heeft hij zijn professoraat aan de universi-teit van Oslo opgegeven om zich voor een tijdje te vestigen in Ge-nève,waar hij gaat medewerken aan de universiteit van de Verenigde Naties.Hij is bovendien adviseur van verschillende UNO-instellingen (als Unctad,IL0,...)Een ontmoeting met 3ohan Galtung is een spranke-lende ervaring.Een waterval van Coo van ideëen,inzichten,verbanden : internationale politiek,China,Noord- Zuid-verhouding,eentrum-periferie, struktureel geweld,feodaal syteem in de samenleving : het zijn evenzo vele terreinen waarop 3ohan Galtung zich met gemak en autoriteit be-

999999

999S99

Î9999999999999999999999999999999999

Schamper, studentenweekblad, derde jaargang, nummer 37 :

Uat ue te melden hebben:

1) Schamper zal 25 keer verschijnen en zal elke week worden uitgedeeld aan de studentenrestaurants De Brug, de Overpoort en de Landbouw, en het moet toegegeven,dat gebeurde tot nu toe nogal onregelmatig.Uil je echter zeker zijn dat je elke week een nummer krijgt toegestuurd dan kan dat door een abonnement te te nemen voor de schamele som van 50,-fr. en dit op een van de vol-gende manieren:-door storting van 50,-fr. op de Schamperrekening op de ASLK : "Tijdschrift Schamper 001 - 0481260 - 22 "

met vermelding van je adres(niet vergeten).

-door 50,- fr. af te geven op het Studentensekretariaat op de Sint- Pietersnieuusstraat 45 en vragen naar Leen.

-door het af te geven aan Rik V/an Nuffel, mocht je die kennen.

2) Papier kost geld, bedrukt papier nog meer, daarom uil dL t blad zich laten lezen.Daarom ook zoeken ue zo-veel mogelijk mensen die willen mee-werken: schrijvers, fotograven, lay- outmensen,tekenaars,kartoonisten,... omdat ue beter willen worden.Ue zouden het voorstel willen doen aan alle werkgroepen, konventen en fakulteitskringen een soort vaste korrespondent te hebben die regel-matig uat schrijft.

3) Een eerste redaktievergadering zal doorgaan op.maandag 3 oktober om 2Du in het Studentenhuis De Brug,Sint Pietersnieuswstraat 45, en alle belangstellenden en potentiële medewerkers worden verwacht,zoals op alle andere redaktievergaderingen die steeds op maandagavond plaats-hebben en steeds openstaan voor iedereen.

geeft.Niet iedereen mag Galtung evengraag

Hoe kan het anders.Galtung provo-ceert. 'De westerse beschaving heeft nog twintig jaren heerschappij voor de boeg.Dan is het definitief ge-daan.Ik stel me op aan de kant van de Derde Uereld.'dixit Galtung.Galtung verkondigt zijn ideëen over een nieuwe levensstijl en vliegt daarop met een jet-set weg,zeggen zijn tegenstanders.Maar anderen voeren aan dat Galtung toch maar de eerste gewetensbezwaarde was in Noor wegen.Hij moest er wel twee laar cel voor doen

GRATIS BUS NAAR LIMBURG.

Om belangstellenden de kans te geven om deze vroege uitstap naar Limburg mee te maken, wordt er een gratis bus ingelegd die om 11u. vertrekt aan de Kouter en om 1u. 's nachts terug is.Alles is gratis, maar voor eten moet je zelf zorqen.Uil je mee, dan moet je wel op voor-hand inschrijven:

Dienst Derde Uereld(prof \ l . Bilser Korte Meer 11 (2e verdiep)

waar half september een uitgebreide stencil ter beschikking ligt over de ideëen van johan Galtung.

MEDEBEHEER?In mei '77 werden aan de RUG opnieuw verkiezingen georganiseerd voor

de verschillende raden,buro's, enz. Verkiezingen op kleine schaal,die

niet hoeven onder te doen voor de mastodont—verkiezingen van de Bel-

gische recht-staat.De beloftenmolen draaide als bezeten.Eén kandidaat

bracht het zelfs zover zijn leuk kopje bij elke student in de brie-

venbus te deponeren.CVP-technieken,rode roos-technieken,ea schijnen

nou moe... d ldus ook aan de univ ingang te vinden.Voor uat en voor uie hebben de

studenten verleden jaar nu gestemd? Uie heeft er uiteindelijk baat bij?

Met Schamper hebben wij gepoogd na deze verkiezingsroes uat orde te

scheppen in de doolhof der raden en kommissies.Vooruaar een onmogelij-

ke opgave,die hopelijk toch nog uat bij zal brengen.

i n l e i d in g akadem ieraadDrie Sektoren

Algemeen gezien kunnen ue de univer-sitaire burokratie indelen in drie sektoren,nl. een akademische sektor, een sociale en verder nog diverse kommissies.De akademlsche sektor (zelfgemaakte indeling) beperkt zich tot het gebeu-ren in elke fakultBit (bvb rechten, geneeskunde).Het centrale orgaan is de fakulteitsraad.De sociale sektor omvat het breedste gebied.Gaande van de homes en restau*. rantsjover de psychologische en so-ciale dienat heen,komende bij de studentenaktiviteiten,overheerst deze sektor de ’sociale noden' van de student.De diverse kommissies uorden veron-dersteld advies te geven aan het vast buro,raad van bsheer ivm het universitair onderwijs in het alge-meen.

Centralisme

Evident voor een buro-kratisch ge-organiseerde doolhof pleegt men een hoger orgaan te installeren dat de lagere burokratie omvat.De beheer-raad vervult die taak.Naast de beheerraad of er nogmaals bovenop ,om de hiërarchie in opti-male werking te kunnen schetsen,vin-den we het vast buro.Vervolgens,last but not least,trekken ue naar de olievlek,om in al zijn glorie,in een apokalyptische zelfgenoegzaamheid, de minister van onderwijs aan te tref-fen.

Medebeheer

De hierboven gegeven ruwe schets zal later nog uitgeuerkt uorden,Eerst nog enkele woorden over het medebe-heer.Het ongenoegen dat de studenten in '68 aangreep,breidde zich ook uit over ons kleine konservatieve landje, In '69 brak hier de hel los.De stu-denten kwamen op straat.Het elitaire karakter van onze UNIV werd gehekeld, De autoriteiten, verbaasd,zoals ze altijd zijn, schrokken zich een aap en trokken aan het rechtstouu.Een formidabele politiemacht waakte.De studenten gingen over tot een bezet-ting van het Blandijngebouw.Ze wer-den er door rijkswacht en politie buitengeklopt.Niettemin had deze aktie het effekt van duimspijkers op de zetels van

a) Samenstelling:rektor=voorzitter-------------sekretaris

alle soorten hoogle-raren

docentenb) Bevoegdheden: -beraadslaagt over alle vraagstukken

die betrekking hebben op de univer- siteit en over de eventuele oprich-ting van fakulteiten,instituten,...

-heeft ook de macht straffen uit te spreken die ten laste zijn van de studenten,zoals daar zijn schorsing voor enkele of voor alle kursussen (dit kan slechts voor meer dan één maand en voor maksimum 1 aka- demiejaar).Een student kan ook voor altijd uit-gesloten uorden.Om redenen van open-bare orde wordt deze straf dan door de minister uitgesproken.Een andere vorm van sanktie is de berisping,mau de student wordt op het matje geroepen bij de rektor»Voordat de straf wordt uitgesproken moet rla student ashoord uorden«Het ïsechter voor ieder duidelijk datde student hier het zwakke broertje vormt.Meer nog,omdat in de akade-mische raad geen studenten zetelen.De hierboven beschreven straffen

b)Bevoegdheden (enkel de belangrijke

-ivm benoemingen (advies aan de minister)

-alles wat betreft 0P,ATP,UP, ♦lonen*tuchtmaatregelen

-ivm onderwijs♦oprichting van nieuwe fakul-

teiten♦bepaalt kursussen die moeten gegeven worden.

♦keurt eksamen- en lesrooster die door afzonderlijke fa-kulteiten voorgedragen wor-den.

