PROEF 1Papier onder water

Van water word je nat. Je wordt nat als je gaat zwemmen of onder de douche gaat. Het papier van een boek mag niet nat worden, dus je kunt onder de douche

geen boekje lezen. De bladzijden zouden doorweekt worden! Of kan het toch?

Dit heb je nodig: vel papierglasemmer water

Dit moet je doen: 1. Maak een prop van het vel papier.2. Klem de prop onder in het glas.3. Houd het glas op zijn kop.4. Duw het glas op zijn kop onder water.5. Haal het glas weer boven water.6. Haal het papier uit het glas.

Hoe kan dit?In het glas zit papier en lucht. Lucht wil in water altijd omhoog. Maar de lucht kan niet door het glas heen. Het papier blijft droog, omdat er geen water in het glas past als er al lucht in zit. Wanneer je het glas niet goed rechtop houdt, kan de

lucht toch ontsnappen en wordt het papier wel nat.

PROEF 2Glas met lava

Met zout kun je de smaak van je eten veranderen. Maar met zoutkorrels kun je ook proefjes doen. Wat gebeurt er als je zout in een glas met water en olie

strooit?

Dit heb je nodig: drinkglaswateroliezout

Dit moet je doen: 1. Doe een laag water in het glas van ongeveer 4 cm.2. Doe een laag olie erbij van ongeveer 1 cm.3. Wacht totdat de olie een mooie laag is.4. Strooi langzaam zout in het glas.

Hoe kan dit?Olie is lichter dan water. Als het zout zinkt, dan blijft er olie aan het zout plakken.

Als het zout langzaam oplost in het water, dan gaat de olie weer naar boven, omdat het lichter is.

PROEF 3

Storm in het waterWater kan stilstaan, maar het kan ook bewegen. Soms ontstaat er een draaikolk

in het bewegende water. Hoe kun je zelf zo'n draaikolk maken?

Dit heb je nodig: jampot met dekselwaterafwasmiddeltheelepel

Dit moet je doen: 1. Vul de jampot voor ongeveer driekwart met water.2. Doe een theelepel afwasmiddel in de jampot.3. Draai het deksel goed vast op de jampot.4. Schud de jampot met een draaiende beweging.

Hoe kan dit?Door het schudden van het water met afwasmiddel ontstaat een beetje zeepsop.

Door het ronddraaien van de jampot wordt het water tegen de buitenkant gedrukt. In het midden van het water ontstaat een opening. Dit noem je een draaikolk. De draaikolk verdwijnt weer als het water langzamer gaat draaien.

PROEF 4Klankbeker

Een plastic wegwerpbeker gebruik je om te drinken. Meestal gooi je hem daarna weg. Maar je kunt er ook een proefje mee doen. Hoe zorg je dat er geluid uit een

plastic beker komt?

Dit heb je nodig:plastic wegwerpbeker stevig dun touwschaar paperclip lat keukenrol water

Dit moet je doen: 1. Neem de beker2. Neem het touw en knip er 60 cm af 3. Knoop de paperclip aan één kant van het touw.4. Doe het touw door het gat in de beker, zodat de paperclip in de beker zit.5. Neem een vel papier van een keukenrol.6. Maak het papier vochtig met een paar druppels water.7. Houd de beker in je ene hand.8. Knijp met je andere hand het touw tussen het papier.9. Beweeg het papier langs het touw (blijf knijpen).

Hoe kan dit?Het papier glijdt met schokjes langs het touw. Het touw gaat trillen en dat maakt een beetje geluid. De beker zit aan het touw vast en gaat daarom meetrillen. De

beker werkt als een klankkast en zorgt ervoor dat het geluid harder klinkt.

PROEF 5Kan je rijst doen bewegen met je stem?

Dit heb je nodig:stuk plastic folie ongekookte rijst of couscous schaal schaar muziekradio

Dit moet je doen: 1. Doe het plastic folie over de schaal.2. Span het folie goed strak over de schaal door het aan alle kanten een

beetje aan te trekken.3. Zet de schaal voor de geluidsbox.4. Leg de ongekookte rijst of couscous op het gespannen folie.5. Zet de radio aan en doe hem steeds harder.(maar niet zo hard dat de buren of je oren er last van krijgen)6. Probeer ook eens een andere soort muziek.

