A F B A K E N E N

W E R V E N & I N F O R M E R E N

V E R K E N N E N & I N S P I R E R E N

O R G A N I S E R E N & A C T I V E R E N

B E D E N K E N & O N T W I K K E L E N

R E A L I S E R E N

O R G A N I S E R E N A N A LY S E R E N C O N C L U D E R E N

D R A A G V L A K & M E D E - E I G E N A A R S C H A P C R E Ë R E N

Breng in kaart welke (gemeenschaps-)

gebouwen vrij komen voor een nieuwe invulling.

•

Vorm een beeld van de huidige bewoners.

•

Zoek uit welke behoeften er zijn voor ruimtelijk

gebruik, nu én in de toekomst.

•

Lijn af welke locaties meegenomen worden

in het traject.

Maak er van in begin een ‘WIJ’ ipv.

een ‘wij-zij verhaal’ van.

•

Gebruik de sterkte van partners, stakeholders en

externen bij het uittekenen van het procesverloop.

•

Ga op zoek naar een juiste participatiemethodiek.

•

Beschrijf in een gunning duidelijk de verwachtingen

maar laat ruimte voor eigen inbreng.

Toets scenario’s op haalbaarheid en betaalbaarheid.

•

Vertaal het geheel in een mijlpalenplan

waarin het traject voor de komende 5 jaar

heel concreet wordt beschreven.

•

Win tijdig expertise in.

Er is al draagvlak bij de bewoners, houd dit vast

via bestaande structuren en raden.

•

Blijf communiceren , informatie terugkoppelen

en prikkelen.

•

Leg contacten met potentiële partners

om acties te realiseren.

Werk stap voor stap.

Uitgebreide inspraak vraagt veel tijd.

•

Baken de ruimte voor

participatie duidelijk af.

•

Wees van in begin duidelijk over de

verwachtingen, de aanpak en timing.

•

Deel zoveel mogelijk cijfermateriaal

en gegevens. Dit kan prikkelen en

stof zijn tot gesprek.

Bezoek gebouwen en sites en toets

mogelijkheden aan de realiteit.

•

Laat je verrassen door experts

met hun kijk op architectuur,

open ruimte, mobiliteit,...

•

Haal inspiratie uit voorbeelden

uit de regio, andere landen of culturen.

Maak afspraken met elkaar en

benoem de verschillende rollen,

zodat engagementen worden

opgenomen.

•

Steek energie in mensen

zodat inwoners van een dorp

ook echte ambassadeurs worden.

•

Betrek lokale verenigingen en

organisaties.

Praat over de mogelijkheden

en bedenk samen scenario’s.

•

Durf dromen en loslaten

om innovatieve ideeën kansen

te geven.

•

Gebruik een dorpsmaquette

om nieuwe situaties meteen

zichtbaar te maken.

Zet acties om in quick-wins en

voer ze meteen uit.

Niet alle acties kosten veel geld

of zijn moeilijk te realiseren.

•

Eerste acties kunnen

meteen bijdragen aan het verhogen

van de sfeer, veiligheid of

verhogen van economische activiteit.

Wil je snel gaan, ga dan alleen; wil je ver gaan, ga dan samen!

O P M A A K V A N E E N L E E F B A A R H E I D S -

S T R AT E G I E

I N S P R A A K T R A J E C T

DIT IS HET TRAJECT

DAT GELOPEN WORDT MET DE BEWONERS

Rurant poster dorpenbouwers.indd 1 14/04/16 09:16

DORPen-BOUWERSSamenwerken aan eenintegraal dorpsbestemmingsplan

Een praktische handleiding voor lokale besturen

Gerealiseerd door RURANT vzw met de steun van de Provincie Antwerpen (Dienst Landbouw en Plattelandsbeleid)

RURANT VZW Hooibeeksedijk 1B-2440 GEEL

T 0032 14 85 27 07E info@rurant.beW www.rurant.be

Volg RURANT ook op facebook

1 2 3

4 5 6

MIJN DORP, MOOI DORP!

Wie droomt er niet van levendige landelijke dorpen? Iedereen op het platteland houdt van een mooi dorpscentrum en een gezellige dorpssfeer, een omgeving waar het goed wonen en vertoeven is. Naast een sterk verenigingsleven en een lokaal aanbod van winkels en horeca is er ook de behoefte aan dienstverlenende functies, aangeboden door derden of door de gemeente. Aan gebouwen en lokalen is er meestal geen gebrek. De invulling, het gebruik en onderhoud van deze plaatsen laat vaak te wensen over en kost daardoor handenvol geld. Door het centraliseren van diensten in het centrum van de gemeente komen gebouwen in deelgemeenten leeg te staan. Dit leidt tot dorpsverschraling die de leefbaarheid van het (deel)dorp zeker niet ten goede komt.

