Den Haag, 19-12-2013

Samenvatting conferentie Grondstoffen 2014: ‘Voorzieningszekerheid voor de Nederlandse Economie’ van 13 December 2013, 13.00 – 17.00 uur. Hierbij een beknopte weergave van de resultaten van de conferentie. Daarbij is gebruik gemaakt van de analyses van de deelnemers, de synthese van Freek van Eijk en de observaties van de dagvoorzitter Roel Smit. Het overzicht is zeker niet compleet en mogelijk een interpretatie van wat is gezegd. Hopelijk biedt het wel een compilatie van dat gene dat is gezegd en geconcludeerd en is het daarmee voor u een nuttige samenvatting waaruit u voor uw belang conclusies kunt trekken. Observaties: 1. Het is een lastig onderwerp. Er is geen algemeen tekort aan grondstoffen en wellicht ook niet in de toekomst, maar aan bepaalde grondstoffen gaan wel (aanzienlijke) tekorten ontstaan. Nuance blijft geboden. 2. De meeste bedrijven lijken nog niets te merken van het probleem, ze zijn zich er in elk geval niet actief bewust van de lange termijn consequenties. En ja, prijsschommelingen zijn vervelend en schadelijk, maar de achterliggende problemen worden niet doorgrond. 3. Wat veel bedrijven zich niet realiseren is dat de grondstoffenprijzen (voor sommige grondstoffen) structureel omhoog gaan, waardoor de kans bestaat dat Nederland zich voor bepaalde industrieën, die elders wel goedkoop aan hun materialen kunnen komen, uit de markt prijst. 4. Voor wie gelooft in een Nederlandse economie waarin de maakindustrie een significante rol speelt, is er dus wel degelijk iets aan de hand: de grondstoffen worden schaarser en Nederland betreedt de race om grondstoffen met te beperkte middelen (het uitgangspunt dat de markt het ‘op termijn’ wel oplost, maar de consequenties voor nu dan?) tegemoet. 5. Markten echter reageren vooral op directe prijsprikkels en die zijn er soms nog nauwelijks of worden verkeerd geïnterpreteerd; naar analogie ‘je lost de files ook niet op als het verkeer volledig vast staat en je bouwt ook geen dijken als het land al een meter onder water staat.’ Het gaat hier om lange termijn visies en om daarbij horende randvoorwaarden voor ondernemerschap. 6. Hierbij spelen branche- en belangenorganisaties en de overheid een belangrijke rol. Zij moeten verder kijken dan het belang van vandaag. Is er morgen ook nog toekomst voor een maakindustrie in Nederland? En wat is daarvoor nodig? Waar ontstaan de tekorten en waar zitten de mogelijkheden om die op te vangen? Betere diplomatie? Alternatieve hulpbronnen? Meer duurzaamheid en sluiten van de kringlopen? 7. De maakindustrie vormt een belangrijke motor voor onze economie en de marktwerking is niet in staat grondstoffenzekerheid te garanderen.

8. Is Nederland niet te braaf met zijn pleidooi voor het beter functioneren van internationale markten? Realisme speelt hier: ‘grondstofnationalisme’ zien we overal in de wereld opkomen. De SWOT voor de deelnemers toonden de volgende inzichten:

Daarbij is onderkent dat we naar een andere economie moeten:

Figuur 1 Transitie naar Circulaire Economie, bron: Dutch Research Institute for Transitions DRIFT.

Transition towards a Circular Economy

Gaining Speed and Critical Mass is Essential

Time

Cir

cu

larit

y

Daarbij is behoefte aan Ondersteunende regelgeving

Waarbij het duidelijk is dat er verantwoordelijkheden liggen op verschillende niveaus en bij alle partijen, zowel bedrijven, nationale overheden en internationale organisaties als kennisinstituten:

The Circular Economy will need

Regulatory Support to gain speed

• 10% Biofuels

• Source Separation

Waste Framework Directive• Recycling • Landfilling • Emission Control

• 20% Renewable Energy Target• R1 Status for Energy-from-Waste

• Landfill Directive

Climate & Energy Package• 20% CO2 Reduction• 20% Renewable Energy• Energy Efficiency• ETS

• Sustainable Procurement• Energy Efficiency

Waste Framework Directive

• Recycling

• End-of-Waste

• Energy Efficiency • ETS• REACH• Producer Responsibility• Eco-design & Eco-Labelling

REGIE/GEOPOLITIEKE DIMENSIE/URGENTIE

Circular Economy

Sustainable City

Resource Efficiency

Knowledge Institutes

Mining Initiatives

Data/Intelligence

Shift in Taxation to Resources and Consumption

Trade agreements

Global Carbon Price

Company City/Region Country EU World

Urg

en

cy/

mil

esto

nes

WIE NEEMT DE REGIE EN WANNEER?

UITDAGING LIGT OP MEERDERE BORDEN

Resource Efficiency

Transparantie

Valuechain approach

De SWOT geeft daartoe alle aanleiding en er is geen sprake meer van dat de signalen onduidelijk zijn:

Conclusies die aan de situatie van het vraagstuk kunnen worden verbonden:

1. Nederland is goed gepositioneerd voor succesvolle inzet op een circulaire economie. Onze economie en cultuur heeft aantal goede voorwaardelijke eigenschappen:

– Polderen, eerste keteninitiatieven, …grondstofrotondes..; – Duurzame bedrijven als rolmodellen en wegbereiders; – Hoge dichtheid aan relevante kennisinstituten; – Food & Agro / Chemie / “biobased economy” / logistiek / recycling / … zijn daarbij

sterke sectoren. 2. Zorg wel voor de juiste ‘sense of urgency’ en ontwikkel lange termijnvisie op het dossier

gekoppeld aan de vraag waar Nederland op lange termijn haar geld mee wil verdienen. De huidige plannen voor 2014 zijn te weinig concreet.

3. Er is kennis nodig ten behoeve van risicomanagement en het creëren van kansen – Versterk uw ketenkennis en die van uw (handels)partners! Maak een routekaart voor

transities. 4. Bereiken van kritische massa vraagt om visie en actie van de overheid

– Stimuleer bedrijven als katalysator van verandering; – Versterk ketensturing, niet alleen end-of-pipe, via co-creatie, kennisdeling,

multidisciplinaire aanpak; – Financiering van goede ideeën helpt stappen maken; – Vraagt om support en regie op meerdere niveaus

• Regio • Landelijke overheid EZ/I&M/BuZa • EU • Wereld

– Rol van de consument zal groter worden in de Circulaire Economie, gebruik die kracht.

SAMENVATTENDE SWOT

Sterkte

• Randvoorwaarden NL voor CE

• Netwerk

• Kennis(overdracht)

• Agro-Food / Chemie / … / …

Zwakte

• Onvolledig beeld risico’s

• Ontbreken lange termijnstrategie

• Geen ‘awareness’

• Energie/grondstof intensiviteit vsafhankelijkheid

Kansen

• Bio (based) Economy

• Resource Efficiency

• Circulaire Economie

• Co-creatie en ketenbenadering

• Helpdesk grondstoffen’

• Internationale samenwerking

• Duurzaamheidsagenda (Energieakkoord, klimaatproblematiek, etc.)

Bedreigingen

• Prijs / volatiliteit

• Business as usual

• Geen regie

• Geen focus

• Wetgevingsbelemmeringen

13-12-13 Grondstoffen 2014: Voorzieningszekerheid voor de Nederlandse economie