Hoe kan dit?Geluiden zijn trillingen van de lucht. Dingen die geluid maken, zoals onze

stembanden of de radio trillen waardoor de lucht eromheen mee trilt. De trillende lucht kan er dan weer voor zorgen dat andere dingen mee gaan trillen, zoals het

plasticfolie. Het gespannen folie duwt de rijstkorreltjes de lucht in, dus deze springen mee op de maat. Zachte muziek geeft zachte duwtjes, terwijl harde

muziek harde duwen geeft. Daarom gaan de rijstkorrels steeds harder trillen als je de muziek harder zet.

PROEF 6De dief

Dit heb je nodig:bokaalrubberen handschoenmuntje

Dit moet je doen:1. Stop het muntje in de pot.2. Trek de handschoen aan.3. Laat iemand de handschoen over de randen van de pot brengen.4. Probeer het muntje uit de pot te halen.

PROEF 7Gekleurde stiften

Viltstiften zijn er in heel veel verschillende kleuren. Rode en blauwe, maar ook paarse en mintgroene. Hoe komt een fabrikant van viltstiften toch aan al die

verschillende tinten? Ontdek het met dit proefje.

Dit heb je nodig: koffiefilter (wit)schaarliniaalgekleurde viltstiften (op waterbasis)satéprikkerglaswater

Dit moet je doen: 1. Knip de twee velletjes van de koffiefilter los van elkaar.2. Knip van één van de velletjes 2 stroken van ongeveer 2 cm breed.3. Neem nu twee verschillende stiften en zet een dikke stip op de strookjes

op ongeveer een centimeter van de onderkant.4. Houd de strookjes omhoog in het glas en prik de satéprikker in de

bovenkant van de strookjes, zorg ervoor dat de strookjes de bodem net niet raken. Je kunt ze even bijknippen of een ander glas nemen.

5. Haal de satéprikker er weer vanaf.6. Doe een klein laagje water in het glas (ongeveer een halve centimeter).7. Leg de satéprikker weer over het glas heen en hang

de strookjes voorzichtig in het water. Zorg ervoor dat de stippen boven het water hangen en niet erin, anders mislukt het.

8. Wacht nu tot het water in de strookjes trekt en kijk goed.

PROEF 8Geld gezien

Je kunt een munt alleen zien als er niets in de weg zit. Als er iets voor de munt zit, kun je hem niet zien. Wanneer kun je een munt in een bakje zien?

Dit heb je nodig:ondoorzichtig bakjemunt

plakbandwater

Dit moet je doen: 1. Zet het bakje voor je neer.2. Leg de munt midden in het bakje.3. Plak de munt vast met plakband.4. Schuif het bakje van je af, totdat je de munt net niet meer kunt zien.5. Vul het bakje met water.

Hoe kan dit?Je kunt een munt zien doordat er licht op schijnt. Het licht gaat in een rechte lijn

van de munt naar je ogen. Als het licht eerst door water en daarna door lucht gaat, dan gaat het niet meer in een rechte lijn. Het licht wordt gebroken. Je kunt de munt in het bakje met water wel zien, omdat het licht gebroken wordt, naar je

ogen toe.

PROEF 9Kleuren in de melk

Melk is van zichzelf wit. Je kunt melk een andere kleur geven met een druppel inkt. Wat gebeurt er als je melk, inkt en afwasmiddel bij elkaar doet?

Dit heb je nodig:bordvolle melk

verschillende kleuren vulpenvullingenpotloodschotelafwasmiddel wattenstaafje

Dit moet je doen: 1. Schenk een dun laagje melk in het bord.2. Prik met het potlood in de bovenkant van een vulling, zodat het balletje

erin gaat.3. Houd de vulling op zijn kop boven het midden van het bord.4. Knijp in de vulling, zodat er een druppel inkt in de melk valt.5. Herhaal de stappen 2 t/m 4 voor de andere kleuren vullingen.6. Doe een beetje afwasmiddel op de schotel.7. Doop het wattenstaafje in het afwasmiddel op de schotel.8. Houd het wattenstaafje met het afwasmiddel in het midden van de melk.9. Wacht tot er niks meer gebeurt.

