maandorgaan van ''BIOLOGIA MARITIMA"

Nederlandse Vereniging van Zee-aquariumliefhebbers .

TIJ3SCHRIFT VOOR P ZEEBIOLOGIE Jaargang no. 17, ATovember 136'7 REDACTIE: H.A.v,Vlimmeren

Ridd-er van Doorne Balistraat 96 DEh HAAG

Telefoon: 63.97.21/ 38.60.17

Contributie BM, incl. abon. op DE ROB f 1 S, -- (GirQ nr. 27.83.96 t.n.v. Penningmeester Biologia Ivlari-tima te Amsterdam)

Taste Medewerkers: - i'am. Hozee eil Fam.v.d.Let .ZIJ DIT ?JUMPER o.a.

Tan de Voorzitter 153 \

PHYSIOLOGY OP ECHINODEFQU4TA Redacteur Richard ̂ A . ~ooloÖtian

19 x 26 cm, 822 pag., vele afb. 360,'-- sh. Iiiterscience h;Lblishers (~ohn Wiley & Sons) London

w

Wie nu letterlijk alles over de stekelhuidigen wil weten kan voor ongeveer f 180,-- dit meesterlijke boek kopen. Het boek is geschreven door 31 wetenschapsmensen en werd geschreven naar aanleiding van een Zoölogisch congres dat in 1963 werd gehouden. Door deze gezamenlijke inspanning is sen boekwerk ont- staan waarin werkelijk alles Is te vinden betreffende de stekelhuidigen. Er wordt zeer diep ingegaan op d~ ecologische aspecten van de diverse stekelhaidigen, We vinden verder in het boek nog een tabel welke voor de aquariwnhouder va.n belmg kan zijn. Hierin wordt arn nel ijk van een zeer groot aantal zeesterren vermeld welke reactie zij bij andere dieren opwekken als ze daarmede in contact komen, Bier vinden we o.m. dat de kokkel (Cardiwn echinatum) cp hevige manier zijn voet gaat bewegen en dat de fuik- loren (Nassarius reticulata) bijna het zand uitspring; ! Tie van ons heeft dat ooit in zijn aquqriwn gezien? Zeer interessant zijn natuurlijk de gegevens over de lichtgevoeligheid, een onderwerp waar al veel over ge- schreven is, en waarover ook hier weer nieuwe gegevem bekend worden gemaakt. Scmige onderwerpen liggen wel wat zwaar, maar over het alg-emeen is dit boek, afgezien van de prijs, voor ietereen aan te bevelen. Vl.

TH3 BIOLOGY OP POPULATIS Robert H. MacArthur & Joseph H. Conell 16 x 24 cm, 200 pag. 45/-- sh. John Wiley & Sons Ltd. London 1966

D i t boek maakt d e e l u i t van een s e r i e waarin ook nog z i j n verschenen: The Biology of Ce l l s en The Biology of Organisms. Het derde dee l da t w i j h i e r t e r bespreking hebben i s a l s l a a t s t e uitgekomen, De s c h r i j v e r s geven e e r s t een opsomming van de problemen d i e z ich voordoen b i j de s tud ie van de gehele bevolking van een planten of diezensoort . Vervolgens b e s c h r i j f t men patronen van bevolkingen zoals d i e z i ch i n he t ver leden en thans voordoen op verschi l lende p laa tsen i n de wereld. Hie rb i j wordt vee l aandacht besteed aan de wissel- werking welke z i ch h i e r b i j s t e e d s voordoet. De evolu t ie en de daarmede g e l i j k e t r e d houdende n a t u u r l i j k e s e l e c t i e en aanpassing k r i jgen d e vo l l e aandacht. Tenslot te gee f t men nog r i c h t l i j n e n voor een aan ta l f r a a i e laboratorium experimenten. D i t boek z a l voor i ede re ge in teresseerde l e z e r zeer leerzaam en z e l f s fascinerend b l i j k e n t e z i jn . .

V l .

DE 'Ct'ERELD ONDZR ZEE Bernard V i l l a r e t

21 x 29 cm., 127 pag., 80 k l . f o t o ' s , , Ui tgever i j A r t is , Brussel , 1963

De p la ten voor d i t album worden gespaard bij de Cote d f o r chocolade en ook he t album is zo ongeveer a ls w i j nog wel kennen van d e bekende Verkade albums. .Het verhaal i s , wat aan de populpuire (zoete) kant, -de f o t o ' s vergoeden echter v e e l , Het nederlands i s naar mijn smaak wat t e Belgisch, doch h e t boek is voor de belgische l e z e r s bestemd das dat is n i e t bezwaarli jk. Toch is he t verhaal p l e z i e r i g om t e lezen en a l moet* U d.e kleurenplaten z e l f inplakken, ze z i j n h e t waard, Ja cmer da$ we e r n i e t i n geslaagd z i j n d i e p laa t j e s i n voldoende hoeneelheid "c kopen om de.Kor mee t e i l l u s t r e r e n . RVD

zou voeren om a l l e d e t a i l s van hun i j v s r e n voor E,X, i n t e gaan. Het moge dan wat simpel l i j k e n , doch h e t is hartgrondig .welgemeend, a l s i k h i e r voor he t forum van onze leden s c h r i j f :

mevrouw van Vlimner en Compaan . Hoog Houpt

hee l h a r t e l i j k dank voor d e wijze waarop je jz beste krachten en je t i j d hebt gegeven voor BIOLOGIA MAKITIMA.

