Ruud van Capelleveen - AbsoluteFigures.com · Rotterdam na het bombardement foto US Department of...

www.AbsoluteFigures.nl

Nijmegen: Bombardement 1944 Ruud van Capelleveen

Nummer: 20

kijk op www.AbsoluteFigures.nl voor digitale boeken

Kastelen Extra – 2 www.AbsoluteFigures.nl 20 | 2

Colofon Dit is een uitgave van: Absolute Figures Margrietstraat 4, 6921 ZD Duiven Telefoon: 0316 280 698 Eindredactie: Ruud van Capelleveen Bezoek onze website: www.AbsoluteFigures.nl

Copyright Het is niet toegestaan om de inhoud en werking van onze download te wij-zigen. Ook mag u de inhoud van deze download niet op een andere manier verspreiden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar ge-maakt door middel van druk, fotoko-pie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toe-stemming van de uitgever. © 2005-2017

Bombardement 1944 22 februari 1944 is een datum, die in het geheugen van de Nij-megenaren werd gegrift. De ra-vage na het bombardement was onbeschrijfelijk. De oude binnen-stad lag helemaal in puin. Veel karakteristieke kerktorens van de stad waren verdwenen en grote delen van de binnenstad van Nij-megen stonden in brand. Fotorapportage Deze presentatie bevat onder meer een serie foto's uit de nala-tenschap van M.H. Tonneijck (1925-1996). Deze fotorapporta-ge werd in de dagen na het bom-bardement van Nijmegen in 1944 gemaakt.●

Nijmegen: Bombardement 1944 DOOR RUUD VAN CAPELLEVEEN


www.AbsoluteFigures.nl 20 | 3

Nijmegen met kerk Doddendaal foto M.H. Tonneijck


In mei 1940 werd Rotterdam door de Duitse Luftwaffe ver-woest. Het bombardement duurde slechts tien minuten. De schade was enorm. De brandweer stond machteloos tegen de vele branden. Een felle westenwind wakkerde de vlammen aan. De vuurzee was tot in Den Haag te zien. Rotterdam brandde nog da-gen later. Rotterdam Het exacte aantal doden kon niet worden vastgesteld. De schattin-gen variëren tussen de 600 en

900 mensen. Het was de eerste keer dat Nederland met een mo-derne oorlog te maken kreeg. De ontzetting was dan ook groot. Burgers die door het bombarde-ment alles verloren hadden wer-den door het Rode Kruis opge-vangen. In de kranten versche-nen oproepen om hulp te bieden. In het hele land werden sponta-ne inzamelingen voor goederen gehouden. Het duurde echter maanden voordat voor alle getroffenen huisvesting was gevonden.

Bombardementen in Nederland tijdens WO2


Nijmegen: Broerstraat kruispunt Houtstraat Pauwelstraat foto M.H. Tonneijck


Geallieerde bombardementen Er vielen gedurende de oorlog door bombardementen her en der slachtoffers, want vanaf het begin van de oorlog voerde de Engelse luchtmacht bombarde-menten uit op strategisch be-langrijke objecten. Hierbij moet u denken aan militaire verster-kingen, olievoorraden, munitie-bunkers en fabrieken. Uiteraard vielen niet alle bommen op de doelen. Naast Pernis werd ook de olieopslagplaats in Amsterdam-Noord gebombardeerd. In juni 1940 richtten de Engelse bom-menwerpers grote schade aan in plaatsen als Den Helder, Haarlem en Hengelo. Ook woonhuizen, winkels en scholen werden door bommen

geraakt. Hierbij kwamen ook Ne-derlandse burgers om het leven. Veel Nederlanders schuilden nachtenlang in hun kelder. Vooral in het grensgebied met Duitsland werden de burgers regelmatig opgeschrikt doordat geallieerde bommenwerpers per ongeluk hun vrachtje op de verkeerde plek achterlieten. Propaganda Uiteraard haakte de Duitse pro-paganda handig in op deze ver-gissingen. Dit was bijvoorbeeld ook het geval toen Amerikaanse bommenwerpers de haveninstal-laties in Rotterdam misten en de bommen neerdaalden op de wijk Tussendijken. De Duitse propa-ganda liet deze gelegenheid niet onbenut. De kranten moesten