Hoe kan dit?In melk zit water en vet. Het afwasmiddel reageert met het water en het vet. De

melk gaat daardoor bewegen. Door de druppels inkt kun je goed zien hoe de melk beweegt. Hierdoor ontstaan ook de gekleurde vormen in de melk.

PROEF 10Vierkanten maken een rechthoek

Puzzeltijd! Het is hoog tijd voor een puzzel om even te ontspannen. Met vierkanten van verschillende grootten kan je een rechthoek maken. Probeer

maar!

Dit heb je nodig:Vierkant met een zijde van 1 cm.

RECHTHOEK

Vierkant met een zijde van 4 cm.Vierkant met een zijde van 7 cm. Vierkant met een zijde van 8 cm. Vierkant met een zijde van 9 cm. Vierkant met een zijde van 10 cm. Vierkant met een zijde van 14 cm.Vierkant met een zijde van 15 cm. Vierkant met een zijde van 18 cm.

Dit moet je doen:Probeer met al deze vierkanten een rechthoek te maken.Tip : de te vormen rechthoek heeft een lente van 34 cm En een breedte van 33 cm.

Extra informatie Deze ‘betegeling’ van een rechthoek met 9 vierkanten van verschillende grootte

werd in 1925 door een zekere Moron gevonden. Het is het kleinste aantal vierkanten (van verschillende grootte) waarmee je een rechthoek kan betegelen.

Hoe lang die mens moest puzzelen voor hij daarachter kwam is niet bekend.

PROEF 11Snelle ballon

Raketten kunnen heel erg hoog de ruimte in schieten. Maar hoe komt dat eigenlijk? Waarom blijven ze niet gewoon op de grond staan?

Dit heb je nodig: ballon3 meter touwplakbandschaarrietje

VIERKANT

liniaalvriend

Dit moet je doen: 1. Knip 5 centimeter van de onderkant van het rietje af.

2. Doe het touw door het afgeknipte stuk rietje.

3. Knip 2 stukjes plakband af en plak ze tijdelijk op de tafel.

4. Blaas de ballon op en houd hem dicht.

5. Plak het rietje vlakbij het tuitje op de zijkant van de ballon met de stukjes plakband.

6. Houd de ballon bij je met het tuitje naar je toe.

7. Ga ieder met een uiteinde van het touw een eind uit elkaar staan.

8. Laat één van de twee de ballon met het tuitje naar zich toe houden.

9. Houd het touw strak.

10. Laat de ballon los.

Hoe kan dat?In een opgeblazen ballon zit samengeperste lucht. In de ballon is dus veel

luchtdruk, de luchtdruk in de ballon is hoger dan de luchtdruk buiten de ballon. Lucht stroomt altijd van een plaats met een hoge luchtdruk naar een plaats met

een lage luchtdruk. De lucht wil dus graag de ballon uit, maar dat kan niet omdat de ballon dichtgehouden wordt. Als je de ballon loslaat, kan de lucht maar op één plaats de ballon uit, uit het tuitje. Doordat de lucht aan deze kant eruit stroomt

gaat de ballon precies de andere kant op. In een raket gebeurt precies hetzelfde, de brandstof wordt tot ontploffing gebracht en de gassen die daarbij ontstaan

kunnen maar aan 1 richting naar buiten. De raket wordt hierdoor in de tegenovergestelde richting geduwd.

PROEF 12Zwemmende peper

Peper kan niet wegrennen, hij kan zich niet verstoppen, maar wat peper wel kan is: zwemmen! Doe het proefje.

Dit heb je nodig: diep bordwaterpeperafwasmiddel

Dit moet je doen: 1. Spoel het bord goed af met water.2. Doe een laagje water in het bord.

3. Strooi een beetje peper in het water.4. Doe een beetje afwasmiddel aan je wijsvinger.5. Duw je wijsvinger in het midden van het bord in de peper.

