Een moment zon

Rurale elektrificatie met zonne-energie in Afrika

ECN Renewable Energy International ECN (1997-2004)

Een moment zon

De zichtbare rijke gebieden

Een moment zon

Een moment zon

Mensen zonder elektriciteit

Een moment zon

Rurale elektrificatie met zonne-energie in Afrika

• Wat is het• waarom• Waar • Wat hebben we gedaan • Wat hebben we geleerd

Een moment zon

Rurale elektrificatie:

• uitbreiding van het elektriciteitsnet

• Off-grid: - kleine systemen (minigrids dorp)

- Solar Home systems (huis)

Elektriciteit leveren aan de bewoners van het

platteland door:

Een moment zon

Rurale elektrificatie door net-uitbreiding

Een moment zon

Rurale elektrificatie door net-uitbreiding

Een moment zon

Bij bestaande bouw

Rurale elektrificatie door net-uitbreiding

Een moment zon

Net-uitbreiding bij nieuwbouw

Een moment zon

Net-uitbreiding in rurale gebieden is duur en

verdient zich moeilijk terug

Een moment zon

Rurale elektrificatie met zonne-energie= Solar Home system

Een moment zon

Waarom rurale elektrificatie ? (1)

• Kwaliteit van het leven verbeteren• Economische ontwikkeling mogelijk maken• Sociaal culturele ontwikkeling mogelijk maken• Introductie duurzame energie• Trek naar de steden voorkomen

Een moment zon

• 1,6 miljard mensen leven zonder elektriciteit

• meer dan 2,4 miljard mensen koken op hout

• energie is essentieel voor economische groei

(armoede)

• minder dan 80% van de Afrikaanse bevolking

heeft beperkte toegang tot moderne energie

Waarom rurale elektrificatie ? (2)

Een moment zon

Wat zijn de verschillen in kosten?

In Euro’s Zon net

Investering 375 925 – 1400

Subsidie 325 375

installatiekosten 50 550 - 1000

Bron: universiteit kaapstad

Een moment zon

Wat wilden wij ?

Een begin maken met de introductie van Solar Home systems op een commerciële (=duurzame) basis.

No aid, but trade !

Een moment zon

Wat deden we ?1. In kaart brengen van energiegebruik en

culturele en sociale omstandigheden, o.a. inkomen(onderzoek en enquêtes)

2. Zoeken naar en samenwerking met gekwalificeerde en betrouwbare (locale) partners (Shell, ministeries, banken etc.)

3. Project definitie (verkoop op afbetaling)4. Uitvoering van projecten (wereldbank &

anderen) 5. opzetten van een BV inkoop en distributie

Een moment zon

Hoe deden we het financieel

• Fact finding mission:project omschrijvingca. ƒ 20.000 (50%-100%) NOVEM en anderen

• Haalbaarheidsonderzoek :PESP (programma economische samenwerkingsProjecten) max ƒ460.000 (50%) EZ EVD / ECN

• Uitvoering project:PSOM (Programma Samenwerking Opkomende Markten)max ƒ1.800.000 (50%) EZ EVD / ECN

• Business plan BV (Triodosbank, St. Doen)• Programma’s van Ministerie van buitenlandse zaken en

wereldbank

Een moment zon

SwazilandSwaziland

BotswanaBotswanaZimbabwe Zimbabwe

Zuid-AfrikaZuid-Afrika

Waar ?Waar ?

Een moment zon

Swaziland

Een moment zon

Swazilanduit studie (1993) bleek

• 3% van de rurale huishoudens elektriciteit

• 20.000 huishoudens kunnen (willen?) een PV systeem betalen ( gelet op uitgaven energie)

• Uitbreiding elektriciteitsnet geen optie

Een moment zon

Swaziland

• Op basis van onderzoek naar levenswijze, energiegebruik en inkomen project definiëren in geschikte gebieden (1997)

• Locale partners:

- Ministerie van energie - Swazitronix (Manzini) joint venture Solar International- Energiebedrijf van Swaziland

Andere project partners:

- Shell Solar (NL en RSA)- Impact Solar Energy (Zimbabwe)- Triodosbank NL

Een moment zon

ons solar home systeem bestond uit:

• PV Paneel + regelaar (Shell)• 12 volts lampen (Zimbabwe)• accu en behuizing (Zuid-afrika)

De ingrediënten !!

