Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat ...€¦ · 11/12/2019 · van...
Transcript of Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat ...€¦ · 11/12/2019 · van...
11 december 2019
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 2
VoorwoordOp initiatief van enkele wijkraadsleden is de werkgroep ‘Omgeving en Gedrag Kop
van Lombok’ (OGKvL) opgezet. In de werkgroep zijn enkele bewoners uit Lombok,
vertegenwoordigers van de winkeliersvereniging en de gemeente Utrecht aangesloten. Doel
van de werkgroep is om ongewenst gedrag op de Kanaalstraat en Damstraat in de brede
zin te bekijken vanuit fysieke en sociale factoren. Op beide vlakken willen we verbetering
vanuit de werkgroep voorstellen. Om mee te nemen bij de herinrichting van de Kanaalstraat
en Damstraat en bij de verdere uitvoering van de buurtvisie. Concreet willen we ongewenst
gedrag aanpakken op de thema’s Afval, Sociale veiligheid en Verkeer.
Dit onderzoek gaat over de fysieke factoren en wil een bijdrage leveren aan de herinrichting
van de Kanaalstraat en Damstraat. Om de herinrichting tot een succes te maken is het
niet voldoende om alleen de openbare ruimte te verbeteren; het is ook nodig dat huidig
ongewenste gedrag verandert naar gewenst gedrag. De werkgroep heeft daarom aan de
Omgevingspsycholoog opdracht gegeven om, in samenwerking met de werkgroep, concrete
ontwerpoplossingen voor te stellen om ongewenste gedragingen tegen te gaan en gewenst
gedrag te bevorderen. Dit verslag is daar het resultaat van.
Op dit moment wordt het concept ontwerp voor de herinrichting opgesteld. Vanuit de
werkgroep bieden wij dit verslag aan de ontwerpers van de herinrichting aan en vragen wij
om de ideeën uit dit verslag mee te nemen bij het opstellen van het concept ontwerp.
Namens de werkgroep,
Sander Berg
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 3
Inhoudsopgave
Voorwoord 2
1. Het proces 4
1.1. Doelen 5
1.2. Hetproces 5
2.Probleemdefinities 8
2.1. Probleemgedragincontext 9
2.2. Auto’srijdentehardoverdeKanaalstraat 10
2.3. Auto’swordenvaaktijdelijkopdeweggeparkeerdvooreensnelleboodschap 12
2.4. DekruisingDamstraat-Kanaalstraat(bijdeMoskee)isonoverzichtelijk 14
2.5. Afvalwordtbijgeplaatstbijafval-enkringloopcontainers 16
2.6. IndeDamstraatendeKanaalstraatweetjenietwatdegeldendenormenenwaardenzijn 18
2.7. Afvalinperkjesenbijbomen 20
2.8. Jongerenen(jonge)mannenhangenopstraat 22
2.9. Destraatendestoepwordtdeheledaggebruiktomteladenentelossen 25
2.10. Erisweinigruimteopdestoep 27
2.11. Afvalbakkenstaanoponlogischeplekkenindewijk 29
3.Interventieconcepten 30
3.1. Kijkwijzer 31
3.2. Afval 32
3.3. Verkeer 38
3.4. Socialeveiligheid 44
BijlageA:Overigeconcepten 51
BijlageB:Analayse 56
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 4
1. Het procesIn acht weken heeft de werkgroep Gedrag samen met gemeente Utrecht en Omgevingspsycholoog ruimtelijke oplossingen bedacht die probleemgedrag van verkeersveiligheid, afval en straatintimidatie verminderen. Dit hoofdstuk beschrijft hoe dit proces verlopen is.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 5
1.2. Het proces
Injuli2019vonddestartbijeenkomst
plaats met de werkgroep waarbij de
aanpak en planning van het project
besproken is. Het belangrijkste onderwerp
van deze bijeenkomst was de vraag ‘op
welke onderwerpen moet het project zich
focussen?’ Tijdens de bijeenkomst heeft de
werkgroep besloten om de buurt hierover
te bevragen als onderdeel van het project,
door middel van een digitale enquête.
Het project startte inhoudelijk eind
september2019.Ineenlocatieworkshop
hebben de buurtbewoners zogenaamde
hotspots bepaald. Dit zijn locaties waar het
probleemgedrag vaak voorkomt of als goed
voorbeeld dienen voor probleemgedrag.
Hierdoor ontstond veel inzicht over de
locaties en aard van de situaties waarin
probleemgedrag plaatsvindt.
Omgevingspsycholoog heeft de hotspots
en de verhalen over probleemgedrag
als inhoudelijke basis gebruikt voor
een observatiedag. Tijdens deze dag
hebben onderzoekers probleemgedrag
geobserveerd. Het doel hiervan was de
lokale situatie beter te leren kennen en
aanleidingen te vinden in de fysieke ruimte
(hypothesen) die het gedrag uitlokken of
mogelijk maken. Dit zijn onderdelen van de
1.1. Doelen
De doelen van dit project waren het
bedenken van ruimtelijke oplossingen die
probleemgedrag van verkeersveiligheid,
afval en straatintimidatie kunnen
verminderen, in samenwerking met de
buurtenbinneneenbeperktonderzoek-en
ontwerpbudget. De oplossingen moeten
daarbij te integreren zijn in het nieuwe
ontwerpvoordeKanaal-enDamstraat.
Om dit doel te realiseren is een aanpak
gebruikt waarin zoveel mogelijk is
samengewerkt met de buurt via de
werkgroep gedrag. In deze aanpak werd
de vakinhoudelijke kennis en ervaring van
omgevingspsycholoog gecombineerd met de
kennis en ervaring van buurtbewoners over
de lokale situatie door middel van een serie
van bijeenkomsten. Daarin stond steeds
centraal dat Omgevingspsycholoog analyses
en interventiemogelijkheden aanbood, en de
werkgroep hierop feedback gaf, oplossingen
koos en ingrepen beoordeelde samen met
de gemeente Utrecht.
De tekst die hierna volgt beschrijft in het
kort het proces wat wij met de werkgroep
hebben doorlopen. Deze is chronologisch
geordend naar belangrijke mijlpalen in het
proces.
Locatieworkshop 26 september 2019
Analyse bespreking en rangordening 1 oktober 2019
Strategie bespreking & selectie 30 oktober 2019
Concept evaluaties 6 november 2019
Afsluitende bijeenkomst 21 november 2019
Werkgroep bijeenkomstenStappenplan
Stap 1: Inventarisatie probleemlocaties
Stap 2: Analyse oorzaak-gevolg patronen
Stap 3: Raadplegen wijk met digitale enquête
Stap 4: Oplossings-strategieën formuleren
Stap 5: Concept-ontwerpoplossingen maken
Stap 6: Verslaglegging
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 6
Voordrieprobleemdefinitieswasdeze
invloed beperkt en/of de omvang van de
oplossing te groot voor dit project: tijdelijk
parkeren auto’s op de weg, hangende
mensen op de stoep en laden en lossen
op straat en stoep (deze zijn oranje
gekleurd in het de tabel hiernaast). Voor
dezeonderwerpenbleekdatdeeffectieve
oplossingen meer gezocht moesten worden
in beleid, regelgeving & handhaving en
sociale interventies of dat de oplossing
zoveel uitwerking vraagt dat het de omvang
van dit project overstijgt.
De10probleemdefinitieswordenin
hoofdstuk"2.Probleemdefinities"op
pagina8nadertoegelichtopde
oorzaak-gevolgrelatie.Ookwordthier
toelichting gegeven over waarom sommige
probleemdefinitiesnietzijnuitgewerktin
ruimtelijke oplossingen. Voor de volgende 7
probleemdefinitieszijnoplossingsrichtingen
uitgewerkt:
1. Hard rijden in de straat
2. OnoverzichtelijkekruisingDamstraat-
Kanaalstraat
3. Afval bijplaatsen bij containers
4. Vaag aanwezige normen en waarden
inKanaal-enDamstraat
5. Afval in de boomspiegels
6. Te weinig ruimte op de stoep
7. Onlogische afvalbakken
ruimte die het probleemgedrag versterken
of verzwakken. Deze aanleidingen waren
voor Omgevingspsycholoog de bouwstenen
om later in het proces mogelijke
oplossingsstrategieën te zoeken.
De observaties zijn gebundeld en vertaald
inprobleemdefinities.Ditwarener46,
te veel om allemaal uit te werken binnen
de mogelijkheden van dit project. De
werkgroepheeftde46probleemdefinities
gerangschikt op mate van belang.
Hieruitkwameenlijsttotstandvan15
belangrijksteprobleemdefinities.Deze15
probleemdefinitieszijndoormiddelvan
een digitale enquête voorgelegd aan de
wijk.Daaropkwamen1261reacties.De
resultaten staan rechts afgebeeld. Oranje
afgebeelde resultaten zijn uiteindelijk niet
verwerkt in oplossingen.
Metderesultatenuitdeenquêtekoneen
prioriteringwordenaangebrachtinde15
probleemdefinities.Denummers11tot
enmet15vielenaf(ziedeonderste5in
detabel).Deovergebleventop10heeft
Omgevingspsycholoog beoordeeld op
de mate waarin de fysieke omgeving van
invloed is op het probleemgedrag en of
de benodigde oplossing past binnen de
omvang van dit project.
1. Hard rijden in de
straten
2. Tijdelijke parkeren
op de weg
3. Onoverzichtelijke
fieskruising
4. Afval bijplaatsen bij
containers
5.Vaagaanwezige
normen en waarden
6.Afvalinin
boomspiegels
7. Hangende mensen
op de stoep
8.Ladenenlossenop
straat en stoep
9.Teweinigruimteop
de stoep
10.Onlogische
afvalbakken
11.Moskeepleingeen
duidelijke inrichting
12.Gestaldefietsen
vangen zwerfafval
13. Willekeurig gestalde
fietsen
14.Geenentree-
ervaring Damstraat
15.Parkeergarageiste
onopvallend
Onbelangrijk Neutraal Ergbelangrijk
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 7
Voordezezevenprobleemdefinities
heeft Omgevingspsycholoog zoveel
mogelijkeffectieveoplossingsstrategieën
geformuleerd,circa25peronderwerp.De
werkgroep heeft deze oplossingsstrategieën
beoordeeld op of ze passend zijn in de
Kanaal-enDamstraat.Opbasisvandeze
keuze zijn een aantal oplossingsstrategieën
uitgewerkt tot een eerste conceptoplossing.
De werkgroep heeft op deze
conceptoplossingen feedback gegeven. Deze
feedback is verwerkt in een eindconcept.
Het resultaat hiervan is te zien en lezen
in hoofdstuk "3. Interventie concepten"
oppagina30.Bijhetlezenvandeze
concepten is het goed om daarbij te
begrijpen dat de concepten nog niet zijn
ingepastindestraat.Erisooknoggeen
haalbaarheidsonderzoek gedaan voor
elk concept. Hierdoor kan het zijn dat
sommige concepten nog afvallen of in vorm
en afmeting wijzigen voordat ze worden
geïmplementeerd.Elkconceptheeft
Omgevingspsycholoog voorzien van tips en
instructies voor de uitvoer, om de werkbare
elementen te accentueren.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 8
2. Probleemdefinities Dithoofdstukbeschrijftdetienprobleemdefinitieswaarvoorstrategieënzijnverkendenconceptenzijnbedacht.Indetekstwordtdeprobleemdefinitiebeschreven.Daarnaastbenoemthetrelevanteoorzaak-gevolgverbandenenrichtingen voor veranderingen.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 9
Tijdens de werkgroepbijeenkomsten
isookgesprokenoverniet-ruimtelijke
interventies om probleemgedrag te
verminderen.Eenbelangrijkinzichthierbij
is dat probleemgedrag zich niet alleen
laat beïnvloeden door de inrichting van de
bebouwde omgeving. Afhankelijk van het
typegedragendecontextwaarbinnendit
plaatsvindt, heeft de bebouwde omgeving
meer of minder invloed op probleemgedrag.
Omhetprobleemgedrageffectiefte
verminderen wordt vaak een aanpak
geadviseerd waarbij verschillende type
interventies worden ingezet (zowel ruimtelijk
alsniet-ruimtelijk).Eengoedvoorbeeld
hiervanisparagraaf"2.8.Jongerenen
(jonge) mannen hangen op straat" op pagina
22.
Vooreeneffectieveaanpakishetdaarom
belangrijk dat eerst een inzicht wordt
verkregen in de factoren die in relatie
staan met het probleemgedrag, voordat
ereeninterventie-richtingwordtgekozen.
In dit project is de keuze voor ruimtelijk
interventies logisch omdat deze aansluiten
opdeherinrichtingvandeKanaal-en
Damstraat.
Ervaringenvanmensenwordenbeïnvloed
door vele factoren. Bijvoorbeeld
persoonskenmerken; iemand die zich
fysiek kwetsbaar voelt en moeite heeft met
oversteken, zal eerder overlast ervaren bij
lagere rijsnelheden dan iemand die zich
fysiek sterk voelt en geen moeite heeft met
oversteken.
Ook kan de waarneming van het gedrag
leiden tot overlast, zonder dat het
gedrag volgens gestelde regels feitelijk
probleemgedrag is. Bijvoorbeeld het geluid
van auto’s; als een auto een aangepaste
uitlaat heeft zodat deze geluid produceert
bij het optrekken, kan dit leiden tot overlast,
zonder dat de auto feitelijk te hard rijdt.
(Niet-)ruimtelijke interventies
De oplossing voor het verminderen van
overlast hoeft daarom niet altijd het
verminderen van het probleemgedrag te
zijn. Oplossingen die de overlastervaring
van mensen verminderen kunnen
ook oplossingen zijn die niets aan de
veronderstelde oorzaak veranderen, maar
wel aan de perceptie daarvan. Het is daarom
raadzaam om bij overlastvraagstukken de
overlast en de veronderstelde oorzaak van
elkaar los te koppelen en eerst te focussen
op de overlastervaring.
hebben om zich aan de regels te houden
maar door situationele factoren de regels
overtreden. Bijvoorbeeld omdat ze niet
weten hoe hard ze rijden of zich aanpassen
aan de rest van het verkeer.
Overlast is een ervaring
Tijdens besprekingen met de werkgroep
bleek dat het probleemgedrag niet door
iedereen op dezelfde manier wordt
geïnterpreteerd. In sommige gevallen
vond de één bepaald gedrag (bijvoorbeeld
hard rijden) een groot probleem, terwijl de
andere zich er niet aan stoorde (en het zag
als kwajongensgedrag).
Gedrag wordt pas probleemgedrag als
het door iemand als een probleem wordt
ervaren. Dit wordt ook wel overlast
genoemd. Overlast is een ervaring van een
persoon. Vaak wordt overlast uitgedrukt in
fysiek meetbare eenheden, bijvoorbeeld het
aantal decibel, het aantal stuks afval of de
snelheid. Het is verleidelijk om deze fysieke
eenheden gelijk te stellen aan de overlast
endaarbijeendirecteoorzaak-gevolgrelatie
te veronderstellen. Iemand rijdt een aantal
kilometers per uur te hard, dus leidt dat
totoverlast.Ditiseensimplificeringvan
overlastvraagstukken die ertoe kan leiden
dat oplossingsrichtingen die de overlast
wegnemen over het hoofd worden gezien.
2.1. Probleemgedrag in context
Hieronder bespreken we drie belangrijke
inzichten die in meer of mindere mate
gelden voor alle hierna beschreven
probleemdefinities.
Bewuste en reactieve overtreders
Eenvaakterugkerendonderwerpinde
werkgroep ging over de motieven van
mensen die probleemgedrag vertoonden.
Dit is een belangrijk onderwerp omdat de
motieven aanleidingen kunnen bieden voor
hetontwikkelenvaneffectieveoplossingen.
Eenhandigonderscheidwathierbijgemaakt
wordt is dat tussen bewuste en reactieve
overtreders. Dit onderscheid komt uit de
literatuuroverzwerf-enbijplaatsafvalenis
toepasbaar op andere vraagstukken waarbij
mensen regels of normen overtreden.
Bewuste overtreders zijn mensen die
voorafgaand aan de activiteit al bedacht
hebben dat ze de regel of norm gaan
overtreden. Bijvoorbeeld iemand die bewust
te hard rijdt, omdat deze dit leuk vindt, de
snelheidslimiet verkeerd heeft beoordeeld
of omdat deze haast heeft. Reactieve
overtreders zijn mensen die de intentie
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 10
Motieven hardrijden
Automobilisten noemen de volgende
redenen waarom ze te hard rijden (Biervliet
e.a.2010):
• Aanpassen (aan het andere verkeer),
• Haast,
• Leuk,
• Ongemerkt en
• Verveling.
Afgaande op de informatie van bewoners,
is het motief 'leuk' een belangrijke reden
voor automobilisten om hard te rijden.
Daarnaast kan 'aanpassen' ook een motief
zijn, als auto's snel om een geparkeerde
auto heenrijden.
Automobilisten noemen de volgende
redenen waarom ze zich aan de snelheid
houden(Biervliete.a.2010):
• Veiligheid,
• Verplichting,
• Bekeuring,
• Geen haast,
• Kosten en
• Milieu.
2.2. Auto’s rijden te hard over de Kanaalstraat
‘Veeltehardrijden(auto’senfietsers)’werd bij aanvang van dit project door de werkgroep benoemd als probleemgedrag. ‘Auto’s rijden te hard over de Kanaalstraat’ werd in de enquête gemiddeld als ‘erg belangrijk’ beoordeeld. In de prioritering van probleemgedrag stond het onderwerp opplek1(vande15).
Bewoners geven aan dat dit
probleemgedrag leidt tot overlast, omdat ze
hard rijden van auto's als onveilig ervaren,
ervan schrikken en het een teken is dat
mensen zich niet aan de verkeersregels
houden. Bewoners verklaren het te hard
rijden met de behoefte van met name
mannelijke automobilisten om indruk te
maken op andere weggebruikers. Daarnaast
benoemen bewoners dat automobilisten
ook te hard rijden om snel, via de andere
weghelft, om een geparkeerde auto heen te
rijden.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 11
De redenen die automobilisten noemen
waarom ze te hard rijden bieden
aanknopingspunten voor het ontwikkelen
van interventies om mensen zich aan de
snelheid te laten houden. Hierna volgen een
aantal categorieën interventies om te hard
rijden te verminderen.
Obstakels
Obstakels vormen een bedreiging voor
automobilisten die kan leiden tot een
botsing met het obstakel. Des te groter
de snelheid, des te lastiger is het voor
automobilisten om de obstakels te
ontwijken. Automobilisten minderen hun
snelheid om veilig langs de obstakels te
kunnen rijden. Obstakels kunnen zowel
fysiek zijn, zoals bloembakken of drempels,
of optisch, zoals verdrijvingsstroken of
optische illusies. Obstakels kunnen op, naast
of boven de weg geplaatst worden.
Deze categorie grijpt in op het motief
'veiligheid'.
Herkennen snelheidsregels
Mensenzoekenaanwijzingenuitdefysieke
omgeving om te bepalen welke normen en
regels er gelden in een ruimte. De inrichting
van de weg en aangrenzende ruimte bieden
deze aanwijzingen. Als deze ingericht
isalseenstereotype30kmzone,met
bijvoorbeeld rode bestrating en uitingen
van huiselijkheid, zullen automobilisten
de bijbehorende snelheidsregels eerder
herkennendanalsdezea-typischis
ingericht. Hierdoor neemt de kans toe dat ze
zich aan de snelheidsregels zullen houden.