-legt de begroting voor aan de minister van onderwijs -huishoudelijke reglementen ivm opbouu,afbraak en modernisering van gebouwen

-verkiezing van de leden van het vast buro

KortomjDe raad van beheer houdt zich bezig met,zoals de naam het uitdrukt,net beheer van de univer- siteit.De studenten die er in zetelen wor-den om de twee jaar verkozen.Meest-al zijn het wel mensen die één of andere groepering achter zich staan hebben.De reklamekampaqne die ge-voerd wordt is immers niet te beta-len door een individu.Alle respekt voor de kandidaten,maar het valt niet te loochenen dat hoeveelheid reklame en mooie woorden de door-slag geven voor het winnen van verkiezingen.

De rektor wordt benoemd doqr de ko- ning voor een periode van 4 jaar. Normaal draagt de akademische raad drie kandidaten voor (gewone hoog-leraren) .

Stilzwijgend wordt hier rekening ge-houden met de politieke kleur en de fakulteit (gebouw) waaruit hij komt,Zo zullen ue nooit tweemaal na elkaar een PVV-er krijgen,Ook zal het niet gebeuren dat de op elkaar volgende rektoren bvb uit de Blan- dijn komen,

De rektor vertegenwoordigt de univer. siteit op^recepties,vergaderingen 6f officiëler gezegd{openbare plech-tigheden.

Hij is voorzitter van de voornoemde raden,spreekt de straffen tov stu-denten uit (niet meer dan één maand- schorsing),is belast met de akade-mische politie en voert de beslissin- gen van de raad van beheer uit.In verband met de studenten leidt hij de sociale flenst voor de stu-denten en behandelt de kwesties die betrekking hebben op de studenten-verenigingen.

De rektor kan tevens vrijstel-ling geven van inschrijvingsgel-den.

de autoriteiten.

Ze voelden aan dat hst zo niet verdar kon,Ze riepen komitees samen,hoorden klokken luiden,maar vonden de klepels niet,zochten naar billijke oplossin-gen en passende formules.Resultaat van dit alles: 2 oplossingen die mogelijk waren,nl. (1) de studenten mochten met een grote vertegenwoor-diging over alle zaken mee advies ge-ven, (2) De studenten mogen meebeslis- sen over de meeste zaken maar met een kleine vertegenwoordiging.De tweede oplossing werd aanvpard en kreeg prompt de naam 'medebeheer'.Dat er ondertussen van medebeheer wei* nig in huis gekomen is,weten we nu al en dat de formule met kleine vertegen- uoordiging een zoethoudertje gsuor- den is,dat hoef ik zelfs niet meer te schrijven.Nochtans draait de molen verder en om de twee jaren trekken de meeste studenten plichtsbewust naar de stem-hokjes om hun kandidaat een stem bij te bezorgen.Waarvoor ze stemmen weten de meeste niet.Daarom,dit kleine overzicht.

-Verder heeft deakademische raad een louter advise-rende rol.

raad van beheera)Samenstellingirektor=voorzitter--------------vice-rektor-Onderwijzend personeel (O.P.)

aantal: 10verkozen:door akademische

raad-Wetenschappelijk personeel (W.P.)

aantal:4verkozen:door leden van W.P.

-Administratief en technisch per- soneel(ATP)

aantal:2v8rkozen:door leden van ATP

-Studentenaantal:4verkozen:door studenten

-3 vertegenwoordigers uit sociale milieu,3 uit ekonomische en 3 uit openbare machten

v a s t b u roa)samenstelling:

-rektor -vice-rektor -2 hoogleraren-1 kandidaat van UP,ATP, studen-ten,sociale milieus,ekonomische mil. »openbare machten

—raadgevende stem:administrateur, regeringskomm.,inspekteur van financiën,

b)Bevoegdheden:

-advies aan raad van beheer —beraadslaagt en beslist ivm het dagelijks bestuur van de belan- qen van de universiteit.

r e k t o rDegenen die tot nu toe hebben mee-gelezen,zullen bemerkt hebben dat de rektor in verschillende raden ze-telt,Even uitleggen nog wat er van de meest begeerde job aan deze UNIV verwacht wordt.

b e s lu i tlot nu toe hebben we de organen aan de top van de hiërarchie be-sproken.Twee dingen kunnen we hier zeker uit leren.In de eerste plaats hebben de studenten met hun medebeheer niet veel aan inspraak geuonnnen.Ten tweede werkte het medebeheer als een suikerlollie voor een stout kind.De studenten zijn langzaam in slaap gesukkeld met de zoete droom dat eindelijk al-les veranderd is.In een volgend Schampernummer, waar we het zullen hebben over de raden die dichter bij de studenter, liggen,zullen we ook deze twee punten kunnen opmerken.

Medebeheer ? 3a ?Maar uie haalt er voordeel uit?

Carlos Debacker

2

VOORBEHOED - MIDDELEN

Iemand liefhebben, met iemand vrijen en dat ook prettig vinden hoort bij het leven, ook bij dat van jonge mensen.

Geslachtsgemeenschap hebben is één vorm van vrijen.Of je « met mekaar naar bed » wilt gaan, moet je samen met je partner

uitmaken. Indien je geslachtsgemeenschap wilt hebben, alleen omdat je dit prettig vindt, maar daarom nog geen kind w ilt krijgen,

dan moet je zéker een betrouwbaar voorbehoedmiddel gebruiken...

v o o r d ie e n k e le k e e r e lk e d a g d e p il le s lik k e n H et'G ebru ik is h e le m a a l n ie t g e k , a ls o o k e e n m e is je k o n d o o m s b ij z ic h h e e ft.

D e « p il » is o p d it m o m e n t he t m e e s t b e tro u w b a re v o o rb e h o e d m id d e l. V e rg e li jk b a re v e il ig h e id g e ven a lle e n k o m b in a t ie s van a n d e re m id d e le n en m e to d e n . B ijv o o rb e e ld he t k o n d o o m o f s p ira a lt je , sam en m e t z a a d d o d e n d e c rè m e o f sp ra y .T e g e n <* p il » en s p ira a lt je m a k e n s o m m ig e n b e -zw a a r, o m d a t e r b i jv e rs c h ijn s e le n k u n n e n o p tre d e n . In d e rd a a d kun je b ij d e ze m id d e le n n ie t v o o rs p e lle n h o e m é is je s /v ro u w e n e ro p re a g e re n . B ij d e m in s te k la c h te n m o e t je d a a ro m meteen n a a r een d o k te r ga an .Een a a n ta l m e is je s /v ro u w e n g e v e n d a a ro m d e v o o r -k e u r aan n ie t c h e m is c h e m id d e le n a ls k o n d o o m en p e s s a riu m , sa m e n m e t een z a a d d o d e n d p ro d u k t . A ls h e t m e is je /d e v ro u w z e ld e n m e t een jo n g e n / m a n n a a r be d g a a t, z ijn d e z e m id d e le n m is s c h ie n te v e rk ie z e n , o m d a t je d e « p il » e lk e d a g m o e t n e m e n , w il je v e i l ig z ijn . U ite ra a rd g e e ft ie d e re m e to d e a lle e n d e g e w e n s te v e il ig h e id , a ls je d ie k o r re k t to e p a s t. V e rg is s in g e n b li jv e n n a tu u r li jk m o g e lijk . P e r s lo t van re k e n in g is g e m e e n s c h a p h e b b e n e e n e m o tio n e e l g e b e u re n ! D a a rb ij w o rd e n v o o rz o rg e n w e l e e n s v e rg e te n .N a z o rg e n z ijn m o g e lijk . A c h te ra f kun je ee n m id d e l a ls d e m o rn in g -a f te r -p il » g e b ru ik e n . D at m o e t d a n w e l sn e l, b in n e n 36 uu r, na d e g e m e e n s c h a p .A n d e rs is d e ka n s o p z w a n g e r w o rd e n e rg g ro o t. V a a k g e b ru ik t z ijn d e z e p il le n tro u w e n s z e e r o n -g e z o n d !In d e z e fo ld e r g e v e n w e je in 't k o r t e e n o v e rz ic h t va n d e m e e s t g e b ru ik te v o o rb e h o e d m id d e le n . N aas t b e tro u w b a re m id d e le n en m e to d e n , n o e m e n w e o o k d e o n v e ilig e . D eze z ijn v o o r jo u b e s lis t o n g e s c h ik t, a ls je n ie t in v e rw a c h t in g w ilt ra k e n . M a a r ze m a ke n o n s o v e rz ic h t k o m p le e t en je h o o r t e r nu e e n m a a l n o g a l t i jd v e e l o v e r p ra te n .

Dit gebeurt er ...