Nijmegen: V&D voorzijde Grote Markt foto M.H. Tonneijck


een foto van inzamelactiviteiten plaatsen met de uitleg: "Te Am-sterdam zal door de Nederlandse Volksdienst een grootscheepse actie op touw worden gezet voor zusterstad Rotterdam, welke zwaar getroffen werd door een terreuraanval, waardoor velen have en goed verloren zagen gaan. Nauwelijks was de eerste oproep geplaatst of reeds stroomden van vele zijden giften binnen." Nijmegen In februari 1944 volgde het geal-lieerde bombardement op Nijme-gen. Rond het middaguur ging in Nijmegen het luchtalarm af. De inwoners zochten de schuilkel-ders op. Amerikaanse bommen-werpers vlogen over de stad in

de richting van Duitsland. Het sein veilig werd gegeven. De mensen gingen weer de straat op. De Amerikaanse vliegtuigen keerden en loosden hun bom-menlast. In drie minuten tijd veranderde het centrum van Nijmegen in een brandende ruïne. Twee weken na de ramp waren 601 doden ge-borgen. Vier dagen na het bom-bardement werden honderden slachtoffers onder grote publieke belangstelling bijgezet in massa-graven. Eindhoven Op 18 september 1944 werd Eindhoven door de geallieerden tijdens de aanvalsactie Market Garden ingenomen. De Eindho-


Nijmegen: V&D achterzijde foto M.H. Tonneijck


venaren staken de vlag uit en vierden feest. Aan het begin van de avond verschenen 85 Duitse vliegtuigen boven de stad. In korte tijd stond het centrum van Eindhoven in brand. Deze aanval duurde veertig minuten en kostte het leven aan tientallen bur-gers.●


Rotterdam na het bombardement foto US Department of Defense


Op dinsdag 14 mei 1940, 's middags om 13.22 uur, wis-ten Duitse bommenwerpers de historische binnenstad van Rotterdam weg. Het besluit om Rotterdam weg te vagen, werd genomen op het aller-hoogste niveau. Voorbeeld Adolf Hitler en Hermann Göring besloten Rotterdam te bombar-deren als voorbeeld. Als het Ne-derlandse leger niet snel zou ca-pituleren zouden andere steden volgen. Achteraf gezien is het maar zeer de vraag geweest of

de Nederlandse strijd erg lang zou hebben kunnen voortduren en lijkt het bombardement onno-dig te zijn geweest. Feit is dat de Nederlandse capitulatie pas werd getekend, nadat het Duitse drei-gement om ook Utrecht te bom-barderen, was ontvangen. Weerstand De weerstand van het Neder-landse leger in de meidagen was groter dan het Duitse leger had verwacht. De Duitse opmars aan weerszijden van de Nieuwe Maas stokte na vier dagen. De Duitsers hadden vliegveld Waalhaven,

Bombardement Rotterdam, mei 1940


Vliegveld Waalhaven in mei 1940 foto Bundesarchiv


Rotterdam-Zuid en het Noorder-eiland veroverd. De Duitse leger-eenheden hergroepeerden zich voor de beslissende aanval op Rotterdam. Hierbij zouden ook Stuka-bommenwerpers worden ingezet. Onderhandelingen In de ochtend van 14 mei 1940 stuurde de Duitse commandant enkele onderhandelaars naar de Nederlandse linie met een ulti-matum, waarin met vernietiging van Rotterdam werd gedreigd als de stad zich niet overgaf. Via ko-lonel Scharroo kwam dit bericht terecht bij de opperbevelhebber van het Nederlandse leger, Gene-raal Winkelman. Henri Winkel-man gaf Scharroo, na ruim een uur, de opdracht om een bood-

schapper naar de Duitse linie te sturen met het bericht, dat een ultimatum alleen in behandeling kon worden genomen, als het voorzien was van naam, rang en handtekening. De boodschapper werd teruggestuurd met een nieuw ultimatum op een later tijdstip. Maar reeds uren voordat dit ultimatum was verlopen be-gonnen Henckel-bommenwerpers met hun verwoestende werk. In twintig minuten verloren ne-genhonderd mensen hun leven. Duizenden, het exacte aantal is nooit bekend geworden, raakten gewond. Terreur Na de Tweede Wereldoorlog ont-stond een discussie of de vernie-ling van Rotterdam een militaire


Rotterdam na het bombardement in 1940 foto Bundesarchiv


handeling was, die volgens inter-nationaal oorlogsrecht was toe-gestaan of dat deze daad een vorm was van ongeoorloofde ter-reur op de burgerbevolking.●


Grebbeberg Informatiecentrum foto Ruud van Capelleveen


In de Eerste Wereldoorlog was Nederland neutraal ge-bleven. Ondanks een volge-houden neutrale politiek kon de Nederlandse regering ons land niet buiten de Tweede Wereldoorlog houden. Duitse aanval Op 10 mei 1940 trokken de Duit-se troepen Nederland binnen. Koningin Wilhelmina en de rege-ring vluchtten naar Londen, van waaruit zij leiding dachten te kunnen geven aan het verzet te-gen de Duitse bezetting. Met de Duitse aanval op Neder-land kwam een eind aan een langdurige vrede, die Nederland gedurende meer dan honderd

jaar gekend had. Mobilisatie Door de toenemende spanningen in Europa besloot de Nederlandse regering op 29 augustus 1939 een algemene mobilisatie af te roepen. Alle dienstplichtige lich-tingen van 1924 tot en met 1939 moesten zich melden. Op de sta-tions stonden de mannen in lan-ge rijen te wachten om naar hun mobilisatiebestemming te wor-den vervoerd. De militairen gedroegen zich in het algemeen rustig. De Haagse Post schreef over berusting een waardigheid: "Neen, zij gingen natuurlijk niet met vreugde, die vele mannen die vrouw en kin-

