(Samengestelde)Peilgestuurde drainage in NL

Jan van Bakel Peilgestuurde drainage in NL12-04-23 1

Inhoud• Inleiding • Samengesteld of niet?• Vormen van peilsturing• Waarom hernieuwde belangstelling?• Ervaringen uit het verleden• Proeflocaties en enige resultaten• Praktijkobjecten• Conclusies• 2 Stellingen

12-04-23 2Peilgestuurde drainage in NL

Inleiding• Peilgestuurde drainage een hype? Is er sprake van

revitalisering?• Is niets nieuws, of toch wel?• Waarom deze hernieuwde belangstelling?• Heeft iedereen er wel hetzelfde beeld bij?• Samengesteld, of niet?• Drains ook gebruiken voor infiltratie?• Spannen we het paard niet achter de wagen?

Kortom: een heleboel vragen.

12-04-23 3Peilgestuurde drainage in NL

Samengesteld of niet?

• In hydrologische zin niet zo van belang

• In technische zin wel:– aanlegkosten– problemen met uitmondingen in sloot– doorspuiten

• Hogere peilen: aanpassing drainafstand

12-04-23 Peilgestuurde drainage in NL 4

0,90 m

Conventioneel gedraineerd

1,00 m1,10 m

0,60 - 0,90 cmPeilgestuurd

uitgangssituatie

Ongedraineerd

grondwaterstand

drains

grondwaterstand

Conventionele drainage, samengesteld gemaakt

Samengestelde, peilgestuurde drainage

1,00 m

1,00 m

1,00 m

0,60 m

verzameldrain

0,60 m

drains

Principetekeningen samengestelde, peilgestuurde drainage

grondwaterstand

verzameldrain

1,00 m

Peilgestuurd, zonder en met wateraanvoer

• Vast peil

• Zomer- en winterpeil – alleen in de zomer onder water– zomer en winter onder water

• Grondwaterstandsgestuurd

• Nog slimmere sturing (….)

12-04-23 Peilgestuurde drainage in NL 7

Buisdrainage onder water: “Ervaringen uit het verleden ….”

• Literatuurstudie: Schade aan onderlopende drainage. Stuyt, 1998.– 29 projecten in binnen- en buitenland: 1934-1998– kwaliteit infiltratiewater: nauwelijks problemen– doorlatendheid grond rondom de drain: sterk wisselend beeld. Tijd om te

stabiliseren! Minder risico’s dan algemeen wordt aangenomen– doorspuiten: nodig maar niet als ze niet afvoeren– infiltratie via drains kan hydrologisch zeer succesvol zijn– regionale effecten (kwel, aanvoer) kunnen aanzienlijk zijn

• Conventioneel aangelegde drainage permanent onder water zetten problematisch ivm hydrologische werking, inzakken talud, controle op werking, doorspuiten

Waarom weer in de belangstelling? (1)

• Drains onder water maakt sturing mogelijk, met alle ‘beloftes’ die daar bij horen:– sneller systeem dus hogere ontwateringsbasis en toch lagere GHG (in

vergelijking met conventioneel)– waterconservering ‘op het scherpst van de snede’

– lagere piekafvoeren?– technologie van sturen op afstand binnen handbereik: SBIR-project

Klimaatadaptieve Drainage (KAD)– infiltratie via drains alternatief voor beregening?– infiltratie via drains -> sterke verhoging GLG:

• minder veenafbraak• bufferzones rond verdroogde natuur

9

Waarom weer in de belangstelling? (2)

• Last but not least: belasting oppervlaktewater met nutriënten– lagere GHG: reductie P-uitspoeling

– lagere GHG: minder afspoeling

– hogere GHG: minder veenafbraak

– hogere GLG: reductie N-uitspoeling

Belangrijk is waar jepeilgestuurde drainage mee vergelijkt:– conventioneel gedraineerd

– ongedraineerd

12-04-23 Peilgestuurde drainage in NL 10

Belangstelling getriggerd door resultaten modelonderzoekingen

• Mijn promotie-onderzoek (1986)

• Waterconservering 2e Generatie (DNS)

11

Modelonderzoek nav fact finding missie Peel en Maasvallei (Alterra-rapport 1647)

Zonder wateraanvoer Met wateraanvoer

12-04-23 12

Onderzoekslocaties in NL• Ospel (onder Groote Peel): waterkwaliteit; verdiept aangeleggen zinvol?• Rusthoeve (Zeeland): idem voor kleigrond• Zegveld: reduceren afbraak veen• West-Brabant: (diverse locaties, stikstof)• (Hupsel)• Vermeer: infiltratie vanuit Wilhelminakanaal• 3 locaties voor KAD, i.s.n.• ……

12-04-23 Peilgestuurde drainage in NL 13

Resultaten Zegveld (waterkwantiteit)

12-04-23 Peilgestuurde drainage in NL 14

Effect bij constant peil

12-04-23 Peilgestuurde drainage in NL 15

• Dynamisch peilbeheer ligt voor de hand: experiment loopt.

Ospel, layout

12-04-23 Peilgestuurde drainage in NL 16

Resultaten Ospel (waterkwaliteit)

Zeer

voorlopige

resultaten

Dus geen

conclusies

te trekken

12-04-23 Peilgestuurde drainage in NL 17

Praktijkobjecten (samengestelde), peilgestuurde drainage

• Van Apeldoorn (Egmond): geestgrond, samengesteld, met infiltratie, al decennia in gebruik, voorziening voor doorspuiten

• Lauwersmeer: militair oefenterrein• Philipsen (infiltratie in bufferzone Mariapeel)• Enquête onder 30 agrariërs in Limburg, Noord-Brabant en

Zeeland– “laaiend enthousiast”

• Bij ws Peel en Maasvallei SPD verplicht gesteld, met geringere drooglegging dan conventioneel (……)

12-04-23 Peilgestuurde drainage in NL 18

Conclusies en aanbeveling• Conclusies:

– in het verleden veel ervaring met peilgestuurde drainage, maar kennis is slecht ontsloten (?)

– peilgestuurde drainage is terecht weer in de belangstelling, want nieuwe mogelijkheden

– deze mogelijkheden zijn vooral gebaseerd op modelonderzoekingen en beschouwingen

– eerste resultaten van veldonderzoek: moeizaam (m.u.v. Zegveld)

• Aanbeveling: – maken kaart van geschiktheid voor peilgestuurde drainage, incl.

regionale effecten

19

Stellingen

• Stelling 1: Peilgestuurde drainage is meer dan het onder water zetten van conventioneel aangelegde drainage

• Stelling 2: Zonder slimme sturing is de waterconserverende werking van peilgestuurde drainage beperkt (en in de praktijk niet aantoonbaar)

12-04-23 Peilgestuurde drainage in NL 20