Deze categorie grijpt in op de motieven
'haast' en 'ongemerkt'.
Afwijken
Plekken waar kwetsbare verkeersgebruikers
de autostroom kruisen, zijn plekken waar
automobilistenextramoetenoplettenen
snelheid moeten minderen om ongelukken
te voorkomen. Door de weg en de directe
omgeving op die plekken afwijkend in
te richten, met bijvoorbeeld afwijkende
bestrating of een vergroot overzicht,
herkennen automobilisten deze plekken als
afwijkend. Dit vergroot de kans dat ze hun
snelheid op deze plekken verminderen.
Deze categorie grijpt in op de motieven
'veiligheid', 'verveling' en 'ongemerkt'.
Feedback
Automobilisten onderschatten soms
hun snelheid. Feedback over hoe snel
zij werkelijk rijden geeft hun informatie
op basis waarvan ze de snelheid kunnen
aanpassen. Deze feedback kan gegeven
worden door de snelheid te meten en
deze met een display te communiceren.
De snelheid waarmee de omgeving voorbij
‘flitst’enhetgeluidvandebandengeven
automobilisten ook feedback over hoe snel
zij rijden.
Deze categorie grijpt in op de motieven
'ongemerkt' en 'verplichting'.
Straffen & belonen
Alsautomobilistentehardrijdenengeflitst
worden, krijgen zij een bekeuring. Voor
een groot deel van automobilisten is dit
een veel genoemde motivatie om zich aan
de snelheid te houden. Ook belonen kan
automobilisten motiveren om zich aan de
snelheid te houden. Dit kan bijvoorbeeld een
geldelijke beloning voor een buurtbudget
zijn, een compliment of een bedankje. In het
geval van machogedrag kan het ook helpen
om hard rijden als ‘mannelijk’ te herframen
in een gedachte dat het mannelijk is om
te stoppen voor voetgangers en rustig te
rijden.
Deze categorie grijpt in op de motieven
'bekeuring' en andere motieven als
debeloon-boodschapdezemotieven
activeert (bijvoorbeeld 'kosten' als de
beloon-boodschapbenadrukthoeveeleen
automobilist bespaard).
Naslagwerk
Biervliet,N.,Zandvliet,R.,Schalkwijk,M.
&Gier,M.de(2010).PeriodiekRegionaal
OnderzoekVerkeersveiligheidPROV2009:
hoofd-enbijlagenrapport.Directoraat-
Generaal Rijkswaterstaat, Dienst Verkeer en
Scheepvaart DVS, Delft.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 12
Het onderwerp dubbelparkeren is niet
geselecteerd om ruimtelijke oplossingen
voor uit te werken, omdat de meest
effectieveoplossing-handhaving-niet
ruimtelijk is en de belangrijkste ruimtelijke
interventie-versmallenstraat-alwordt
toegepast in het nieuwe ontwerp.
Oorzaken dubbel parkeren Kanaalstraat
Omgevingspsycholoog onderscheidt een
aantal oorzaken die kunnen bijdragen aan
dubbel parkeren:
• In de straat zijn vele kleine winkels
en eettentjes gevestigd. Als een
automobilist op meerdere plekken
iets wil kopen of afgeven, moet deze
de auto parkeren en alle spullen
meenemen of steeds heen en weer
lopen. Dit kan de automobilist als
onprettig ervaren, waardoor dubbel
parkeren een acceptabel alternatief
wordt.
• Het met de auto door de Kanaalstraat
rijden is voor sommige bezoekers
een belangrijk onderdeel van hun
bezoek aan de straat. Als zij daarbij
een praatje willen maken of iets willen
kopen, moeten zij de auto parkeren.
Doordat er weinig parkeerplekken vrij
2.3. Auto’s worden vaak tijdelijk op de weg geparkeerd voor een snelle boodschap
‘Fout en hinderlijk parkeren om snel even een boodschap te doen’ werd bij aanvang van dit project door de werkgroep benoemd als probleemgedrag. ‘Auto’s worden vaak tijdelijk op de weg geparkeerd voor een snelle boodschap’ werd in de enquête gemiddeld als ‘erg belangrijk’ beoordeeld. In de prioritering van probleemgedrag stond het onderwerp opplek2(vande15).
Bewoners geven aan dat dit
probleemgedrag leidt tot overlast omdat
geparkeerde auto’s een obstakel zijn op de
weg, leiden tot verkeersonveilige situaties en
een teken zijn dat mensen zich niet aan de
verkeersregels houden. Bewoners verklaren
het op de weg parkeren van auto’s met
gemakzucht van automobilisten die een
boodschap willen halen of een praatje willen
maken.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 13
Handhaving
Door automobilisten die stilstaan op de
rijweg direct aan te spreken (en eventueel
te beboeten), wordt het gedrag vaker
afgestraft. Hierdoor wordt het minder
aantrekkelijk om stil te staan.
Bezoekersflow
Faciliteereenbezoekersflowwaarbijhet
makkelijker wordt voor bezoekers om de
auto te parkeren en de boodschappen van
de winkel naar de auto mee te nemen.
Bijvoorbeeld met een winkel arrangement
waarbij bezoekers hun auto in de
parkeergarage kunnen parkeren en een
winkelwagentje ter beschikking krijgen in de
straat.
zijn, kunnen bezoekers denken dat
het geoorloofd is om tijdelijk even stil
te staan op de weg.
• De straat is breed genoeg dat auto’s
enfietserslangseenopdeweg
geparkeerde auto kunnen rijden.
Automobilisten die hun auto hier
neerzetten kunnen denken dat ze
daarmee het verkeer niet al te veel
hinderen. In een situatie met een
smallere straat is het namelijk meteen
duidelijk dat een auto de rijweg
blokkeert.
Hierna volgen een aantal categorieën
interventies om dubbel parkeren te
verminderen.
Versmallen straat
Door de straat te versmallen zijn er minder
mogelijkheden voor het verkeer om langs
dubbel geparkeerde auto’s te rijden.
Automobilisten zijn minder geneigd om
hun auto op straat te parkeren omdat
het duidelijk is dat de straat dan wordt
geblokkeerdenereenfileontstaat.Als
zij hun auto op de straat parkeren, zullen
andere weggebruikers ook eerder geneigd
zijn hen daarop aan te spreken. Deze
interventie wordt toegepast in het nieuwe
ontwerp voor de Kanaalstraat.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 14
gestuurde taken hebben doorgaans een
hogerementalebelasting.Eendeelnemer
heeft een beperkte mentale capaciteit om
deze taken tegelijk uit te voeren. Als de
mentale belasting deze capaciteit overstijgt,
ervaart een deelnemer ongemak, moeite
met het verdelen van aandacht en kan
deze fouten gaan maken. Dit gebeurt
vaak in situaties waar een deelnemer de
aandacht moet verdelen over meerdere
taken.Eenverkeerssituatiewordtdan
als onoverzichtelijk of te druk ervaren.
Omgevingspsycholoog onderscheidt een
aantal oorzaken die bijdragen aan de
onoverzichtelijkheid van de kruising:
• Erkruisenmeerderedrukke
verkeersstromen. Fietsers gebruiken
de Kanaalstraat als doorgaande
route van en naar de binnenstad.
Auto's rijden vanuit de Damstraat de
Kanaalstraat in en van de Kanaalstraat
rijden auto's de noordelijke
Damstraat in. Daarbij kruisen auto's
twee stoepen die door voetgangers
als oversteek worden gebruikt.
Ook gebruiken voetgangers de
oversteekplaats in de Kanaalstraat en
hetfietspadoverhetMoskeepleinom
over te steken.
2.4. De kruising Damstraat-Kanaalstraat (bij de Moskee) is onoverzichtelijk
DekruisingbijdeKanaal-enDamstraatwerd door bewoners benoemd in de locatieworkshop als probleemlocatie. ‘DekruisingDamstraat-Kanaalstraat(bijdeMoskee)isonoverzichtelijk’werd in de enquête gemiddeld als ‘erg belangrijk’ beoordeeld. In de prioritering van problemen stond het onderwerp op plek3(vande15).
Bewoners geven aan de kruising als
onoverzichtelijk en onveilig te ervaren.
Ook vindt er (verbale) agressie plaats als
reactieopbijna-ongelukken.Bewoners
verklaren de onoverzichtelijkheid met het
kruisen van verschillende verkeersstromen
en het negeren van voorrangsregels door
verkeersgebruikers.
Oorzaken
Eenverkeersdeelnemervoerttijdenshet
rijden gelijktijdig meerdere taken uit. Denk
aan sturen, kijken naar andere deelnemers
of gas geven. Ieder van deze taken heeft
een mentale belasting. Onbewuste,
automatische taken hebben doorgaans een
lagere mentale belasting, bewuste, aandacht
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 15
• FietsersvanafhetMoskeeplein
rijden soms met hoge snelheid de
kruising op. Fietsers komen van een
dubbelbaans-fietspad,waarzegeen
rekening hoeven houden met auto’s.
Hetfietspadgaatabruptoverinde
kruising,waarfietsersopalleandere
verkeersstromen voorrang hebben.
Ditstimuleertdatfietsersharder
rijden dan wenselijk is.
• Fietsers kunnen vanaf het
Moskeepleinbuitendefietsstrook
de kruising oprijden. Dit is niet de
plekwaarautomobilistenfietsers
verwachten. Bovendien vergroot het
de kans dat zij andere rijstromen
kruisen.
• Auto’s in de zuidelijke Damstraat
moeten soms wachten voordat zij
de Kanaalstraat oprijden. Daarbij
kunnenzegeenkantopenzienze-
doordeauto'svoorhen-somsniet
waarom ze moeten wachten. Dit kan
leiden tot frustratie, waardoor deze
automobilisten niet meer bereid zijn
voorrang te verlenen.
Verkeer (bege)leiden
Door het verkeer in één rijrichting te
(bege)leiden, wordt het voor deelnemers
duidelijker waar zij andere deelnemers
kunnenverwachten.Ditverlaagtderij-
taken. Het verkeer kan begeleid worden
met een rotonde waarbij het verkeer op de
rotonde voorrang heeft op het wachtende
verkeer.OpdekruisingKanaal-&Damstraat
isgeenruimtevooreenrotonde.Een
(kleine) microtonde (een verkleinde
rotonde) zou mogelijk zijn als een deel van
de stoep wordt bestemd als rijweg. De
microtonde zou uitgevoerd moeten worden
zonder een obstakel in het midden wat de
verkeersstromen scheidt. De meerwaarde
van een dergelijke microtonde in combinatie
methetvoorgesteldeeenrichtingsverkeer-
plan is beperkt.
Verminderen verkeer
Verminder het aantal verkeersdeelnemers
op de kruising. Hierdoor ontstaan minder
kruisingen van stromen, waardoor
deelnemers minder andere deelnemers in
de gaten hoeven te houden. Hierdoor neemt
de mentale belasting af, ervaren ze minder
overlast en maken ze minder fouten. Het
verkeer kan verminderd worden door het
fietspadaftesluitenoféénrichtingsverkeer
in de Kanaalstraat in te voeren. Hierdoor
wordt de verkeerssituatie overzichtelijker,
eenvoudiger en voorspelbaarder.
Fietsers afremmen
Doorfietsersafteremmen,kosthetandere
deelnemers minder moeite ze waar te
nemen, waardoor ze eerder opgemerkt
worden. Ook zijn de verschillen in snelheden
tussen deelnemers lager, waardoor minder
botsingen plaatsvinden en de impact van
botsingenkleineris.Desnelheidvanfietsers
kan afgeremd worden met een verhoogd
middeneilandwaarbijslechtséénfietserper
keer de kruising op wordt gelaten.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 16
getypeerd als crimineel, onwetend of
iemand met een dubbele moraal. Bij reactief
bijplaatsen heeft een persoon de intentie
om het afval in de container te plaatsen,
maar verandert deze door situationele
factoren van gedachten. Bijvoorbeeld omdat
de bak vol is of anderen ook afval bij de bak
hebben geplaatst.
Sociale omgeving
De sociale omgeving bepaalt mede
welk gedrag gewenst is en welke
schoonheidsgraadacceptabelis.Mensen
zoeken naar aanwijzingen in de omgeving
welkgedraggewenstis.Eenschonebuurt
signaleert dat opruimen de norm is. Als
mensen toch afval bijplaatsen, kan sociale
controle ervoor zorgen dat deze mensen
worden aangesproken, waardoor hun
gedragverandert.Mochtdatnietwerken,
kan de sociale omgeving klagen bij de
gemeente waardoor de omgeving schoon
wordt gemaakt of interventies worden
ontwikkeld om de buurt schoon te houden.
Afvallocatie
Dit bestaat uit de afvalcontainer, de locatie
waar deze is gestald en de directe omgeving
van de container. De volgende factoren
dragen bij aan het minimaliseren van de
kans op bijplaatsen. De afvalcontainer moet
2.5. Afval wordt bijgeplaatst bij afval- en kringloopcontainers
Bijplaatsafval werd door bewoners benoemd in de locatieworkshop als probleemgedrag. ‘Afval wordtbijgeplaatstbijafval-enkringloopcontainers’ werd in de enquête gemiddeld als ‘erg belangrijk’ beoordeeld. In de prioritering van probleemgedrag stond het onderwerp opplek4(vande15).
Bewoners geven aan dit gedrag als overlast
te ervaren omdat het afval er onverzorgd
uitziet, het kan gaan stinken en het een
teken is dat mensen zich niet aan de regels
houden.
Oorzaken bijplaatsafval
Erwordenviersoortenoorzakenvan
bijplaatsgedrag onderscheiden (Baumann,
2009):
Persoonskenmerken
Erwordteenonderscheidgemaakttussen
bewust en reactief bijplaatsen. Bij bewust
bijplaatsen heeft een persoon de intentie
omhetafvalnaastdebakteplaatsen.Een
persoon die dit gedrag vertoond kan worden
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 17
goed functioneren, gebruiksvriendelijk zijn,
het fysiek onmogelijk maken gemakkelijk
afval bij te plaatsen tegen of op de container
en schoon & onderhouden zijn. De locatie
waar de container staat moet goed
zichtbaarzijn,hetgewenstegebruikeffectief
communiceren en schoon & onderhouden
zijn. De directe omgeving moet ook schoon
& onderhouden zijn.
Inzamelsysteem & service
Het inzamelsysteem en daaraan gekoppelde
services kunnen bijdragen aan het
verminderen van de kans op bijplaatsen. De
volgendefactorendragenhieraanbij.Een
container moet tijdig geleegd worden zodat
bewoners altijd hun afval in de container
kunnen stallen. Technische storingen
moeten tijdig verholpen worden. Het
aanbieden van voorzieningen (milieustraat)
en services (ophalen grofvuil) waar
bewoners op een laagdrempelige manier
hungrofvuilkunnenafleverenofkunnen
laten ophalen. Duidelijke communicatie over
hoe bewoners gebruik kunnen maken van
deze voorzieningen en services. Handhaving
van situaties waarin te vaak en/of te veel
afval wordt bijgeplaatst, waarbij vervuilers
worden opgespoord en beboet. Tot slot,
verschillen in afvalregimes (moet er betaald
worden om te storten of niet) tussen
gemeenten en buurten kunnen leiden tot
onvoorspelbare afvalstromen naar locaties
waar afval goedkoper gestort kan worden.
Dit kan er toe leiden dat afvalcontainers vol
raken, waardoor bewoners hun afval niet
meer kwijt kunnen en sommige hun afval
naast de container plaatsen.
Naslagwerk
Baumann(2009).Bijplaatsingvanafval.
Senter Novem.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 18
afval,slijtageengraffitiishetkennelijk
de norm dat mensen niet om hun (leef)
omgeving geven.
Uit de observatie bleek dat in de
huidige situatie de aanwijzingen elkaar
tegenspreken, waardoor het voor bezoekers
onduidelijk is welke normen en waarden er
gelden. De volgende onderwerpen kunnen
als bouwsteen dienen om met de bebouwde
omgeving de geldende normen en waarden
te communiceren.
Aantrekkelijkheid
In een aantrekkelijke omgeving is zichtbaar
dat er zorg en aandacht is besteed aan
de ruimte. De aantrekkelijkheid van de
omgeving zegt impliciet iets over hoe
belangrijk de mensen die in die omgeving
wonen hun leefomgeving vinden. Deze
aantrekkelijkheid kan bijvoorbeeld gevormd
worden met; ruimtelijke details, kwetsbare
objecten, hoogwaardige materialen,
esthetische kwaliteit, aantrekkelijke functies,
zorgvuldig onderhoud en maatwerk
oplossingen.
2.6. In de Damstraat en de Kanaalstraat weet je niet wat de geldende normen en waarden zijn
De waarneembaarheid van normen en waarden werd in de observatie alsprobleemgeïdentificeerd.‘IndeDamstraat en de Kanaalstraat weet je niet wat de geldende normen en waarden zijn’ werd in de enquête gemiddeld als ‘erg belangrijk’ beoordeeld. In de prioritering van probleemgedrag stond het onderwerp opplek5(vande15).
De onduidelijke normen en waarden
zijn een oorzaak die in meer of mindere
mate meespelen in alle andere
probleemgedragingen.
Oorzaken onduidelijke waarden en normen
Mensenscannenhunomgevingop
aanwijzingen die inzicht geven in hoe zij
zich kunnen gedragen en welk gedrag zij
van anderen mogen verwachten. Objecten,
structuren en materialen in de bebouwde
omgeving kunnen deze aanwijzingen geven.
In een schone en onderhouden straat is het
klaarblijkelijk de norm om zorg te besteden
aan de (leef)omgeving. In een straat met
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 19
zijn, zoals in een straat waarin veel huiselijke
attributen en voortuintjes zichtbaar zijn. Bij
het waarnemen van deze uitingen ervaren
bewoners meer comfort, ze zijn nu thuis.
Voor bezoekers is het duidelijk dat zij te gast
zijn in een ruimte waar anderen zorg voor
dragen.
Toegankelijkheid
De grenzen van ruimtes zijn idealiter
gemarkeerd, zodat voor bewoners en
bezoekers bij het passeren van deze
markering duidelijk is dat zij zich in een
ander gebied begeven. Deze overgangen
tussen gebieden lenen zich voor het
plaatsen van een (symbolische) poort.
Poorten benadrukken de overgang van
twee gebieden en lenen zich voor het
communiceren van een welkomstboodschap
en normen en waarden.
Eenduidigheid
In een eenduidig vormgegeven ruimte is
voor eindgebruikers en beheerders duidelijk
welke status en functie de ruimte heeft en
wie voor het beheer verantwoordelijk is. De
functie van een plek moet duidelijk zijn door
de vorm en inrichting van die plek. Hieruit
kunneneindgebruikersafleidenwelkgedrag
gewenst is en welk gedrag zij van anderen
mogen verwachten. Deze plekken zijn
duidelijk gemarkeerd met grenzen, zodat het
verschil tussen ruimtes waarneembaar is.
Eenduidigheidhelptbewonersenbezoekers
de straat te begrijpen. Hier dragen een
duidelijke markeringen en vormgeving aan
bij. Zonering en begrenzing ontstaat doordat
bewoners ervaren dat de vormgeving zich
herhaalt en eenheidsmaten bevat, waardoor
er geen onnodige verrassingen in de straat
zitten.