B ij he t m eisje k o m t e r m e e s ta l om de 26 to t 32 d a g e n een e it je lo s u it d e e ie rs to k k e n . D it h e e t d e o v u la t ie (e is p ro n g ) . H e t e it je w o rd t v o o r t -b e w o g e n d o o r d e e i le id e r n a a r d e b a a rm o e d e r. H et s li jm v lie s van d e b a a rm o e d e r w o rd t o n d e rtu s s e n d ik o n d e r in v lo e d va n h o rm o n e n . W o rd t he t e it je n ie t b e v ru c h t , d a n w o rd t d it m e t he t s li jm v lie s a f-g e s to te n . D e b lo e d in g d ie h ie rb i j o p tre e d t, k o m t d o o r h e t lo s k o m e n va n he t nu o v e rb o d ig g e w o rd e n s l i jm v lie s , w a a rb ij o n v e rm ijd e li jk b lo e d v a a tje s w o r -d e n g e k w e ts t. D it p ro c e s , d a t z ic h om d e 26 to t 32 d a g e n h e rh a a lt, n o e m t m e n d e m a a n d s to n d e n (m e n s tru a tie , re g e ls ) . D eze d u re n 3 'to t 9 d a g e n .

etuEDÊR

et

g/v\(2MoeoeR

«AARM ceoefcHAisfWóoewues

KUFINECrfZcTTfc. StX /A M U P

G & C flS. «X A A M L lP K -EIN 6 9CHAAMPP

m o e d e rs lijm v lie s in . N a d a t !h e t b e v ru c h te e it je z ic h h e e ft v a s tg e z e t in h e t s l i jm v lie s va n d e b a a r-m o e d e r , z e g t m e n d a t he t m e is je /d e v ro u w z w a n g e r (•< in v e rw a c h t in g >>) is.V e ru it he t m e e s t g e v a a r l i jk e k le ts p ra a t je in d it v e r -b a n d is , d a t je b ij d e e e rs te g e m e e n s c h a p n o o it in v e rw a c h t in g g e ra a k t.

BLAAS tAADLElPER

PRoStXAT

ZAAD-&IAAVJE

VOORHUID E IK EL

veilige voorbe-hoed middelenk o n d o o m (preservatief, kapotje, capote anglaise).H et k o n d o o m m o e t t i jd ig w o rd e n a a n g e b ra c h t.B ij v o o rk e u r te g e n h e t b e g in va n h e t v o o rs p e l.Er komt immers vocht vrij, vóór de eigenlijke zaad-uitstorting, dat vruchtbare zaadcellen bevat.T e n la a ts te v ó ó r h ij z ijn p e n is in d e v a g in a b re n g t , ro lt d e jo n g e n /m a n h e t d u n n e ru b b e r z a k je a f o v e r h e t s t i jv e lid . H ie r in w o rd t he t z a a d v o c h t o p -g e v a n g e n , z o d a t h e t n ie t in d e s c h e d e k o m t.

Veiligheid

V e ilig o p v o o rw a a rd e d a t h e t k o n d o o m— va n g o e d e k w a lite it is. S te e d s m e e r m e rk e n k r i jg e n o p d e v e rp a k k in g e e n A .P .B . z e g e l (a lg e m e n e p h a rm a c e u t is c h e b o n d ).— o p d e ju is te m a n ie r w o rd t a a n g e b ra c h t v ó ó r he t in b re n g e n v a n d e p e n is in d e v a g in a .— g e b ru ik t w o rd t in k o m b in a t ie m e t e e n <• z a a d -d o d e n d m id d e l >• (z ie v e rd e r) .

Verkrijgbaarheid

V r ije v e rk o o p in a p o te k e n en k o n s u lta t ie b u re a u s , b ij d r o g is te n en in s o m m ig e g ro o tw a re n h u iz e n .D e p r ijs p e r k o n d o o m s c h o m m e lt ro n d d e 13 fr. G e b ru ik a lle e n « g e re g is t re e rd e >> m e rk e n .

p e s s a r iu m (diafragma, ring)W e b e s p re k e n a lle e n h e t m e e s t g e b ru ik te p e s s a r iu m n l. h e t s c h e d e p e s s a r iu m .H e t s c h e d e p e s s a r iu m is ee n ru b b e r k o e p e lt je d a t ru s t o p e e n d ik k e re ra n d . In d ie ra n d z it e e n v e e r d ie z o rg t v o o r s te v ig h e id en s o e p e lh e id . H et p e s s a r iu m w o rd t in d e s c h e d e v ó ó r d e b a a rm o e d e r- o p e n in g a a n g e b ra c h t. H ie rd o o r w o rd t b e le t d a t z a a d c e lle n d e b a a rm o e d e r b in n e n d r in g e n .H e t p e s s a r iu m b e s ta a t in v e r s c h il le n d e m a te n , a a n -g e p a s t a a n d e w i jd te va n d e s c h e d e . De ju is te m a a t m o e t d o o r e e n d o k te r w o rd e n b e p a a ld . D ie m o e t jo u o o k h e t g e b ru ik va n h e t m id d e l a a n le re n . B ij g e w ic h ts to e n a m e o f -a fn a m e , na m is k ra a m , b e v a l-lin g o f a b o r tu s m o e t g e w o o n li jk v a n ee n g ro te r p e s s a r iu m g e b ru ik w o rd e n g e m a a k t.

Gebruik

V o o ra f b re n g je o p d e ra n d va n he t p e s s a r iu m en o v e r b e id e z ijd e n van d e k o e p e l o v e rv lo e d ig e e n z a a d d o d e n d e g e le i aan (z ie v e rd e r) . H e t in b r e n g e r van h e t p e s s a r iu m d o e je v ó ó r d e g e m e e n s c h a p .H e t p e s s a r iu m m o e t m in s te n s 8 u u r na d e g e m e e n s c h a p in d e s c h e d e b li jv e n z it te n w a n t d e z a a d -d o d e n d e g e le i h e e ft d e z e t i jd n o d ig om d e z a a d -c e lle n b u ite n w e rk in g te s te lle n .J e m o e t h e t p e s s a r iu m m e t k o u d w a te r w a s s e n (g e e n ze e p , w a n t d e m e e s te z e e p s o o r te n b e v a tte n v e t t ig e s to f fe n d ie z e e r s c h a d e li jk z ijn v o o r ru b b e r) , d ro o g w r ijv e n en m e t g e w o n e , re u k lo z e en v e t lo z e ta lk p o e d e r b e s tro o ie n (g e e n b a b y -p o e d e r) . A f en to e m o e t je n a g a a n o f h e t p e s s a r iu m g e e n le k k e n v e r to o n t (k o e p e l u it re k k e n en te g e n h e t l ic h t h o u d e n ).

Nadelen

— je m o e t e e n b e e t je h a n d ig h e id k r i jg e n in h e t g o e d a a n b re n g e n va n e e n p e s s a r iu m .— b ij e e n v lu g g e g e m e e n s c h a p is d it m id d e l o n -p ra k t is c h , o m d a t h e t v o o ra f m o e t w o rd e n a a n -g e b ra c h t.— h e t m o e t n a d ie n m in s te n s 8 u u r o p z ijn p la a ts b li jv e n .

D e d o k te r b re n g t h e t s p ira a lt je in d e b a a rm o e d e r- h o lte v ia ee n b u is je ( in t ro d u c to r ) . E e n m a a l in d e b a a rm o e d e r n e e m t h e t v e rv o rm d e (u itg e re k te o f s a m e n g e p lo o id e ) s p ira a lt je o p n ie u w z ijn o o rs p ro n k e -l i jk e v o rm aan . H e t n y lo n d ra a d je h a n g t u it d e o p e n in g va n d e b a a rm o e d e rh a ls in d e s c h e d e ! Je ka n z e lf re g e lm a tig ( l ie fs t na d e m e n s tru a t ie ) m e t d e v in g e r k o n tro le re n o f h e t d ra a d je n o g in d e s c h e d e v o e lb a a r is. U its to t in g is n a m e li jk m o g e lijk . S le c h ts n a d a t d e d o k te r d o o r o n d e rz o e k h e e ft v a s t-g e s te ld d a t e r g e e n te g e n a a n w ijz in g b e s ta a t (n l. g e e n o n ts te k in g va n d e b a a rm o e d e r .. . ) , ka n h e t s p ira a lt je a ls e e n o n g e v a a r l i jk e m e to d e w o rd e n b e s c h o u w d . N a p la a ts in g m o e t h e t m e is je /d e v ro u w na éé n , d r ie en zes m a a n d e n g e k o n tr o le e r d w o rd e n . N a d ie n v o ls ta a t g e w o o n li jk e e n ja a r l i jk s e k o n tro le .