Nederland in oorlog, 1940


Ereveld Grebbeberg foto Ruud van Capelleveen


deren en allen die hen lief zijn, voor onbepaalde tijd verlieten. Maar Nederland nam de mobili-satie voor wat zij was: een ern-stig feit, dat noodzakelijk was." Vesting Holland Jarenlang had defensie veel te weinig geld gekregen. Het Ne-derlandse leger had dan ook een groot tekort aan gemotoriseerde eenheden. Het leger bezat slechts een klein aantal pantser-voertuigen en tanks. De lucht-macht kon beschikken over slechts 140 gevechtsklare toe-stellen. Daarnaast was er een te-kort aan munitie en kanonnen. Meestal waren de tanks en ka-nonnen verouderd. Paard, fiets en benenwagen waren de be-langrijkste transportmiddelen. De

Nederlandse soldaat zou het moeten opnemen tegen een gro-te Duitse overmacht. Het Nederlandse leger begon met het aanleggen van loopgra-ven langs de grens met Duits-land. De verdedigingslinie be-stond uit kazematten, loopgra-ven, versperringen en water. De verdediging van Nederland was vooral gericht op het zo lang mo-gelijk behouden van Noord- en Zuid-Holland. Als de Duitsers door de IJssellinie, die van Zwol-le tot Arnhem liep, en de Maasli-nie in Limburg door zouden bre-ken, zouden zij tegengehouden worden door de Grebbelinie. Daarnaast waren er versterkin-gen bij de Afsluitdijk en de Hol-landse Waterlinie.


Ereveld Grebbeberg foto Ruud van Capelleveen


Burgerbescherming In de grote steden werden open-bare schuilplaatsen gebouwd. Een voorbeeld hiervan is de on-dergrondse schuilplaats op de Stationsweg in Den Haag. Den Haag was de eerste stad, waar men begon met de aanleg van schuilplaatsen voor de bevolking. Dergelijke schuilplaatsen werden vanaf 1938 in versneld tempo gebouwd. Zandzakken zouden, gevuld met zand, openbare ge-bouwen moeten beschermen. De zakken werden bij de ingangen en de ramen opgestapeld. In sommige steden, zoals Amster-dam, werd het inrichten van schuilplaatsen bemoeilijkt door de ongeschiktheid van de bo-dem. Daarom werden ook bo-vengrondse bunkers gebouwd ter

bescherming van de burgers. Om de burgers voor te bereiden tegen aanvallen uit de lucht en om hulp te kunnen verlenen bij een luchtaanval, werd de Lucht-beschermingsdienst opgericht. Deze dienst informeerde de be-volking hoe men tijdens een luchtaanval moest handelen. Er werden folders gedrukt en oefe-ningen gehouden. Men moest uit de buurt van ramen blijven, zo-dat men niet verwond kon raken door glasscherven. Oplopende spanning De spanning liep steeds verder op. In februari 1940 bezochten 25.000 bedevaartgangers Den Bosch. Er werd gebeden voor een spoedig herstel van de we-reldvrede en het behoud van de


Nijmegen: gezicht vanaf Oude Varkensmarkt foto M.H. Tonneijck


neutraliteit van Nederland. Het aantal kerkgangers nam in deze tijd spectaculair toe. Zowel de protestantse als de katholieke kerkleiders protesteerden her-haaldelijk tegen de schending van de wereldvrede. Al in november 1939 was in en-kele Nederlandse steden, zoals Den Helder en enkele plaatsen bij de Grebbelinie, de Staat van Beleg afgekondigd. Op 19 april 1940 kondigde premier De Geer voor geheel Nederland de Staat van Beleg af. Alle burgerlijke wetten werden hiermee opge-schort en het hoogste gezag kwam in handen van de militaire overheid. Vanaf dit moment mocht geen informatie meer worden verstrekt over militaire zaken.

Onverwacht De Nederlandse militair attaché in Berlijn, Majoor Sas, had al en-kele malen alarm geslagen. Toch kwam de Duitse aanval, even voor vier uur 's ochtends, op 10 mei 1940 nog onverwacht. Tanks en troepen trokken over de grens. De Duitse Luftwaffe drop-te parachutisten die bruggen en vliegvelden probeerden te bezet-ten. De meeste bruggen langs de grens werden tijdig door Neder-landse soldaten opgeblazen. De Duitse opmars aan de grens kon echter niet belet worden. Het Ne-derlandse leger kon enkele da-gen tegenstand bieden. De hef-tigste weerstand bood ons leger bij de Grebbelinie en bij Kornwerderzand aan de Afsluit-dijk.