De nieuwe bestuursleden Ates en Hut jens v r i cmlc l i jk welkom i n o n s bestuur en h e e l h a r t e l i j k dank voor j v bereidheid om t i j d en energie beschikbaar t e s t e l l c n .

Aan de leden w i l i k nit2t onthcuden, d a t onze nieuwe s s e r c t a r i s een kleinzoon i s 66n van de opr ichters van de vereniging, naiaclijk w i j l a d e heer Athos. S lechts enkele i n g m i j d z n wister, dat d ~ z c mam ccn schuilnaam was en dat Athos o f f i c i i t c l dt naam Atcs droeg,

Nederland importeerde i n 1965 een t o t a a l van 23 t o n s ï e r v i s met e e n . t o t a l e waarde van f 1,425.000. Grootste l eve ranc ie r s (gemeten naar de waarde) waren Oostduitsland (f 21 9.000.--) Malaysia (f21 5.000,--) B r i t s Guyana ( f 21 1 .000,--) Thailand ( f 184.000.--1 en Hongkong ( f 143.000,--)

' E r w r d ech te r i n he t ze l fde j a a r voor een b i j n a even groot bedrag uitgevoerd n. l . 5.000 kg met een waarde van f 1 .32S .000, --. Ongetwi j f a ld z a l een groot gedeel te h i w v a n i n Nederland z i j n gekweekt, De g roo t s t e a f - nemers waren Westduit sland , Engeland en Zweden. .

v1 154

L ' A Q U A R I U M D E R H O D O S

Op weg naar I s r a e l hadden we h e t geluk om i n de gele- gerheid t e z i j n een dagje t e ve rb l i jven op h e t Griekse eiland h o d o s i n h e t z i ch t van de Turkse kus t . Het v e r b l i f op d i t ongeloof l i jk mooie en charmante eiland w a s een van de hoogtepunten van onze vacant ie . Rhodos mag zich verheugen i n een p a r a d i j s e l i j k klimaat De h e l e dag s c h i j n t de zoo, e r i s gedurende de zomer- maanden een n a t i g windje da t voor de nodige v e r f r i s s i n g zorg draagt . Overal rond he t e i land i s h e t water van de Middellandse Zee kr&sta,lhelder e9 van behaagel i jke temperatuur. Hoewel he t leven onder de oppervakte i n h e t o o s t e l i j k gedeelte van de Middellandse Zee minder r i j k i s dan bijvoorbeeld bij de Costa Brava, i s he t h i e r toch zeker de moeite waard om eens onder water te gaan k i jken , Vooral omdat we h i e r verscheidene v9rssoorten kunnen vinden d i e v i a het Suezkanaal vanui t de Rode Zee h i e r - heen zijn gemigreerd. Mede omdat het i n verband met h e t t o e r i s t i s c h bezoek f inancieel aan t rekke l i jk was hee f t men v lak b i j de hoofdplaats Rhodos een aquarium opgericht d a t w i j i n de herfst van 1966 bezochten en waar we met zeer gemengde gevoelens een paar uur hebben rondgelopen. De d i r e c t e u r van h e t " I n s t i t u t Hydrobiabgique" D r . Marios Ioannou ontving ons hoogstpersoonl i jk en h e e f t ons op de voor de Grieken zo typ i sch gemoedelijke en g a s t v r i j e manier rondgeleid. Wat voor ons e i g e n l i j k nog h e t meest i n t e r e s s a n t was ; was he t gedeel te d a t n i e t voor h e t publiek bestemd is . In een wanordelijke maar a l le rcharmants te chaos konden we naar h a r t e l u s t snuffe len i n f r a a i e en soms zeer oude boeken, Er waren g ro te hoeveelheden geprepareerd

materiaal. Het publieke aquarium zelf was gedeeltel i jk een tegen- val ler . I n ieder geval wat de inhoud van de bakken betref t .

HET AQUARIUM VAN RHODOS ' 8

Maar la ten we beginnen b i j het gebouw ze l f , want dat is. een juweel. Het is een modern gebouw, f r a a i gedecorberd met af- bbe-eldingen van zeedieren. In het gebouw zelf bevinden zich de kantoren, bibliotheek e.d., t e rwi j l het aquariumgedeelte vooral i n verband met de warmte geheel ondergronds i s gebouwd. Nadat men zin 1 0 Drachmen ( ca. f 1 ,20) t oegangsgeld - heeft betaaxd, daal t men een trap. af naar een aonker spelonk waar-men werkelijk magnefieke decoraties heeft aangebracht. Een spec ia l i t e i t van Rhodos i s mozaik werk, gemaakt