Hoe kan dat?Water bestaat uit moleculen. Dat zijn kleine deeltjes. Op de bovenkant liggen de moleculen stil tegen elkaar aan en vormen ze een sterke laag. Als je afwasmiddel in het midden spuit, verbreek je die laag. De peperkorreltjes worden bliksemsnel naar de zijkant getrokken. Het lukt niet nog een keer met hetzelfde water, omdat

er al afwasmiddel in zit. Met schoon water kun je het nog wel een keer doen!

PROEF 13Wat gebeurt er als je cola en melk mengt?

Dit heb je nodig2 dl colapak melkeen glazen pot

Dit moet je doen : 1. Doe 2 dl cola in de maatbeker.2. Giet de cola in de glazen pot.3. Schenk voorzichtig een beetje melk uit het pak bij de cola.

4. Draai de dop op het glazen potje.5. Houd het potje op z’n kop.6. Zet het potje neer en wacht even.7. Er zit een lichtbruin mengsel onder in het potje!

Hoe kan dat?Melk bestaat uit water met daarin onder andere vetten en eiwitten. Cola bestaat

uit water met daarin suiker, koolzuur, fosforzuur en kleurstof. Als je de twee dranken mengt, dan reageren de eiwitten uit de melk en het fosforzuur uit de

cola met elkaar. Ze klonteren samen en vormen een bruin mengsel. Dit mengsel zinkt heel langzaam naar de bodem, omdat het zwaarder is dan water. Het

mengsel neemt de kleur van de cola op. Daardoor wordt het steeds donkerder en de vloeistof steeds lichter.

PROEF 14Het koppig balletje

Dit heb je nodig:een balletjeeen glaswater

Dit moet je doen:

1. Vul het glas voor de helft met water.2. Leg nu het balletje op het water.3. Probeer het balletje precies in het midden te leggen.

Lukt dit?4. Doe nu het glas volledig vol met water. Het moet bijna

overlopen.5. Leg het balletje in het midden op het water.

Lukt dit nu?

Hoe kan dat?Wanneer het glas halfvol is dan vormt het wateroppervlak een dal. In het midden staat het water lager dan aan de kant van het glas. Bij een boordevol glas is het

net omgekeerd. In het midden staat het water dan hoger. We zien een bol oppervlak. Wanneer het glas halfvol is dan strekt het water zich uit naar de rand van het glas. Aan de rand van het glas bevinden zich dan minder waterdeeltjes. Daar is de spanning van het water het kleinst. Het balletje kiest de plaats waar de waterspanning het kleinst is. Bij een boordevol glas is de spanning van het

water het kleinst in het midden van het glas. Het balletje kiest hier het midden.

PROEF 15Blaas een ballon op zonder te blazen

Je blaast je wangen vol met lucht en zet je lippen op het tuitje van een ballon. Dan blaas je al je lucht erin. Na een poosje zit hij vol. Je wangen doen

ondertussen wel pijn en je hoofd is zo rood als een tomaat. Dat hoeft niet meer. Een ballon vol lucht krijgen, kan veel makkelijker!

Dit heb je nodigeen plastic fleseen ballonwarm water uit de kraan

Dit moet je doen : 1. Zorg dat er geen dop meer op de fles zit.

2. Blaas de ballon een klein beetje op. 3. Laat de ballon weer leeglopen.4. Doe de ballon over de bovenkant van de fles (als een soort dop).5. Houd de fles en de ballon goed vast tussen je vingers.6. Houd de fles schuin onder de warme kraan.7. Kijk wat er gebeurt: de ballon blaast op!8. Haal de ballon eraf en maak er een knoopje in.9. Klaar is Kees!

Hoe werkt het?Het warme water uit de kraan warmt de fles op. Het plastic van de fles wordt

warm, maar ook de lucht in de fles. Warme lucht zet uit en wil uit de fles. Aangezien daar de ballon zit, gaat de lucht rechtstreeks de ballon in. Handig!

PROEF 16Ei in de fles

Niemand krijgt een gekookt eitje door de hals van een fles. Maar jij wel! Zo doe je dat.

Dit heb je nodig: een (hard) gekookt eieen glazen fleslucifers

Dit moet je doen : 1. Neem de glazen fles.2. Steek (zelf of een volwassene) twee lucifers aan en doe ze in de

glazen fles. De lucifers branden in de fles.3. Zet zo snel als je kunt het ei op de fles.