Nijmegen: gezicht vanaf Oude Varkensmarkt foto M.H. Tonneijck


Maastricht viel al na een paar uur als eerste grote Nederlandse stad in handen van de Duitsers. Ook bij de IJssellinie kon het Ne-derlandse leger niet lang stand houden. De Nederlandse leger-eenheden trokken zich terug achter de Grebbelinie bij Rhenen. Op de tweede dag openden Duit-se eenheden de aanval op deze verdedigingslinie. Capitulatie Op de Grebbeberg leverden de Nederlanders hardnekkig tegen-stand. Na een zware strijd van drie dagen gaf generaal Winkel-man het bevel dat de troepen zich moesten terugtrekken op de Vesting Holland. Op de ochtend van 13 mei 1940 was de toestand al zo hopeloos

dat de koninklijke familie Den Haag ontvluchtte. Vanuit Hoek van Holland voeren zij naar Groot-Brittannië. Na een bijeen-komst van de ministerraad be-sloot de regering dit voorbeeld te volgen. Koningin en kabinet za-gen elkaar in Londen weer terug. Duitsland dreigde enkele grote steden te bombarderen als Ne-derland zich niet snel zou over-geven. In de ochtend van 14 mei vlogen Duitse Henkel-vliegtuigen naar Rotterdam en bombardeer-den het centrum. 24.000 huizen werden vernietigd. Negenhon-derd burgers kwamen om het le-ven. Toen generaal Winkelman vernam dat ook Utrecht gebom-bardeerd zou worden, besloot hij tot capitulatie. Om tien voor vijf in de middag beval hij zijn troe-


Nijmegen: het station na het bombardement in 1944 foto M.H. Tonneijck


pen de wapens neer te leggen. Op 15 mei 1940 werd in een la-gere school in het dorp Rijsoord de capitulatie getekend. Bezetting In Zeeland gingen de gevechten nog door. De Nederlandse solda-ten kregen hierbij hulp van Belgi-sche en Franse eenheden. Er werd nog drie dagen zwaar ge-vochten. Na een Duitse beschie-ting op Middelburg trokken de Belgische en Franse legereenhe-den zich terug. Op de terugweg vernietigden zij alles wat later bruikbaar zou zijn voor de Duit-sers. Adolf Hitler benoemde twee we-ken later Arthur Seyss-Inquart tot Rijkscommissaris in Neder-land. De Duitse aanval op Neder-

land vormde het begin van een vijf jaar durende bezetting. De periode 1940-1945 zou een on-uitwisbare indruk maken, vooral voor de generatie die deze jaren aan den lijve ondervonden.●


Nijmegen: eerste perron foto M.H. Tonneijck




Ruud van Capelleveen schrijft sinds eind jaren negentig elke maand een aantal bijdragen over geschiedenis voor Abso-luteFacts.nl. 'Door de Neder-landse geschiedenis' is een bundeling van zijn beste arti-kelen over de geschiedenis van Nederland. Ruud van Ca-pelleveen toont in zijn artike-len aan, dat geschiedenis bui-tengewoon verfrissend en boeiend kan zijn. In 'Door de Nederlandse geschie-denis' vertelt Ruud van Capelle-veen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moor-denaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raads-pensionaris Johan van Oldenbar-nevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, en over de Slavenhandel van de WIC. Voor de moderne mens is het heel gewoon om door verlichte straten te fietsen, maar in vroe-ger tijden trad na zonsondergang echt de duisternis in. Als door dikke bewolking ook het schijnsel van de maan niet doordrong op

aarde, kon je geen hand voor ogen zien. Hierdoor waren de nachten gevaarlijk, want rovers-benden lagen in het donker op de loer om hun slag te slaan. Ruud van Capelleveen laat u zien dat vroeger alles anders was.●

Geschiedenis Nederland

bekijk dit digitale boek op

https://www.AbsoluteFigures.nl

https://www.absolutefigures.nl/digitale-boeken/door-de-nederlandse-geschiedenis.htm


Nijmegen: gezicht vanaf Doddendaal foto M.H. Tonneijck


De verrassing was compleet in mei 1940. Duitse bommen-werpers vlogen over Neder-land in de richting van Enge-land. Boven de Noordzee draaiden de vliegtuigen en vielen ze ons land aan. Mei 1940 Er vonden luchtlandingen plaats bij de stad Dordrecht en bij het vliegveld Waalhaven in de omge-ving van Rotterdam. Daarnaast landden parachutisten bij Den Haag. De parachutisten kwamen veel te verspreid en op een te groot gebied aan de grond. Hier-

door konden ze zich niet snel tot gevechtsformaties formeren. De strijd duurde enkele dagen. Ko-ningin en kabinet weken uit naar Engeland. Na het bombardement op Rotterdam capituleerde gene-raal Winkelman. Nederland ging een ongewisse tijd tegemoet. NSB Niet alle Nederlanders vonden de komst van de Duitsers in 1940 een ramp. Vooral onder de aan-hangers van de NSB, de Natio-naal Socialistische Beweging, be-vonden zich veel volksgenoten die de Duitsers goed gezind wa-

