RTvS: themaochtend migratie: Bart Meuleman (presentatie)

1

Ronde Tafel van Socialisten

Thema-ochtend:Migratie

Bart Meuleman([email protected])

2

Intro

• Onderliggende assumptie gemaakt door aantal beleidsmakers: aanzuigeffecten

“Beleid mag niet te genereus zijn, anders trekken we te grote migratiestromen aan”

• Drie grote vraagtekens:– Kent België disproportioneel sterke immigratiestromen?

– Reageren migratiestromen op ‘genereus’ beleid?

– Neemt een strenger beleid t.a.v. immigranten (extreem-)rechts de wind uit de zeilen?

2

3

Overzicht

• Migratie naar België & Europa: cijfers

• Waarom migreren mensen? Theoretische perspectieven– Neoklassieke economische visie op migratie

• ‘Aanzuigeffecten’

– Wereldsysteemtheorie

– Netwerktheorie

• Publieke opinie

4

Een beetje terminologie…

• Migratie = bijzonder complexe realiteit=> moeilijk te vatten in categorieën en cijfers

• Vaak gebruikte termen:– Migrant– Vreemdeling / buitenlander– Allochtoon

– Vluchteling– Asielzoeker– Mensen-zonder-papieren

3

5

Reconstructie van menselijke migratie, op basis van DNA (in duizenden jaren)

Bron: Wikipedia

Migratie is van alle tijden…

6

…en van alle plaatsen

(Source: United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2009). International Migration, 2009 Wallchart)

Aandeel immigranten (als % van de totale bevolking)

4

7

…en van alle plaatsen

12.8Iceland10

Netto-immigratie (/ 1000 inw., gem. 2005-10)

3.8Belgium36

13.3Andorra9

13.3Liberia8

13.7Anguilla7

14.3Holy See6

15.6United Arab Emirates5

19.3China, Macao SAR4

19.6Western Sahara3

22.0Singapore2

93.9Qatar1

(Source: United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2009). International Migration, 2009 Wallchart)

17.0Belgium55

320.6Kenya10

321.9United Republic of Tanzania9

330.5Chad8

472.6Lebanon7

582.7Germany6

980.1Iran (Islamic Republic of)5

1 567.6Syrian Arab Republic4

1 780.9Pakistan3

1 836.1Occupied Palestinian Territory2

2 452.0Jordan1

Total number of refugees (x1000)

8

Refugees and IDP’s, 2009(Source: UNHCR Global Trends 2009

infograph: The Guardian)

5

9

The age of migration

• Migratie is een proces dat de Europese samenlevingen fundamenteel hertekent

Netto immigratie in EU-15 (x1000 )

-1000

-500

0

500

1000

1500

200019

62

1965

1968

1971

1974

1977

1980

1983

1986

1989

1992

1995

1998

2001

2004

2007

10

Migratie naar België & Europa: cijfers

• Niet enkel het aantal immigranten, maar ook het karakter van immigratie naar België en Europa is veranderd (White 1993)

1. Eerste golf (1945-1975): arbeidsmigranten & migranten uit (voormalige) kolonies

2. Tweede golf (na 1975): familiehereniging

3. Derde golf (sinds 1990s): post-industriële migratie: asielzoekers, mensen zonder papieren, hoogopgeleide werknemers / kaders

6

11


• Netto-migratie naar België, 1960-2009 (bron: Eurostat)

-60000

-40000

-20000

0

20000

40000

60000

80000

1960

1963

1966

1969

1972

1975

1978

1981

1984

1987

1990

1993

1996

1999

2002

2005

2008

12


Bron: Hooghe, Trappers, Meuleman & Reeskens (2008), International Migration Review

7

13


Bron: Hooghe, Trappers, Meuleman & Reeskens (2008), International Migration Review

14


• Instroom van buitenlandse migranten, 2007, per 1000 inw. (bron: OECD)

0

5

10

15

20

25

30

35

Poland

Franc

e

Hungar

y

Slovakia

Portu

gal

Finlan

dIta

ly

Denmar

k

Nether

lands

Germ

any

United K

ingdom

Belgium

Sweden

Czech

Rep

ublic

Austri

a

Norway

Switzer

land

Spain

Irelan

d

Luxe

mbo

urg

8

15


• Asielaanvragen in België, 1990-2010 (bron: CGVS)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

Du

izen

den

Aantal aanvragen Aantal toekenningen vluchtelingenstatus (incl. SB)

16


0

10

20

30

40

50

60

70

Po

rtu

ga

l

Le

tlan

d

Est

lan

d

Ro

em

en

ië

Lito

uw

en

Sp

an

je

Slo

ven

ië

Bu

lga

rije

Tsj

ech

ië

Slo

vaki

je

Po

len

Italië

Du

itsla

nd

Ho

ng

ari

je

Ve

ren

igd

Ko

nin

krijk

Ierl

an

d

Fra

nkr

ijk

De

ne

ma

rke

n

Ne

de

rla

nd

Lu

xem

bu

rg

Fin

lan

d

Gri

eke

nla

nd

Be

lgië

Oo

ste

nri

jk

Zw

ed

en

Cyp

rus

Ma

lta

• Ingediende asieldossiers per 10.000 inwoners, 2009 (bron: Fedasil)

9

17


• Mensen zonder papieren??