Identiteitsuitingen
Identiteitsuitingen zijn objecten, structuren
en materialen die herkenbaar maken
welke mensen eigenaarschap ervaren
over een ruimte. Dit kunnen uitingen zijn
van een groep als geheel, zoals een logo,
mascotte of ontwerpstijl van een wijk die
zichtbaar is in de hele wijk. Dit kan ook de
verzameling van uitingen van individuen
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 20
2.7. Afval in perkjes en bij bomen
‘Afval in boomspiegels plaatsen’ werd bij aanvang van dit project door de werkgroep benoemd als probleemgedrag. ‘Afval in perkjes en bij bomen’ werd in de enquête gemiddeld als ‘beetje belangrijk’ beoordeeld. In de prioritering van probleemgedrag stond hetonderwerpopplek6(vande15).
Bewoners geven aan dit gedrag als overlast
te ervaren omdat het afval er onverzorgd
uitziet, het kan gaan stinken en het een
teken is dat mensen zich niet aan de regels
houden. Bewoners geven aan dat het afval
betreft van ondernemers en bewoners:
Sommige ondernemers stallen er tijdelijk
hun afval in, wat die dag wordt opgehaald
door afvaldiensten. Ook stallen sommige
ondernemers hun groentewaren overdag
in de boomspiegels, waarna groenteafval
overblijft als de waren weer weggehaald
worden. Sommige bewoners zetten hun
vuilniszakken in de boomspiegels.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 21
Uitstraling
De boomspiegels ogen onverzorgd. Dit komt
ook doordat er eerder afval is bijgeplaatst,
waardoor er soms afval achterblijft in de
boomspiegel. Het onverzorgde beeld kan
een aanwijzing zijn voor mensen dat het op
deze plek normaal is om afval op straat te
gooien of stallen.
Klaargezet winkelafval
Op dagen dat de vuilniswagen rijdt stallen
veel ondernemers grof afval los op straat.
Eendeelvanditafvalverwaait,waardoor
dit uiteindelijk vast raakt te zitten in perken,
struiken en rond bomen.
Oorzaken afval in perkjes
Leesookparagraaf"2.5.Afval
wordtbijgeplaatstbijafval-en
kringloopcontainers"oppagina16.Het
probleemgedrag vertoont veel gelijkenissen
methetbijplaatsenvanafvalbijafval-en
kringloopcontainers. De volgende factoren
dragen nadrukkelijk bij aan het bijplaatsen
vanafvalindeboomspiegelsaandeKanaal-
en Damstraat.
Gebrek aan obstakels
Rondom de boom en de boomspiegels zijn
geen obstakels (geplaatst) die het bijplaatsen
van afval belemmeren. Hierdoor is het voor
bewoners en ondernemers gemakkelijk om
hun afval op deze plek te plaatsen.
Onbestemde zone
De boomspiegel wordt niet gebruikt
vooreenanderdoel,zoalsverkeers-of
verblijfsruimte. Het geplaatste afval, mits
binnen de boomspiegel, vormt daarmee niet
een directe belemmering voor voetgangers.
Sommige boomspiegels zijn (vroeger)
ingericht als bloemperkje. Waarschijnlijk zijn
door het bijplaatsen van het afval de perkjes
afgestorven, waardoor de boomspiegels
kaal zijn geworden. Dit versterkt het beeld
van een onbestemde zone.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 22
2.8. Jongeren en (jonge) mannen hangen op straat
Straatintimidatie en in het bijzonder seksuele straatintimidatie werd bij aanvang van dit project door de werkgroep benoemd als probleemgedrag. Het hangen van jongeren en mannen op straat (zonder specifiekeduidingvandeoverlast)werd in de enquête gemiddeld als ‘beetje belangrijk’ beoordeeld. In de prioritering van probleemgedrag stond hetonderwerpopplek7(vande15).
Het onderwerp straatintimidatie is niet
geselecteerd om ruimtelijke oplossingen
voor uit te werken, omdat de meeste
interventiesniet-ruimtelijkzijnende
ruimtelijke interventies de omvang van
het project overstijgen. Bovendien werden
ruimtelijke interventies die van invloed
zijn op straatintimidaties al uitgewerkt bij
de onderwerpen ‘normen en waarden’
en ‘ruimte op stoep’. In dit hoofdstuk
benoemen we enkele aanknopingspunten
voor aanpak die buiten de scope van dit
project vielen.
verschijningsvormen (aard) van het gedrag
en over de schade die het aanricht bij de
vrouwen”(Fischer&Sprado,2017).
“Voor vrouwen geldt dat zij zich wel bewust
zijn van het fenomeen maar dat zij zich
vaak niet realiseren hoe ver ze zelf gaan
in de acceptatie ervan. Veel vrouwen
zouden daarom ook baat hebben bij een
openbaar debat over het fenomeen zodat
zij zich bewust worden van hun eigen
normen en waarden en van wat de seksuele
straatintimidatie met hen doet” (Fischer &
Sprado,2017).
DegemeenteMechelenenAmsterdam
stelleneenmixvanmaatregelenvoordie
bestaat uit:
1. Onderzoek naar problematiek
2. Preventie door opvoeding en
onderwijs
3. Aanpak in de wijk (waaronder
bewustwording professionals)
4. Strafbaarstelling in de Algemene
Plaatselijke Verordening (APV)
Integrale aanpak
Erzijnnogweinigbeleids-en
effectevaluatiesuitgevoerdmetbetrekking
tot de aanpak van seksuele straatintimidatie.
Daardoor is er nog weinig bekend over
deeffectenvaninterventies.Bovendien
kent seksuele straatintimidatie vele
uitingsvormen waar niet één aanpak voor
bestaat.
Omdat seksuele straatintimidatie door
vele factoren wordt beïnvloed en vele
stakeholders deze factoren beïnvloeden,
wordt een integrale aanpak geadviseerd
(Fischer&Sprado,2017),waarbij
verschillende aanpakken en interventies op
elkaar worden afgestemd. Losse interventies
zijn te beperkt om het gedrag werkelijk te
kunnen terugdringen. De gemeente wordt
hierin als belangrijke partij gezien die het
maken van afspraken tussen partijen kan
faciliteren.
Interventies
Fischer&Sprado(2017)benadrukken
dat bewustwording van seksuele
straatintimidatie bij professionals en
mannen erg belangrijk is. “Het gaat
daarbij om kennis over de omvang en
5. Handelingsperspectief voor
slachtoffersenomstanders
6. Campagne met statement tegen
straatintimidatie
7. Monitoring
Bewustwordingscampagnes publiek en professionals
Campagnes moeten aansluiten op de (be)
leefwereld van daders om hen te bereiken.
Eengoedvoorbeeldvanzo’ncampagneis
de campagne ‘familie’ van Ipsos. De teksten
moetenmannenaanzettentotzelfreflectie
over het gedrag wat zij vertonen.
Toezichthouders moeten “voldoende kennis
hebben over seksuele straatintimidatie in
al haar diversiteit, de signalering ervan, de
inschatting van dynamiek van verschillende
situaties en de mogelijkheden van optreden
…. Omdat de handhaving ook afhankelijk
is van burgers is het belangrijk het
(veranderde) beleid hierover duidelijk te
communiceren naar de burgers” (Fischer &
Sprado,2017).Hiermeekunnenvrouwen
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 23
bewust worden gemaakt dat het melden
van overlast bijdraagt aan het aanpakken
van het probleem (wat nu weinig gebeurt).
Hierbij hoort dat burgers weten wie zij
kunnen aanspreken.
Educatie, voorlichting en gesprek
De uitdaging van educatie, voorlichting en
gesprek is het bereiken van jongens en
mannen. Toneel, theater en rollenspelen
kunnenhiervooringezetworden.Een
andere suggestie is het bieden van
versiercursussen voor jongens, waar ze
leren hoe je kunt omgaan met vrouwen.
MogelijkkunnenovertredersnaarHALT
gestuurd worden waar zij verplicht een
cursus moeten volgen in plaats van dat ze
een boete krijgen.
Verder worden scholen genoemd als
mogelijke plek waar jongeren educatie
kunnen ontvangen. “In de databank
jeugdinterventiesvanhetNJIiseen
aantalopspecifiekedoelgroepengerichte
programma’s opgenomen over de
ontwikkeling van seksuele omgangsvormen.
Deze programma’s zijn door een
erkenningscommissie getoetst op kwaliteit
en(verwachte)effectiviteit.Hetbetreft
interventies die aangeboden kunnen
worden via scholen of via andere instanties
gerichtopspecifiekerisicogroepen(van
mannen of vrouwen)” (Fischer & Sprado,
2017).
Inrichting van de omgeving
De inrichting van de fysieke ruimte kan ook
bijdragen aan de veiligheidsbeleving:
Aantrekkelijke plekken voor jongeren om
te verblijven; er zijn nu weinig openbare
plekkenlangsdeKanaal-enDamstraat
waar jongeren kunnen verblijven. Hierdoor
kunnen zij zich gaan vervelen en hangen.
Door plekken aantrekkelijk te maken waar zij
kunnen verblijven, wordt de kans verkleind
datzijopstraatgaanhangen.Eenbuurthuis
of activiteitenplaats kan deze rol vervullen.
De volgende ruimtelijke onderwerpen
worden uitgewerkt bij de verschillende
probleemdefinitiesenconcepteninandere
paragrafen.
• Verbreden van stoepen; hierdoor
ontstaan meer uitwijkmogelijkheden
voorslachtoffersenminderconflicten
tussenmensen(zie"2.10.Erisweinig
ruimte op de stoep" op pagina 27).
• Verlichting;ditkanslachtoffersmeer
informatie over de ruimte geven en
een verbeterde veiligheidsbeleving
(zie "Straatverlichting" op pagina
48).
• Hoogwaardige kwaliteit
voorzieningen; deze kwaliteit zegt
iets over de zorg die mensen uit de
buurt voor hun buurt hebben, wat
veiligheidsbeleving kan verbeteren
(zie"2.6.IndeDamstraatende
Kanaalstraat weet je niet wat de
geldende normen en waarden zijn" op
pagina18).
• Zichtbaarheid woonomgeving;
hierdoor ervaren mensen dat ze
‘onder de mensen zijn’, wat de
veiligheidsbeleving kan verbeteren
(zie"2.6.IndeDamstraatende
Kanaalstraat weet je niet wat de
geldende normen en waarden zijn"
oppagina18).Ookcameratoezicht
wordt door sommige bewoners
genoemd als oplossing, waarbij zowel
daderalsslachtoffergezienwordt.
Deeffectenvancameratoezichtop
objectieve en ervaren veiligheid zijn
niet eenduidig.
• Eenduidigheidopenbareruimte;
hierdoor is duidelijk welk gedrag
wenselijk is in de omgeving en wie
er verantwoordelijk is. De stoep is
minder vol en de straat oogt minder
rommelig. Hierdoor verbetert de
veiligheidsbeleving(zie"2.6.Inde
Damstraat en de Kanaalstraat weet
je niet wat de geldende normen en
waardenzijn"oppagina18).
Meldingen
Erwordenzeldenmeldingengedaanvan
(seksuele) straatintimidatie. Daardoor
missen instanties informatie over het
probleem voor het ontwikkelen van een
effectieveaanpakenkandepolitieniet
ingrijpen. Het is wenselijk dat het aantal
meldingen verhoogd wordt omdat dit:
1. De pakkans verhoogt, er zijn meer
aanknopingspunten voor vervolging.
2. Deeffectiviteitvandeaanpakvan
straatintimidatie vergroot.
3. De meldingen kunnen leiden tot
een beter inzicht in de problematiek
en het belang dat het fenomeen
aangepakt moet worden.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 24
"Hetisdanwelvanbelangdatslachtoffers
weten dat ze een melding mogen maken
als zij (seksuele)straatintimidatie, in welke
vorm dan ook, hebben meegemaakt. Dit
kan bereikt worden door het bewustzijn bij
deslachtofferstevergrotendatseksuele
straatintimidatie niet onschuldig is en dat
handhavers dat ook weten.
Voorlichting kan, mits het ook opgevolgd
wordt door handelen van professionals in de
praktijk,ervoorzorgendatdeslachtoffers
zich gesteund voelen, het gevoel krijgen
dat ze serieus genomen worden en dat de
politie het probleem wil aanpakken” (Fischer
&Sprado,2017).
Eenappvooropdemobieletelefoon,zoals
‘de StopApp om Pikpraat te melden’, maakt
het melden van seksuele straatintimidatie
laagdrempeliger: https://stoppikpraat.nl/
Naslagwerk
Organisaties die zich inzetten tegen seksuele
straatintimidatie:
• Hollaback
www.iHollaback.org
• Stop Street Harassment
www.stopstreetharassment.org
• Stop Straatintimidatie
www.straatintimidatie.org
Literatuur:
• Fischer&Sprado(2017)-Seksuele
straatintimidatie in Rotterdam
• GemeenteAmsterdam(2016)
-Amsterdamzichtbaartegen
straatintimidatie-planvanaanpak
• VanHest&Jansen(2018)-Quickscan
straatintimidatie
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 25
Oorzaken laden & lossen
Lees ook "2.3. Auto’s worden vaak
tijdelijk op de weg geparkeerd voor een
snelle boodschap" op pagina 12. Het
probleemgedrag vertoont veel gelijkenissen
met het tijdelijk parkeren van auto’s op
de straat. De volgende factoren dragen
nadrukkelijk bij aan het gebruiken van de
straat en stoep om te laden en lossen.
Ruime laad- & lostijden
Het is toegestaan om maandag tot en met
zaterdagvan8tot18uurteladenenlossen.
Hierdoor is laden en lossen ook toegestaan
op momenten dat de straat gebruikt wordt
om te winkelen of te forensen. De kans op
interactiestussenlaad-enlosverkeeren
ander verkeer is op deze momenten het
grootst, waardoor de meeste overlast op
deze momenten ervaren wordt.
Bovendien is het laden en lossen op drukke
momentenvoorhetlaad-enlosverkeer
lastiger een parkeerplek te vinden, waardoor
dekansgroterisdatlaad-enlosverkeerhet
voertuig op de straat moet plaatsen. Door
toegestanelaad-enlostijdentebeperken
tot momenten waarop er weinig ander
verkeer in de straat is (bijvoorbeeld in de
ochtend), wordt de overlast beperkt tot deze
2.9. De straat en de stoep wordt de hele dag gebruikt om te laden en te lossen
‘Rijbaan blokkeren voor laden en lossen’ werd bij aanvang van dit project door de werkgroep benoemd als probleemgedrag. ‘De straat en de stoep wordt de hele dag gebruikt om te laden en te lossen’ werd in de enquête gemiddeld als ‘beetje belangrijk’ beoordeeld. In de prioritering van probleemgedrag stond het onderwerp opplek8(vande15).
Bewoners geven aan dat dit
probleemgedrag leidt tot overlast omdat
geparkeerde voertuigen een obstakel zijn op
de weg, leiden tot verkeersonveilige situaties
en een teken zijn dat mensen zich niet aan
de verkeersregels houden.
Het onderwerp laden & lossen is niet
geselecteerd om ruimtelijke oplossingen
voor uit te werken, omdat de meest
effectieveoplossing-aanpassenlaad-&
lostijden-nietruimtelijkis.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 26
momenten. Het voornemen is om bij het
nieuwe ontwerp de regels voor laden en
lossen aan te passen.
Beperkte parkeerruimte laden & losverkeer
Erisweinigruimtevoorlaad-&losverkeer
om tijdelijk het voertuig te stallen. Zeker
als een voertuig op meerdere plekken aan
de straat moet zijn, is dit problematisch.
Hierdoorwordthetvoorlaad-&losverkeer
acceptabeler om even de auto op de straat
te stallen.
Omdatnietalleparkeerplekkenlaad-&
losplekken zijn, bestaat de kans dat
leveranciers niet voor de deur van hun klant
kunnenparkeren.Daardoormoetenzijextra
lopen met hun spullen. Op straat voor de
deur parkeren wordt zo een aantrekkelijk
alternatief, zeker als dit gedrag niet wordt
bestraft.
Handhaving
Door leveranciers die stilstaan op de
rijwegenauto'sdieparkerenoplaad-
en losplekken direct aan te spreken (en
eventueel te beboeten), wordt het gedrag
vaker afgestraft. Hierdoor wordt het minder
aantrekkelijk om stil te staan op die plekken.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 27
stilstaande pratende mensen hinderen
anderevoetgangers.Ditsoortconflicten
kunnen tot frustraties leiden.
Overprikkeling
De activiteiten en de aanwezig mensen en
objecten prikkelen het zenuwstelsel van
mensen die de stoep gebruiken. Als deze
toenemen door intensief gebruik, kunnen
deze het gewenste prikkelniveau van
mensen overstijgen. Dit kan leiden tot een
onprettig gevoel en stress.
Veiligheidsbeleving
Beperkte ruimte om te bewegen maakt
het lastig voor voetgangers om andere
stoepgebruikers te ontlopen. Hierdoor is
het voor voetgangers beperkt mogelijk om
mogelijke situaties van straatintimidatie te
ontlopen. Dit kan leiden tot gevoelens van
onveiligheid.
Normgedrag
Mensenzoekenindefysiekeruimte
naar aanwijzingen hoe zij deze moeten
gebruiken.Eensmallestoepenbredeweg
met veel parkeerplaatsen kan door mensen
geïnterpreteerd worden als aanwijzing
dat autorijden de gewenste manier van
2.10. Er is weinig ruimte op de stoep
De te smalle stoep werd als probleem op zich en als oorzaak van verschillende problemen genoemd tijdens verschillende bijeenkomsten met bewoners.‘Erisweinigruimteopdestoep’ werd in de enquête gemiddeld als ‘beetje belangrijk’ beoordeeld. In de prioritering van probleemgedrag stond hetonderwerpopplek9(vande15).
Bewoners geven aan dat de huidige stoep
te smal is voor alle activiteiten die erop
plaatsvinden, dit kan leiden tot overlast van
andere stoepgebruikers of gevoelens van
onveiligheid.
Problemen door ruimtegebrek
Eenstoepmetteweinigruimtevoor
de activiteiten draagt bij aan een aantal
problemen:
Conflicterende activiteiten
Als veel activiteiten op een kleine ruimte
worden uitgevoerd, kunnen deze met
elkaarconflicteren.Hetladenenlossen
kan bijvoorbeeld voetgangers hinderen
in het over de stoep lopen of op de stoep
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 28
bottlenecks te verwijderen, ontstaan er
minder opstoppingen voor voetgangers. Dit
maakt de stoep prettiger om te gebruiken.
Functies afbakenen
Doorplekkenvoorspecifiekefunctieste
markeren op de stoep, wordt voor alle
gebruikers duidelijk welk gedrag toegestaan
en gewenst is binnen die markering. Dit
vergroot de kans dat mensen zich aan deze
regels houden en alleen op die plek objecten
stallen(bijvoorbeeldfietsenofstoelenen
bankjes voor een terras) en niet buiten de
markering.
Hiervoor kunnen verschillende
functiestroken aangehouden worden,
waarbij bijvoorbeeld een strook bestemd is
voor uitstalling, een strook voor voetgangers
en voor overige functies (zoals terrassen,
fietsenstallingenofparkeerplekken).Door
overige functies buiten voetgangersstrook
op de stoep te positioneren, is de kans
het grootste dat de vrije ruimte voor
voetgangers vrij blijft.
transport is, dat terwijl trage vormen
van verkeer in woon en winkelgebieden
wenselijk zijn.