Duitse bezetting van Nederland


Nijmegen: Stikke Hezelstraat en Stevenskerk foto M.H. Tonneijck


ren. In 1940 had de NSB onge-veer 32.000 leden. Zij waren on-der de indruk van de economi-sche vooruitgang die de Nazi's in de tweede helft van de jaren der-tig in Duitsland tot stand ge-bracht hadden. Bezetting De Amsterdamse burgemeester W. de Vlugt zei over de radio tot de bewoners van de hoofdstad: "Ik deel u mede dat hedenmid-dag Duitse troepen de stad zul-len binnentrekken. Ik twijfel er niet aan, of de burgerij zal daar-bij de orde en rust handhaven op dezelfde voortreffelijke wijze, waarop zij dit tot nu toe heeft gedaan. De geest van kalmte en vastberadenheid, het kenmerk van de aloude Amsterdamse tra-

ditie, handhave zich in deze moeilijke tijd." De Duitsers brachten al snel veranderingen aan in het leven van de Neder-landers. Als een van de eerste maatregelen werd de klok een uur en veertig minuten vooruit gezet, zodat de klok in Nederland gelijk liep met de tijd van Berlijn. Later volgden andere maatrege-len die dieper insneden in het le-ven. Duitse bezetting De historicus J.C.H. Blom ver-deelde de jaren tussen het begin van de Tweede Wereldoorlog op 10 mei 1940 en de Duitse capitu-latie op 5 mei 1945 in vier fasen. De eerste fase is er een van be-trekkelijke rust waarbij de Duitse bezetter terughoudend optrad en


Nijmegen: Stikke Hezelstraat foto M.H. Tonneijck


de meeste Nederlanders het ge-wone leven zoveel mogelijk voortzetten. Na de Februarista-king in 1941verhardde de opstel-ling van de bezetter. De Nederlanders probeerden zich te onttrekken aan de maatrege-len van de bezetter. De derde fa-se liet Blom beginnen met de stakingen in de maanden april en mei 1943. De vierde fase begon in 1944 met de Spoorwegstaking en de bevrijding van de zuidelij-ke provincies. Burgerlijk bestuur Adolf Hitler stelde Arthur Seyss-Inquart (1892-1946) aan als Rijkscommissaris in Nederland. Nederland kreeg in tegenstelling tot bijvoorbeeld België en Frank-rijk een burgerlijk bestuur. In

1937 had de Nederlandse rege-ring al bepaald dat ambtenaren in oorlogstijd op hun post moes-ten blijven. Dit werd in het be-lang van de bevolking geacht. Arthur Seyss-Inquart Seyss-Inquart zei tijdens zijn in-stallatie in de Ridderzaal: "Onze harten zijn niet van vijandschap vervuld. Wij willen dit land en zijn bevolking noch imperialis-tisch in het nauw drijven noch aan dit land en zijn volk onze overtuiging opdringen." Deze ge-ruststellende woorden sloten aan bij de opdracht die hij van Adolf Hitler had ontvangen. Seyss-Inquart moest een terughouden-de houding aannemen, zodat de Nederlandse economie snel zou gaan bijdragen aan de Duitse


Nijmegen: Pauwelstraat foto M.H. Tonneijck


oorlogseconomie. Seyss-Inquart ging er van uit dat de Nederlan-ders vanzelf hun afkeer tegen het nationaal-socialisme zouden verliezen. De Nederlandse eco-nomie moest vervlochten worden met de Duitse. Dit kon op vrijwil-lige of op verplichte basis. De Nederlandse bedrijven mochten nog maar voor een half jaar voorraad houden. Steeds op-nieuw zou worden bekeken of de productie in Nederland bleef, of beter naar Duitsland verplaatst kon worden. Einde democratie De Eerste en Tweede Kamer zou-den niet meer bijeenkomen. Er zouden geen verkiezingen meer worden gehouden. Politieke par-tijen werden één voor één verbo-

den. De linkse partijen werden het eerst verboden. Op 30 juni 1941 beval Seyss-Inquart de op-heffing van alle politieke partijen. De meeste partijen bleven echter in informele sfeer bestaan, zodat zij aan het einde van de oorlog weer direct verder konden gaan. Verharding In de laatste jaren van de bezet-ting verhardde het Duitse optre-den om het verzet te breken. Vanaf de zomer van 1944 dien-den op heterdaad betrapte ver-zetsstrijders ter plekke te wor-den doodgeschoten. Door het verzet gebruikte woningen mochten in brand worden gesto-ken.●