Tvv€E vbRMELN V4AN HET SfiftAAt-TjE

Voordelen— a ls je h e t v o o ra f p la a ts t d a n is e r g e e n o n d e r -b re k in g ,— h e t is g o e d k o o p ( ± 200 F + p r ijs d o k te rs -

Er zijn verschillende soorten kondooms^ Sommige zijn voor- k o n s u lta t ie ) , w a n t e e n p e s s a r iu m ka n o n q e v e e r één zien van een g lijm idde l i(dat geen zaaddodend middel is !). ■ h i t ,t „ .n r r lo nAndere hebben aan het uiteinde een soort u itstulping Jd d r g e o ru iK l w o m e n .^reservoirtje) om het zaadvocht op te vangen. Deze laatste — e e n g o e d e m e to d e a ls je g e e n z in h e b t ie d e re zijn veiliger, omdat het reservoir voorkomt dat het kondoom d a g ( je p j| (e s lik k e n .bij de zaaduitstorting scheurt.

Gebruik

U ite ra a rd ku n je ee n k o n d o o m p a s a a n b re n g e n n a d a t d e p e n is s t i j f is g e w o rd e n . H et k o n d o o m m o e t a fg e ro ld w o rd e n v ó ó r d e p e n is in d e v a g in a w o rd t g e b ra c h t. H e t k o n d o o m m a g je n o o it z e e r s tra k r<^nd d e e ik e l (h e t v o o rs te d e e l van d e p e n is ) s p a n n e n . E r m o e t w a t ru im te ( ± 1 , 5 cm ) o v e rb li jv e n om he t zaa d o p te v a n g e n en te v o o rk o m e n d a t h e t k o n d o o m s c h e u r t. D a a ro m h e t u ite in d e va n h e t k o n d o o m v r i j va n lu c h t k n ijp e n . B ij h e t te ru g tre k k e n (v ó ó r d e p e n is o p n ie u w s la p w o rd t I), h o u d je h e t k o n d o o m va s t, a n d e rs b e s ta a t e r g e v a a r d a t he t a fg l i jd t en e e n d e e l van h e t z a a d v o c h t in d e s c h e d e g e ra a k t. V e il ig h e id s h a lv e g e b ru ik je v o o r ie d e re g e m e e n s c h a p e e n n ie u w k o n d o o m !B en je va n p la n v o o r h e t e e rs t ee n k o n d o o m te g e -, b ru ik e n , d a n d o e je e r g o e d aan v o o ra f te o e fe n e n ) B o v e n d ie n is h e t a a n b e v o le n e e n k o n d o o m altijd sa m e n m e t ee n z a a d d o d e n d m id d e l te g e b ru ik e n w a a rv a n e n k e le m in u te n v ó ó r d e g e m e e n s c h a p een d o s is in d e s c h e d e w o rd t g e b ra c h t (z ie v e rd e r) .

ScHEve. MAAGDê NVUBS

Veiligheid

V E IL IG o p v o o rw a a rd e d a t h e t p e s s a r iu m :— o p d e ju is te m a n ie r w o rd t a a n g e b ra c h t.— in k o m b in a t ie m e t e e n z a a d d o d e n d e g e le i w o rd t g e b ru ik t .— g o e d p a s t in d e s c h e d e .

Verkrijgbaarheid

In a p o te k e n en k o n s u lta t ie b u re a u s . A lt i jd een d o k te r ra a d p le g e n d ie d e m a a t m o e t v a s ts te lle n .

s p ir a a lt je

W a n n e e r d e jongen d e s t i jv e p e n is in d e s c h e d e (v a g in a ) va n he t m e is je b re n g t (g e s la c h ts g e m e e n -s c h a p , c o ïtu s ) en h e t h o o g te p u n t van d e g e s la c h te -l i jk e o p w in d in g (o rg a s m e ) b e re ik t , k r i jg t h ij een z a a d u its to r t in g (e ja c u la t ie ) . H e t is b e la n g r ijk te w e te n , d a t e r u it d e p e n is v o c h t v r i jk o m t vóór de e ig e n li jk e z a a d u its to r t in g en d a t d it v o c h t v ru c h t-b a re z a a d c e lle n b e va t. H e t z a a d v o c h t (s p e rm a ) b e s ta a t u it e e n v lo e is to f w a a r in z ic h z a a d c e lle n (s p e rm a to z o ïd e n ) b e v in d e n . De z a a d c e lle n k lim m e n o p in d e b a a rm o e d e r, b e re ik e n d e e ile id e rs en k u n -ne n z ic h h ie r m e t d e e ic e l v e rs m e lte n . D it is de b e v ru c h t in g (c o n c e p t ie ) . De b e v ru c h te e ic e l g l i jd t door de e ile id e r en k o m t in d e b a a rm o e d e r te re c h t. K o rt n a d ie n n e s te lt z ij z ic h in he t v o o rb e re id e b a a r-

Nadelen

— v o lg e n s s o m m ig e jo n g e n s /m a n n e n m a a k t he t g e b ru ik van h e t k o n d o o m d e p e n is m in d e r g e v o e lig . A n d e re n k u n n e n d it a ls een v o o rd e e l o n d e rv in d e n . De z a a d u its to r t in g b l i j f t h ie rd o o r im m e rs la n g e r u it en je p a r tn e r h e e ft d u s m e e r t i jd om « k la a r te k o m e n ».— h e t a a n b re n g e n va n h e t k o n d o o m ka n e rv a re n w o rd e n a ls ee n o n p re t t ig e o n d e rb re k in g .

Voordelen

— e e n k o n d o o m is e e n v o u d ig te h a n te re n .— h e t b e s c h e rm t te g e n g e s la c h ts z ie k te n .— m e is je s , d ie z e ld e n o f n o o it m e t e e n jo n g e n n a a r b e d g a a n , v in d e n h e t m is s c h ie n w a t v e e l g e v ra a g d

D it is e e n a p p a ra a t je g e m a a k t va n b u ig z a a m m a te -r ia a l (m e e s ta l p la s t ic ) d a t in d e b a a rm o e d e r w o rd t g e b ra c h t. De m e e s te s p ira a lt je s h e b b e n a a n h e t u it -e in d e e e n n y lo n d ra a d je . E r b e s ta a n s p ira a lt je s in v e rs c h il le n d e v o rm e n (b .v . e e n d u b b e le S -lu s o f ee n T -v o rm ).S p ira a lt je s v e rv a a rd ig d u it p la s t ic o n d e rg a a n g e e n v e ra n d e r in g . E en s p ira a lt je m e t k o p e r v e r lie s t na z e k e re t i jd z ijn w e rk z a a m h e id o m d a t he t k o p e r « o p lo s t » en g e le id e l i jk v e rd w ijn t . D it v r i jk o m e n d e k o p e r is n ie t s c h a d e li jk v o o r h e t l ic h a a m . N a z o w a t d r ie ja a r is d e k o p e rv o o rra a d zo v e e l v e rm in d e rd d a t h e t s p ira a lt je n ie t m e e r v e i l ig is. H e t s p ira a lt je m o e t d a n v e rv a n g e n w o rd e n d o o r e e n n ie u w . H e t k o p e r- s p ira a lt je ka n o o k w o rd e n in g e b ra c h t b i j v ro u w e n , d ie n o o it z w a n g e r z ijn g e w e e s t en w o rd t b o v e n d ie n m in d e r g e m a k k e li jk u itg e s to te n .M e n n e e m t a a n d a t h e t s p ira a lt je d e in n e s te lin g va n h e t e it je in d e b a a rm o e d e r v o o rk o m t.

Nadelen

— d e e e rs te m a a n d e n na h e t p la a ts e n v a n d e s p ira a l k u n n e n z ic h b i jv e r s c h ijn s e le n v o o rd o e n : k ra m p e n in d e b u ik , ru g p ijn , b lo e d in g e n , u its to t in g . P ijn s t i l le n d e ta b le t te n (a s p ir in e s ) h e lp e n .— in d ie n b ijv e r s c h ijn s e le n v o o rk o m e n , z e k e r a ls d e z e h in d e r l i jk z ijn , m o e t je o n m id d e ll i jk n a a r d e d o k te r .— d e m e n s tru a t ie b lo e d in g is g e w o o n li jk w a t la n g -d u r ig e r en o v e rv lo e d ig e r .