De afstand tot voorzieningen wordt groter en de bereikbaarheid ervan voor zwakkeren vormt een probleem. Wat rest is een slaapdorp met een vergrijzende bevolking en vaak weinig betaalbare woningen voor jongeren. Dit strookt niet met het beeld dat wij voor ogen hebben, hoog tijd dus om daar iets aan te doen! De leefbaarheid van het dorp is een zaak van iedereen: zowel inwoners als beleid. Door een integrale en innovatieve aanpak kunnen ze samen een traject opzetten voor de toekomst van hun dorp.

Dat het kan bewijst het project ‘Meerle, ons dorp!’ dat RURANT, i.s.m. Innovatiesteunpunt, voor de stad Hoogstraten heeft begeleid. We presenteren u graag een beknopt relaas van dit traject, aangevuld met concrete tips. Laat u inspireren om de stap te zetten naar een haalbaar dorpsbestemmingsplan.

RURANT staat klaar met advies wanneer je in je eigen stad of gemeente aan de slag wilt en kan je op verzoek tijdens het hele traject begeleiden.

DORPSPLATTEGROND

Een blik op de plattegrond van een dorp leert ons veel over de kwaliteit van het leven ter plaatse. Heel wat plattelandsgemeenten worden momenteel geconfron-teerd met leegstand, krimpende dienstverlening en slechte verbindingen. Deze kernen kennen weinig economische activiteit en woningen zijn vaak onaangepast aan specifi eke doelgroepen. Een integrale aanpak, met inspraak van de plaatselijke bevolking, kan als tegengewicht fungeren in de aanpak van dalende leefbaarheid.

De opmaak van een integraal dorpsbestemmingsplan verlangt een specifi ek traject met oog voor lokale gedragenheid, timing en betrekken van de nodige ex-pertise. Multifunctioneel gebruik van ruimte, nieuwe en slimme combinaties van functies en een gedeelde verantwoordelijkheid vormen de basis voor toekomstige keuzes.

Het is cruciaal om in een eerste fase een goede verkenning van het dorp te door-lopen. Elk dorp heeft immers een eigen sfeer en specifi eke noden. Een ‘foto’ ne-men van de huidige bevolkingstoestand kan de algemene noden van de inwoners helpen in kaart te brengen. Bij aanvang van het proces is het ook nuttig om een duidelijke afbakening te maken van de ruimtelijke én maatschappelijke con-text waarbinnen je wil werken. Dit zorgt ervoor dat er geen verkeerde verwachtin-gen worden gecreëerd. Goede afspraken maken goede vrienden.

Loop intern bij de gemeentelijke diensten ook een traject zodat er geen misver-standen kunnen ontstaan. Doe je beroep op expertise van derden geef dan duide-lijk aan wat je verwacht van het resultaat maar laat kandidaten toe zelf processen voor te stellen. Hou in het begin geen rekening met mogelijke belemmeringen. De vertaling van dromen naar realiseerbare plannen volgt later.

NAAR EEN GEDRAGEN TOEKOMSTVISIE

Het einddossier vanuit de behoefteanalyse wordt daarna onderworpen aan een ‘ontwerp- en haalbaarheidsstudie’. Hierin vertaalt men de voorgestelde behoef-tes en scenario’s in haalbare voorstellen. Soms kunnen alternatieven worden voorgesteld met het oog op een realistisch en betaalbaar totaalplan voor het dorp. Dit levert een mijlpalenplan op waarin een traject voor de komende 5 jaar beschreven wordt met vooral juridische en ruimtelijke invalshoeken.

Vanuit beide studies wordt aangegeven hoe en op welke manier acties gereali-seerd kunnen worden op korte, middellange en lange termijn. Zo wordt ook duidelijk waar de prioriteiten liggen en wat de rol is van zowel beleid, bewoners als stakeholders. Meteen liggen alle ingrediënten voor een gedragen toekomstvisie op tafel en is het integraal dorpsbestemmingsplan geboren.

Dit onderbouwd en integraal bestemmingsplan maakt toekomstige keuzes en het realiseren ervan gemakkelijker omdat:

- er vanuit de inspraakfase draagvlak werd gecreëerd bij de bewoners.- er ook al een fi nanciële weerspiegeling van de keuzes is opgesteld.- er een voorstel op tafel ligt dat voldoende informatie bevat om naar stakehol-

ders en potentiële partners te stappen.

INZOOMEN OP INSPRAAK

Maar al te vaak heeft een bestuur angst voor participatie en inspraak. Tal van nadelen worden op de voorgrond geschoven zoals de verwachting van nodeloze vertragingen en een onhaalbaar, zelfs niet uitvoerbaar ideaal-of droombeeld. Angst omdat het nieuw is en niemand binnen de gemeente er echt mee vertrouwd is. De uitkomst en voordelen zijn onzeker en de verwachtingen hoog. Er wordt daar-om makkelijk vastgehouden aan datgene wat men kent. Toch is een inspraaktra-ject zeker haalbaar en realistisch.