Nijmegen: St Ignatiuskerk in Molenstraat foto M.H. Tonneijck



Nijmegen: uitzicht vanaf Doddendaal foto M.H. Tonneijck


22 februari 1944 is een da-tum, die in het geheugen van de Nijmegenaren werd ge-grift. De ravage na het bom-bardement was onbeschrijfe-lijk. De oude binnenstad lag helemaal in puin. Veel karak-teristieke kerktorens van de stad waren verdwenen en grote delen van de binnen-stad van Nijmegen stonden in brand. Plan Argument In Nijmegen was het luchtalarm gegaan toen de bommenwerpers overkwamen op weg naar Duits-land. Het sein veilig was net ge-geven toen de bommenwerpers terugkwamen. De Nijmegenaren

liepen net weer buiten, toen de eerste bommen vielen. Nijmegen werd gebombardeerd door Ame-rikaanse vliegtuigen, die dachten boven Duits grondgebied te vlie-gen. De bommen die op Nijme-gen vielen waren eigenlijk be-doeld voor de Duitse stad Gotha en maakten deel uit van het of-fensief, "Plan Argument", gericht op de vernietiging van de Duitse luchtmacht. Brand De centrale waterleiding was ge-raakt en om te blussen moest er water uit de Waal gepompt wor-den. Bovendien waren er andere problemen bij de brandbestrij-ding. De waterdruk was te laag

Nijmegen bombardement 1944


Nijmegen: Augustijnenkerk en achterzijde V&D foto M.H. Tonneijck


en de afstand die overbrugd moest worden was veel te groot. Hierdoor brandde de stad drie dagen. Slachtoffers Hierna kon begonnen worden met het bergen van de doden: 771 mensen konden worden ge-ïdentificeerd. Overal in de stad hingen aanplakbiljetten, waarop de namen van de doden waren vermeld. In concertgebouw de Vereniging vond een rouwplechtigheid plaats met een dominee en een pastoor. NSB loco burgemeester Harma-nus Hondius voerde kort het woord, waarna de slachtoffers op de algemene begraafplaats aan de Graafseweg werden begraven.

Wederopbouw De wederopbouw van Nijmegen is pas na de bevrijding begon-nen. Wel werden de eerste plan-nen reeds in 1944 gemaakt. Hiervoor werd een commissie ge-vormd, de Stedenbouwkundige dienst, die bestond uit een verte-genwoordiger van de gemeente Nijmegen en drie architecten, die de verschillende stromingen bin-nen de architectuur vertegen-woordigden. Tussen 1945 en 1947 werden er drie plannen ge-maakt voor een volledige weder-opbouw van de stad. Midden in de stad bleef een grote open ruimte, Plein 1944, herinneren aan het verwoestende bombar-dement.●


Nijmegen: achterzijde scholen en stadhuis foto M.H. Tonneijck



Nijmegen: Lange Burchtstraat foto M.H. Tonneijck


Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog probeerde Adolf Hitler met bombarde-menten Groot-Brittannië op de knieën te krijgen. Bombardementen Na enkele maanden bleek de En-gelse luchtmacht sterker dan verwacht en kwam Duitsland tot het inzicht dat een invasie van het Britse eiland geen succes kon worden. Deze luchtoorlog, die de naam Slag om Engeland kreeg, vormde de eerste geallieerde overwin-ning en de eerste deuk in het vertrouwen van militair Duits-land. Duitsland bleef echter doorgaan met bombardementen

op Britse steden en zette hier-voor langeafstandsraketten in, ook wel vliegende bommen ge-noemd, zoals de V1 en V2. Burgerdoelen Hoewel Duitsland de erkenning moet krijgen van de noviteit om met bombardementen burgers in steden te treffen – zij hadden deze techniek in de jaren dertig tijdens de Burgeroorlog in Span-je zoals in Guernica ontwikkeld – waren het toch vooral de gealli-eerden die deze techniek - met als klapstuk de vernietiging van de burgers in Nagasaki en Hiro-shima door kernbommen - tot in de finesses uitwerkten.