Strategieën meer ruimte stoep
Hierna volgen mogelijke strategieën om
meer ruimte op de stoep te creëren voor de
activiteiten die daar plaatsvinden:
Bredere stoep
Op een bredere stoep hebben dezelfde
hoeveelheid mensen meer ruimte per
persoon of vergroot het de capaciteit van de
stoep. Dit is onderdeel van de herinrichting.
Minder functies op de stoep
Door het aantal functies op de stoep te
beperken die de vrije ruimte van de stoep
verkleinen(zoalshetstallenvanfietsen
of terrassen), blijft de vrije ruimte voor
voetgangers zo groot mogelijk.
Bottlenecks zijn plekken waardoor objecten
of de breedte van de stoep een versmalling
in het voetpad ontstaat. Hier ontstaan
vaak opstoppingen als het druk is omdat
voetgangers hier moeten 'ritsen'. Door deze
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 29
2.11. Afvalbakken staan op onlogische plekken in de wijk
De onlogische locaties van afvalbakken werden in de observatie als probleem geïdentificeerddatbijdraagtaanhet gooien van zwerfafval op straat. Het op straat gooien van afval werd door werkgroep als probleemgedrag benoemd. ‘Afvalbakken staan op onlogische plekken in de wijk’ werd in de enquête gemiddeld als ‘beetje belangrijk’ beoordeeld. In de prioritering van probleemgedrag stond het onderwerpopplek10(vande15).
Bewoners geven aan zwerfafval als overlast
te ervaren omdat het afval er onverzorgd
uitziet, het kan gaan stinken en het een
teken is dat mensen zich niet aan de regels
houden.
Interventies verbeteren gebruik afvalbakken
Leesook"2.5.Afvalwordtbijgeplaatstbij
afval-enkringloopcontainers"oppagina
16.Hetprobleemgedragvertoontveel
gelijkenissen met het bijplaatsen van afval
bijafval-enkringloopcontainers.
Zichtbaarheid
De kans dat mensen een afvalbak
gebruiken wordt vergroot als ze deze
gemakkelijk kunnen waarnemen. Door
voor afvalbakken een van de omgeving
onderscheidende vorm, kleur en materiaal
te gebruiken, worden deze beter zichtbaar.
Eenafvalbakdietenetjesisweggewerktin
het straatbeeld verkleint de kans dat deze
wordt gebruikt. Ook worden ze idealiter zo
geplaatstdatergeenzicht-belemmerende
obstakels staan tussen het pad en de
afvalbak.
Gebruiksvriendelijkheid
De kans dat mensen een afvalbak gebruiken
wordt vergroot als deze gebruiksvriendelijk
is. Dit betekent dat de bak zo gepositioneerd
is dat de opening gericht is op de dominante
loopstroom of dat de opening van alle
zijden te gebruiken is. Ook is de opening
groot genoeg dat klein afval (bijvoorbeeld
tasjes van eetgelegenheden, etensbakjes
of etensresten) gemakkelijk in de bak
gedeponeerd kan worden.
Afvalbakken zijn een belangrijk mechanisme
in het verminderen van zwerfafval.
Hierbij kan grofweg gesteld worden dat
het gewenst gebruik van de afvalbak zo
gemakkelijk mogelijk moet zijn voor mensen
die afval hebben. Dit heeft een aantal
consequenties:
Bereikbaarheid
De kans dat mensen een afvalbak gebruiken
wordt vergroot als deze zich op loopafstand
bevinden van de plek waar zij zich realiseren
dat zij afval hebben. Dit betekent dat langs
veelgebruiktevoetpadenomde50meter
een afvalbak staat. Hierdoor bevindt een
persoon op deze paden zich nooit verder
dan25metervaneenafvalbak.
Ook heeft het de voorkeur om afvalbakken
nabijafval-hotspotsteplaatsen.Ditzijn
plekken waar mensen veel afval bij zich
hebben. Denk aan eetgelegenheden of
plekken waar grootvuil aangeboden wordt.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 30
3. Interventie conceptenOp basis van de strategiebespreking heeft de werkgroep een selectie gemaakt van mogelijkhedendiezijgeschiktachtomtoetepassenindeKanaal-enDamstraat.Deze zijn door Omgevingspsycholoog omgezet tot een concept idee voor een interventie. Deze concepten worden in dit hoofdstuk gepresenteerd.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 31
3.1. Kijkwijzer
In dit hoofdstuk zijn verschillende afbeeldingen te zien van ruimtelijke concepten. Deze afbeeldingen geven een idee van hoe het concept eruit kan zien. Als het concept uitgevoerd wordt, kan er nog veel wijzigen aan bijvoorbeeld de materialen, vorm of afmetingen. Hieronder wordt kort toegelicht hoe deze afbeeldingen het best gelezen en geïnterpreteerd kunnen worden.
De concepten zijn nog niet ingepast in het straatontwerp. Ook is
er nog geen haalbaarheidsonderzoek gedaan voor ieder concept.
Hierdoor kan het zijn dat sommige concepten nog afvallen of in
vorm en afmeting wijzigen voordat ze worden geïmplementeerd.
Sommige afbeeldingen bevatten kleuren. Deze kleuren zijn
toegevoegd om een bepaald onderdeel van een afbeelding te
benadrukken of te laten opvallen. Deze kleuren en vlakken horen
niet bij het concept en zijn geen indicatie van de te kiezen kleur,
tenzijexplicietaangegeven.
Soms toont een afbeelding meerdere concepten. Dat er meerdere
concepten in één afbeelding staan, betekent niet dat ze gezamenlijk
uitgevoerd moeten worden. De reden dat er soms meerdere
concepten in één afbeelding staan, is dat de afbeeldingen van de
aanzichten gemaakt zijn in één 3D model waarin alle interventies
staan.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 32
De kans is kleiner dat mensen hun afval in
een tuintje zetten dan tegen een metalen
afvalbak. De plantenbakken wekken
associaties op van natuur, duurzaamheid en
milieuvriendelijkheid die samenhangen met
de norm duurzaam gedrag. Ook voegen de
bakkenextragroentoeaandeomgeving,
waardoor de plek aantrekkelijker wordt.
Tot slot vormt de plantenbak een fysiek
obstakel, die het moeilijker maakt om afval
tegen de container te plaatsen.
De plantenbakken moeten op maat gemaakt
worden voor de afmetingen van de plateaus
en inwerpzuilen van de ondergrondse
containers.
Stel een adoptieprogramma op waarbij
buurtbewoners gefaciliteerd worden
om voor de containertuin te zorgen. Dit
versterkt het gevoel van eigenaarschap van
de openbare ruimte door de buurt. Door te
communiceren dat de tuintjes geadopteerd
zijn, wordt de impliciete boodschap
gecommuniceerd dat dit een woonbuurt is
waar bezoekers te gast zijn.
Houd de container en de omgeving visueel
schoon. Richt de omgeving van de container
zo in dat deze een aantrekkelijke, schone,
frisse, en verzorgde uitstraling heeft. Dit
activeert de norm van ‘net’ gedrag bij
3.2. Afval
Containertuinen
Het doel van containertuinen is het verminderen van bijgeplaatst afval naast containers. De plantenbak wordt rondom de container op het metalen plateau geplaatst. De plantenbak vormt een fysieke belemmering om het afval tegen de bak aan te plaatsen en activeert de norm van schoon en netjes. Dit verkleint de kans op het bijplaatsen van afval.
Succesfactoren:
• De plantenbak dekt het gehele
plateau af, met uitzondering van de
ruimte die nodig is om de inwerpzuil
te bereiken.
• De plantenbak omsluit de inwerpzuil
en is schokbestendig, zodat de bak
op zijn plek blijft en niet beschadigt
tijdens het legen van de container.
• Kies voor stevige planten die het
gehele jaar hun blad behouden.
• Spreek af wie de planten onderhoudt
en voorzie deze persoon of partij van
budget.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 33
gebruikers. Hierdoor wordt de kans vergroot
dat mensen de containers gebruiken zoals
bedoeld en de omgeving netjes laten.
Verspreid een citrusgeur rondom de
container door een concentraat toe te
voegen aan het schoonmaakmiddel. De geur
wekt een associatie van schoonmaken op.
Hierdoor vergroot het de kans dat mensen
net gedrag gaan vertonen.
Onderhoud de container en de omgeving
goed. Herstel vervuiling en beschadiging
direct. Tekenen van gebrekkig onderhoud,
verloedering en vervuiling kunnen worden
geïnterpreteerd dat niemand voor
dergelijke plekken lijkt te zorgen. Daardoor
beïnvloeden ze de veiligheidsbeleving
negatief.
Leeg de container bijtijds en verhelp
defecten meteen, zodat goed gebruik altijd
mogelijk is.
Combineer deze oplossing met de
vloersticker, zie "Vloercoatings of stickers"
op pagina 34.
Leesook"2.5.Afvalwordtbijgeplaatstbij
afval-enkringloopcontainers"oppagina
16.
Voorbeeld Room for Concepts - CityGard, uitgevoerd in de gemeente Den Haag
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 34
• Gebruik hoogwaardige coating
en vormgeving, zodat de uiting
niet bijdraagt aan een verloederd
straatbeeld.
• Onderhoud de sticker en vervang
deze bij slijtage.
• Plaats de boodschap goed zichtbaar
vóór de containers.
Maakeentotaalbeelddatbestaatuit
verschillende losse onderdelen (stickers
of coatings). Hierdoor is het ontwerp per
containerlocatie aan te passen. Houd de
boodschap neutraal of positief.
Combineer deze oplossing met de
containertuinen, zie "Containertuinen" op
pagina 32.
Leesook"2.5.Afvalwordtbijgeplaatstbij
afval-enkringloopcontainers"oppagina
16.
Vloercoatings of stickers
Vloercoatings hebben als doel om het bijplaatsen van afval bij containers teverminderen.Eendeelvanhetbijplaatsafval is grofvuil. Dit kunnen bewoners laten ophalen door de gemeente. Breng een coating aan op de bestrating die deze boodschap communiceert. Hierdoor worden bewoners geattendeerd op deze mogelijkheid. Dit verkleint de kans op bijplaatsafval.
Succesfactoren:
• Communiceer met iconen en simpele
tekst, zodat ook mensen die de
Nederlandse taal niet goed matig zijn
de boodschap snappen.
• Communiceer stap voor stap wat een
bewoner moet doen.
• Gebruik kleuren met een hoge
contrastwaarde die ook goed leesbaar
is in het donker, zoals zwart op geel of
zwart op wit.
• Gebruik lettertypes en kleuren uit de
stijlgids van de gemeente Utrecht,
dit vergroot de legitimiteit van de
boodschap.
14 030
2
1
3
Gratis
Grofvuil?
De grijze en bruine vlakken zijn ter illustratie van straatstenen. Ze zijn geen onderdeel van het concept
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 35
Boombanken
Boombanken hebben als doel om afval te verhinderen in boomspiegels. Eenbankrondomdeboomspiegelbelemmert het plaatsen van afval. Daarnaast benadrukt een bank gezelligheid en ontmoeten. De straat krijgt daardoor een vriendelijkere en socialere aanblik. Hierdoor vergroot het vermogen van de straat om (nieuwe) sociale contacten tussen mensen te bevorderen.
Succesfactoren:
• Omcirkel met de boombank de
boomspiegel volledig, zodat er geen
onbestemde ruimte ontstaat.
• Dek open grond rond de boomstam
af met beplanting of een rooster.
• Gebruik voor de boombank een
robuust materiaal, zoals beton, dat
slijtage en vandalismebestendig is.
• Gebruik een hoogwaardige afwerking,
zoals gepolijst beton, wat de norm
'netjes' activeert.
• Onderhoud de banken goed zodat ze
schoon en heel blijven.
• Stem afmetingen voor de boombank
af op het formaat van volwassen
bomen en straat. Voorkom dat de
bank een pietluttige uitstraling krijgt.
Sluit met de vormgeving, kleur en
materialisering aan op de meest gebruikte
materialen, kleuren en vormen in de straat
zodat eenheid wordt ervaren.
Overweeg een houten of kunststof
afwerking op de bovenzijde van de
boombank. Bij koud en nat weer is de bank
dan ook prettig te gebruiken.
Plaatshetzitgedeelteopminimaal80cmvan
het voetpad. Dit is een prettige afstand voor
zittende mensen met de mensen die voorbij
op straat lopen. Plaats bij boombanken ook
afvalbakken. De plek is door het plaatsen
van de boombanken verblijfsgebied
geworden. Dit trekt mensen aan die hun
afval kwijt willen.
Het probleem van afval in de boomspiegel
speelt vooral in het winkelgedeelte. De
bloembakken moeten vooral in dat deel van
de straat worden geplaatst. De bloembakken
oplossing is in de straat goed te combineren
met"Bloem-ofplantenbakken"oppagina
36.Dezekunnenbijvoorbeeldom-en-om
geplaatst worden.
Lees ook "2.7. Afval in perkjes en bij bomen"
oppagina20.
Eenboombankmaakt het moeilijker
voor mensen om afval in de boomspiegel te
plaatsen.
Ook is draagt het bij aan het sociale karakter
van de straat.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 36
Verken de mogelijkheid van een
adoptieprogramma waarbij buurtbewoners
gefaciliteerdwordenomvoordebloem-of
plantenbakken te zorgen. Dit versterkt het
gevoel van eigenaarschap van de openbare
ruimte door de buurt.
Doortecommunicerendatdebloem-of
plantenbakken geadopteerd zijn, wordt de
impliciete boodschap gecommuniceerd dat
dit een woonbuurt is waar bezoekers te gast
mogen zijn, niet andersom.
Sluit met de vormgeving, kleur en
materialisering aan bij de meest gebruikte
materialen, kleuren en vormen in de straat
zodat eenheid wordt ervaren en een rustiger
straatbeeld.
Het probleem van het plaatsen van
afval in de boomspiegel speelt vooral
inhetwinkelgedeelte.Debloem-of
plantenbaken moeten vooral in dat deel
vandestraatwordengeplaatst.Debloem-
of plantenbakken oplossing is in de straat
goed te combineren met "Boombanken" op
pagina35.Dezekunnenbijvoorbeeldom-
en-omgeplaatstworden.
Lees ook "2.7. Afval in perkjes en bij bomen"
oppagina20.
Bloem- of plantenbakken
Bloem-enplantenbakkenrondombomen hebben als doel om afval te verhinderen in boomspiegels. De bakken vormen een obstakel waardoor het moeilijker wordt om afval in de boomspiegel te plaatsen. Daarnaastvoegenzeextragroentoeaan de omgeving, waardoor de plek aantrekkelijker wordt. Ook wekken planten de associatie op van natuur en laten ze zien dat er voor de plek gezorgd wordt. Dit stimuleert de aanwezigheid van socialere normen in de omgeving.
Succesfactoren:
• Omcirkelmetdebloem-of
plantenbakken de boomspiegel
volledig, zodat er geen onbestemde
ruimte ontstaat.
• Kies voor stevige planten die het hele
jaar hun blad houden.
• Gebruikvoordebloem-of
plantenbakken een robuust
materiaal, zoals beton, dat slijtage en
vandalismebestendig is.
• Gebruik een hoogwaardige afwerking,
zoals gepolijst beton, wat de norm
'netjes' activeert.
• Onderhoud de banken goed zodat ze
schoon en heel blijven.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 37
• Plaats afvalbakken op goed zichtbare
en bereikbare locaties, op een
onderlingeafstandvanmaximaal25
meter(inwinkelgebied)of50meter
(woongebied). Plaats bakken nabij
hotspots als eetgelegenheden of
verblijfsplekken.
• Positioneer de bakken zo, dat het
afval gemakkelijk in de bak te gooien
is vanaf de dominante loopstroom.
De tekst kan uitgesneden worden uit metaal
van de buitenhuls van de bak of met een
stickeropeenbestaandvuilnisbak-model
worden geplakt.
Houd de afvalbak en de omgeving visueel
schoon. De omgeving moet zo zijn ingericht
dat deze de norm van ‘net’ gedrag bij
gebruikers activeert. Onderhoud de afvalbak
en de omgeving daarom goed. Herstel
vervuiling en beschadiging direct. Leeg de
afvalbak bijtijds en verhelp defecten direct,
zodat gewenst gebruik van de bakken door
bewoners en bezoekers altijd mogelijk is.
Lees ook "2.11. Afvalbakken staan op
onlogische plekken in de wijk" op pagina
29.
Afvalbakken in alle talen
De afvalbak in alle talen draagt bij aan een beter gebruik van afvalbakken en hetuitenvaneenLombok-identiteit.Op afvalbakken staat in verschillende talen het woord afval. Bezoekers en bewoners van verschillende afkomst herkennen hun eigen taal en voelen zichaangesprokenophun(deel-)identiteit. Hierdoor ervaren zij dat de boodschap ook voor hen bedoeld is. Daarmee is de afvalbak ook een uiting van de multiculturele identiteit van de buurt. Dit vergroot de kans dat mensen de afvalbak zullen gebruiken.
Succesfactoren:
• Stem de tekst af op de talen die
gesproken worden in Lombok. (In het
voorbeeld staan waarschijnlijk meer
talen dan er in Lombok gesproken
worden)
• Plaats de tekst op de zichtbare zijden
van de bak, zodat voetgangers de
tekst kunnen lezen.
• Zorg voor een hoogwaardige
uitstraling die bijdraagt aan een
verzorgd straatbeeld. Als gekozen
wordt voor een sticker, zorg dat deze
bij slijtage wordt vervangen.
In dit voorbeeld is de tekst uit het metaal van de buitenhuls van de bak gesneden.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 38
Drempel met oversteekplaats
Drempels hebben als doel de snelheid van automobilisten te verminderen. Als automobilisten te hard over de drempel rijden, geeft dit een onplezierige schok en kan de auto beschadigen. Dit stimuleert automobilisten om hun snelheid te minderen.
Succesfactoren:
• Bij een hogere drempel moeten
automobilisten meer remmen.
3.3. Verkeer
Het nieuwe ontwerp van de straat en het eenrichtingsverkeer zal waarschijnlijk een deel van de ervaren gedragsproblemen in verkeer verminderen. Ook bleken een aantal interventies onhaalbaar (deze staan in "Bijlage A: Overige concepten" op pagina51).Daaromishetaantalconceptoplossingen voor het thema verkeer beperkt.
• Kies voor een van de rijweg
afwijkende kleur en materiaal.
Hierdoor lijken de drempels optisch
hoger en vallen ze meer op voor
verkeersdeelnemers.
Bij elke twee a drie bouwblokken in
het oosten van de Kanaalstraat en in
de Damstraat kan een drempel op de
rijweg worden geplaatst. Drempels
kunnen gecombineerd worden met
oversteekplaatsen voor voetgangers.
Hierdoor steken voetgangers over op een
plek waar automobilisten minder hard
rijden. Hierboven is dit weergegeven
met een zebrapad. De uitvoering hoeft
niet met een zebrapad, zolang voor alle
verkeerdeelnemers de voorrangssituatie
duidelijk is.
De oversteekplaats kan nog meer
worden benadrukt door obstakels te
verwijderen die het zicht belemmeren van
de rijweg op de stoep ter hoogte van de
oversteekplaats. Bijvoorbeeld door hier geen
parkeerplaatsen, laadplekken of bomen te
plaatsen.
Lees ook "2.2. Auto’s rijden te hard over de
Kanaalstraat"oppagina10.