Voordelen

— h e t is e e n g o e d k o o p m id d e l. É é n m a a l g e p la a ts t , ka n h e t o n b e p e rk te t i jd b li jv e n z it te n ( p la s t ic - ' s p ira a l) o f m o e t s le c h ts om d e ± 3 ja a r v e rw is s e ld w o rd e n (k o p e rs p ira a l) .— n ie m a n d m e rk t d a t je e e n v o o rb e h o e d m id d e l g e b ru ik t .

Veiligheid

V E IL IG ! D e b e tro u w b a a rh e id va n h e t m id d e l ka n n o g v e rg ro o t w o rd e n d o o r a l t i jd e e n z a a d d o d e n d m id d e l te g e b ru ik e n .

VerkrijgbaarheidAlleen de dokter plaatst en verwijdert het spiraaltje. De prijs van een spiraaltje schommelt tussen 350 ó 500 F + prijs dokterskonsultatie.

d e p i l

Kombihatie- en sekwentiepiiH e t g e b ru ik va n d e « p il » h o u d t in d a t h e t m e is je (m e e s ta l g e d u re n d e 21 d a g e n ) e lk e d a g é é n p i l in -n e e m t. D e ze p i l le iv S è v a t te n e e n g e r in g e h o e v e e lh e id v ro u w e li jk e h o rm o n e n . Z ij v e rh in d e re n in d e e e rs te p la a ts d a t ee n e ic e l v r i jk o m t (o v u la t ie re m m e r) .E r b e s ta a t e e n g ro te v e rs c h e id e n h e id in h a n d e ls -p re p a ra te n . W e lk e p il v o o r jo u d e b e s te is , ka n a lle e n je a r ts , in o v e r le g m e t jo u na o n d e rz o e k , b e p a le n . O o k ka n h e t z ijn d a t e e n v e ra n d e r in g va n p il na e n k e le m a a n d e n n o d ig b l i jk t , w a n n e e r b e -p a a ld e o n a a n g e n a m e b ijv e r s c h ijn s e le n b li jv e n a a n -h o u d e n .

Kombinatie-pil

Ie d e re p il b e v a t tw e e s o o r te n h o rm o n e n .In e e n v e rp a k k in g k o m b in a t ie p il le n z ijn a l le ta b le t te n g e li jk (z e lfd e k le u r) .

Sekwentiële pil

In e e n v e rp a k k in g s e k w e n tië le p i l le n z it te n tw e e s o o r te n p il le n (v e rs c h il le n d e k le u r ) . D e ze p il le n m o e te n in d e ju is te v o lg o rd e (s e k w e n tie ) w o rd e n in g e n o m e n .

Gebruik :

— w a n n e e r je v o o r h e t é é rs t m e t d e « p il » b e g in t, n e e m je d e e e rs te ta b le t o p d e e e rs te d a g v a n d é m e n s tru a t ie (b .v . d e m e n s tru a t ie b e g in t o p 1 ju n i, je e e rs te p il n e e m je o p 1 ju n i) . J e n e e m t e r e lk e d a g é é n to t d e v e rp a k k in g le e g is (va n e e n v e r -p a k k in g m e t 21 p il le n n e e m je d u s d e la a ts te o p21 ju n i) . D a a rn a w o rd t e r é é n w e e k g e s to p t. T i jd e n s d ie w e e k t re e d t (g e w o o n li jk ) e e n b lo e d in g o p . Z o n e e m je d a n e lk e d a g é é n « p i l » 21 d a g e n va n d e 28. O o k g e d u re n d e d e p i lv r i je p e r io d e is h e t m e is je /d e v ro u w b e v e ilig d .

— e r b e s ta a n o o k v e rp a k k in g e n m e t 28 ta b le t te n , d e la a ts te z e v e n (o f ze s ) b e v a tte n g e e n h o rm o n e n . Z ij w o rd e n to e g e v o e g d , o p d a t je n ie t z o u v e rg e te n o m n a ee n p i lv r i je p e r io d e e e n n ie u w e v e r p a k k in g a a n te b re k e n .— tre d e n e r t i jd e n s h e t n e m e n va n d e p il b lo e d in g e n o p , ra a d p le e g d a n je d o k te r . H e tz e lfd e m o e t je d o e n in d ie n e r h e le m a a l g e e n b lo e d in g o p t re e d t in d e p i iv r i je p e r to d e (7 d a g e n ) . N a d ie p e r io d e (in o n s g e v a l o p 29 ju n i) b e g in je m e t e e n n ie u w e re e k s p il le n .E lk h a lf ja a r e e n b e z o e k a a n d e d o k te r w o rd t a a n -g e ra d e n . J e k u n t m e t d e d o k te r u itm a k e n o f d e « p il » a l d a n n ie t v o o r jo u g e s c h ik t is.

3

W a n n e e r je é é n « p il » v e rg e e t in te n e m e n , k u n je d ie m e e s ta l b in n e n 36 u u r (z ie b ijg e v o e g d b r ie f je ) n o g in n e m e n z o n d e r r is ic o v o o r z w a n g e rs c h a p en d o o rg a a n m e t d e o v e rb li jv e n d e h o e v e e lh e id . In d ie n m e e r d a n 36 u v e r lo p e n z ijn , b e n je n ie t m e e r v e il ig v o o r d e re s t va n d e c y c lu s . T o c h m o e t in z o 'n g e v a l h e t in n e m e n u it d e v e rp a k k in g w a a rm e e je b e g o n n e n w as w o rd e n v o o rtg e z e t, o m v o o r t i jd ig o p -tre d e n va n d e b lo e d in g te v e rm ijd e n . D e v e rg e te n p il le n w o rd e n o v e rg e s la g e n . G e d u re n d e d e ze p e r io d e m o q te p b o v e n d ie n a n d e re v o o rb e h o e d -m id d e le n w o rd e n to e g e p a s t. N a d e n o rm a le p a u ze van 7 d a g e n b e g in je aan e e n n ie u w e s tr ip . A ls je na d e p a u z e w e e k ee n d a g te la a t b e g in t aan e e n n ie u w e s tr ip , ku n je in d ie p e r io d e z w a n g e r w o rd e n .- in g e v a l b ra k e n o f d ia r re e o p tre e d t, is h e t m o g e lijk d a t h e t o rg a n is m e n ie t d e t i jd h e e ft g e h a d d e a k tie v e b e s ta n d d e le n va n d e p il o p te n e m e n . W at m o e t je d a n d o e n ? G e w o o n e e n n ie u w e p il in -n e m e n . (D a a ro m is h e t v e rs ta n d ig om m e t v a k a n tie een e x tra s t r ip p il le n m ee te n e m e n . Een re s e rv e - v o o rra a d .) Na he t in n e m e n va n d ie e x tra p il. g a je g e w o o n d o o r m e t he t d a g e lijk s in n e m e n van 1 ta b le t to t en m e t d e la a ts te , m a a r je g e b ru ik t e e n b i j -k o m e n d v o o rb e h o e d m id d e l, v o o ra l a ls h e t b ra k e n o f d e d ia r re e m e e rd e re d a g e n a a n h o u d e n . A ls je t i jd e n s d e v a k a n tie v o o r td u re n d la s t h e b t van m a a g - s to o rn is s e n en d ia r re e , d a n is h e t b e s t, n ie t h e le -m aa l o p d e p il te v e r tro u w e n en e r e e n k o n d o o m b ij te g e b ru ik e n .H et is a lt i jd h a n d ig e e n re c e p t je van d e p il n a a r h e t b u ite n la n d m e e te n e m e n . A ls je z o n d e r k o m t te z itte n o f w a n n e e r je s t r ip je z o e k ra a k t, ku n je d a a rm e e in ve e l la n d e n d e p il b ij d e a p o te k e r k r ijg e n .A ls je b i jv o o rb e e ld t i jd e n s d e v a k a n t ie n ie t o n -g e s te ld w ilt w o rd e n , ku n je een p a u z e w e e k o v e r-s la a n , d u s n o n -s to p tw e e v e rp a k k in g e n g e b ru ik e n . D an s la je v a n z e lf ee n m e n s tru a tie o ve r.O p w e lk e le e f t i jd ka n e e n m e is je m e t d e p il b e g in -nen ? O v e r h e t a lg e m e e n w o rd t a ls r ic h t li jn g e -n o m e n d a t je é é n ja a r re g e lm a tig m o e t h e b b e n g e m e n s tru e e rd .

