Biologiepagina.nl

SamenvattingBiologievoorJouVMBO4aEcologie

3.1

Ecologie =studieoverallerelatiestussenorganismenenhunmilieu

2groepeninvloedenuitmilieu:

• Biotischefactoren:afkomstigvanorganismen• Abiotischefactoren:invloedenuitdelevenlozenatuur

Niveausvanecologie:

• Individu:1organisme• Populatie:groepindividuenvanzelfdesoortdiezichonderlingvoortplanten• Levensgemeenschap:populatiesvanverschillendesoortendieineenbepaaldgebied

samenleven• Ecosysteem:bepaaldgebiedwaarinbiotischeenabiotischefactoreneeneenheidvormen

Biotoop =gezamenlijkeabiotischefactorenvaneenecosysteem

Bestudeerookafbeelding2en3

3.2

Voedselketen:

• Iseenreekssoorten,waarbijelkesoortdevoedselbronisvoordevolgendesoort• Eersteschakelisaltijdeenplant• Innatuurlopenvoedselketensdoorelkaarheen=voedselnet/voedselweb

Autotroof =organismeheeftgeenandereorganismenalsvoedselnodig>maaktzelforganischestoffenuitanorganischestoffendoorfotosyntheseinbladgroenkorrels

Fotosynthese:water+koolstofdioxide+licht-->glucose+zuurstof

Heterotroof =organismendiezichvoedenmetandereorganismen.Kunnendusgeenenergierijkestoffenmakenuitalleenanorganischestoffen.

Ineenvoedselkringlooptrefjeaan:

• Plantenzijnproducenteno Altijd1eschakelvoedselketeno ‘produceert’glucoseenanderevoedingsstoffen

• Dierenzijnconsumenten(van1eorde,2eordeetc.)• Afvaleterszijndierendiedoderestenvanplantenendiereneten• Bacteriënenschimmelszijnreducenten

o Brekenorganischafvalaftotvoedingszouten(mineralen),dieweeropgenomenkunnenwordendoorproducenten

Biologiepagina.nl

Bestudeerookafbeelding4,6,7en10

3.3

Kringloopvankoolstof:bestudeerookafbeelding11

• Inluchtzitkoolstofinkoolstofdioxide• Plantenleggenkoolstofdioxidemetfotosynthesevastinglucose.Metglucosekunnenook

andereplantaardigeenergierijkestoffengemaaktworden• Bijverbrandingglucosekomtweerkoolstofdioxidevrij• Plantaardigeenergierijkestoffenkunnenookopgenomenwordendoordieren,diedit

vervolgensverbrandenenerkoolstofdioxidevrijkomt,ofdiehetopslaanalsdierlijkeenergierijkestoffen

• Doodorganischmateriaalwordtweerafgebrokendoorreducenten,waarbijkoolstofdioxidevrijkomtbijdeverbranding

Stikstofkringloop:bestudeerookafbeelding13

• 79%vanluchtisstikstofgas• Stikstofisbestandsdeelvaneiwitten• Stikstofzitindebodemalsnitraat(=voedingszout)• M.b.v.nitraatkanplantplantaardigeeiwittenmaken• Dierkanplantaardigeeiwittenetenenomzettenindierlijkeeiwitten• Rottingbacteriënkunnendodeorganismen(eiwitten)afbrekenwaarbijammoniakvrijkomt• Ammoniakkaninbodemweeroplossenalsammonium• Bacteriëninbodemkunnenammoniumweeromzetteninnitraat• Stikstofbindendebacteriën(o.a.inwortelknolletjes)kunnenstikstofgasuitluchtomzettenin

nitraat

Groenbemesting =opgronddienitraatarmiswordenplantengeplantmetwortelknolletjes,zodatdegrondweerstikstofrijkwordt

3.4

Piramidevanaantallen:

• Geeftaanhoeveelindividuenelkeschakelvaneenvoedselketenheeft• Ineenvoedselketenwordthetaantalindividueninelkeschakelmeestalkleiner(behalveals

voedselketenmeteenboombegint)