Als voertuigen te hard rijden over een drempel, geeft dit een onplezierige schok en kan het
voertuig beschadigen. Drempels stimuleren verkeersdeelnemers
daarom om zachter te rijden.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 39
Oversteekpaden kunnen het beste zo
wordenontworpendatzemaximaal
comfortenveiligheidverschaffen
tegenover het overige verkeer. Fysieke
afscheidingen aan de functiestrook zijn
hiervoor geschikt. Deze afscheiding kan
eventueel worden geïntegreerd met een
(lage) groenvoorziening om de straat
aantrekkelijker te maken.
Om voor ouderen, mensen met mobiliteit
beperkingen en mensen met kinderwagens
een aangename oversteek te maken is het
belangrijk dat de gehele oversteek op gelijke
hoogte blijft ten opzichte van de stoep.
Net als alle andere interventies is het
belangrijk dat in het oostelijke deel van
de Kanaalstraat alle oversteken er gelijk
eruitzien als in het westelijk deel, om
eenduidigheid te bevorderen.
Leesook"2.6.IndeDamstraatende
Kanaalstraat weet je niet wat de geldende
normenenwaardenzijn"oppagina18
en"2.10.Erisweinigruimteopdestoep"op
pagina 27.
Oversteekpaden geïntegreerd in de voetgangersstroom
Oversteekplaatsen zijn ontwikkeld om de ervaring van sociale veiligheid op de stoep te bevorderen (vanwege de koppeling met drempels, staat de interventie nu onder 'verkeer'). De plekken zijn zo ingericht dat voetgangers zo gemakkelijk mogelijk van de ene naar de andere zijde van de straat kunnen oversteken. Ze bieden een uitwijkmogelijkheid voor mensen die op de stoep lopen en zich sociaal onveilig voelen.
Succesfactoren:
• Positioneer de oversteekplaatsen op
gelijke intervallen van elkaar. Hierdoor
ervaren mensen de betrouwbaarheid
dat ze snel kunnen oversteken.
• De inrichting van de oversteekplaats
communiceert duidelijk welke
verkeersstroom voorrang heeft. Dit
kan duidelijk gemaakt worden met
borden of een zebrapad.
• Licht de oversteekpaden en de
opstelplek uit, zodat het voetpad
en wachtende voetgangers goed
zichtbaar zijn in donkere situaties.
Oversteekplaatsen bieden voetgangers een
uitwijkmogelijkheid als zij zich sociaal onveilig voelen op de stoep. Ze hebben dan de optie om naar de andere
straatzijde over te steken.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 40
Rammelstroken
Het doel van de rammelstroken is het verlagen van de snelheid. Op het wegoppervlak worden ribbels aangebracht. Deze heten rammelstroken. Als auto’s over deze ribbels rijden, veroorzaken deze een trilling in de auto die te horen en te voelen is.
De drempels, al dan niet gecombineerd met oversteekplaats, zijn
waarschijnlijkeffectieveromdesnelheidvanautomobilistente
verlagen dan de rammelstroken. Deze optie kan daarom opgevat
worden als middel om in te zetten als de het nieuwe ontwerp van de
straat met drempels het verkeer onvoldoende remt.
Succesfactoren:
• Breng de ribbels aan over de gehele breedte van de weg,
zodat auto's er niet overheen kunnen rijden.
• Plaats minimaal 3 of meer ribbels voor een vervelend
sensorischeffectindeauto.
Als een auto hard over de ribbels rijdt, ontstaat een vervelend
sensorischeffect.Hierdoorwordenautomobilistengestimuleerd
snelheid te minderen. De intensiteit van de prikkel neemt toe
naarmate automobilisten harder gaan rijden. Automobilisten die
zich aan de snelheid houden ervaren weinig overlast als ze over de
ribbels rijden.
Lees ook "2.2. Auto’s rijden te hard over de Kanaalstraat" op pagina
10.
Eenrammelstrookgeeft een onprettige trilling en geluid als
er met hoge snelheid overheen wordt gereden.
Daarom stimuleren ze verkeersdeelnemers om
langzamer te rijden.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 41
• Plaats een recht stuk aan het uiteinde
van het middeneiland van 2 meter.
Hierdoorzijnfietsersnietmeerbezig
met ritsen als ze de kruising oprijden.
• Kies een materiaalsoort die zoveel
mogelijkafwijktintextuurenkleur
van de overige straatstenen. Stenen
met een ruwe structuur maken het
onprettig om over het middeneiland
te rijden.
• Laat het middeneiland een aantal
centimeter oplopen naar het midden
van het vlak.
Ter overweging; de locatie van het
middeneiland wordt ook gebruikt door
voetgangers om over te steken. Deze stroom
kanconflicterenmetderitsendefietsers.
Als dit een probleem blijkt, moet hier een
passende oplossing voor uitgewerkt worden.
Leesook"2.4.DekruisingDamstraat-
Kanaalstraat(bijdeMoskee)is
onoverzichtelijk" op pagina 14.
Middeneiland voor fietsers
Het doel van het middeneiland voor fietsersiseenveiligerkruisingtemakenin de overgang van de Damstraat naar deKanaalstraat.Eenmiddeneilandwatvervelendisomovertefietsenstimuleertfietsersommeteenlageresnelheiddefietsstrook(ennietbuitendefietsstrook)opterijden.Hierdoorontstaat een overzichtelijker wegbeeld voor automobilisten, omdat zij weten waarzedefietserskunnenverwachtenenerminderfietserstegelijkdekruisingoprijden.
Dezeingreepheeftvooraleffectinde
huidige situatie en minder in het nieuwe
ontwerp. Dit komt omdat in het nieuwe
ontwerp de stroom met auto's uit de
Kanaalstraat naar de Damstraat verdwijnt.
Daarom kan overwogen worden om dit
concept tijdelijk toe te passen in de huidige
situatie.
Succesfactoren:
• Plaats het middeneiland bij de
overgangtussenfietspadenrijweg
kruising.
Eenmiddeneilandisonplezierig om overheen te
rijden.Ditstimuleertfietsersomnaardezijkantenvanhetfietspadte bewegen. Hierdoor is de kans groterdatzeoverdefietsstroken
de kruising oprijden, waardoor ze rijden op de plekken waar
andere verkeersdeelnemers ze verwachten.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 42
meer mensen langer op het plein verblijven, wat positief is voor de ervaring van sociale veiligheid.
Succesfactoren:
• Verwijderhetfietspadenstructuren
diedevormvanhetoudefietspad
benadrukken.
• Voeg de twee delen die nu door het
fietspadgescheidenwordensamen
door dezelfde materialen, vormen en
objecten te gebruiken.
Afsluiten fietspaden Moskeeplein
HetafsluitenvanhetfietspadoverhetMoskeepleinheeftalsdoeldekruisingoverzichtelijker te maken. Fietsers die de Kanaalstraat als doorgaande route gebruiken worden gestimuleerd niet door maar rondom de Kanaalstraat te rijden.Hierdoordaaltdefietsdruktewatde wegen overzichtelijker en daardoor veiligermaakt.HetMoskeepleinkanhierdoor aantrekkelijker gemaakt worden. Dit vergroot de kans dat er
• Plaats obstakels op de oude opritten
vanhetfietspadenhetverloopvan
de route, zodat het onaantrekkelijk
isvoorfietsersomdeouderoutete
blijven gebruiken als doorgaande
route.
• Richt het plein in als
voetgangersgebiedwaarfietsen
toegestaan is.
HetkruispuntverandertineenT-splitsing
met twee éénrichtingswegen voor auto’s.
Hierdoor zijn er minder kruisingen
tussen routes van verkeersdeelnemers.
Verkeersdeelnemers hebben daardoor
minder objecten waarop ze moeten letten,
wat de plek overzichtelijker en veiliger
maakt.
Doorhetfietspadaftesluitenverdwijnt
ookdefietskruisingbijhetWestplein.Deze
wordtdoorsommigefietsersalsonveilig
ervaren. Daarnaast wordt het mogelijk
het Zuidoostelijk deel van de Kanaalstraat
DoorhetfietspadlangshetMoskeepleinaf te sluiten, wordt de
doorgaandefietsrouteviade Kanaalstraat minder
aantrekkelijk voor fietsers.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 43
Eenmogelijkheidisbijvoorbeeldhetcreëren
van een groene doorgaande zone. Bewoners
geven aan te ervaren dat er weinig groen
in de wijk is. In de zomer draagt dit bij aan
oververhitting.Eengroenebuitenruimtekan
een aantrekkelijk plek zijn om in de zomer te
verblijven. Het kan ook hangende mannen
en jongeren verleiden om minder op de
drukke stoepen te verblijven en meer op het
Moskeeplein,watdeleefbaarheidvande
stoepen bevordert. De levendigheid op het
plein neemt toe, waardoor het vermogen
van de wijk om (nieuwe) sociale contacten te
bevorderen toeneemt.
samentevoegenmethetMoskeeplein.
Dit biedt de mogelijkheid om daar een
verblijfsruimte te creëren.
Combineer het afsluiten van het
Moskeepleinmethetontwikkelenvaneen
doorgaandefietsroute.Dezemoeteen
aantrekkelijk en snel alternatief bieden
voorfietsersopdekruip-door-sluip-door
wegen door Lombok die ontstaan door het
afsluitenvanhetMoskeeplein.Hierdoor
kandedoorgaandefietsstroomvanennaar
de binnenstad en station gekanaliseerd
worden.
Leesook"2.4.DekruisingDamstraat-
Kanaalstraat(bijdeMoskee)is
onoverzichtelijk"oppagina14en"2.8.
Jongerenen(jonge)mannenhangenop
straat" op pagina 22.
Het zuidoostelijk deel van hetMoskeeplein,watnu
van het plein gescheiden is doorhetfietspad,kandoorhetafsluitenvanhetfietspadbijhetMoskeepleinworden
betrokken.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 44
De voorgevelzone biedt ruimte als
verlengstuk voor de panden aan de straat
zoals winkelwaar of enkele zitjes. Deze
zone is door de gehele straat even breed,
zodat er geen discussie ontstaat tussen
bewoners en ondernemers over wat wel en
niet is toegestaan. Deze zone is idealiter ook
gemarkeerd, bijvoorbeeld met grondnagels.
De voetgangerszone is de verkeersruimte
meteenminimaleafmetingvan2,5meter
(hoegroterhoebeter).Debufferstrook
biedt ruimte voor losse elementen zoals
afvalbakken. De functiestrook huisvest
functies zoals parkeren, laden en
lossen,fietsnietjesofvuilcontainers.De
bufferstrookisbelangrijkomdatdezeruimte
biedt voor voetgangers om activiteiten uit
te voeren, waar in de functie zone geen
ruimte is, zonder dat zij het verkeer in de
voetgangerszone belemmeren.
De interventies op de volgende pagina's
zijn allemaal gericht op het vergroten van
de eenduidigheid in het straatbeeld. Het
zijn conceptschetsen met als doel om
werkbare elementen zichtbaar te maken die
eenduidigheid realiseren. Drie elementen
komen daarin steeds terug:
• Standaardafmetingen,
• (fysieke) scheidingen tussen zones en
• Hele duidelijke communicatie
waarvoor een plek bedoeld is.
Leesook"2.6.IndeDamstraatende
Kanaalstraat weet je niet wat de geldende
normenenwaardenzijn"oppagina18
en"2.10.Erisweinigruimteopdestoep"op
pagina 27.
3.4. Sociale veiligheid
Hoge eenduidigheid in het straatbeeld
Eeneenduidigstraatbeeldheeftalsdoel:
• Het duidelijk(er) communiceren van de normen en waarden die in de Kanaal-enDamstraatgelden,zodatde ervaring van veiligheid wordt verbeterd.
• Het verbreden van de stoep, zodaterminderconflictenopdestoep ontstaan en mensen de mogelijkheid hebben om uit te wijken.
Voor zowel gebruikers als voor beheerders moet het duidelijk zijn welke status en functie een plek heeft en wie voor het beheer verantwoordelijk is. Hiervoor is eenduidigheid en duidelijkheid in de zonering en markering van ruimte belangrijk.
In het oosten van de Kanaalstraat en in de
Damstraat zijn er vier zones aan te wijzen
metelkeeneigenrol.Elkezoneheefteen
eigen doel.
Voetganger doorgangzone
(altijd vrijhouden)
Functiezone
Bufferstrook
Voorgevel zone
De kleuren in de afbeelding zijn gebruikt ter verduidelijking van de zones. Het is niet het voorstel om deze
zones te markeren met gekleurde coatings.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 45
Parklets
Eenparkletiseenpubliektoegankelijkezitgelegenheid met groenvoorziening die geplaatst is in de functiestrook. Dit kunnen zowel vaste elementen zijn, als elementen die tijdelijk (bijvoorbeeld seizoen-,ofevenementgebonden)gemeenschapsruimte toevoegen.
Succesfactoren:
• Plaats de parklets niet op de
voetgangerszone. Hierdoor blijft deze
zone vrij voor voetgangers en ervaren
zij een ruime stoep.
• Scherm de parklets fysiek af van
de straat. Dit geeft mensen die op
de parklet zitten een gevoel van
veiligheid.
• Markeerhetbegineneindevan
de parklets nadrukkelijk, zodat
dit goed waarneembaar is voor
verkeersdeelnemers.
Parklets voorzien in de vraag naar publieke
zitruimte in winkelstraten waar er beperkt
ruimte beschikbaar is. De voorzieningen op
de parklets hoeven dan niet op de stoep
geplaatst worden, waardoor ze daar de
ruimte verkleinen.
Eenbufferstrookeneen fysieke afscheiding is nodig voor mensen
om zich veilig te voelen ten opzichte van het
verkeer.
De parklets kunnen in de zomer op
de parkeerplaatsen geplaatst worden
als er een grotere behoefte is aan
buitenzitgelegenheid. In de wintermaanden
kan de ruimte dan gebruikt worden als
parkeerplaats.
Parklets kunnen worden ingericht als
publieke ruimte of in vergunning worden
uitgegeven aan een uitbater.
Leesook"2.6.IndeDamstraatende
Kanaalstraat weet je niet wat de geldende
normenenwaardenzijn"oppagina18
en"2.10.Erisweinigruimteopdestoep"op
pagina 27.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 46
Fietscorridors
Eenfietscorridorheeftalsdoelhetverbreden van de stoep en het vergroten van de eenduidigheid in het straatbeeld. Fietscorridors zijn plekken met stalvoorzieningen waar meerdere fietsengestaldkunnenworden.Zezijngeplaatst in de functiestrook. Het doel ishetfietsstallenvanafdestraatzogemakkelijk mogelijk te maken, zodat erzominmogelijkfietsenopdestoeprijden en staan.
Succesfactoren:
• Oriënteer de stalvoorzieningen zo,
datfietsersineenvloeiendelijnvan
de straat de stalling in kunnen rijden,
zonder dat ze daarbij haakse hoeken
moeten maken.
• Creëer een zone tussen de rijweg
endestalling,zodatfietsersophet
fietscorridorzichklaarkunnenmaken
voordat ze de straat oprijden.
• Defietsenstallingmoetvanafdestoep
toegankelijk zijn voor voetgangers
en ontoegankelijk voor mensen
opdefiets.Hierdoorwordthet
onaantrekkelijk om over de stoep te
fietsen.
• Cluster stalvoorzieningen zodat niet
overalindestraateenpaarfietsen
komen te staan. Dit voorkomt een
onrustig straatbeeld.
• Verwijderweesfietsen.Een'verstopte'
stallingwerktaverechts,fietsersgaan
danalsnoghunfietseldersinde
straat stallen.
Fietscorridors voorkomen wildparkeren
op plekken waar eenduidigheid en
toegankelijk groot moet blijven: op en rond
de voetgangerszone op de stoep. Vanwege
de doorzicht mogelijkheid verstoren
fietscorridorshetautoverkeernieten
kunnen ze ook op de hoeken van straten
worden aangebracht.
Leesook"2.6.IndeDamstraatende
Kanaalstraat weet je niet wat de geldende
normenenwaardenzijn"oppagina18
en"2.10.Erisweinigruimteopdestoep"op
pagina 27.
Eenmakkelijkeoverstapmogelijkheid
van autoweg naar stoep is het belangrijkste doel van de
fietscorridor.
Hethoudtfietsenwegvandestoepwaar ze snel voor verlies van
eenduidigheid, een gebrekkige uitstraling en opstoppingen op
het voetpad zorgen.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 47
Uitstal markeringen
Het markeren van uitstalgrenzen heeft als doelen het toegankelijk(er) maken van de voetgangerszone en winkeliers helpen hun winkelwaar uit te stallen. Hierdoor kunnen mensen elkaar gemakkelijkenzonderconflictpasserenen biedt mensen de mogelijkheid om uit te wijken. Dit draagt aan een sociaal veilig klimaat.
Succesfactoren:
• Kies een slijtvaste markering die tegen
een stootje (of kratje) kan.
• Kies een markering die subtiel
zichtbaar is. Dit past in het rustige
straatbeeld en is ook zichtbaar voor
mensen die er gebruik van maken
(winkeliers en handhaving).
• Communiceer de bedoeling van
de markering bij introductie bij de
huidige ondernemers en als nieuwe
ondernemers zich in de straat
vestigen.
Eenuitstalmarkeringiseenvormvan
zonering. Het verhoogt de eenduidigheid
van de straat. Het maakt het voor winkeliers
gemakkelijker om zich aan de regels te
houden, voor winkeliers onderling om elkaar
aan te spreken en voor handhavers om op
overtredingen te handhaven. Dit verhoogt
de kans dat de voetgangersstrook vrij blijft
van uitstalling.
Uitstalmarkeringen komen in verschillende
soorten. Grondnagels zijn een subtiele
vorm van markering. Ze vallen niet op en
verstoren daarmee niet het straatbeeld,
maar ze zijn wel zichtbaar. Grondnagels
zijn slijtvast en stevig, daardoor zijn ze
minder gevoelig voor vandalisme en slijtage.
Ze hebben weinig tot geen onderhoud
nodig. Ook vormen ze geen obstakel voor
voetgangers of winkeliers.
Andere manieren zijn met behulp van
speciale klinkers of een alternatieve kleur
steen. Ze kunnen ook worden ingezet als
een uniek aspect horende bij Lombok.
Leesook"2.6.IndeDamstraatende
Kanaalstraat weet je niet wat de geldende
normenenwaardenzijn"oppagina18
en"2.10.Erisweinigruimteopdestoep"op
pagina 27.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 48
Straatverlichting
De straatverlichting kan worden ingezet voor de communicatie van de gewenste normen en waarden en het vergroten van de sociale veiligheid. Openbare verlichting stelt mensen in staat om zich in het donker te oriënteren op straat. Het licht, het ontwerp van de lichtbron en dat wat wel en niet verlicht wordt, zijn aspecten die de ervaring van bewoners en bezoekers van de straat beïnvloeden.
Het lomboklampje - een lantaarn met een unieke Lombok uitstraling
Hiernaast staat een eerste aanzet tot een
uniek Lombok verlichtingselement. Het
ontwerp van de armatuur is geïnspireerd
op traditionele woningbouw in Lombok. De
vorm verwijst naar de lokale architectuur
van de Sasak, de meerderheid inheemse
etnische groep van het Indonesische
eiland Lombok. Dit is geïntegreerd in
een lampenkap, het Lomboklampje.
De straatlantaarn is een uiting van
territorialiteit.Mensenervarendatdestraat
bijzonder is, dat deze wordt gekoesterd.
Plekken die gekoesterd worden verkleinen
de kans op vandalisme.
Eenuniekofopvallend ontwerp van
het armatuur, paal en/of verlichting kan bijdragen aan
een verzorgde wijk waar mensen trots op zijn.