Nadelen

— in h e t b e g in ku n je k la c h te n h e b b e n z o a ls : h o o fd p ijn , m is s e li jk h e id , tu s s e n t ijd s e b lo e d in g e n , g e s p a n n e n b o rs te n en g e w ic h ts to e n a m e . M e e s ta l v e rd w ijn e n d ie v e rs c h ijn s e le n na e n ig e m a a n d e n o f b ij v e ra n d e r in g va n ty p e p il.— h e t is n o d ig d a t je ie d e re d a g e e n « p il » in -ne e m t.H e t k o m t e ro p aan d it n o o it te v e rg e te n !

Voordelen

— e r z ijn g e e n v o o rz o rg e n n o d ig t i jd e n s d e g e -m e e n s c h a p .

— so m s v e rm in d e r t d e d u u r va n d e b lo e d in g .— e r tre d e n re g e lm a tig e en m in d e r h e v ig e b lo e d in -ge n op.— p ijn l i jk e m e n s tru a tie v e rb e te r t.

Veiligheid

Z E E R V E IL IG (o o k t i jd e n s d e « p i l lo z e » d a g e n ).

Verkrijgbaarheid

B ij d e a p o te k e r o p d o k te rs v o o rs c h r if t . D e p r ijs s c h o m m e lt ro n d d e 180 F v o o r d r ie m a a n d e n . (V o o r w ie n ie t b ij d e « m u tu a lite it » is a a n g e s lo te n , is h e t w e l ie ts d u u rd e r.)V o o rd a t e e n d o k te r een p il v o o rs c h r i j f t , is een a lg e m e e n o n d e rz o e k n o o d z a k e lijk . D a t h o u d t in : g e w ic h ts b e p a lin g , m e te n van d e b lo e d d ru k , u r in e - o n d e rz o e k , g y n e c o lo g is c h o n d e rz o e k en o n d e rz o e k van d e b o rs te n . S o m m ig e d o k te rs n e m e n een u it- s t r i jk je v o o r v ro e g t i jd ig e o p s p o r in g va n b a a r- m o e d e rk a n k e r.

MinipilDe m in ip il m o e t d a g e lijk s , d u s z o n d e r o n d e rb re k in g , o p é é n z e lfd e t i jd s t ip va n d e d a g in g e n o m e n w o rd e n . D it b e te k e n t d a t e r m e t d it p i lre g ie m g e e n s p ra k e is van p i lv r i je p e r io d e s (p a u ze ). D e w e rk in g va n d e m in ip il is a n d e rs d a n d ie van d e tw e e e e rs t-g e n o e m d e ty p e n p il le n . D e m in ip il v o o rk o m t m e e s ta l de e is p ro n g n ie t, m a a r m a a k t d e s l i jm p ro p in de b a a rm o e d e rh a ls o n d o o rd r in g b a a r v o o r d e z a a d -c e lle n . D it v e rk la a r t w a a ro m d e m in ip il m in d e r v e ilig is d a n d e k o m b in a t ie p il o f d e s e k w e n tië le p il.

G e b ru ik

O o k d e m in ip il m o e t z e e r p re c ie s om d e 24 u u r en e lk e da g o p d e z e lfd e t i jd in g e n o m e n w o rd e n . De e e rs te v e e rtie n d a g e n z ijn o n v e ilig .V e rg e e t je d e m in ip il in te n e m e n , d a n kan d ie a ls n o g b in n e n 3 u u r in g e n o m e n w o rd e n . Is d it n ie t g e b e u rd , d a n b e n je g e d u re n d e v e e rtie n d a g e n o n -v e ilig . M a a r o n d e rtu s s e n n e e m je d e m in ip il v e rd e r. D eze p il is d u s z e k e r n ie t g e s c h ik t v o o r m e is je s / v ro u w e n m e t een o n re g e lm a tig le e fp a tro o n .D e m in ip il . is een m o g e lijk h e id v o o r m e is je s /v ro u w e n d ie de k o m b in a t ie - o f s e k w e n tië le « p il » n ie t k u n -nen v e rd ra g e n .

Veiligheid

V E IL IG , d o c h d u id e li jk m in d e r d a n d e k o m b in a t ie - o f d e s e k w e n tië le p il. D e e e rs te 14 d a g e n e c h te ro n v e ilig .

Verkrijgbaarheid

O p d o k te rs v o o rs c h r if t . V e rk r ijg b a a r in a p o te k e n .

PrikpilD e « p r ik p i l » is e e n 3- o f 6 -m a a n d e lijk s e in s p u it in g in h e t s p ie rw e e fs e l. D eze in s p u it in g b e v a t d e z e lfd e s to f fe n a ls d e « m in ip il », d o c h in v e e l g ro te re d o s is .

Veiligheid

In d ie n t i jd ig h e rh a a ld , z e e r v e ilig .

Verkrijgbaarheid

D eze in s p u it in g w o rd t d o o r d e d o k te r to e g e d ie n d .

s te r i l is a t ie OVU u A T iÊ .

In tegenstelling tot alle vorige besproken voorbehoed-middelen. is sterilisatie tot op heden een - definitie» - voor- behoedmiddel Na deze ingreep ben je blijvend onvrucht-baar en sluit je de mogelijkheid uit nog kinderen te ver-wekken of te krijgen.Vóór de sterilisatie wordt uitgevoerd, is een medisch en psychologisch onderzoek noodzakelijk, om tegenaanwijzingen op het spoor te komen en mogelijke spijt te voorkomen. Sterilisatie kan zowel bij mannen als bij vrouwen uitgevoerd wordenBij de man wordt uit de beide zaadleiders een stukje weg-geknipt en de vrije eindjes atgebonden. Daardoor kunnen geen zaadcellen meer aangevoerd worden. Tijdens de eerste maanden blijft de man evenwel vruchtbaar, omdat er nog zaadcellen aanwezig zijn. Daarom moet de man een drietal keer zijn sperma laten onderzoeken. Worden in dit sperma geen zaadcellen meer gevonden, dan mag hij zonder voorzorgen gemeenschap hebben. Tijdens deze periode moet natuurlijk een ander voorbehoedmiddel ge-bruikt worden.Deze ingreep heeft geen schadelijke gevolgen voor het lichaam en heeft geen invloed op het seksuele beleven. Plaatselijke verdoving is gewoonlijk voldoende. Men hoelt meestal niet in het ziekenhuis te blijven.In het lichaam zelf verandert eigenlijk niets. De belang-rijkste verandering is dat het (zaad)vocht geen zaadcellen meer bevat. Het uitstorten van het (zaad)vocht gaat verder en de (zaad)uitstorting is niet merkbaar verkleind.Bij da vrouw wordt uit de eileiders een stukje weggeknipt en worden de vrije uiteinden afgebonden. Daardoor kunnen geen eicellen meer in de baarmoeder terecht komen. Deze ingreep heeft geen invloed op het seksuele beleven. De menstruatie gaat gewoon verder.Tot op heden werd meestal een buikoperatie uitgevoerd onder volledige verdoving. Een herstelperiode van 7 tot 10 dagen in het ziekenhuis was dan ook noodzakelijk.Een van de methoden die tegenwoordig wordt toegepast is sterilisatie door middel van laparoskopie. Een laparoscoop is een soort kijker, die door een sneetje in de onderste rand van de navel in de buikholte wordt gebracht en waar-door de arts het verloop van de ingreep gemakkelijk kan volgen. Met behulp van elektriciteit smelt de arts plaatselijk de wanden van beide eileiders samen. Om volkomen zeker te zijn dat de eileiders zich niet meer kunnen openen, wordt een klein stukje uit het samengesmolten gedeelte van beide eileiders weggeknipt. Dank zij laparoskopie is sterilisatie bij de vrouw veel eenvoudiger geworden. De ingreep duurt ± half uur. Men moet één tot twee dagen in het ziekenhuis blijven.

v o o rb e h o e d m id d e le n o m s a m e n m e t a n d e re m id d e le n t e g e b r u ik e n : z a a d d o d e n d e o f c h e m is c h e m id d e le n .