1 S6

van zwarto en g r i j z e , ro ls tenen d i e op hc;t s t rand worden veizameld. Ovzr h e t gehele e i land z i j n daar bi jzonder f r a a i e voor- bwlden van t e zien. I n de oude ommuurde s t ad van Rtodos zi . jn z e l f s h e l e s t r a t e n op deze wijze gzpli.veid. Ir. h e t aq,qriwn , h ~ e f t men .volgens h t z e l f d e pr inc ipe de v l o e r ve r f raa id met eet-r .kunstzinnige afb.eeldingen vx? a , l l ~ r l e i . . zeedierelz. Ds wanden z i j n op ve lc p laa tsen ve r s i e rd met ingemetselde sc:~zlpen en z e l f s vee-l stukken z a g d ~ t een met Possiezen

e? i n . I n de g r o t t e n bevindí>n z ich 30 q u a r i s . , d i c i n een ge.310-t i211 synteurn wor.r;iufi g*~:i:~c.ulci~.,rd. Hc ::?,;c:l. mep i n vl.;cl b:xkk;rì f r c ~ : n . i v 3 iorcn had z i t t e n w a s d E -t; ov~,l c i n d r u k fi:i. d t n,:. .t ;.? b :j; st . - 7 -2 (1:: sers - te g:!.ns,-ts vii; l he t ons ox,&at i n v z l e bakken :I(:-L wa,-te:r hc t aquarium i.2 ~ t ~ o o r n d s door I waren amget.,st m:!t z l l e r l e i v ieze w i t t e plakken. $ l ~ c i i t s een b:i.:sin zag c r w s t be to r u i t , da t w-.s d i . ? bak mi,i< de zeer g r o t e v i s sen en schi.ldpa.dden. Op-allmd w a s da t i n d.e bi.lrksn n i e t voldoende reken.ing w 3 3 gehouden met de d i ~ r e n d i e e r i n werden 'geboudcn, Zo .zaten de g i r e l l e s en de Pie&erm:rnnen i n bzkken waarin t o t m l geen zand op d e boden lag. Vooral de Pirtemc?nnen voelden z ich i n h e t gubeel n i e t op hun gemak en deden doorl!:)pend ve r twi j f e lde doch gu t tu loee pogiagen om z ich i n t e graven. De r u i t e n van de bakken iia,rsn zowel van binnen a ls van

157

buiten vies en gekrast. Op de onpervlakte van het water dreef vaak allerlei rommel. Een aardig idee was een serie bakken die ven schuin in het plafhnd had aangebracht. Door de hellende ruit kon men de vissen duidelijk observeren. De dieren die in de bakken voorkomen zijn representa - tief voor de wateren rond Rhodod, d.w.z. het traditio- nele Middellandse Zee milieu i- wat kleurige vissen die uit de Rode Zee afkomstig zijn zoals b.v. enkele papagaaivissen. Wij hadden echter verwacht dat dit aquqriwn en het daarbij behorende museum, dat eigendom is van het Ministerie van Industrie en Visserij, met behulp van de dris eigen boten en 16 man personeel wel iets beter aan de bezoeker zou kunnen presenteren. nc di~.cctemr vertelde ons dat voor 1967 wat veranderingen waren gepland en we hopen dus dat we, als we in 1968 daar terug zullen komen rlles wat beter zal zijn dan nu. De mogelijkheden zijn er zeker en het doet wat tra- gisch aanals men in een juweel van een gebouw met fijnzinnige versieringen etn aquarium aantreft dat ver onder de middelmaat is.

8 H.A,v.Vlimmeren - Den Haag.

Alvorens we alweer in het jaar 1968 verzeild raken voel ik mij alt; penningme?ster geroepen, om een drastische ingreep te doen in de grote betalings- achterstand van een zeer groot aantal leden van onze vereniging, waarvoor zeker bij het Bestuur en Redactie e.a. zeer veel moeite en vrije tijd. wordt opgeofferd, Om deze reden verzoek ik U als leden toch wel zéér dringend om aan d e ~ e oproep, en de aan de betreffende leden verzonden rekeningen gehoor te zullen geven opdat wij niet in discrediet zullen gerakm. Zeker zullen deze moeilijkheden nog eens verdubbelen 1 58

wanneer i k i n Januar i 1968 een groot a.intal ledQ- bn een rakening van f 70,- - z a l :noeten voorschotelen, wat U zel: waarschi jn l i jk n i e t op p r i j s z u l t s t e l l e n .

Ik .aesluit mijn dringznd verzoek m& de hoop u i t t e spreken +-at i k deze oproep n i e t v66r 1968 bahoef t b her3a,lm, d i t i n ons a l l e r bclang.

. De Penningmeester - G.Th"íutjens EUImN VOOR KANKERCNDERZOEK

Het anaerikaanse National C::ncer I n s t i t u t e r i c h t op he t ogenblik h s a r onderzoek op de plqnten- cn di(.~renwcrtld om nieuwe bronnen t e vinden vnn anti-k2nkc-r gm.;iko- midd t?len. Mtn hee f t thans contmcten a tgés lo tcn n e t i n s t z n t i z s d i e z ich met duiken bezig houden, om d i c r c n t n p l ~ n t é n voor d i t onderzoek t a verzamelen. Met wetenschappelijke i r s t e l l i n g m z i j n contr3cten afgck:lotcn om ten groot aan ta l wikren t c ond t rzoek~n - op zc t i eve s t o f f c n zoals s te ro idcn , vitamines en a n t i b i o t i c a . Vqn kepaalde wierextractan i s reeds bckmd da t ze dc groei verhinda-en van g i s t , schimmel en bacter ign. Deat ex t rac ten zu l l en ook i n hdt s t u d i ~ p r o j c c t worden opgmomen.

V l .