Het 'Lomboklampje' is een voorbeeld van een manier waarop de identiteit van de
wijk zichtbaar gemaakt kan worden.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 49
Aandachtspunten voor een verlichtingsplan
Metverlichtingproberenwevierdoelentebereiken:
• Vlakverlichting voor gezichtsherkenning,
• Gevelverlichting voor vergroten van overzicht en
schaaduwreductie,
• Ornamentverlichting voor het vergroten van sfeer en
• Spotverlichting voor het accentueren van objecten, het
verlichten van 'enge hoekjes' of het bijlichten ter voorkoming
van valgevaar of gevaarlijke verkeerssituaties.
Eenhogerverlichtingsniveauverbetertveiligheidsbeleving.Hierdoor
worden objecten en personen in de omgeving beter zichtbaar. Ook
wordt een hoog verlichtingsniveau geïnterpreteerd dat er aandacht
aan de omgeving is besteed.
Verlicht niet goed zichtbare plekken zoals portiekjes, hoekjes of
objecten. Niet goed zichtbare plekken kunnen een signaal zijn voor
onveiligheid.Mensenkunnendezeplekbeoordelenalsplekwaar
potentiële daders zich kunnen verstoppen en ze kunnen niet zien
wat zich op die plekken bevindt. Door deze plekken te verlichten,
verkrijgen mensen informatie over de plek.
Blinde hoeken zijn hoeken waarbij een voetganger niet door
de ruiten van een gebouw om de hoek kan kijken. Ze worden
bij voorkeur zo verlicht dat bij het naderen van de plek zonder
schaduwval snel een overzicht van de situatie wordt verkregen.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 50
vriendelijke uitstraling en draagt bij aan een
rustig straatbeeld. Kies voor een hoogte die
past bij het gebruik van de stoep.
Overweeg een combinatie van design
lantaarnpalen op de straat voor
‘sfeerverlichting’ en spandraadverlichting
met een hoog verlichtingsniveau. Hierdoor
kunnen zowel lantaarnpalen geplaatst
worden die bijdragen aan de sfeer van de
straat en een hoog verlichtingsniveau met
grote gelijkmatigheid worden bereikt.
Eenandereoptiemeteenvergelijkbaar
effectzijntweearmaturenaanéénpaal,
waarbij de hoogte en het lichtniveau is
afgestemd op het gebruik van het deel van
de straat dat het beschijnt.
Leesook"2.6.IndeDamstraatende
Kanaalstraat weet je niet wat de geldende
normenenwaardenzijn"oppagina18en
"2.8.Jongerenen(jonge)mannenhangenop
straat" op pagina 22.
Vergroten van gedeeld normen en waarden gevoel
Verlicht tekenen van bewoning en
uitingsvormen van territoriumafbakening.
Dit zijn tekenen van bewoning en de
waarden die mensen die er wonen hebben.
Denk aan tuintjes, voordeuren of details
aan gevels. Deze sociale informatie geeft
wandelaars het gevoel dat zij onder de
mensen zijn die dezelfde waarden als zij
hebben. Daardoor voelen zij zich veiliger.
Verlicht aantrekkelijke en verzorgde
objecten en plekken in de straat zoals
planten, kunstwerken of zitplekken. Deze
objecten en plekken zijn tekenen dat er zorg
wordt besteed aan de omgeving door de
gemeente en buurtbewoners. Bovendien
kunnen ze esthetisch aantrekkelijk zijn
om naar te kijken en leiden daardoor
af. Dit kan bijdragen aan verbeterde
veiligheidsgevoelens.
Ook de lantaarnpaal zelf kan worden
ingezet als uiting van een verzorgde
wijk waar mensen trots op zijn. Kies
voor lantaarnpalen met een vriendelijke
uitstraling. Factoren als natuurlijke
materialen, kleuren, design details en
onderscheidende lichtpatronen dragen
bijaandezevriendelijkeuitstraling.Een
lantaarnpaal gemaakt van hout heeft een
route moeten kunnen vormen, nog voordat
zij geen alternatieve routes meer kunnen
kiezen.
In situaties met weinig of geen
uitwijkmogelijkheden voor een voetganger
is het prettig als deze op een grote
afstand de intentie van de andere persoon
kanwaarnemen.Eenlichtontwerpdie
het mogelijk maakt om deze intenties
te scannen, verbetert daarmee
veiligheidsbeleving.
Verlicht de omgeving zo gelijkmatig mogelijk,
met zo min mogelijk contrastverschillen.
Gelijkmatigheid van verlichting wordt
uitgedruktinverschilleninluxtussen
locatiesopdeplattegrond.Eengelijkmatig
verlichte omgeving geeft de minste druk
op voetgangers om steeds te moeten
aanpassen aan een andere lichtsterkte. Het
aanpassen kan ervaren worden als onprettig
en leiden tot gevoelens van onveiligheid als
voetgangers niet goed kunnen waarnemen.
Verlicht blinde muren zo dat deze kleiner
lijken of dat het niet meer opvalt dat het
blinde muren zijn. Hierbij kan gedacht
worden aan verlichting die lager bij de grond
hangt dan standaard het geval is. Ook kan
ereenvlak-doorbrekendelichtprojectie
van een (bewegend) patroon op de muur
worden geprojecteerd om mensen af te
leiden van het feit dat het een blinde muur
is waar geen sociale controle mogelijk is.
Verlicht moeilijk begaanbare paden
zodanig dat ze gemakkelijk waarneembaar
zijn.Eennietgoedzichtbareroutemet
veelhoogteverschillenofoneffenheden
in het trottoir kan gemakkelijk leiden
tot onaangename verrassingen of
angstgevoelens om te vallen.
Vergroten van overzicht verhoogt de beleving van veiligheid
Mensenscannenhunomgevingop
potentiële bedreigingen. Overzicht over
de omgeving is belangrijk om te kunnen
scannen. Gebrekkig overzicht ondermijnt
een gevoel van controle over de situatie
en verhindert een tijdige anticipatie op
gebeurtenissen.Metlichtkanhetscannen
van de omgeving worden verbeterd. Dit
betekent dat het licht zo geplaatst is dat
mensen een overzicht van de te volgen
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 51
Bijlage A: Overige conceptenSommige concepten voor interventies zijn afgevallen. Deze concepten hebben bij nader inzien onvoldoende oplossende werking binnen de uitgangspunten van de buurtvisie en de vertaling daarvan in het nieuwe ontwerp. Voor de volledigheid zijn deze concepten wel opgenomen in de bijlage als naslagwerk.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 52
Het concept is hiernaast uitgewerkt in
een onopvallend materiaal bijvoorbeeld
hardhout. Daardoor passen de materialen
die gebruikt worden bij de andere
materialen in de straat. Dit draagt bij
aan een rustig straatbeeld overdag. Als
de objecten geïntegreerd worden met
boombankjes, kunnen ze bescherming
bieden aan mensen die aan de straatzijde
op het bankje zitten. De objecten zijn klein
vanaardomteproberenomfietsersgeen
onveilig gevoel te geven.
De objecten vormen een obstakel voor
verkeer en bezoekers van het gebied.
Daarom kunnen ze het best gecombineerd
worden met andere bestemmingen
waar geen of weinig manoeuvreerruimte
benodigd is, zoals een bij bomen of bij
zitgelegenheden.
Deze oplossing is als niet haalbaar
beoordeeld omdat naast de rijweg een
brede obstakelvrije strook is voorzien. Het
doelhiervanisdatfietsersdezestrook
als uitwijkmogelijkheid hebben en zich
daardoor veiliger voelen.
Lees ook "2.2. Auto’s rijden te hard over de
Kanaalstraat"oppagina10.
Verkeersveiligheid
Optische versmallingen
Het doel van optische versmalling is het verlagen van snelheid van automobilisten.Eriseendirectecorrelatie waarneembaar tussen de ervaren breedte van het baanvak en de snelheid die mensen geneigd zijn aan te houden. Twee interventies worden hier geïntroduceerddiediteffectkunnenopwekken: versmallingsbakken en versmallingsmarkeringen.
Versmallingsbakken
Langs de weg worden objecten geplaatst die
de grens tussen rijweg en stoep markeren.
Hierdoor lijkt de rijweg optisch smaller.
Automobilisten minderen snelheid om te
voorkomen dat ze een obstakel langs de
rijweg raken.
Opdeobjectenwordenreflectiestrepen
bevestigd.Dezereflecterenhetlichtvan
automobilisten wat in donkere situaties
-vooral‘savonds-goedzichtbaaris.
Als auto’s harder gaan rijden, volgen de
reflectieselkaarsnellerop.Ditgeefteen
vervelendsensorischeffect.Ditstimuleert
automobilisten om zachter te gaan rijden.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 53
Versmallingsmarkeringen
In de lengte van de weg wordt een streep
aangebracht aan beide zijden van de weg.
De strepen versmallen de rijweg optisch.
Automobilisten kunnen hierdoor hun
snelheid minderen omdat ze geneigd zijn de
smalle middenweg te volgen. Om dit goed te
kunnen doen, moeten zij snelheid minderen,
anders rijden ze naast dit wegdeel.
Ook markeren de strepen een zone waar
fietserskunnenfietsen.Ditbiedtfietsers
duidelijkheid waar zij zich het beste kunnen
verplaatsen, waardoor zij zich veiliger
voelen. De ingreep communiceert een
zonewaarautomobilistenfietserskunnen
verwachten, waardoor zij hun aandacht
gemakkelijker kunnen verdelen.
De strepen worden aangebracht met
materiaalwatafwijktinkleurentextuur
van de straatstenen in de auto rijweg,
bijvoorbeeld kinderkoppen. De zone kan
opvallender gemaakt worden door deze te
bestraten met een steen die in kleur afwijkt
van straatsteen die gebruikt wordt voor de
auto rijweg.
Deze oplossing is als niet haalbaar
beoordeeld omdat de breedte van de rijweg
onvoldoenderuimtebiedtvoorfietsstroken
met een veilige breedte. Verbreding van de
rijweg is mogelijk, maar onwenselijk omdat
dit kan samenhangen met harder rijden
door auto's en omdat de stoep daardoor
smaller wordt.
Lees ook "2.2. Auto’s rijden te hard over de
Kanaalstraat"oppagina10.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 54
Actibumps
Het doel is het verlagen van de snelheid. In het wegoppervlakte wordt een dynamische verlaging geïntegreerd. Deze wordt geactiveerd als een auto te hard rijdt.
De actibumps is alleen mogelijk als deze aan weerszijden wordt
afgesloten met bijvoorbeeld een stoeprand. Dat betekent dat
fietsersookoverdeactibumpmoetenrijden.Daarmeewordtde
wegvoorfietsersenmotorrijdersonveiliger.Datisonwenselijken
daarom is deze maatregel afgeraden.
Het oppervlakte verlaagt dan een paar centimeter, waardoor
een vervelende sensorische ervaring ontstaat. Hierdoor kunnen
automobilisten schrikken en worden ze gestimuleerd snelheid te
minderen. Automobilisten die zich aan de snelheid houden, kunnen
gewoon over de verlaging rijden.
Hard rijdende hulpdiensten kunnen met een sensor de verlaging
uitschakelen, waardoor deze niet verlaagt als zij er overheen
rijden. De actibump kan ook zo worden ingesteld dat zij alleen
in de avonduren actief is, als de meeste verkeersoverlast wordt
aangetroffen.
Voor meer informatie over de actibump, bekijk deze webpagina:
https://www.edeva.se/en/
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 55
Laad en Losplaatsen
Delaad-enlosplaatsenhebbenalsdoeldeeenduidigheidin de straat te vergroten. Deze worden in de Kanaal en de Damstraat vaak gebruikt als parkeerplaatsen. Als de laad-enlosplekkenbezetrakendoorauto'sraaktdestraat verstopt door de bestelbusjes die gedurende de dag goederen leveren. Als formele versperringen niet gewild zijn, is een duidelijke markering een alternatieve strategie om parkeeroverlastoplaad-enlosplekkentevoorkomen.
Dezeoplossingisniethaalbaaromdatdefunctiezoneflexibel
gebruikt gaat worden. In de ochtend is deze bestemd voor laden en
lossen op andere momenten voor parkeren.
Door middel van een hoge eenduidigheid worden twee doelen
bereikt:
• De markering valt op, waardoor de kans op het per ongeluk
opdelaad-enlosplekkenparkerenverkleint.
• Het is gemakkelijker voor omstanders om bewuste
overtreders aan te spreken, de markering is overduidelijk.
Eenduidigheidkanwordenbereiktmetlogo'senkleurvakken.Het
is dezelfde techniek die wordt gebruikt bij de schoolzone, maar dan
lokaaluitgevoerdopeenlaad-enlosplaats.
Leesook"2.6.IndeDamstraatendeKanaalstraatweetjenietwat
degeldendenormenenwaardenzijn"oppagina18en"2.9.De
straat en de stoep wordt de hele dag gebruikt om te laden en te
lossen"oppagina25.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 56
Bijlage B: AnalayseOp1oktober2019heeftOmgevingspsycholoogderesultatenvandedoorhaaruitgevoerdeobservatiegepresenteerd.Ditwaren46onderwerpendieeenoorzaak-gevolgrelatiebeschreven.Dewerkgroepheeftdezeonderwerpengeprioriteerd.Opbasishiervanzijndegedragsproblemengedefinieerddieindeenquête zijn gebruikt. Op de volgende pagina's staan deze analyses beschreven.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 57
Ruim
te
Papi
er e
n ka
rton
van
ond
erne
mer
staa
t in
boom
-sp
iege
l ges
tald
(zoa
ls op
hoe
k Bo
rneo
stra
at/K
anaa
l-st
raat
voo
r gro
ente
boer
.)
Ged
rag
De v
rach
twag
en v
an d
e af
valv
erw
erke
r par
keer
t op
stra
at m
et d
e ac
hter
kant
voo
r de
afva
lstap
el,
staa
t zo
dich
t mog
elijk
lang
s de
kan
t op
het
fiets
pad.
Daa
rbij
blok
keer
t dez
e de
weg
. Fie
tser
s en
aut
omob
ilist
en m
oete
n ui
twijk
en e
n op
elk
aar
wac
hten
om
tege
nlig
gers
te la
ten
pass
eren
. Te
genl
igge
nde
auto
mob
ilist
en g
ebru
iken
de
fiets
stro
ok a
an h
un k
ant,
waa
rdoo
r aan
de
ande
re
zijd
e fie
tser
s oo
k ge
hind
erd
wor
den.
A1
Vu
ilnis
wag
en
blo
kkeert
de w
eg
om
afv
al v
an w
inke
liers
o
p t
e r
uim
en
Ruim
te
Ond
ergr
onds
e en
bov
engr
onds
e gl
as-,
papi
er-,
plas
tic-,
en te
xtiel
cont
aine
r sta
an o
p ee
n pl
ein.
De
con
tain
ers
zijn
vui
l, be
scha
digd
en
bekl
ad. E
r is
wei
nig
info
rmee
l toe
zich
t van
uit d
e om
ringe
nde
gebo
uwen
(blin
de m
uren
, wei
nig
ram
en, o
f ges
lo-
ten
gord
ijnen
). O
p of
bij
de c
onta
iner
s zi
jn g
een
aanw
ijzin
gen
voor
geb
ruik
, inf
orm
atie
of m
otiva
tie
(met
uitz
onde
ring
van
de A
nton
iusk
erk)
. Er z
ijn g
een
fysie
ke m
aatr
egel
en te
gen
bijp
laat
sen
(zoa
ls sc
huin
e ka
nten
of c
onta
iner
tuin
tje).
Ged
rag
Er w
orde
n gr
oot k
arto
n, za
kken
pui
n/aa
rde,
zakk
en
huisv
uil e
n gr
ofvu
il (m
atra
s) n
aast
de
cont
aine
rs
gepl
aats
t.
A2
Afv
al w
ord
t b
ijgep
laat
st b
ij af
val-
en
kri
ng
loo
pco
nta
iners
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 58
Ruim
te
Op
som
mig
e pl
ekke
n st
aan
geen
afv
alba
kken
of v
er
uit e
lkaa
r. Ve
rsch
illen
de a
fval
bakk
en st
aan
niet
op
de lo
opro
ute
en/o
f in
het z
icht
, de
orië
ntati
e va
n de
op
enin
g is
niet
naa
r de
loop
rout
e, o
f toe
gang
wor
dt
bele
mm
erd
door
fiet
sen
of la
ntaa
rnpa
len.
Bij
de
bush
alte
Bili
tonk
ade
richti
ng C
entr
um, b
ij de
ban
k-je
s op
de
hoek
van
de
Band
oeng
stra
at e
n op
vee
l st
raat
hoek
en o
ntbr
eekt
een
afv
alba
k.
Ged
rag
Wan
neer
men
sen
moe
ite m
oete
n do
en o
m h
un
afva
l weg
te g
ooie
n, is
de
kans
ook
gro
ter d
at z
ij hu
n af
val o
p st
raat
goo
ien.
Men
sen
verw
acht
en
een
afva
lbak
op
plek
ken
als
een
bush
alte
of e
en
stra
atho
ek. Z
ij zu
llen
daar
dan
ook
het
eer
ste
zoek
en.
A3
Afv
alb
akke
n s
taan
so
ms
on
log
isch
gep
osi
tion
eerd
Ruim
te
Vrijw
el a
lle a
fval
bakk
en z
ijn v
ies,
de
verf
is e
nigs
zins
af
gebl
adde
rd e
n op
vee
l bak
ken
zitt
en sti
cker
s of
zijn
be
spot
en m
et g
raffi
ti. S
omm
ige
afva
lbak
ken
zitt
en
vol.
Ged
rag
De a
fval
bakk
en o
gen
verlo
eder
d. D
it m
aakt
het
on
aant
rekk
elijk
er o
m d
e ba
kken
te g
ebru
iken
om
af
val i
n te
goo
ien.
Vol
le a
fval
bakk
en z
ijn n
iet t
e ge
brui
ken.
A4
Afv
alb
akke
n z
ien
er
som
s ve
rlo
ed
erd
uit
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 59
Ruim
te
Klik
o’s
zijn
gro
te a
fval
bakk
en d
ie v
eel r
uim
te in
ne-
men
in d
e w
inke
l of w
onin
g. O
p de
stoe
p is
ruim
te
om e
en o
bjec
t als
een
klik
o te
pla
atse
n.
Ged
rag
Er st
aan
op v
ersc
hille
nde
plek
ken
klik
o’s
of
afva
lbak
ken
op d
e st
oep.
A5 K
liko
’s (
afva
lbak
ken
) w
ord
en
op
de s
toep
gep
laat
st
Ruim
te
De u
itstr
alin
g va
n de
won
inge
n tu
ssen
de
Ban-
doen
stra
at e
n Ba
ntam
stra
at is
laag
. De
groe
ne
geve
l van
het
Hos
pice
op
de h
oek
Piet
er B
oths
traa
t/Ka
naal
stra
at, e
n de
gev
eltu
intje
s dr
agen
juist
bij
aan
een
positi
eve,
ver
zorg
de u
itstr
alin
g en
late
n zi
en d
at
men
sen
zorg
dra
gen
voor
het
ond
erho
ud v
an d
e bu
itenr
uim
te.