H et g a a t h ie r om d iv e rs e p re p a ra te n (c rè m e s , g e le i, pa s ta , s c h u im in s p ra y -v o rm , s c h u im ta b le tte n , s u p p o s ito ire s ) . d ie v ó ó r d e g e m e e n s c h a p in d e s c h e d e w o rd e n g e b ra c h t. D eze m id d e le n d o d e n d e z a a d c e lle n en m a k e n ze o n b e w e e g lijk .

Nadelen

— ze m o e te n v r i j k o r t v o o r d e g e m e e n s c h a p w o r -d e n in g e b ra c h t. D e t i jd v e rs c h il t n a a rg e la n g he t g e b ru ik te p re p a ra a t : h e t k o r ts t v o o r h e t s c h u im en h e t la n g s t v o o r d e ta b le tte n .— d e m e e s te p ro d u k te n z ijn m a x im u m 2 u u r w e rk -zaa m . B ij u its te l o f h e rh a lin g va n g e m e e n s c h a p m o e t o p n ie u w e e n d o s is z a a d d o d e n d m id d e l w o r -d e n a a n g e b ra c h t.

Voordelen— ze z ijn g e m a k k e li jk te g e b ru ik e n .— e r is g e e n h in d e r t i jd e n s d e g e m e e n s c h a p . N a d ie n h o e ft n ie ts v e rw ijd e rd te w o rd e n .

Veiligheid

V e ilig e n k e l in d ie n d e z e m id d e le n te g e l i jk e r t i jd g e -b ru ik t w o rd e n m e t een a n d e r v o o rb e h o e d m id d e l z o a ls k o n d o o m , p e s s a r iu m o f s p ira a lt je . D e p r ijs va n s c h u im in s p ra y -v o rm s c h o m m e lt ro n d d e 150 fr. en va n c rè m e ro n d d e 50 fr.

MCNSTHUATIE

VtZOCrfTBAfle PERt006

Bij meisies/vrouwen met een regelmatige cyclue van b.v.29 dagen, vindt de eisprong gewoonlijk plaats op ongeveer de 15e dag na het begin van de menstruatie.Het eitje kan 24 uur (= 1 dag) blijven leven en de zaad-cellen gemiddeld 72 uur (= 3 dagen). Aldus kun je de

Voordelen

— h e t kan ee n o p lo s s in g b ie d e n in e e n n o o d -s itu a t ie .

Verkrijgbaarheid

A lle e n o p d o k te rs v o o rs c h r if t in a p o te k e n . De p r ijs va n de -« m o r n in g - a f te r » p il s c h o m m e lt ro n d d e 80 fr.

T o t h ie r d e v o o rb e h o e d m id d e le n d ie in o n s la n d h e t m e e s t g e b ru ik t w o rd e n . B ij d e ke u ze zu l je re k e n in g m o e te n h o u d e n m e t w a t v o o r jo u en je p a r tn e r h e t m e e s t v e il ig e én d a h v a a rd b a re v o o r-b e h o e d m id d e l is . In fo rm e e r je z e e r g ro n d ig , en

vruchtbare periode (in een regelmatige cyclus van 29 dagen) degelijk over het juiste gebruik van het voórbehoed J middel, dat je van plan bent te gebruiken (lees

b.v. z e e r a a n d a c h t ig d e in g e s lo te n g e b ru ik s -a a n w ijz in g ) .

w a a r t e v e rk r ijg e n

BelgiëE r z ijn g e e n le e f t i jd s g re n z e n om a n t ik o n c e p t iv a te b e k o m e n . S o m m ig e g e n e e s h e re n w e ig e re n v o o r -b e h o e d m id d e le n v o o r te s c h r ijv e n o p g ro n d van p e rs o o n lijk e f i lo s o f is c h e o f g o d s d ie n s t ig e o v e r-tu ig in g e n , o f o m d a t je v o lg e n s h e n te jo n g b e n t. V a a k g e b e u r t d it n ie t o p g ro n d va n e e n m e d is c h e te g e n a a n w ijz in g (d it b e te k e n t d a t e r b e p a a ld e l ic h a m e li jk e a fw ijk in g e n o f z ie k te n z ijn , w a a ro p v o o rb e h o e d m id d e le n e e n o n g u n s t ig e u itw e rk in g

WK ..... ........_... - . . . . k u n n e n h e b b e n ). T o c h kan je p r in c ip ie e l h e t b e s tlichaamstemperatuur namelijk met 0.4 tot 0.8 graden Celeki» te re c h t Kjj je e iq e n h u is a rts , d ie je m e d is c h e v o o r- en blijft op een iets hoger niveau tot de volgende * 1 1 3menstruatie.

bepalen door deze als volgt te berekenen• 4 dagen vóór de eisprong (3 dagen overlevingstijd van een zaadcel plus één dag « veiligheidsmarge »).• de dag van de eisprong.• 2 dagen na de eisprong (1 dag overlevmgsti|d van een eicel plus één dag - veiligheidsmarge ■■).Doch. je moet rekening houden met het feit, dat de eicel niet altijd precies op dag 15 zal vrijkomen. Dit kan best een paar dagen vroeger of later plaatsvinden. Als we nu aan-nemen dat het vrijkomen van de eicel kan plaatsvinden tus-sen dag 11 en dag 20, dan moet men daaruit afleiden dat de vruchtbare periode zich uitstrekt van dag 8 tot dag 21.Bij meisjes/vrouwen met een onregelmatige cyclus mag geen enkele dag van de cyclus als veilig worden aanzien. Om de « vruchtbare periode te kennen, moet het meisje gedurende minstens één jaar nauwkeurig de begindagen van haar menstruatie noteren.

De tem peratuurm ethodeHet meisje/de vrouw probeert met een termometer het tijd-stip van de ovulatie vast te stellen.Op het ogenblik van, of juist na de eispro_ng, sjqgMJe _

a e s c h ie d e n is ke n t.

De « veilige periode ■■ begint nadat de temperatuursveihoging op vier achtereenvolgende dagen is vastgesteld. De veilige periode strekt zich uit tot de menstruatie. De temperatuur wordt met een gewone termometer (in de mond) opgenomen. Dit moet elke dag vóór het opstaan gebeuren, 3 minuten lang. na een volledige nachtrust. Alkoholgebruik. laat gaan slapen, slapeloosheid, eenvoudige infekties (griepje, ver-koudheid) geven een foute temperatuurcurve.

Verkrijgbaarheid

V r ij v e rk r i jg b a a r in a p o te k e n .

onveili;metho

Nadelen en veiligheidAlleen de temperatuurmethode kan een veilige methode zijn. De uitvoering ervan is omslachtig en vele meisjes/vrouwen slagen er nooit in een goede temperatuurcurve te maken of de curve korrekt te verklaren.De methode van Ogino-Knaus is niet ve ilig en heeft heel wat nadelen :— minstens 6 of liefst 12 maanden lang moet je de begin-datum van de menstruatie noteren.— de meeste meisjes/vrouwen hebben geen regelmatige cyclus, zodat zij onm ogelijk het tijd s tip van de volgende menstruatie kunnen voorzien.Zelfs al heb je een vrij regelmatige cyclus, toch b lijft het gokken naar het tijd stip van de eisprong.Heb je een onregelmatige cyclus, dan is deze metode totaal onbruikbaar !— allerle i faktoren kunnen het ogenblik van de eisprong be-ïnvloeden (klimaatverandering, vermoeidheid, spanningen (b.v. examentijd), gebruik van alkohol, een doodgewone verkoudheid.De periodieke onthouding is onbetrouwbaar en in de vakantie deugt z ij helemaal niet. Waarom ? Door een andere manier van leven in een ander klimaat, raakt de menstruatiecyclus vaak in de war.Soms heb je zin om te vrijen tijdens de dagen dat je niet « mag -.