OBDERWATER CO~JI~VITJNI CAT IE I De iima Y-square Marine Inc. b r m g t sede r t enige t i j d een onderwater t e l e foon i n de handel onder de n a m Yacl Yack. Di@ apparaat s t e l t duikers i n s t a a t om t o t een afs tand van 30, m accoustische verbinding met c lkaa r t e onder- houten. Het apparaat i s geschikt om t~ worden gebruikt t o t een d iep te van 1000 m. D e p r i j s i s $ 137,--

Vl. 159

STPRRf N STRALEN

Hoe de z e e s t e r ee t . Vervolg

S t e l t U z ich eens voor da t u een ingeb l ik te k i p hebt gehaald op de supermart ( r a r e naam, maar z e schrijven he t tegenwoordig zo ) , en da t U nu om d a t b l i k open t e k r i j g e n daaraan w a t rondwriemelt met uw t i e n tenen, daa r een enorme zuigkracht mee .ontwikkelt en zo het dekse l van h e t b l i k openkri j g t , Daarna moet u d i e k i p verorberen, waarbij u u i t e r a a r d n ie t s aan uw tenen hebt . Geen nood, want u doet het anders en e i g e n l i j k hee l handig, want u kokhalst een beet je en s c h u i f t uw maag naar bui ten , lekker om he t kippet je heen en een paar uur l a t e r kunt u voldaan terugzien op een ver rukkel i jke maal t i jd ; uw maag h i j s t u dan weer naar binnen,

l f ~ a l g e l i jke praat ", %ieze bedoeningt1, je hoort h e t zeggen. J a zeker, voor ons wel, w i j behoeven (ge- lukkig) n i e t op d i e manier ons dage l i jkse kos t j e t e verorberen, voor een z e e s t e r is he t ech te r de normale gang van zaken. D i t l age re d i e r i s weliswaar r i j k gezegend met voeten, maar n i e t met handen, de mondopening is i n ve le geval len maar k l e i n , t e k l e i n om een prooi aan &n s tuk door t e l a t e n , dus h e e f t moeder natuur daarvoor een f r a a i e oplossing gevonden. Voor een z e e s t e r aan de maa l t i jd t o e is, moet ze hard werken en he t bekendste voorbeeld is de z e e s t e r d i e graag een mossel of o e s t e r als maagvulling heeft , maar daar n i e t b i j kan komen, omdat de l a a t s t e n h m schalen b i j h e t bespeuren van onraad s t e v i g tegen

aakaar trekken dooi. middel van een s l u i t s p i e r . ze zees te r doet af baar n e x bloedt en s c h u i f t op haa r gemak over de mossel heen ;ot ze zodanig daarop z i t :at ze aan weerwijden eer1 paar armen tegen de schalen aouden kan en h a r mondoyening p rzc ies boven de mossel ,S

E l hech: ze Ce armen dooh middel van de zuigvoet jes s t&ig aen da mvsselscha~en vas t en ze begint kalm maar ze&? vastkou2end t e trekken. D a t zou de mossel koud kumen laTez, want zo leng ze haar schalen op e lkaar kan noutsn :s e r geen r~ilt je aan de luch t en staat de zees;er aaciteloos. De cngelukkige mossel v o e l t z ich echter a 3 Lrmznd d i e een wasknijper op z i j n neus en een s t u k h e c h i ~ l e i s ~ e r over z i j n l ippen h e e f t en d ient enge- volge adem26 k r i j g t . Dat i s i e t s da t geen mens lang volhoudt e' ten mossel ook n i e t . Daarom l a a t ze de s l u i t - s p i e r vers??pen en gain de schalen i e t s van e lkaar opdat wate r.aar de kieuwholte kan stromen om zo de benodigde .;*.rstof aan t e voeren. Op da t moment i s de mossel v e r e e n en hee f t de zees te r n i e t v e e l moeite meer om de scha.fr. verder van e lkaar t e trekken, zodat ze b i j h e t weke m:c~lvlees kan komen. Probleem g & ?s daarmede cpgelos t , h e t b l i k j e i s open! Het tweede ~j:2t z ich nu d i r e c t aan, want de mossel i s t e groot -:w de mondopening van de z e e s t e r . Deze s t u l p t 2rom de maag naar bui ten en s c h u i f t hem over de ;2oi heen. T e g e l i j k e r t i j d komen e r ver- teringssa-ppermi j , d i e de b u i t doden en oplossen, zodat de z e e s t e r de; oplossing naar binnen kan zuigen. De v e r t e r i n g s s a g 3 worden gevormd i n de u i t s tulpingen van de maag, :e i n de armen l iggen. Overigens hee f t een zees te r 32 reeds genoeg aan een smalle opening om e r de maa oor naar binnen t e kunnen schuiven. N a he t verte:?, van de prooi hangt de maag a l s een slappe zak bu i t en b- .Lchaam en kunnen we p rach t ig de s t r u c t u u r van de h~idak:~z:'g,aandoende wand zien. E r z i j n zee- s t e r r e n d i e ; e mag n i e t u i t s t u l p e n omdat ze een grot e

mond hebben; da t i s onder andere hz t geval met de kamzeester Astropecten aurant iacus.