Ged
rag
Een
‘ver
loed
erd’
stra
atbe
eld
(zoa
ls gr
affiti,
stick
ers,
en
bes
chad
igin
gen)
sig
nale
ren
aan
voor
bijg
ange
rs
dat h
et h
ier n
orm
aal i
s om
gee
n zo
rg a
an d
e om
gevi
ng te
bes
tede
n. M
ense
n zi
jn h
ierd
oor e
erde
r ge
neig
d hu
n af
val o
p st
raat
goo
ien,
dan
als
het
stra
atbe
eld
onde
rhou
den
oogt
.
A6
Beb
ou
win
g la
ng
s d
e w
eg
zie
t er
som
s ve
rlo
ed
erd
uit
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 60
Ruim
te
Op
veel
lant
aren
pale
n en
ele
ktric
iteits
kast
jes
zijn
sti
cker
s ge
plak
t.
Ged
rag
Ond
erde
len
van
de o
mge
ving
die
bijd
rage
n aa
n ee
n ‘v
erlo
eder
d’ st
raat
beel
d (z
oals
stick
ers)
sig
nale
ren
aan
voor
bijg
ange
rs d
at h
et h
ier n
orm
aal i
s om
gee
n zo
rg a
an d
e om
gevi
ng te
bes
tede
n. M
ense
n zi
jn
hier
door
eer
der g
enei
gd h
un a
fval
op
stra
at g
ooie
n,
dan
als
het s
traa
tbee
ld o
nder
houd
en o
ogt.
A7
Stic
kers
op
lan
taar
np
alen
en
ele
ktri
cite
itska
stje
s
Ruim
te
Aan
beid
e zi
jden
van
de
hoek
van
Lom
boks
traa
t /
Kana
alst
raat
zijn
op
grot
e op
perv
lakt
es g
raffi
ti aa
n-ge
brac
ht. V
erde
r zijn
op
veel
ple
kken
tags
gep
laat
s,
zoal
s de
uren
, mur
en e
lekt
ricite
itska
stje
s en
brie
ven-
buss
en.
Ged
rag
Ond
erde
len
van
de o
mge
ving
die
bijd
rage
n aa
n ee
n ‘v
erlo
eder
d’ st
raat
beel
d (z
oals
graffi
ti) s
igna
lere
n aa
n vo
orbi
jgan
gers
dat
het
hie
r nor
maa
l is
om g
een
zorg
aan
de
omge
ving
te b
este
den.
Men
sen
zijn
hi
erdo
or e
erde
r gen
eigd
hun
afv
al o
p st
raat
goo
ien,
da
n al
s he
t str
aatb
eeld
ond
erho
uden
oog
t.
A8
Gra
ffiti
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 61
Ruim
te
Op
de st
oep
staa
n fie
tsen
en
ande
re o
bjec
ten
voor
la
nger
e tij
d ge
stal
d, w
aar d
e w
ind
door
heen
kan
w
aaie
n.
Ged
rag
Men
sen
gooi
en a
fval
op
stra
at, h
et w
aait
in d
e sp
aken
en
blijft
daa
r han
gen.
Dit
draa
gt o
ok b
ij aa
n he
t ver
loed
erde
stra
atbe
eld.
A9
Gest
ald
e fi
ets
en
‘van
gen
’ zw
erf
afva
l
Ruim
te
Som
mig
e bo
omsp
iege
ls zi
jn v
ervu
ild m
et zw
erfa
fval
, af
val v
an o
nder
nem
ers
(gro
ente
) of e
r is
een
vuil-
nisz
ak g
epla
atst
. In
het t
wee
de d
eel v
an d
e Ka
naal
-st
raat
(tus
sen
de JP
Coe
nstr
aat e
n de
Oud
erijn
brug
) zi
jn d
e bo
omsp
iege
ls sc
hoon
, ook
die
alle
en b
edek
t zi
jn m
et za
nd o
f grin
d. In
het
eer
ste
deel
van
de
Kana
alst
raat
zijn
ook
sch
one
‘kal
e’ b
oom
spie
gels,
m
aar s
omm
ige
daar
van
zijn
ver
vuild
. De
vol g
eroe
i-de
boo
msp
iege
ls da
ar z
ijn a
llem
aal s
choo
n.
Ged
rag
De le
ge b
oom
spie
gels
in h
et e
erst
e de
el v
an
de K
anaa
lstra
at w
orde
n do
or o
nder
nem
ers
deel
s ge
brui
kt v
oor u
itsta
lling
of a
fval
dat
wor
dt
opge
haal
d. H
ierv
an b
lijft
een
deel
van
het
afv
al
acht
er.
A10
Afv
al in
bo
om
spie
gels
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 62
Ruim
te
Gee
n go
ede
verli
chtin
g do
orda
t ove
rkap
ping
en e
n lu
ifels
het l
icht
op
de st
raat
blo
kker
en. D
e ve
rlich
ting
is ni
et o
vera
l goe
d af
gest
emd
op d
e st
oep.
Som
mig
e de
len
van
de st
raat
ont
bree
kt d
e ve
rlich
ting.
Ged
rag
Door
het
ont
brek
en v
an g
oede
stad
verli
chtin
g op
de
stoe
p is
er e
en v
erla
agde
zic
htba
arhe
id e
n to
egan
kelij
khei
d op
dez
e pl
ek. D
it ve
rgro
ot d
e im
pact
van
stra
atinti
mid
atie
en v
erla
agt h
et g
evoe
l va
n ve
iligh
eid.
SV1
De v
erl
ich
ting
help
t n
iet
bij
het
mak
kelij
k h
erk
en
nen
va
n g
ezi
ch
ten
en
inte
ntie
s.
Ruim
te
Er is
gee
n go
ede
zich
tbaa
rhei
d tu
ssen
bei
de k
ante
n va
n de
stra
at d
oor g
epar
keer
de a
uto’
s. D
aard
oor i
s er
ook
een
mati
ge s
ocia
le v
erbi
ndin
g en
min
der t
oe-
zich
t op
elka
ar. D
e st
raat
dele
n bi
eden
gee
n m
akke
lij-
ke o
vers
teek
mog
elijk
hede
n do
or c
haoti
sch
verk
eer
en o
bsta
kels.
Het
geh
ele
win
kelg
ebie
d is
niet
vrie
n-de
lijk
voor
men
sen
met
een
fysie
ke b
eper
king
. G
edra
gDo
or d
e m
uuro
pste
lling
aan
fiet
sen
en g
epar
keer
de
auto
’s is
er e
en g
ebre
kkig
e do
orst
rom
ing
en
verb
indi
ng tu
ssen
de
beid
e de
len
van
de d
amst
raat
op
dez
e pl
ek. D
aard
oor d
aalt
de z
icht
baar
heid
en
de
soci
ale
kwal
iteit
aan
de w
estz
ijde
van
de D
amst
raat
hi
er. E
r zijn
bep
erkt
e vl
ucht
mog
elijk
hede
n en
on
twijk
opti
es. D
e ge
hele
om
gevi
ng is
onv
riend
elijk
vo
or m
ense
n m
et b
eper
king
en.
SV2
Beid
e z
ijden
van
de w
inke
lstr
aat
zijn
nie
t ve
rbo
nd
en
. St
rate
n z
ijn o
nvr
ien
delij
k vo
or
men
sen
met
een
bep
erk
ing
.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 63
Ruim
te
Stra
ten
beva
tten
te s
mal
le st
oepe
n do
or ru
imte
co
nflic
ten
tuss
en w
inke
ls, fi
etse
n en
voe
tgan
gers
-zo
ne.
Uits
talli
ng v
an w
inke
ls, h
et o
phal
en v
an a
fval
, fie
tsen
en
men
sen
gaan
kris
kras
doo
r elk
aar.
Ged
rag
Er z
ijn v
oort
dure
nd k
ruisi
ngen
in m
ense
n hu
n pe
rsoo
nlijk
e ru
imte
doo
r rui
mte
lijke
con
flict
en. D
e st
oepe
n be
vatt
en g
een
opst
el p
lekk
en v
oor fi
etse
n,
uitin
gen
van
win
kelie
rs, a
fval
, vra
cht w
aard
oor
bezo
eker
s co
ntinu
in e
lkaa
rs p
rivé
ruim
te v
erke
ren
wat
een
ona
ange
naam
gev
oel g
eeft.
Doo
rdat
vo
etga
nger
s ni
et k
unne
n ov
erst
eken
kun
nen
ze
elka
ar n
iet g
oed
ontw
ijken
.
SV3
Co
nfli
cte
n in
de p
ers
oo
nlij
ke r
uim
te.
Ruim
te
Er z
ijn c
onfli
cten
tuss
en v
oetg
ange
rs e
n fie
tser
s do
orda
t zij
elka
ars
func
tione
le ru
imte
bet
rede
n. E
r is
geen
afb
aken
ing
en b
egel
eidi
ng tu
ssen
de
vers
chil-
lend
e gr
oepe
n.
Ged
rag
De st
oep
hier
ken
t tw
ee v
ersc
hille
nde
soor
ten
snel
hede
n op
een
te k
lein
e pl
ek. E
r is
geen
du
idel
ijkhe
id o
f de
stoe
p fie
tsge
bied
is o
f vo
etga
nger
sgeb
ied.
Voo
r bei
de m
odal
iteite
n is
de
stoe
p te
sm
al. H
ierd
oor o
ntst
aat s
teed
s co
nflic
ten
tuss
en g
ebru
iker
s.
SV4
Fie
tsers
en
vo
etg
ang
ers
zijn
ste
ed
s m
et
elk
aar
in
co
nfli
ct.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 64
Ruim
te
In d
e he
le w
ijk L
ombo
k O
ost z
ien
we
over
al o
p st
raat
in
het
wild
gep
arke
erde
fiet
sen.
Ged
rag
Door
dat d
e fie
tspa
rkee
rple
kken
nie
t zijn
gea
lloce
erd
onts
taat
er e
en ro
mm
elig
stra
atbe
eld
en is
de
toeg
anke
lijkh
eid
van
voet
gang
ersp
aden
ver
min
derd
.
SV5 T
e w
ein
ig fi
ets
par
keer
cap
acite
it.
Ruim
te
De p
arke
erga
rage
wor
dt n
iet i
n he
t str
aatb
eeld
ge
brac
ht a
ls to
egan
gspo
ort t
ot h
et g
ebie
d. G
een
apar
te ri
jstro
ken
zorg
t voo
r file
vorm
ing
en d
aard
oor
dalin
g aa
ntre
kkel
ijkhe
id.
Ged
rag
Door
de
file-
erva
ring
wor
dt e
en la
gere
gas
tvrij
heid
er
vare
n. D
e pa
rkee
rgar
age
fung
eert
nog
nie
t als
plez
ierig
e en
tree
tot d
e Ka
naal
stra
at. D
aard
oor d
aalt
de a
antr
ekke
lijkh
eid
van
deze
zone
.
SV6
De p
arke
erg
arag
e is
nie
t een
op
valle
nd
e
toeg
ang
spo
ort
to
t h
et
geb
ied
.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 65
Ruim
te
Lelij
ke a
fwer
king
en
gebr
ekki
ge v
erlic
hting
van
de
poor
ten.
Gee
n te
kene
n va
n le
ven.
Ste
rke
anti
hufte
r ui
tstr
alin
g. T
evee
l nie
t bijg
ehou
den
groe
n.
Ged
rag
Door
de
afw
erki
ng m
et v
ezel
plat
en, h
et o
ntbr
eken
va
n ge
lijkm
atige
ove
rzic
ht v
erlic
hting
en
de
gebr
ekki
ge te
kene
n va
n on
derh
oud
of b
ehee
r zi
jn d
e be
ide
poor
ten
ster
k on
aant
rekk
elijk
. De
stek
elig
hede
n en
de
tral
ies
voor
de
ram
en zo
rgen
vo
or e
en st
erke
uiti
ng v
an o
naan
trek
kelij
khei
d en
ge
vaar
.
SV7
Een
ove
rkap
pin
g m
et
on
aan
trekk
elij
ke u
itstr
alin
g.
Ruim
te
De m
ater
ialis
erin
g in
de
stra
at is
rom
mel
ig, n
iet
glad
, bev
at v
ersc
hille
nde
stra
atst
enen
, en
heeft
ge
en e
enhe
id. A
fval
en
karr
en st
aan
her e
n de
r op
gest
eld.
Ged
rag
De st
rate
n og
en ro
mm
elig
en
is er
val
geva
ar. D
it is
onaa
ntre
kkel
ijk e
n re
duce
ert d
e to
egan
kelij
khei
d.
SV8
Geb
rekk
ig o
nd
erh
ou
d e
n o
ng
esc
hik
te m
ateri
alen
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 66
Ruim
te
Er z
ijn le
lijke
gev
els
en e
en o
ndui
delij
ke a
noni
e-m
e pl
int d
oor o
ntbr
eken
van
een
ent
ree
naar
het
ge
bied
. Er i
s ge
en b
egel
eidi
ng n
aar d
e pa
rkee
rgar
a-ge
toe
en g
een
entr
ee n
aar d
e pa
rkee
rgar
age
voor
vo
etga
nger
s. E
r is
geen
men
selij
ke m
aat p
asse
nd b
ij de
Kan
aalst
raat
.
Ged
rag
Door
het
ont
brek
en v
an e
en u
itgeb
reid
e pl
intfu
nctie
, de
afw
ezig
heid
en
een
alge
mee
n le
ge
inric
hting
doo
r het
ont
brek
en v
an g
roen
is h
et
gehe
el k
aal e
n on
aant
rekk
elijk
. Het
Mos
keep
lein
he
eft e
en o
pen
plin
t met
een
and
ere
maa
t dan
de
daa
raan
gel
egen
stra
ten.
De
plin
t is
hoog
en
defe
nsie
f, m
et n
ame
bij d
e Ke
bab
Fact
ory.
De
terr
asse
n zi
jn n
iet i
ngeb
ed in
de
inric
hting
.
SV9
An
on
imite
it en
geb
rek
aan
iden
titeit
Ruim
te
De lo
catie
rond
de
kerk
hee
ft ge
en u
itges
prok
en
func
tie. D
it w
ekt o
ngem
ak o
p om
dat o
ndui
delij
k w
at
met
de
ruim
te w
ordt
bed
oeld
. Er i
s w
el v
eel p
oten
-tie
.
Ged
rag
De in
richti
ng is
een
ver
blijf
sgeb
ied,
maa
r er z
ijn
geen
ver
blijf
smog
elijk
hede
n. H
et is
ond
erde
el v
an
de k
erk,
maa
r het
is in
geric
ht a
ls se
mio
penb
aar
gebi
ed. D
e on
duid
elijk
heid
en
func
tie lo
oshe
id
in c
ombi
natie
met
de
bom
en e
n de
gro
te
plan
tenb
akke
n zo
rgt v
oor l
age
zich
tbaa
rhei
d en
een
re
ducti
e in
een
duid
ighe
id e
n to
egan
kelij
khei
d. H
ier
ligt e
en k
ans.
SV10
Het
geb
ied
direct
ron
d d
e S
t A
nto
niu
skerk
heeft
een
o
nd
uid
elij
ke id
en
titeit.
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 67
Ruim
te
Er z
ijn te
kene
n va
n ve
rloed
erin
g do
or g
ebre
kkig
on
derh
oud
(gra
ffiti,
(vee
l) af
val,
losli
ggen
de st
enen
, co
ntai
ners
in d
e st
raat
etc
).
Ged
rag
Door
de
vele
in d
e w
ijk a
anw
ezig
e te
kene
n va
n gr
affiti,
geb
rekk
ig o
nder
houd
en
de a
anw
ezig
heid
va
n in
dust
riële
obj
ecte
n da
alt d
e aa
ntre
kkel
ijkhe
id
en h
et g
evoe
l dat
de
wijk
goe
d be
heer
d w
ordt
. H
et o
nder
houd
is n
iet a
fges
tem
d op
het
inte
nsie
ve
gebr
uik
van
de o
mge
ving
.
SV11
Verl
oed
eri
ng
en
geb
rekk
ig o
nd
erh
ou
d
Ruim
te
Het
Mos
keep
lein
hee
ft ee
n on
duid
elijk
e fu
nctie
en
inric
hting
.
Ged
rag
Het
Mos
keep
lein
hee
ft op
enk
ele
terr
asse
n na
gee
n du
idel
ijk e
igen
iden
titei
t. Er
is g
een
verb
indi
ng
tuss
en d
e pl
int e
n he
t ple
in, e
n de
rela
tie m
et
de re
st v
an d
e da
mst
raat
en
Kana
alst
raat
is
afge
gren
deld
doo
r pla
nten
waa
rdoo
r het
ple
in te
ve
el o
p zi
chze
lf st
aat.
Het
ple
in m
ist d
aard
oor e
en
duid
elijk
iden
titei
tske
nmer
k, e
en s
moe
l of p
lek
die
het e
en p
lek
maa
kt e
n op
enba
ar s
ocia
al sti
mul
eert
.
SV12
Wat
is d
e r
ol v
an h
et
Mo
skeep
lein
in h
et
geb
ied
?
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 68
Ruim
te
Aant
rekk
elijk
e pl
ekke
n om
te h
ange
n, g
een
alte
rna-
tieve
han
gple
kken
doo
r bep
erkt
aan
tal v
erbl
ijfslo
ca-
ties.
Ged
rag
Een
prim
e ha
ngpl
ek is
de
belw
inke
l waa
r jon
gere
n vr
ij ku
nnen
han
gen.
Doo
r afd
akje
s is
het p
retti
g om
op
stra
at te
sch
uile
n vo
or d
e re
gen,
maa
r kun
nen
men
sen
ook
vrij
staa
n en
lope
n m
ense
n vl
ak
aan
hen
voor
bij.
Voor
han
gjon
gere
n zi
jn e
r gee
n ve
rblij
fsru
imte
n. D
oor d
e sm
alle
stoe
p is
er h
eel s
nel
spra
ke v
an in
timid
atie.
SV13
Er
zijn
(te
) w
ein
ig v
erb
lijf-
en
han
gp
lekk
en
.
Ruim
te
Er is
gee
n du
idel
ijke
activ
iteits
gene
rato
r in
dit g
e-bi
ed b
ij de
Tim
orka
de (v
oora
l doo
r de
wee
k). E
r is
geen
dire
ct o
f ind
irect
toez
icht
in h
et M
olen
park
.
Ged
rag
Er is
gee
n ac
tivite
it ge
nera
tor w
aard
oor d
e Ti
mor
kade
een
lage
zic
htba
arhe
id k
ent d
oor w
eini
g so
ciaa
l ver
keer
. Het
fiet
spad
hee
ft w
eini
g fie
tser
s en
gee
n go
ede
kijk
lijne
n. E
r is
wei
nig
toez
icht
in h
et
Tim
orpa
rk. D
it ko
mt d
oor d
e ge
slote
n re
latie
met
de
mol
en e
n de
uitg
egro
eide
gro
envo
orzi
enin
g. D
e ba
nkje
s zi
jn te
afg
eslo
ten
gepl
aats
t. H
et b
rugg
etje
is
te a
fwez
ig in
de
door
gaan
de fl
ow.
SV14
Activ
iteit
en
to
ezi
ch
t o
ntb
reekt
in d
e p
arke
n
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 69
Ruim
te
Gee
n du
idel
ijke
afsc
heid
ing
tuss
en p
rivé
en o
penb
a-re
zone
doo
r het
ont
brek
en v
an e
en o
verg
angs
ge-
bied
.
Ged
rag
Door
het
ont
brek
en v
an e
en s
emip
ublie
ke zo
ne is
he
t ond
uide
lijk
wat
nou
priv
é is
en w
at o
penb
aar.