We kunnen in het inspraaktraject 3 fases onderscheiden:

Voorbereidingsfase

- Relevante informatie verzamelen en dorp leren kennen- Ruimtelijke behoefte-analyse

Inspraakfase

- Organiseren infovergadering- Juiste methodiek om inwoners te betrekken- Organisatie gerichte werksessies- Communicatie en terugkoppelmomenten uitwerken- Prikkelen en inspireren- Opzet proefproject (Quick-win)

Verzelfstandigingsfase

- Stakeholders blijven prikkelen om bepaalde onderdelen van de dorpsbestemming te trekken, te ondersteunen of te promoten.- Coproductie bestemmingsplan beleid-bewoners

INSPRAAKMULTIPLICATOR

Om de inspraak niet te beperken tot een momentopname is het belangrijk om het draagvlak vast te houden zodat er een permanente vorm van overleg tussen bestuur en bewoners ontstaat. Hiervoor kan optimaal gebruik gemaakt worden van reeds bestaande structuren en blijft er altijd ruimte voor terugkoppeling en evaluatie.

30 inwoners denken mee

Tijdens de werksessies creëren inwoners scenario’s voor een nieuw dorp.

300 inwoners volgen het traject

Op infostands en via facebook worden inwoners op de hoogte gebracht over het traject en de stand van zaken.

3000 inwoners genieten mee

Er zal jaren gewerkt worden aan een nieuw dorp. Alle inwoners genieten van deze vernieuwing.

DROOMSESSIE

In de werksessies tijdens het inspraaktraject ga je in dialoog met de bewoners. Verzamel naast feiten en cijfers over het dorp ook visiedocumenten en relevant kaartmateriaal. Ga op zoek naar dorps-eigen informatie om een juist beeld te krijgen van de locatie van de handelaars in het dorp, belangrijke plaatsen, activi-teiten of gevoelige thema’s. Breng alle belanghebbenden in kaart en betrek ze in gans het proces. Zo worden er verschillende ideeën bij elkaar gebracht en dat kan alleen maar resulteren in een rijker resultaat.

De verzamelde informatie vormt de basis voor de ruimtelijke behoefteanalyse waarbij inspraak door de bewoners van zeer groot belang is. Het organiseren van zo’n uitgebreide inspraak door de inwoners van een dorp vraagt veel tijd. Vaak is het al voldoende om een kleine groep bijeen te krijgen die mee is met het ganse traject en die hun mede-inwoners kunnen informeren.

Aan het begin van het traject bezorg je voldoende informatie over de aanleiding, opzet en timing van het traject, over de verwachtingen en de mogelijkheden tot in-spraak. Voor elke bijeenkomst wordt een gepaste werkvorm gekozen. Postkaar-ten, luchtfoto’s en kaartmateriaal zijn eenvoudige en toegankelijke hulpmiddelen die deelnemers helpen bij het uitbrengen van hun noden en wensen.

Een bezoek aan sleutelplaatsen in het dorp kan mensen inspireren. Door te werken met een maquette van het dorp (gebouwen verplaatsen, laten verdwij-nen, nieuwe functies toebedelen) komen verschillende scenario’s voor de ogen van de deelnemers tot leven. Zo creëer je meer ideale situaties waarbij meteen zichtbaar wordt waar de voordelen liggen of waar nieuwe gevaren schuilen. Vaak biedt de inbreng van externen een verrassende, nieuwe kijk op het dorp en biedt het eyeopeners voor open ruimte, architectuur, mobiliteit, … Op deze manier evolueren we naar een situatie waar we met z’n allen van dromen.

VERTALING OP MAAT

De vertaling van cijfers en input uit de inspraaksessies monden uit in een ruimte-lijke behoefteanalyse. De plaatselijke behoeftes worden vertaald naar mogelij-ke herbestemmingen of invullingen van gebouwen en/of sites in de dorpskern en worden uitgetekend in een aantal scenario’s. Er is nu ook een zicht op de groot-ste probleem- en verbeterpunten en de sterktes en zwaktes van het dorp. Door de doelgroepen (inwoners, stakeholders en beleid) worden keuzes gemaakt die allen (gedeeltelijk) bijdragen tot de mogelijkheden en een toekomstbeeld van het dorp.

Dankzij dit traject en met hulp van externen worden antwoorden gezocht op vragen over principes (bv. innovatieve oplossingen, aantal parkeerplaatsen,… ), over eigendommen (nieuwe publiek-private samenwerkingen, erfpacht,…), over combinatie van functies (bv. workhubs,…) en over fi nanciën (bv. wat kunnen verenigingen inbrengen, wat kan de gemeente doen, wat kunnen derden doen, waar zijn mogelijkheden voor pps-structuren?).

Als iedere partner bereid is om informatie te delen en informele standpunten in te nemen worden opties en scenario’s helderder. Hierdoor kan er concreet gewerkt worden aan een ‘Ruimtelijke behoefte analyse voor het dorp’ waarin de verschil-lende belangen zoveel mogelijk met elkaar worden verbonden.

30

300

3000

Rurant poster dorpenbouwers.indd 2 14/04/16 09:16