I n het bcgin v m het e e r s t e d e e l van d i t a r t i k z l hebt U kunnsn lezen da t ,r zees te r ren z i j n v x t anderhalve cm., maar ook van mevr dan 90 cm doorsnede. D-arb i j k e n n ~ n we soor ten , d i c zeer d ik z i j n maare ook wafeldunne. De groot te ,sr i h e t u i t e r l i j k hebben vsak n i e t s met hun e e t l u s t t~ maken; zo bes taa t e r een vijfhoekig6 zees te r ( ~ n s c r o ~ o d a placenta) d i e o.a. i n de Middellandse Z,e voorkomt dn inderdqad wafeldun is . Niettemin i s he t e m vraa tzuch t ig nonst e r , wsnt t o t haar menu kunncn andere s tek?lhuldigen, slakkan, kleine mossels, k l s i n L kreGftacht ig , ,n , j a , z ~ ? l f s heremietkreeften g.>r,3kxd worden !

Hoe een z e e s t e r z ich omdr.~i.ait D e normale stand van een ztiest;er. i s - zoals - b i j i ede r levend wezen - met d e vocten nnnr beneden. Voeten d i e h e t licha

r . Deze f o t o toont de tltulpmethodew, d ie een zeester ge- bruiken kan om weer i n een nopnals stand t e komen, Twee armen z i j n reeds opgericht.

Foto 10. In vele gevallen gaat het echter. en- voudiger en krui-t de zeester onder zichzelf door Ze zoekt met een paar armen houvart waarvan deze fo t ( het begin toont,

kalkplaat j e s daar t egen e lkaar a a n s l u i t en. Zo worden Be andere v o e t j e s beschermd. Heeft de s t e r houvast gevonden, dan komen e r s t e e d s meer voe t j e s i n a c t i e t e r w i j l de arm(en) verder naar de ondergrond toege- keerd raken; zo komt ze t e n s l o t t e i n haar normale p o s i t i e t e r e c h t . Het tegenovergest e lde kan ook ge- beuren. I n p l a a t s van de vorm van een bloem t e i m i - t e r e n door de armen naar boven t e buigen, buigt ze deze nu j u i s t naar beneden en t i l t ze z ichzel f als he t ware op t o t ze wederom naar één kant overstag gaat . D a r h i j kan h e t d i e r op een gegeven ogenblik a l s h e t ware rechtop s t aan , steunend op twee armen. Een derde methode i s , d a t ze met de u i t e inden van twee armen houvsst zoekt en dan, als ze d i t houvast ge- vonden h e e f t , langzaam 'onder z i c h z e l f f wegkruipt om zo weer i n de gewone p o s i t i e t e bel3;iden. Deze manier van omdmaien is n i e t zo spectacu1ai.r om t e zien als de iindere twee, want voora l bij gro te re zees ter ren met f r a a i e kleuren en een t o t a a l ve r sch i l - lende onder- en bovenzijde, i s he t oindrr+aien van he t lichaam een machxig nooi gez icht . &a r hoi: de z e e s t e r zich ook omdracnit, 66n ding v a l t bijzonder op, da t i s d e g ro te beweegl i j l ih~id van de armen van zo '2 à i e r , d a t i.n de hand gehouden j u i s t zo s t a r en hard aandoet. Deze s o ~ p e l h e i d van de armen hangt n a t u u r l i j k t e n nauwste samen met de verdere bouw van he t lichaam.

Hoe een z e e s t e r verder i n e lkaar z i t . -- *.- --..-m- -.w-..-.m-- I n f e i t e is-dd z e e s t e r een d i e r d a t opgesloten z i t i n een h u i s , i n de vorm van een s k e l e t . D i t s k e l e t bevindt z ich tussen de opperhuid en de onderhuid. De opperhuid i s voorzien van k l i e r - en z in tu igce l l en de onderhuid i s doorspekt met bindweefselvezels. In de onderhuid vormt zich een s k e l e t , d a t bes taa t u i t ve le regelmatig geordende ka lkp laa t j e s . I n f e i t e is he t een inwendig s k e l e t , mam omdat h e t zo d i c h t onder de opperhuid i s gelegen, spreken we van een huicl- s k e l e t . De g r o t e buigzaamheid van de armen nu hee f t

de z e e s t e r t e danken aan de manier, waarop k a l k p l a a t j e s geordend z i j n ; ze z i j n namel i jk t e n opz ich te van e l k a a r verschui fbaar . Aan de bovenzijde van de z e e s t e r vinden we op h e t huid- s k e l e t een g r o t e v a r i a t i e i n verdere bepantse r ing , zonder velke de z e e s t e r weerloos zou z i j n . Deze bep:ntser ing kan bes taan u i t k o r r e l i g e kalkl ichaampjes , maar ook uit k2lkschubbcn of kalkdoorns, d i e naa r b u i t en u i t s t e k e n . 7 ,r- antiere geva l l en z i j n h e t b u l t e n of bundels van f i j n e 6oorn t j e s , d i e op k o r t e s t e e l t j e s r u s t e n of z e l f s naalden

d i e beweegli jk z i j n omdat ze op een ' s c h a r n i e r ' s t a a n , ie;s wat we v e ~ d e r 2 l l e e n b i j zeeëgels a a n t r e f f e n . B i ; h e t b e k i j k m van d e f o t o ' s kunt u v e r s c h i l l e n d e vormen van bepantse r ing d u i d e l i j k z i e n . B i j de kamzeester- r en lop tn b i jvgorbeéld r i j en kalkp12ten l angs d e randen v2r1 ae armen, waaioy. wecr scherpe s t e k e l s s t a s n , d i e door hun ~ ~ g e l r n a t i g c p l a a t s i n 2 aan e m kam her inneren . 7 Aen z 7 e s t t r d i e s t i l 03 de bod~m l i g t , cf z i c h daar w o - r t b ~ w e e g t , ~ o u spoedig door v u i l bedekt worden a l s caar n i c t s t e q c n gedaan werd. Het d i e r moet z i c h z e l f z ch oorihoudcn ! n .