Deze
redu
ctie
van
eend
uidi
ghei
d zo
rgt v
oor
rom
mel
ighe
id o
p st
raat
. Doo
rdat
men
sen
vlak
la
ngs
de g
evel
s lo
pen
onts
taat
er a
noni
mite
it in
het
st
raat
beel
d do
orda
t bew
oner
s de
ram
en b
linde
ren.
SV15
Waa
r ein
dig
t d
e o
pen
bar
e r
uim
te?
Ruim
te
Er is
een
ond
uide
lijke
voe
tgan
gers
- en
fiets
flow
. Fie
t-se
rs w
eten
nie
t wan
neer
ze a
anko
men
. Er i
s ge
en
duid
elijk
e pa
rkee
rvoo
rzie
ning
.
Ged
rag
Er is
gee
n du
idel
ijke
fiets
flow
en
voet
gang
ersfl
ow
vanu
it Ce
ntra
al S
tatio
n na
ar d
e Da
mst
raat
. Fie
tser
s w
orde
n ni
et b
egel
eid
op e
en a
part
e ba
an. E
r is
geen
bew
egw
ijzer
ing,
kaa
rtm
ater
iaal
of i
denti
ficati
e m
arke
ringe
n. D
e re
latie
met
het
cen
trum
gebi
ed
wor
dt n
iet g
ezoc
ht.
SV16
Ho
e v
erl
oo
pt
de v
erb
ind
ing
met
het
cen
tru
m?
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 70
Ruim
te
Er is
een
ond
uide
lijk
begi
n/ei
nd v
an d
e w
inke
lstra
at.
Plot
s be
n je
er,
maa
r er i
s ge
en o
verg
ang
aanw
ezig
.
Ged
rag
Er is
gee
n du
idel
ijke
iden
titei
tsm
arke
ting
waa
rdoo
r du
idel
ijk is
dat
men
de
win
kelst
raat
ver
laat
of d
e w
inke
lstra
at b
etre
edt.
Daar
door
daa
lt de
iden
titei
t w
aard
e va
n de
stra
at e
n de
een
duid
ighe
id v
an h
et
gebi
ed. J
e ro
mm
elt e
r als
het w
are
in o
f uit.
SV17
Waa
r st
art
eig
en
lijk
de w
inke
lstr
aat?
Ruim
te
Er z
ijn d
uide
lijke
teke
nen
van
norm
en e
n w
aard
en.
De ro
mm
elig
heid
stra
alt u
it da
t alle
s hi
er m
ag e
n ka
n - o
ok s
lech
t ged
rag.
Ged
rag
Er is
gee
n du
idel
ijke
com
mun
icati
e m
et w
aard
en
waa
raan
het
geb
ied
zich
wen
st te
hou
den.
Er
zijn
gee
n la
ndm
arks
of b
orde
n om
het
uit
te
com
mun
icer
en. E
r is
geen
info
rmati
e aa
nwez
ig.
SV18
Welk
e n
orm
en
en
waa
rden
geld
en
in d
it g
eb
ied
?
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 71
Ruim
te
De w
inke
lstra
at h
eeft
geen
dui
delij
ke p
oort
waa
r-do
or h
et o
ndui
delij
k is
dat m
ense
n ee
n ge
bied
be
tred
en m
et e
en e
igen
iden
titei
t en
gebr
uiks
acti-
vite
it. E
r is
een
hele
mati
ge a
fbak
enin
g m
et d
e ra
nd
van
het g
ebie
d en
de
Vleu
tens
eweg
/ W
estp
lein
.
Ged
rag
Door
de
dalin
g in
een
duid
ighe
id d
aalt
de id
entit
eit
en d
e aa
ntre
kkel
ijkhe
id v
an d
e Da
mst
raat
/ Er i
s ge
en
entr
ee o
m tr
ots
op te
zijn
. De
win
kelst
raat
hee
ft ge
en d
uide
lijke
poo
rt w
aard
oor h
et o
ndui
delij
k is
dat m
ense
n ee
n ge
bied
bet
rede
n m
et e
en e
igen
id
entit
eit.
Er is
een
mati
ge a
fbak
enin
g m
et d
e ra
nd
van
het g
ebie
d. D
e be
zoek
er e
rvaa
r nie
t dat
hij
een
bijzo
nder
geb
ied
betr
eedt
.
SV19
Het
on
tbre
ekt
aan
een
po
ort
Ruim
te
De g
ebie
den
voor
de
stra
ten
zijn
leeg
, toc
htig,
gee
n gr
oen,
gee
n bo
men
, lag
e di
vers
iteit.
Alg
emee
n le
ge
ruim
te, m
et w
eini
g gr
oen,
vee
l toc
ht e
n on
duid
elijk
e id
entit
eit.
Mati
ge b
uffer
t.o.
v. he
t Wes
tple
in. O
ndui
-de
lijke
ver
bind
ing
met
de
open
bare
ruim
te. O
naan
-tr
ekke
lijke
gro
envo
orzi
enin
g bi
nnen
een
te ‘o
pen’
ge
bied
. G
edra
gDo
or h
et g
ebre
k aa
n ve
rblij
fsru
imte
, pub
liek
groe
n (b
omen
) en
een
gebr
ekki
ge a
ctive
ring
van
de
plin
t is
er e
en g
evoe
l van
ano
nim
iteit
en e
en la
ge
aant
rekk
elijk
heid
op
deze
ple
k. E
r is
geen
dui
delij
ke
verb
indi
ng m
et h
et W
estp
lein
. De
groe
nvoo
rzie
ning
is
onvo
ldoe
nde
gela
agd,
hee
ft ge
en d
uide
lijke
fu
nctie
of i
denti
teit
en is
nie
t aan
sluite
nd o
p ee
n ve
rwel
kom
ende
poo
rtfun
ctie.
SV2
0 H
et
is z
o k
aal h
ier
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 72
Ruim
te
In d
e Ka
naal
stra
at z
ijn v
eel w
inke
ls ge
spre
id o
ver
een
lang
e st
raat
.
Ged
rag
Bezo
eker
s ge
brui
ken
hun
auto
als
bood
scha
ppen
wag
entje
die
ze la
ngs
de st
raat
zett
en
voor
een
sne
lle b
oods
chap
en
deze
boo
dsch
ap
verv
olge
ns in
de
auto
te p
laat
sen
of o
p te
ete
n.
V.1
Au
to’s
wo
rden
als
bo
od
sch
app
en
wag
en
tje g
eb
ruik
t en
o
vera
l gep
arke
erd
Ruim
te
Stra
at is
van
maa
ndag
t/m
zate
rdag
van
8 to
t 18
uur t
oega
nkel
ijk v
oor l
aden
en
loss
en. E
r is
wei
nig
ruim
te v
oor h
et (ti
jdel
ijk) p
arke
ren
van
laad
- en
losv
erke
er.
Ged
rag
Vrac
htw
agen
s en
bes
telb
usse
n la
den
en lo
ssen
de
hel
e da
g la
ngs
de K
anaa
lstra
at. H
ierv
oor i
s ni
et
altij
d ru
imte
, waa
rdoo
r de
rijw
eg e
n st
oep
gebr
uikt
w
orde
n al
s pa
rkee
rple
kken
. Hie
rdoo
r wor
den
ande
re v
erke
erss
trom
en (v
oetg
ange
rs, fi
etse
rs e
n au
tom
obili
sten
) geh
inde
rd.
V.2
Str
aat
en
sto
ep
wo
rdt
hele
dag
geb
ruik
t vo
or
lad
en
&
loss
en
win
kels
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 73
Ruim
te
Park
eerp
lekk
en v
oor a
uto’
s zi
jn s
mal
.
Ged
rag
Auto
mob
ilist
en h
ebbe
n m
oeite
met
inpa
rker
en.
Daar
om p
arke
ren
ze la
ngza
am in
. Hie
rdoo
r ve
rspe
rren
zij
de ri
jweg
, waa
rdoo
r er k
lein
e op
stop
ping
en o
ntst
aan.
V.3
Kle
ine p
arke
erp
laat
sen
au
to’s
Kan
aals
traa
t b
em
oeili
jken
p
arke
ren
au
to’s
Ruim
te
Inga
ng v
an d
e Pa
rkee
rgar
age
Kop
van
Lom
bok
ligt
niet
aan
de
door
gaan
de ro
ute
voor
bez
oek
dat v
anaf
de
Kan
aalst
raat
en
Dam
stra
at (z
uid)
kom
t. Be
zoek
ers
wor
den
met
bew
egw
ijzer
ing
de w
ijk u
itgew
ezen
om
bi
j de
inga
ng v
an d
e pa
rkee
rgar
age
te k
omen
.
Ged
rag
Bezo
eker
s zi
jn m
inde
r gen
eigd
om
hun
aut
o te
pa
rker
en in
de
park
eerg
arag
e Ko
p va
n Lo
mbo
k.
V.4
Vin
db
aarh
eid
ing
ang
par
keerg
arag
e K
op
van
Lo
mb
ok
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 74
Ruim
te
Som
mig
e w
inke
ls pl
aats
en o
bjec
ten
op d
e st
oep,
zo
als
recl
ameb
orde
n, u
itsta
llen
van
war
en e
n te
rras
. Di
t ver
smal
t het
ged
eelte
van
de
stoe
p w
aaro
ver
voet
gang
ers
kunn
en w
ande
len.
Ged
rag
Voet
gang
ers
moe
ten
slalo
mm
en o
m d
e ob
ject
en
heen
en
moe
ten
som
s ve
rtra
gen
omda
t het
dru
k is
op e
en d
eel v
an h
et v
oetp
ad. D
it ge
eft e
en
onpl
ezie
rige
erva
ring.
V.5
Recla
meb
ord
en
, uits
tal e
n t
err
as w
inke
ls v
ers
mal
len
st
oep
Ruim
te
Fiet
sens
talli
ngen
(bijv
oorb
eeld
fiet
snie
tjes)
& b
us-
hokj
e st
aan
op d
e st
oep.
Ged
rag
Fiet
sers
die
hun
fiet
s in
de
stal
ling
park
eren
, pl
aats
en h
un fi
ets
op d
e st
oep,
waa
rdoo
r de
het
voet
pad
vers
mal
d en
voe
tgan
gers
om
de
fiets
ers
moe
ten
lope
n. B
oven
dien
ver
ster
kt d
it de
nor
m
dat h
et O
K is
om je
fiet
s op
de
stoe
p te
pla
atse
n,
waa
rdoo
r fiet
sers
dit
ook
eerd
er o
p an
dere
ple
kken
do
en. O
ok v
ersm
ald
de p
laat
sing
van
het b
usho
kje
de st
oep.
V.6
Fie
tsen
stal
ling
en
& b
ush
okj
e o
p d
e s
toep
vers
mal
len
st
oep
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 75
Ruim
te
In d
e Ka
naal
stra
at z
ijn w
eini
g ze
brap
aden
(1 b
ij de
O
uder
ijnbr
ug).
Mee
rder
e ov
erst
eekp
laat
sen
zijn
su
btiel
gem
arke
erd
met
beg
elei
ding
sstr
epen
.
Ged
rag
Het
is v
oor v
oetg
ange
rs o
ndui
delij
k w
aar z
e m
ogen
ov
erst
eken
. Voo
r aut
omob
ilist
en is
het
ond
uide
lijk
waa
r ze
over
stek
ende
voe
tgan
gers
kun
nen
verw
acht
en.
V.7
Geen
du
idelij
ke p
lekk
en
waa
r vo
etg
ang
ers
ove
rste
ken
Ruim
te
Zuid
elijk
dee
l van
de
Dam
stra
at e
n in
rit b
ij Ka
naal
-st
raat
is te
sm
al v
oor e
enric
hting
sver
keer
aut
o’s
en
twee
richti
ngsv
erke
er fi
etse
rs.
Ged
rag
Fiet
sers
en
scoo
ters
voe
len
zich
onv
eilig
en
wor
den
gebl
okke
erd
in d
e Da
mst
raat
doo
r aut
o’s.
Daa
rom
rij
den
ze s
oms
over
de
stoe
p.
V.8
Dam
stra
at t
e s
mal
vo
or
2 r
ich
ting
en
fiets
verk
eer
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 76
Ruim
te
JP C
oens
traa
t is
smal
ler d
an d
e Ka
naal
stra
at.
Ged
rag
Auto
’s di
e af
slaan
naa
r de
JP C
oens
traa
t moe
ten
een
sche
rpe
boch
t rijd
en o
m o
p de
rech
ter w
eghe
lft u
it te
kom
en. A
ls au
to’s
hard
rijd
en, k
omen
ze o
p de
lin
ker w
eghe
lft v
an d
e JP
Coe
nstr
aat u
it.
V.9
Verk
eer
uit
Kan
aals
traa
t ri
jdt
op
verk
eerd
e w
eg
helft
JP
C
oen
stra
at
Ruim
te
De d
oorg
aand
e fie
tsro
ute
van
Wes
tple
in O
ost n
aar
de K
anaa
lstra
at k
ruist
een
twee
baan
sfiet
spad
en
moe
t een
S-b
ocht
mak
en o
m o
p he
t fiet
spad
van
de
Kana
alst
raat
te k
omen
.
Ged
rag
Fiet
sers
moe
ten
veel
ver
schi
llend
e ta
ken
gelij
ktijd
ig
uitv
oere
n. D
aard
oor i
s de
kru
ising
lasti
g om
te
nem
en e
n ka
n he
t rijd
en h
iero
ver a
ls on
pretti
g w
orde
n er
vare
n.
V.1
0 O
no
verz
ich
telij
k kr
uis
pu
nt
fiets
ers
Kan
aals
traa
t -
West
ple
in
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 77
Ruim
te
De st
raat
is e
en re
chte
lijn
van
800
met
er, o
nder
-br
oken
met
één
stop
licht
. Er b
evin
den
zich
naa
st
verk
eers
drem
pels
en a
nder
ver
keer
wei
nig
verk
eers
-re
mm
ers.
Ged
rag
Som
mig
e au
tom
obili
sten
rijd
en h
ard
rech
tdoo
r op
de K
anaa
lstra
at.
V.1
1 A
uto
’s r
ijden
te h
ard
ove
r d
e r
ech
te K
anaa
lstr
aat
Ruim
te
De D
amst
raat
(zui
d) g
aat v
ia e
en u
itrit
over
op
de
krui
sing
Dam
stra
at-K
anaa
lstra
at. V
erke
er d
at u
it ee
n ui
trit
kom
t moe
t al h
et a
nder
e ve
rkee
r voo
r lat
en
gaan
.
Ged
rag
Om
dat e
r vee
l ver
keer
kan
kru
isen,
moe
ten
auto
’s in
de
Dam
stra
at (z
uid)
lang
wac
hten
in e
en fi
le in
de
Dam
stra
at. D
it le
idt t
ot fr
ustr
atie
en, a
ls au
to’s
bij d
e kr
uisin
g zi
jn, g
evaa
rlijk
rijg
edra
g om
dat
auto
mob
ilist
en h
et w
acht
en za
t zijn
.
V.1
2 L
ang
wac
hte
n b
ij u
itrit
Dam
stra
at k
ruis
ing
Dam
stra
at-
Kan
aals
traa
t
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 78
Ruim
te
Het
fiet
spad
loop
t doo
r tot
dic
htbi
j de
krui
sing
en
gaat
plo
ts o
ver i
n ee
n dr
ukke
kru
ising
. Doo
rdat
het
fie
tspa
d is
afge
zond
erd
van
auto
’s en
de
rijric
hting
en
gesc
heid
en z
ijn, i
s de
ove
rgan
g va
n fie
tspa
d na
ar
rijw
eg a
brup
t.
Ged
rag
Fiet
sers
rijd
en m
et h
oge
snel
heid
een
gev
aarli
jke
krui
sing
op.
V.1
3 F
iets
ers
rijd
en
(te
) h
ard
de k
ruis
ing
Dam
stra
at-
Kan
aals
traa
t o
p (
bij
Mo
skee)
Ruim
te
Bij d
e ov
erga
ng v
an d
e Ka
naal
stra
at n
aar d
e O
u-de
rijnb
rug
vers
mal
t de
Kana
alst
raat
abr
upt.
Vlak
da
arvo
or li
gt e
en ze
brap
ad. F
iets
pade
n op
de
brug
zi
jn n
iet f
ysie
k af
gesc
heid
en d
e rij
weg
.
Ged
rag
Auto
mob
ilist
en u
it de
Kan
aalst
raat
moe
ten
hier
ver
schi
llend
e ta
ken
tege
lijk
uitv
oere
n en
so
ms
wac
hten
voo
rdat
zij
de b
rug
over
kun
nen
rijde
n. O
mda
t zij
voor
rang
heb
ben
op h
et
tege
moe
tkom
ende
ver
keer
, kan
het
zijn
dat
zij
door
rijde
n te
rwijl
er a
l een
and
ere
auto
op
de b
rug
rijdt
. Aut
o’s
rijde
n da
n so
ms
over
fiet
spad
en o
m
tege
lijk
over
de
brug
te k
unne
n.
V.1
4 A
uto
’s r
ijden
uit
twee r
ich
ting
en
teg
elij
k o
ver
de
Ou
deri
jnb
rug
Ruimtelijke interventies gedragsbeïnvloeding Kanaalstraat en Damstraat ∞ Pagina 79
Ruim
te
De g
ebru
ikte
mat
eria
len,
kle
uren
en
inric
hting
pa
ssen
bij
een
weg
waa
r aut
omob
ilist
en 5
0 km
/hr
mog
en ri
jden
. De
toeg
esta
ne ri
jsne
lhei
d is
30 k
m/h
r.
Ged
rag
Auto
mob
ilist
en k
unne
n de
indr
uk k
rijge
n da
t ze
50
km/h
r mog
en ri
jden
en
bijb
ehor
ende
ged
ragi
ngen
va
n an
der v
erke
er m
ogen
ver
wac
hten
. Doo
rdat
de
weg
sle
chts
30
km/h
r is
toeg
esta
an, k
unne
n au
tom
obili
sten
te h
ard
rijde
n en
/of v
erra
st w
orde
n do
or v
erke
erss
ituati
es d
ie b
ij ee
n 30
km
/hr w
eg
pass
en (b
ijvoo
rbee
ld o
vers
teke
nde
voet
gang
ers)
.
V.1
5 K
anaa
lstr
aat
ziet
er
uit
als
50
km
/hr
weg
Ruim
te
Dive
rse
mat
eria
len
zijn
geb
ruik
t in
de b
estr
ating
, ve
el w
egm
arke
ring
(bel
ijnin
g) e
n ge
park
eerd
e fie
t-se
n en
aut
o’s
op d
e st
oep.
Ged
rag
Aank
omst
bij
Dam
stra
at o
ogt r
omm
elig
, hie
rdoo
r ku
nnen
bez
oeke
rs d
e in
druk
krij
gen
dat r
omm
el e
n (k
lein
) nor
mov
ersc
hrei
dend
ged
rag
norm
aal i
s.
V.1
6 In
gan
g D
amst
raat
zie
t er
rom
melig
uit
(West
ple
in)
Voor vragen of inlichtingen mail naar [email protected]
of kijk op www.omgevingspsycholoog.nl
OmgevingspsycholoogHumane steden voor mensen
Dit rapport is geschreven en geïllustreerd door:
Wouter Tooren
JorenvanDijk
Leon van Lier
Linde van den Brink
In samenwerking met de werkgroep Omgeving en Gedrag Kop van Lombok.