Een moment zon

Het zonne-energie systeem

Zonne-paneel

laadregelaar

12 volt accu

3x12 volt lampen

Een moment zon

Ons = Solar International(BV) systeem !

Te koop met microkrediet!

Een moment zon

Een moment zon

Een moment zon

Community meetingsCommunity meetings ! !

Een moment zon

Promotie video voor road showPromotie video voor road show

Een moment zon

Een moment zon

Een moment zon

De resultaten:

• In 1997 doel verkoop 500 systemen• Slechts 200 “verkocht”

In 1998 ook 200.• Na evaluatie project bijgesteld• Verlies aan vertrouwen financiers• Nieuw geld via Wereldbank voor projecten en

andere aanpak.

Een moment zon

Ellende einde

Het modderen begon:• Neergaande economie (betaalproblemen >

40%)• Sterfgevallen medewerkers (HIV/AIDS)• Geen verdere ondersteuning BZ (beleid)• Verminderde belangstelling beleid en onderzoek• (nieuwe trend net gekoppelde systemen in EU)• Dankzij Wereldbank, Shell en ECN project

fatsoenlijk af kunnen sluiten (2002)

Een moment zon

Conclusie (geleerd)

• Assortiment te klein (alleen 1 PV-systeem)• Teveel aandacht op PV in plaats van service• Financiering alleen voor rijkere mensen haalbaar• Beperkte bekendheid over zonne-energie• Perceptie (te hoge verwachtingen)• Beperkte verkooppunten en service mogelijkheden• Concentratie gebieden kiezen (infra en verspreide

bewoning)• Ontbreken van financiële discipline (bankable)

Een moment zon

Swaziland nu

Oppervlakte: 17.362 km2 (NL 41.528 km2)

Inwoners: 1,200.000

Levensverwachting 33 - 46 jaar

HIV / AIDS ca. 26 %

Werkeloosheid 40%

Geen tapwater 48%

Onder de armoedegrens 63 %

Gem. inkomen per jaar € 1250 (huishouden)

(iets beter door sterfgevallen??)

Een moment zon

Van Swaziland naar Botswana

Een moment zon

Werkplekken in AfrikaWerkplekken in Afrika

Een moment zon

Botswana:88% van de huishoudens geen elektriciteit!

Een moment zon

Shell (= Onno van Buren) Helpt !

Een moment zon

Gabarone

Een moment zon

met locaal bedrijf : PV voor woningen, scholen en klinieken.

Een moment zon

Een moment zon

Botswana

• Joint venture met sterk locale partij • Verkoop van ruim assortiment • Geen verkoop met krediet • Speciale projecten voor wereldbank en andere

donoren.• Management problemen • BV overgedaan locale partij• Bestaat nog steeds zie Solar Int Botswana

Een moment zon

In Botswana geleerd

• Sterke & zakelijke locale partij sleutel tot succes

• Commerciële zonne-energie business mogelijk

in combinatie met donor projecten en

commerciële b.v. telecom toepassingen.