5l;j deze schoonhoudc.rij s p ~ l m i n de e e r s t e p l a a t s de - é d i c e l l a r i ë n (;(>n r o l . D i t z i j n k l e l n e s t e k e l s , c i e omgevorm3 z i j n t o t tangacht pe g r i j p o r g a a n t j e s en d i e \-aak p a s r s g w ~ i jze of :JOI~S met enkele g c l i j k op een s t e e l - ; j e s t aan . Dat h e t inacrdaad t a n g e t j e s z i j n , bewi j s t h e t experiment m ~ t eer: z ? e s t e r , d i e u enkcle seconden i n LW handpalm l c ; . t , met de mondopening naa r boven gekeerd. ; r a a i t u nu UW hand om dan z u l t u t o t uw verbaz ing merken d a t de e e c s t e r aan haa r ' ha ren1 aan uw hand b l i j f t flanben, aangenomen n l thans d a t h e t een s o o r t i s d i e inder - kaad p e d i c e l l a r i e n b e z i t , w a t n i c t a l t i j d h e t geval behoeft '"; z i j n . Verder i s d e opperhuid behaard. Deze h a ? r t j e s bewegen een, door k l i e r t j e s -die i n de opperhlnid l iggen- gepro- cuceerde dunne s l i j m l a a g , waardoor a l h e t op deze l a a g neers laande f i j n s t o f v u i l automat isch wordt afgevoerd en n i e t op de s t e r kan b l i j v e n l iggen . Rest mij nog t e v e r t e l l e n d a t aan de bovenzi jde van de

z e e s t e r nog de reeds genoemde madroporenplaat t e vinden i s en d a t de anaalopening ( zo deze aanwesig is) i n he t midden l i g t .

De voortplant ing. Daar we h i e r t e maken hebben met een diergroep d i e ongeveer 2000 s o o r t e n ' t e l t , i s h e t d u i d e l i j k da t e r ook ve le v e r s c h i l l e n z i j n op he t gebied van de voort- p lant ing. . B i j v e l e s tekelhuidigen i s de voor tp lant ing een zeer eenvoudige zaak, want i n de p a r i n g s t i j d verzamelen ze z ich i n gro t a a n t a l l e n i n ondieo water en lozen daar hun e i - en zaadcel len, d i e e lkaar dan wel vinden. Soms z i j n da t zulke enorme a a n t a l l e n da t h e t water t r o e b e l wordt a l een dun soepje. Ook b i j de zees ter ren geschiedt de bevruchting van de e i e r e n v e e l a l op deze wijze. De e i - en zaadcellen worden geproduceerd door kiemklieren, d i e gelegen z i j n i n e lke licliaamshoek tudsen twee armen, U i t de bevruchte e i e ren kan z ich de zogenaamde Bipinnar ia larve ontwikkelen: Deze la rven z i j n behaard en he t wonderlijke i s , d a t ze tweezi jd ig symmotr&h z i j n en daardoor de wetmschap voor een moei l i jk probleem plaa tsen wat b e t r e f t de p l a a t s en ontwikke- l i n g van de zees ter i n h e t evolut ieproces. Er komen echter ook andere manieren van voortplant ing voor; men kent b i j zees te r ren bijvoorbeeld ook' bepaalde vormen van broedzorg, w a t o.a. aamen hangt met h e t biotoop waarin ze leven. De rode b loeds ter (Henricia sanguinolent) d i e ca. 8 cm i n doorsnede is en langs de At lant i sche kusten voorkomt van de Arct i - sche gebieden t o t aan de Azoren i n h e t Oosten ea kaap Hattaras i n he t Westen, l e e f t i n de winter i n donkere holen, waar ze haar naar verhouding g r o t e e ieren ' en jongen bewaakt. B i j deze z e e s t e r ontbreekt h e t stadium van de Bipinnaria- larve, d i e overigens e e r s t geruime tlEjd tussen h e t plankton i n de bovenste waterlagen l e e f t voor ze naar de bodem a f d a a l t . Het Bipinnaria stadium komt ook n i e t voor b i j zees ter ren d i e een broedbuidel

hcbben, welke b u i d e l soms door een s o o r t ' t m t d a k ' i n de vorm van cen m e m k a n a c h t i g ~ hu id , gcdragen door bundels van s l anke s t e k e l s , becchmmd i s . Zeer bekend is h e t regeneratievermogen van de z e ~ s t e r r e n . Niet cdleen g r o e i t een afpcbroken a r m wecr aan, maar u i t de vdr loren arm ontwikkel t z i c h eveneens een nituwe z e e s t e r !

Slangs t e r r en . F

D e gedachte d a t deze d i e r e n ook t o t de z e e s t r r c n be- noren i s s t e r k v

Aluf Yohai Bin-Nun d e 42 j s r i g e l e i d e r van de Oceano- graphic and Limnology adminis t ra t ion heef t aangekondigd da t I s r a e l binnen a iz ienbare t i j d een oceanografisch i n s t i t u u t z a l openen i n Tel Sliikmona, aan de Middel- lsndse Zee i n de buurt van Haifa.