Voordelen— geen hulpm iddel nodig.

bij ongelukjes is er nog

BuitenlandIn h e t b u ite n la n d z ijn v o o rb e h o e d m id d e le n n ie t a lt i jd even g e m a k k e li jk v e rk r i jg b a a r . K o n d o o m s z ijn in F ra n k r ijk en Ita lië in a p o te k e n te v e rk r ijg e n .In W .-D u its la n d , J o e g o s la v ië en N e d e r la n d ku n je ze o v e ra l v in d e n in s u p e rm a rk te n en a u to m a te n .In d e z e d r ie la n d e n is d e p il v e r k r i jg b a a r o p d o k te rs v o o rs c h r if t . In S p a n je z ijn a lle v o o rb e h o e d -m id d e le n v e rb o d e n .De << m o rn in g a fte r » -p il is in h e t b u ite n la n d n ie t s te e d s g e k e n d .

v o o r w ie le z e n w i l o v e r v o o r b e h o e d m id d e le n :

H. Van Keta en M. Thlery, Geboortenregeling (Antl- konceptie), uitgave : Ortho Pharmaceutlca, Beerse. 1974. Praktische Gids voor de Gezinsplanning, uitgave : Ver-bruikersunie, Brussel, 1973. Prijs : 168 F.Jan van Lieshout en C. Th. van Schalk : Open en Bloot, uitgave : W etenschappelijke U itgeverij, Amsterdam, 1974.Prijs : 305 F.Martin Carton : Het Groene Boekje voor Meisjes, uitgave : Bruna, Utrecht. Prijs : 48 F.Marlëtte C.T. Moors-Mommers : Geboorteregeling, uitgave : Ortho Pharmaceutica, Beerse. Prijs : gratis.

b e la n g r ijk e a d re s s e n

A ls e e n d o k te r o f a p o te k e r je n ie t kan o f w il h e lp e n , n e e m d a n k o n ta k t o p m e t een g e s p e -c ia lis e e rd c e n tru m .

Gespecialiseerde centraGezien het aantal en de grote verscheidenheid van deze centra (er zijn centra aangesloten bij de Federatie van centra voor Gezinsplanning en Sexuele Opvoeding en centra aangesloten bij de Federatie voor consultatiebureaus voor levens- en gezinsm oeilijkheden) is het onm ogelijk ze allemaal in deze fo lder op te nemen.Waarvoor je er terecht kunt, wat hun filosofische of gods-dienstige strekking is, adressen, telefoonnummers en openingsuren, kun je te weten komen bij Info-Jeugd Nationaal, Kortrijksepoortstraat 98, 9000 Gent, tel. 091/25 95 25 (vragen naar de dokumentatieafdeling).

Jongereninformatie- en adviescentraHelpen ju llie ook bij vragen over voorbehoedmiddelen. Adressen, telefoonnummers en openingsuren, waarvoor je er terecht kunt verneem je van Info-Jeugd-Nationaal, Kortrijksepoortstraat 98, 9000 Gent, tel. 091/25 95 25.-

Telefonische hulpdienst

Terugtrekken(oppassen, coïtus interruptus)De jongen/man trekt de penis terug uit de schede wanneer hij « vermoedt » dat de zaaduitstorting zal komen. Hij zorgt et-zo voor dat de zaaduitstorting buiten de vagina plaats-vindt.

Nadelen— de jongen/man moet zich voortdurend onder kontrole houden. Het meisje/de vrouw is bevreesd dat de jongen/ man zich te laat zal terugtrekken. Beiden kunnen in een toestand van angst en spanning verkeren. Op die manier vrijen is voor velen niet erg prettig.— jongeren slagen er niet in het ogenblik van de zaad-uitstorting te voorzien.— vóór de eigenlijke zaaduitstorting komt er vocht vrij en dit vocht bevat vruchtbare zaadcellen ! Ook kan er aan de penis nog zaadvocht zitten van een vorige gemeenschap of zelfbevrediging (masturbatie). (Zaadcellen blijven immers gemiddeld drie dagen leven !)

Voordelen— er zijn geen hulpmiddelen of medikamenten nodig.— het kost niets... maar nogmaals, bij * terugtrekken - loopt het meisje/de vrouw groot risiko in verwachting te geraken.

VeiligheidONVEILIG !

Periodieke onthouding(kalendermetode)

Metode van Ogino-Knau*Bij deze methode wordt gemeenschap in de pèfiode rond de eisprong vermeden. Het meisje/de vrouw hééft immers de grootste kans bevrucht te worden op het ogenblik dat het eitje loskomt van de eierstok. Dit is ongeveer 14 dagen vóór de menstruatie begint (ook bij een cyclus van b.v.34 dagen is dat 14 dagen vóór de menstruatie !). De berekening steunt op de datum van de volgende maand-stonden. dit is dus oo een onbekende.

de " m o rn in g a f t e r " p il

De « m o rn in g a fte r » -p il w o rd t n ie t g e re k e n d to t de k la s s ie k e v o o rb e h o e d m id d e le n . H e t is e e n m e to d e d ie b ijn a n o o it fa a lt, d o c h h e t is ee n « p a a rd e - m id d e l ». D a a ro m a lle e n te g e b ru ik e n in n o o d -s itu a t ie s (b .v. a ls een k o n d o o m s c h e u r t o f a ls je g e e n v o o rb e h o e d m id d e le n h e b t g e b ru ik t) .D e « m o rn in g a fte r » -p il b e le t d a t een e v e n tu e e l b e v ru c h t e it je z ic h in d e b a a rm o e d e rw a n d in n e s te lt . D e « m o rn in g a fte r » -p il is n ie t éé n p il, m a a r een re e k s va n p il le n , d ie 5 d a g e n la n g m o e te n w o rd e n in g e n o m e n . De w e rk in g is a lle e n d o e lt re f fe n d , in d ie n d e e e rs te p il w o rd t in g e n o m e n b in n e n 36 u u r na de g e m e e n s c h a p .G e z ie n de « m o rn in g a fte r » -p il een g ro te h o e v e e l-h e id v ro u w e li jk e h o rm o n e n b e v a t (o n g e v e e r 60 to t 100 m a a l zo v e e l a ls d e g e w o n e p il) , is g e re g e ld g e b ru ik va n d it m id d e l b e s lis t a f te ra d e n .

W anneer je deze pillen hebt ingenomen, blijf je on-veilig en moét je daarom een voorbehoedm iddel gebruiken tot de eerstkom ende menstruatie is in-getreden.W a n n e e r d e b lo e d in g ko m t, d a n s ta r t je e v e n tu e e l m e t d e p il. A ls je te la a t m e t d e « m o rn in g a fte r »- p il b e g in t en d e k u u r m is lu k t, m o e t je e r w e l re k e n in g m e e h o u d e n d a t d e v ru c h t b e s c h a d ig d ka n w o rd e n .

V o o rb e e ld : D ie th y ls t i lb o e s tro l (h a n d e ls n a a m : D is t i lb è n e ) 50 m g p e r d a g , g e d u re n d e v i j f a c h te r -e e n v o lg e n d e d a g e n , te b e g in n e n te n la a ts te 36 u u r na d e g e m e e n s c h a p .

Nadalen

— je k u n t e r e rg m is s e li jk v a n z ijn . D a a ro m is h e t n u tt ig d a t d e d o k te r te v e n s e e n a n t ib ra a k m id d e l v o o rs c h r i j f t .— h e rh a a ld g e b ru ik is s c h a d e li jk v o o r je lic h a a m .

Problemen i.v.m. voorbehoedmiddelen doen zich wel eens voor tijdens het week-end. En dan kan wachten zwanger-schap voor gevolg hebben.De meeste centra zijn dicht tijdens het week-end.In Nederland bestaat een telefonische hulpdienst die je dag en nacht inform atie kan geven over voorbehoedmiddelen : De telefonische hulpdienst van de N.V.S.H. (Nederlandse vereniging voor Sexuele hervorming) : 00 (wachten op kies- toon voor in ternationale verbinding) 31 (= Nederland)70 (= Den Haag) 60.00.10 (= abonneenummer). Dit nummer is van 9 uur 's morgens tot 23 uur 's avonds (ook op zaterdag en zondag) bereikbaar.Je kunt informatie vragen over voorbehoedmiddelen (en wat te doen bij ongelukjes). Deze hulpdienst geeft ook adviezen bij sexuele problemen. Is uiteraard bedoeld voor Neder-landers, maar ook Belgen kunnen opbellen.

ZiekenhuizenIn sommige ziekenhuizen kun je bij de wachtdiensten van de gynecologische afdeling dag én nacht terecht voor d rin -gende gevallen (je hebt de pil vergeten of het kondoom scheurde en je w ilt over de m orning-after-pil beschikken).

Ontwerptekst en eindredaktie : Myrose Laquière, Mare LaquièreMedisch advies : Prof. Dr. M. Thiery Tekstbewerking : Frits Schetsken Tekeningen : Dirk Bulckens Lay-out : Piet Vandekerckhove Proiekt-koördinatie : Mare Laquière

Met vriendelijke dank aan Info-Jeugd Nationaal voor de toestemming tot overname.