• Op je hoede zijn voor belangen partner

(goede afspraken)

Een moment zon

• Foto’s project in Botswana

Een moment zon

Accu oplaadstationAccu oplaadstation

Een moment zon

SwazilandSwaziland

BotswanaBotswanaZimbabwe Zimbabwe

Zuid-AfrikaZuid-Afrika

NamibiëNamibië

Via Botswana naar Zuid-Afrika

Een moment zon

Zuid-afrika

• Ca. 500 systemen “verkocht” • Veel diefstal

teruggevonden beschadigde panelen • Veel kapotte accu’s door uitputting • Eskom/Shell BV overgedaan aan locale partijen• Fraude• Management problemen• Slecht betalings cultuur

Een moment zon

PV systemen bij scholenPV systemen bij scholen

en klinieken in Zuid-Afrikaen klinieken in Zuid-Afrika

Een moment zon

PV voor video en PC’sPV voor video en PC’s

Een moment zon

Goed beveiligen tegen diefstal

Een moment zon

Studie-opdracht Hoe gaat het met de PV systemen bij scholen?

Twee TU studenten op stap

Een moment zon

Meer dan 90% van de systemen gestolen en/of beschadigd.

Een moment zon

Een moment zon

SwazilandSwaziland

BotswanaBotswanaZimbabwe Zimbabwe

Zuid-AfrikaZuid-Afrika

NamibiëNamibië

Via Botswana naar Zuid-Afrika

NuonNuon

Eskom / ShellEskom / Shell

Een moment zon

Nederlandse partijenactief in Zuid-Afrika

Nuon: Northern KwaZulu-Natal

Shell Solar: KwaZulu-Natal

Swaziland

Port Shepstone

Durban

Een moment zon

Rurale elektrificatie in Zuid-Afrika

• Van de grond gekomen sinds 1994, na einde apartheid.• Meer dan 2.5 miljoen huishoudens zijn aangesloten op

het net. • 1,5 miljoen huishoudens zullen niet aangesloten worden• Er is een subsidie beschikbaar gesteld voor de installatie

van 300.000 Solar Home systems in concessiegebieden. • Er zijn 5 concessiegebieden en ca. 35.000 SHS

geplaatst. Subsidies voor andere projecten zijn gestopt. (schools, health centres).

• Twee Nederlandse partijen actief: Shell Solar en Nuon

Een moment zon

Het Eskom / Shell project

Een moment zon

Het Eskom/Shell project in Kwazulu Natal

Een moment zon

Het Solar Home System van Eskom en Shell

Een moment zon

Vol met technische snufjes

Behuizing waar je niet op kunt zitten of iets op kan zetten.

Ingebouwde regelaar met pre-payment systeem

Intelligentie ingebouwd voor communicatie tussen regelaar en paneel

Indicator voor de gebruiker

Een moment zon

Een moment zon

Het systeem werkt met een “credit” kaart

Elke maand opladen

Een moment zon

Wat hebben we geleerd ?

• Dat de wereld niet overal hetzelfde is.• Technologie met kennis van locale siutatie: zoals

infrastructurele, culturele en economische situatie moet toepassen.

• De doelgroep en omstandigheden goed kennenniet denken dat je problemen daar van achter een bureau hier kan oplossen.

• Medewerkers continue opleiden en trainen• Samenwerken met locale partijen en

verantwoordelijkheid delegeren. • Zoeken naar Macdonald en Coca Cola concepten

gekoppeld aan opleidingen en trainingen• Grote verschillen per land!

Een moment zon

Een moment zon

Verkenning in Benin voor BZ

Een moment zon

Benin

Een moment zon

NURA

• NUON en een locale partij• Mukze

Een moment zon

Een moment zon

Groen: PV systemen

Paars: net uitbreding

Een moment zon

Basis behoeften indicatoren

In Noord KwaZulu Natal (% huishoudens)

Een moment zon

Beleid in Zuid-Afrika

• Begonnen na democratie Na apartheid • 30% huizen aangesloten op het net

in rurale gebieden minder dan 10%• Tussen 1994 - 1999

Een moment zon

Ouverture

• Opgave: duurzame samenleving

• Duurzame energie 3 P’s:- People mensen centraal- Planet natuur & milieu- Profit economisch en betaalbaar

Een moment zon

Zimbabwe

Een moment zon

Een moment zon

Een moment zon

Swaziland Botswana

Een moment zon