Piramidevanbiomassa:

• Biomassa=totalegewichtvanalleenergierijkestoffenineenorganisme• Energierijkestoffenzijn:eiwitten,vettenenkoolhydraten• Ineenvoedselketen/voedselpiramidevanbiomassawordtdebiomassainelkeschakel

kleiner

Biologiepagina.nl

Inelkeschakelvaneenvoedselketenverdwijntdusenergiedoor:

• Uitwerpselen• Organismeverbrandtenergierijkestoffen• Afgestorvenweefsels

Uiteindelijkkomtdusmaarkleingedeelteenergierijkestoffenterbeschikkingalsbouwstofvoorhetorganismeindevolgendeschakel

Bestudeerookafbeelding16t/m19

3.5

Optimaleomstandighedenvoorpopulatieiswanneerdebiotischeenabiotischefactorendemeestgunstigewaardenhebben

Biologischeevenwicht =populatiegrootteschommeltomeenbepaaldeevenwichtswaarde

Populatiegroottehangtafvan:

• Biotischefactoreno Hoeveelheidvoedselo Aantalnatuurlijkevijandeno Ziekteverwekkers

• Abiotischefactoreno Klimaat(temperatuur,licht,luchtenwater)

Successie =opeenvolgingvanplantenendierensoortenineengebied,vaneenpionieersecosysteemnaareenclimaxecosysteem

Pioniersecosysteem

• Beginstadiumsuccessie• Weinigverschillendesoortenplantenendieren/aanwezigesoortenwelingroteaantallen• Eenvoudigvoedselweb• Sterkschommelendeabiotischefactoren

Climaxecosysteem

• Eindstadiumsuccessie• Ergsoortenrijk• Ingewikkeldvoedselweb

Humus =laagjeinbodemmetmengselvanvoedingsstoffendieuitrestenvanorganismenvrijkomen,samenmetdereducenten

Bestudeerookafbeelding20,22(optimumkromme)en25

Biologiepagina.nl

3.6

Aanpassingvisaanwaterleven:

• Kieuwenvoorzuurstof• Staartvinomopeenneertebewegen• Slijmopschubben,zodaterminderweerstandisinhetwater• Gestroomlijndevorm

Potenvanlandzoogdieren:

• Topgangersàlooptoptoppenvantenenàhebbenhoefomelketeen=hoefganger• Teengangersàalleenteenkootjesopdegrond• Zoolgangersàhelevoetopgrond(stevig,maarmindersnelheid)

Potenvanvogels:

• Zangvogels:3tenennaarvoren,1naarachteren• Roofvogels/uilen:tenenmetscherpeklauwen• Loopvogels:hebben3tenendienaarvorenstaan• Watervogels:zwemvliezentussentenen• Steltlopers:langepotenenlangetenentegenwegzakkeninmodder

Snavelsvanvogels:

• Kegelsnavelo Zangvogelsdiezadenmoetenkraken

• Pincetsnavelo Puntigesnavelominsectentevangen

• Haaksnavelo Roofvogelsdieprooimoetenverscheuren

• Priemsnavelo Langesnavelomdieinnattebodemdiertjestezoeken

• Zeefsnavelo Bijwatervogelsdiewaterafslobberenvoorkleinediertjesenplantjes

Bestudeerookafbeelding27t/m31

3.8

Aanpassingplantinwinter:

• Bovengrondsdeelsterftaf,reservevoedselinwortel• Sommigeplantenblijftalleenwortelrozetlevenbovengrond(=rozetvormendeplanten)

Zonplanten

o Groeienbestebijveellicht

Biologiepagina.nl

Schaduwplanten

o Groeienbestebijweiniglicht(o.a.opbodembos)o Vaakgrotedunnedonkergroenebladereno Bloeienvaakvroeginvoorjaar(=voorjaarsbloeiers)

Waterlelie:zitmetwortelsinbodem,bladerendrijvenopwater.Stengelbevatluchtkanalenzodatzuurstofbijwortelskankomen

Bestudeerookafbeelding33t/m37