CHINA Communistisch China hee f t begin 19G6 haar e e r s t e research schip i n d i e n s t ges te ld . D6 2.500 tonner gcnzarnd Tune Fang Hu2g ( ~ e t Oosten i s ~ o o d ) is ui5geruat met een instrumentarium voor biologisch, chzaisch , g ~ ~ o l o ~ y i s c h , m e t e o r o l ~ g i s c h en hydrographisch cd i i r zoek . ,

& t F i she r i e s Lzboratory i n Lowestoft msrkte i n 1962 by Ca-pe Wrs,i;in ( l e r l a m l ) eeïl r iuai m~.t een l t i ~ g t e van ;'3 inch, E e t beest $;erd ir, 1966 aan di! rznClc~.e z i j d e van d e A . t l ~ n t i s c h e O..cva.ar, i.n de bv-u.rt van Eermikage Bay (Ke-i.if mndl :z t~ i i ) t eruggevangex . In di:? A- jaar wss d e haai van 31 inch t o t 42 inch gegroeid.

ZIJ T 9 A X ~ l X A b.- -a".- - I n d 2 lmztwateren b i j Dixrban werd d a o r D r .Arthur Wright cen zeldzame diepzccvis ge-mngen. D e v i s genaamd Nonocc~trus japonlcus ie ca. 5 cm lang en hce f t onder de kaak twev d?nideli,ik zichtbare gx.oc-ne l i c h t j e s . Vcrrnoedeli jk i s door cyclonen welke i n de buurt hebben gewoed h e t zeewater zocisnig i n beweging geweest da t , deze diepzeevis i n h e t kustwater t e r e c h t i s gekomen, D e v i s i.s op h e t ogenblik t e z i en i n he t aquarium van Durban.

ONDERWATERSPORT BOEICEN

De Kosmos Ui tgever i j (o.a. u i tgever van he t f r a a i e blad Neptun, da t he laas d i t j aa r voor het l a a t s t uitkomt) h e e f t i n de s e r i e Neptun-bucherei weer d r i e boekjes l a t e n verschi jnen. E ~ e n a l s da t b i j reeds eerder besproken d e e l t j e s u i t deze s e r i e h e t geval was geven deze boekjes compacte, doch vaak wel wat t e compacte infoymatie. TAU~HSPORTLER - RICHTIG AUSGERUSTET Wolfgang Freiken DM 6,80- Het voorbehoud van t e compact g s a t b i j d i t boekje nu eens n i e t op. Het geef t een u i tgebre ide beschr i jv ing van l e t t e r l i j k a l l e a t t r i b u t e n d i e de sportduiker ge- b r u i k t . Duidel i jk worden voor- en nadelen ui teengezet en he t gebruik van e lk s tuk u i t r u s t i n g wordt beschrmen. JAGEN UNTER WASSXR Fredy Knorr DM 6,80 De téchniek, t p k t i c k en d 5 t c ~ gebruiken u i t r u s t i n g voor dv OW jacht wordel, op dd ide l i jke wijze beschreven. Ongeveer de h e l f t vzn hct b o ~ k bcs taa t u i t een beschr i j - ving van de prooid i t ren waarbij v o o r t r e f f e l i j k e teke- ningen z i j n g e p l a a t s t . Ten s l o t t e en d a t vinden we zeer b e l m g r i j k i n een derge- l i j k boek gee f t da s c h r i j v e r informakie hoe men de vangst moet bereiden. De vermelding dat men i n Nederland voor he t OW jagen b i j de a u t o r i t e i t e n vergunning moet vragen i s per t inent o n j u i s t . OW jagen i s i n Nederland verbnden. MIT DER KAWERA XUF UNTER :ASSER-JAGD Ludwig S i i l n e r DM 14,80 Een hee l ander soor t OW jacht , en ons v e e l sympathizker is de jacht niet de camera, waarover d i t boekje gaat . Het onderwerp wordt keurig behandeld doch v e e l nieuws v e r t e l t he t boekje ons n i e t , e r z i j n over d i t onder- werp a l zoveel boeken geschreven d%t h e t moei l i jk wordt om nog i e t s hieuws t e brengen. Het fo tomater iaa l is u i t s tekend.

LOBSTERS, CRABS AND CRAWFISH R.C. O lFar re l l

142 x 22 cm, 120 pag., 13 t e k , , 22 f o t o ' s £ 1.7.6 Fishing News ( ~ o o k s ) Ltd. London 1966

Het Engelse blad Fishing News gee f t regelmatig boeken u i t welke betrekking hebb n op de beroeps- v i s s e r i j . Het voorliggende boek i s e r een u i t d i e s e r i e . De s c h r i j v e r vsn he t boek i s een beroepsvisser d 2 meer be langs te l l ing hee f t voor de v i s sen dan a l l e e n rnaar.de p r i j s aan de a f s l a g . De auteur b e s c h r i j f t hoe men de gronden kan herkennen wastr k ree f t en vermoedelijk z i j n t c vinden en vemolgez?~ s c h r i j f t h i j he t een en znder ovcr he t d i e r ze l f . Daarnz volgt c m p i d e t a i l l e e r d e bcschr i jv ing vai,n de methotlcs d i e rond Engtiland worden gebruikt vocr h s t vangen van k r e e f t m en krabben. Dat h i m b i j opvall~znde verschi l l en i n de vangs t resu l t a t en vxh de verschi l lcnde vangstm~thbden best aan komt wel d u i d e l i j k naar voren, Voorts l k e s t U hoc k ree f t en 21s ze ~epnmal gevangen zijn he t bes tc i n leven kunntn worden gehouden. A l s toegift b ied t de schr i jve r op d e l a z t s t c pagina-s nog enkeltv gcgevens over rnossekn, oes te r s en wulken.