Bommen op burgers


Nijmegen: Sint Stevenskerk foto M.H. Tonneijck


Bomber Command In 1942 werd Arthur Harris be-velhebber van het Bomber Com-mand van de RAF. Harris kreeg de opdracht om het Duitse mili-tair-industriële potentieel door middel van stelselmatige lucht-bombardementen te vernietigen. In mei 1942 vond de eerste grootscheepse aanval op Keulen plaats. Daarna kwamen de ande-re belangrijke steden in het indu-striële Roergebied en Duitse ste-den als Berlijn en Hamburg aan de beurt. Arthur Harris was een voorstander van strategische ta-pijtbombardementen en geloofde niet in de uitvoerbaarheid van precisiebombardementen op es-sentiële sectoren van de Duitse oorlogsindustrie. De moderne oorlogsvoering kreeg een nieuwe

dimensie toen de burger als doel werd gekozen.●


Nijmegen: Doddendaalkerk foto M.H. Tonneijck


In Engeland wordt bevelheb-ber Arthur Harris, een monu-ment van verzet tegen Duits-land, nog steeds liefkozend "Bomber" Harris genoemd. Arthur Harris In Nijmegen zal daar met ge-mengde gevoelens kennis van worden genomen. Zij zullen zich vooral de puinhopen herinneren en het zoeken in de rommelho-pen naar verloren bezittingen, familie, buren en vrienden. Over-al in Nijmegen hingen in februari 1944 aanplakbiljetten, waarop de namen van de doden waren ver-meld. 771 mensen konden wor-den geïdentificeerd. Na een rouwplechtigheid in concertge-

bouw de Vereniging werden de slachtoffers van het bombarde-ment op Nijmegen naar hun laat-ste rustplaats op de algemene begraafplaats aan de Graafseweg gebracht. Leed Het grootste leed was uiteraard voor hen die dierbaren hadden verloren, maar ook voor gezin-nen die geen persoonlijke verlie-zen van het bombardement van Nijmegen hadden te betreuren kregen het niet gemakkelijk. Voor geestelijke nood was in de-ze jaren weinig aandacht. Kerk-vaders spraken zalvende woor-den en hulpcomités richtten zich vervolgens op het lenigen van

Dood en verwoesting


Nijmegen: Augustijnenkerk foto M.H. Tonneijck


het materiele leed.●


Nijmegen: Molenstraat met St Ignatiuskerk foto M.H. Tonneijck


In oktober 1944 werd het Al-gemeen Hulpcomité opge-richt, waarin naast vertegen-woordigers van de Diaconie en het Bisschoppelijk Comité ook afgevaardigden werden opgenomen van Rijks- en Ge-meente-instanties die door hun taak geroepen waren op enige wijze hulp aan de oor-logsslachtoffers te verlenen. Kerstdiensten Tijdens de kerstdiensten werden in de kerken en huis aan huis collecten gehouden. Deze actie bracht het in die tijd respectabe-le bedrag van 150.000 gulden op. Toen na de Tweede Wereld-oorlog de vrede was weerge-

keerd in Nederland kwam er nog veel meer geld beschikbaar voor Nijmegen. Hiervoor putte het Rijk onder meer uit de opbreng-sten van de verkoop van Duitse eigendommen. Slachtoffers De slachtoffers, mensen die hun woning en huisraad kwijtraakten, kregen goederen en geld, maar de herbouw van de gehavende stad kwam slechts langzaam op gang. Tot ver in de jaren zestig dienden kaalgeslagen gebieden in de stad Nijmegen als parkeer-terrein. Pas in de jaren tachtig werd met ambitieuze nieuw-bouwplannen het aanzicht rond de rivier de Waal verbeterd. Mid-

Hulp voor slachtoffers


Nijmegen: begrafenis slachtoffers foto M.H. Tonneijck


den in de stad bleef een grote open ruimte, Plein 1944, herin-neren aan het verwoestende bombardement op Nijmegen.●


Begraafplaats Jonkerbosch foto Ruud van Capelleveen


Aan de Burgemeester Dale-slaan, de vroegere Oude Mol-lenhutseweg, vlakbij de Gof-fert, het voetbalstadion van NEC, vindt u de ingang naar de militaire begraafplaats Jonkerbosch. Hier rusten sinds de Tweede Wereldoor-log de stoffelijke overschot-ten van Britse en Canadese soldaten. Marketgarden Nijmegen lag van 17 september 1944 tot februari 1945 in de frontlinie. Operatie Marketgarden liep vast bij Arnhem, maar het gebied ten zuiden van de Waal werd door de geallieerden ver-overd.