4. Wacht even af. Wat gebeurt er?Hoe geraakt het ei opnieuw uit de fles?

5. Houd de fles omgekeerd onder de kraan met warm water.Laat het warm water over de fles lopen. Wat gebeurt er?(opgelet, de fles mag binnenin niet nat worden)

Hoe kan dat?Door de lucifers wordt de lucht in de glazen fles warm. Het ei blokkeert de in- en

uitgang, waardoor de lucht in de fles blijft. Na een tijdje gaan de lucifers uit, omdat vuur zuurstof nodig heeft om te branden. En dan wordt de lucht in de fles weer koud. Koude lucht heeft minder ruimte nodig dan warme lucht en daarom is

er in de fles nog wat ruimte voor lucht over! De lucht van buiten de fles, wil zo graag in de fles, dat-ie het ei gewoon naar binnen duwt.

PROEF 17Proef met zeepbellen

Altijd al een zeepbel willen aanraken maar spat hij gelijk uit elkaar? Met deze proef kom je erachter..

Dit heb je nodig: een eetlepelafwasmiddeleen bakjeeen rietje

Dit moet je doen: 1. Doe acht eetlepels afwasmiddel in het bakje met water. 2. Roer goed, maar zorg dat het niet sopt. 3. Doop het uiteinde van het rietje in het water. 4. Vervolgens haal je het uit het water en blaas je een paar mooie bellen. 5. Probeer er eentje op je vinger te leggen.

Lukt niet, toch?

6. Doop nu eens je vinger in het sopje. Probeer het opnieuw. En?

Wat gebeurt er?Zeepbellen zijn kwetsbaar voor droge oppervlakten. Zoals jouw vinger! Het zeep botst tegen je vinger en spat. Maar als je al wat sop op je vinger hebt, hechten

de watermoleculen zich aan elkaar, de bel blijft dan aan je vinger hangen. Nou ja, eventjes dan… Uiteindelijk spat hij natuurlijk wel uit elkaar.

PROEF 18Snel ijs maken zonder vriezer

Echt waar: ook zonder vriezer kun je ijs maken. Probeer ‘t zelf met deze proef!

Dit heb je nodig:lege jampoteetlepel waterdoorzichtig plastic foliezoutijsblokjes

Dit moet je doen: 1. Leg de plastic folie op tafel en schep er een eetlepel water op.2. Vul de jampot met drie ijsblokjes. Als de blokjes erg groot zijn, hak je ze

in iets kleinere stukjes.3. Gooi een handvol zout bij de ijsblokjes in de pot en roer alles goed door

elkaar.4. Zet de pot op de natte plek op de folie. Even wachten.

Hoe kan dat?Terwijl de ijsblokjes in de pot smelten, bevriest het water op de folie! Normaal bevriest water bij ongeveer 0 graden Celsius (het vriespunt). Maar zout water

bevriest pas bij gemiddeld -1,9 graden. Door het zout smelten de ijsblokjes snel. Het zoute smeltwater in de pot is uiteindelijk kouder dan 0 graden! Bij het smelten wordt warmte verbruikt. Daardoor koelt het water onder de pot

razendsnel af (tot -10 graden). Het zoute smeltwater in de pot is zó koud dat het zoete water onder de pot bevriest!

PROEF 19Hoe krijg je super kracht?

Met dit proefje kun je voor eens en altijd laten zien wie de echte krachtpatser is (jij dus)!

Dit heb je nodig:aardappelrietjeproefpersoon

Dit moet je doen:1. Vraag je proefpersoon of hij/zij een rietje door de aardappel kan drukken.

Dat lukt ze nooit! Het rietje zal buigen.2. Maar nu probeer jij het. Zet je wijsvinger op de bovenste opening van het

rietje. Druk nu rustig op het rietje. Dat gaat een stuk makkelijker!

Hoe kan dit?

Doordat je vinger op de opening van het rietje zit kan de lucht er niet uit. De lucht is zo sterk dat het jou wel lukt om door de aardappel heen te drukken.