• Regularisatie: – In 2008 vroegen 19.371 mensen

regularisatie aan

– 4.995 dossiers (goed voor 8.369 personen) werden goedgekeurd

– Het gaat om verschillende types regularisatie:• op medische gronden

• lange asielprocedures

• humanitaire redenen

• de illegaal verblijvende ouders van een Belgisch kind

• Afghanen

18

Waarom migreren?

• Neo-klassieke economische visie, gebaseerd op rationalchoice perspectief– Beslissingen om te migreren kan je zien als een calculatie van kosten

en baten

– Als de verwachte monetaire netto-opbrengst positief, dan zal het individu migreren

• Kritiek: reductionistische visie op een maatschappelijk heel complex fenomeen– Perfecte informatie?

– Vrij keuze om te migreren?

– Geen aandacht voor sociale en politieke context

10

19

Aanzuigeffecten?

– Idee van zogenaamde aanzuigeffecten is op dit model gebaseerd“Beleid mag niet te genereus zijn, anders trekken we te grote migratiestromen aan”

GvA, 2/12/2010

20

Aanzuigeffecten?

• Aanzuigeffecten: wat zegt de praktijk?– Vb. Sterke daling na 2000 in België. Gevolg van strenger Belgisch

beleid?

– Beleidsmakers geloven graag dat hun beslissingen effect hebben op migratiestromen. Maar is dat ook zo?

11

21

Aanzuigeffecten?

• Nee! Het gaat om een Europese trend

22

Aanzuigeffecten?

• Wat dan wel? Conflictsituaties in de wereld

885Georgia

885Bulgaria

1005Rwanda

1010Albania

1175Slovak Republic

1345Ukraine

1375Russian Federation

1470Armenia

1705Romania

13065Serbia and Montenegro

Herkomstlanden 1999

388Syrië

786DR Congo

986Armenië

1082Macedonië

1233Servië

1398Guinee

1411Afghanistan

1526Rusland

1769Irak

1848Kosovo

Herkomstlanden 2010

12

23

Aanzuigeffecten?

• Wat zegt wetenschappelijk onderzoek?– Hooghe, Trappers, Meuleman & Reeskens (2008) in International

Migration Review, 42(2)• Migratiestromen tussen 1980 en 2004 onderzocht in 21 Europese landen

• “social expenditure” hangt niet samen met de instroom van migranten

24

Aanzuigeffecten?

• Andere onderzoeken bevestigen dit in grote lijnen:– Menz, G. (2004). Migration and the European Social

Model.• 15 landen, immigratie tussen 1970 en 2000

• Geen relatie met type welvaartsstaat, noch met uitgaven voor sociale zekerheid

– Soroka, Banting & Johnston (2006). Immigration and redistribution in a global era

• Geen relatie tussen immigratie en omvang van de welvaartsstaat

– De Giorgi & Pellizari (2004). Welfare Magnets in Europeand the Costs of a Harmonised Social Assistance

• Studie over migratie van nieuwe EU landen naar oude EU landen

• Significant maar klein effect

13

25

Wereldsysteemtheorie

• Meer complete visies op migratieprocessen:– Wereldsysteemtheorie

ImmanuelWallerstein

26

Wereldsysteemtheorie

• Verspreiding kapitalistische productiewijze zorgt voor push uit (semi-)periferie…– Toe-eigening van land door grootschalige, industriële

landbouwbedrijven => kleine landbouwer weggeconcurreerd

– Productie voor verkoop i.p.v. eigen consumptie

– Loonarbeid (vb. in ontginning van grondstoffen) ondermijnt traditionele sociale en economische organisatie

• …en voor pull naar kern kapitalistische landen– Ontstaan van materiële links: kapitaal- en goederen-stromen tussen

kern en periferie zorgen voor transportmogelijkheden

– Kolonisatie zorgt voor ideologische en culturele links (vb. taal, massamedia,…)

14

27

Netwerktheorie

• Netwerk theorie– Door migratie ontstaan transnationale

netwerken van migranten, teruggekeerde migranten en non-migranten

– Deze netwerken vergemakkelijken toekomstige migratiestromen via…

• Verminderde psychologische kosten

• Verminderde risico’s

• Betere toegang tot informatie

28

Publieke opinie

• Anti-immigratie sentimenten in brede lagen van de bevolking

• Publieke opinie i.v.m. migratie is geen statisch gegeven! – Afhankelijk van economische condities, reageert sterk op

werkloosheid

– Daarentegen: geen impact van aanwezigheid van immigranten

– Ook beleid kan effect hebben!

15

29

Publieke opinie

RTvS: themaochtend migratie: Bart Meuleman (presentatie)

News & Politics

Transcript of RTvS: themaochtend migratie: Bart Meuleman (presentatie)