Militaire begraafplaats Begraafplaats Jonkerbosch werd oorspronkelijk ingericht door no. 3 Casualty Clearing Station. Er liggen 1629 soldaten uit het Ge-menebest, waarvan 99 ongeïden-tificeerden en 13 oorlogsgraven van strijders met een andere na-tionaliteit. Naast Britten, Belgen en Polen vonden ook een Rus en een Nederlander op Jonkerbosch hun laatste rustplaats. Het graf van de Nederlandse soldaat Jo-hannes Leendert van der Swan ligt op de eerste rij. In Nijmegen vonden naast solda-ten van de landmacht die na D-Day hun mars door Europa be-gonnen, ook een groot aantal - 550 met naam genoemden en 15

Begraafplaats Jonkerbosch


Oorlogsgraven foto Ruud van Capelleveen


ongeïdentificeerde - beman-ningsleden van vliegtuigen hun laatste rustplaats. Nijmegen lag op de route naar het Roergebied. In februari 1944 werd de binnen-stad van Nijmegen getroffen door een vergissingbombarde-ment. De bommen waren be-stemd voor 'een Duitse stad', maar troffen de inwoners gena-deloos. De slachtoffers van dit bombardement liggen niet op de militaire begraafplaats Jonker-bosch. Zij werden op de algeme-ne begraafplaats aan de Graafse-weg begraven. Fabian Ware De militaire begraafplaats Jonkerbosch wordt beheerd door de Commonwealth War Graves Commission. Deze commissie

werd tijdens de Eerste Wereld-oorlog (1914-1918) door Fabian Ware gesticht om de graven van de leden van de strijdkrachten van het Gemenebest, die in deze oorlog sneuvelden, te markeren en te onderhouden. Fabian was te oud om te vechten toen de Grote Oorlog in 1914 Europa in kanonnengebulder hulde. Hij werd afgekeurd voor actieve dienst en vertrok toen als officier van het Rode Kruis naar de loop-graven in Frankrijk. Het viel hem al snel op dat er zo weinig aan-dacht werd besteed aan de over-blijfselen van de gesneuvelden. Fabian Ware ontwikkelde een be-ter identificatiesysteem en riep een commissie in het leven spe-ciaal voor de gesneuvelden. In de volksmond werd zijn naam al


Herdenking foto Ruud van Capelleveen


snel verbasterd tot Lord Wargra-ves. War Graves Commission De War Graves Commission richtte ook monumenten op voor de doden wier graven onbekend zijn. De werkzaamheden van de commissie werden uitgebreid door opneming van de slachtof-fers van de Tweede Wereldoorlog (1939-1945). Zij is nu verant-woordelijk voor de herdenking van 1.700.000 mannen en vrou-wen van het Gemenebest in 145 landen over geheel de wereld. De Commonwealth War Graves Commission bepaalde dat ieder slachtoffer individueel met naam herdacht moest worden door een opschrift op een monument. De grafstenen moeten eenvormig

zijn en er mag geen onderscheid gemaakt worden omwille van mi-litaire of burgerlijke rang, ras of geloof. Een uitzondering op deze regel vormen de Joden. Zij wor-den ook op Jonkerbosch niet met een kruis, maar met een david-ster herdacht.●



bekijk onze digitale boeken op





Gratis Nieuwsbrieven Neem nu een gratis abonnement op één of meerdere nieuwsbrie-ven van Absolute Figures. Met onze nieuwsbrieven informeren wij u op het gebied van uw inte-resse. Net als op onze websites, gratis downloads en e-boeken streven wij met onze nieuwsbrie-ven naar een hoge kwaliteit. De nieuwsbrieven van Absolute-Figures.nl zijn een begrip gewor-den in Nederland. Hiermee infor-meren wij de liefhebbers al bijna twintig jaar. Bekijk het overzicht van onze informatieve nieuws-brieven: Gratis Nieuwsbrieven Digitale Boeken Onze digitale boeken zijn niet verkrijgbaar in de reguliere boekhandel. Onze producten worden uitsluitend via onze win-kel op het internet verkocht. Hierdoor kunnen wij de prijzen van onze boeken aantrekkelijk houden. www.AbsoluteFigures.nl

AbsoluteFacts.nl De website AbsoluteFacts.nl schenkt aandacht aan geschiede-nis. Op deze site raakt u niet uit-gekeken, want regelmatig wor-den nieuwe interessante onder-werpen toegevoegd, met name over de Nederlandse geschiede-nis, kastelen en de koninklijke huizen van Europa. www.AbsoluteFacts.nl CultuurArchief.nl Informatieve Nederlandse site met interessante artikelen over kunst en kunstenaars. CultuurArchief.nl is een uitge-breide website voor iedereen die van kunst houdt. www.CultuurArchief.nl Filahome.nl Filahome is een onafhankelijk fi-latelistisch tijdschrift op het in-ternet met elke week nieuwe pu-blicaties. De nadruk ligt op post-zegels, maar er wordt ook aan-dacht geschonken aan algemene filatelistische onderwerpen. www.Filahome.nl

https://www.absolutefigures.nl/nieuwsbrieven/

https://www.absolutefigures.nl/

http://www.absolutefacts.nl/

http://www.cultuurarchief.nl/

http://www.Filahome.nl

Ruud van Capelleveen - AbsoluteFigures.com · Rotterdam na het bombardement foto US Department of...

Documents

Transcript of Ruud van Capelleveen - AbsoluteFigures.com · Rotterdam na het bombardement foto US Department of...