V 1 b

FISH CATCHING PIETHODS CP THE WOHLD A.v.Brnndt

19 'x 25 cm., 191 gag. , 250 afb . , £ 2.17,6 . Pishing News ( ~ o o k s ) Ltd. Lorìdon 1964

D r . A.v.Brandt is een bekende d u i t s e v i s s e r i j b i o l o o g d i e i n d j t boek een compacte massa acn i n t e r e s s a n t e g e g s v x s pub l i cee r t . D i t boek i s van belang voor bzroepsvissers , spor t - v i s s e r s , biologen, aquariwnhouders en z e l f s n e t t e n en vis tuigf~.?mikant en. De s c h r i j v e r geef t een zeer gede ta i l l ee rd overzicht van d e geschiedenis van de v i s s e r i j en l a a t ons zien

hoe en waar op het ogenblik nog de meest praitieve visserij methoden worden toegepast. We krijgen een overzicht van vissen zonder enig hulpmid- del tot de allermodernste DE thoden met behulp van electri- citieif; Interessant is het om te zien bat de weervisserij zoals wij die in Zeeland kennen, ook in de V.S, en in Thailand op practisch dezelfde manier wordt beoefend. Wie een beetje handig is kan aan de hand van afbeeldingen in dit boek allerlei handige soorten vistuig fabriceren voor het vangen van aquqriwnvis. Het is alleen maar een kwestie van een beetje aanpassen.' Vl.

BEDROHTE UND AUSGEROTTETE TIERE P

v. Ziswiller

123 x 18+, 134 pag. 74 afb. Springer Verlag, Berlijn, 1965

Dit door de World Wild Life Fund ssnbevolen boekje stemt ons tot nadenken. Wij worden op d e eerstt bladzijde al geconfronteerd met een grafitkje wazru3t glzshclder blijkt dat het uit- sterven vsn diersoorten prcci~s gelijkc tred houdt met de wereldbcvolkingstoename. Vervolgens wordt op overtuigende wijze aangetoond welke ernstige gevolgent jacht, vervuiling en ver&ftiging op d-c dicr~nwerrld hebben. We krijgen e m duidelijk bceld van datgene wat reeds vmdwenen is en van de diersoorten die thans op het , punt van uitst 2rvw stam. In een aanhangsel vinden we tznslotte 2 lange lijsten van uitgestor$en en mst uitsterven bzdreigde dieren. In de eerste lijst wordt aangegevzn wameer de dizren zijn uitgestorveg en wat daarvan de oorzaak is geweest, Op de tweede lijst wordt in vele gevallen aangegeven hoeveel exemplaren van het dier nog in leven zijn en dat is soms griezelig weinig. V l .

TEE ENCYCLOPEDIA OF OCEAXOGWHY Rhodés W. Fairbr idge

18, x 25 cm., 1021 pag,, ve le afb. 27,50 Rheinhold Publishing Corp. New York, 1966

E r z i j n de l a a t s t e jaren h e e l wat boeken over oceano- g r a f i e versch'sn'sn. Veel van d i e b ~ e k e n zijn helaas voor de niet-vakman onver-besrbare l i t e r z t u u r , Deze kor t geleden uitgekomen EBcyclopedia of Oceano-

, - graphy is voor ons een zeer be langr i jk bock omdat he t i n ve le geval len de s l -eute l i s om andere boeken be te r t b kunnen begri jpen. ' ~etensc l~apsmens& u i t ve le landen hebben aan de samen- s t z l l i n g van d i t boek meegewerkt en daa r in 245 a r t i l d e n . geschreven waarin op d u i d e l i j k e wijze oceanografiszdie onderwerpen u i t e e n worden gezet . Er z i j n uitdrukkingen waarvoor s l e c h t s enkele r ege l s nodig z i j n , doch ook onderwerpen d i e enkele t i e n t a l l e n b ladzi jden vergen. B i j de g ro te re a t i k e l e n wordt s t eeds een u i tgebre ide l i te ra tuuropgave v e r s t r e k t . Het bozk i s verder voorzien van meer dan 700 afbeeldingen gmf ieken en kaarten. Ho'ewel $ 27,SO voor Nederland een h e e l bedrag i s , Vinden we da t b e s l i s t de mosite waard. Het i s een basiswerk da t i n Ue b ib l io theek van de l i e fhebber thuishoor t ,

V l .

. L , POLYESTER. AQUARIUMS De firma Aquamatic i n Bietigheim, Duitsland brengt complete pa lyes te r aquariums i n de hsndel. Deze-bakken z i j n voorzien van een du-bbele bodem welke a l s f i l t e r kan worden gebrnikt. 'In de zijwand

. bevindt z i ch een p e r l o n f i l t e r en een schoepenpomp d i e he t water i n circuihatie houdt. E r worden 4 verschi l lende u i t v o e r i n g a geleverd, waarvan 3 compleet me% l ich tbak .

V I I I