-e<"

2 .;

51.1K"'

gip:4j

k> ; V.04, ilyk •

(1. 1,.037.•'.

K". r

.., •

4• .<

J!

• • • " kkj

'

r‘.

,•-•••• k<4"

19k \

??<&- •-k

OW'

111 ,. • V; .,

.1 I,

ir ). 4(''''t •wnit,

t. 5".;"

< 34,

',wag

* r.r1 C)

s.„ ,

75 ;....1• rt.'41

4014. 9•1

) <4:1 • W.

r • (

44tr.

.1 .

4

2..

• • . -•••.

- .. . ' • -. • :'.. • '‘.t. P1 .4' - .i i • -le '4

I., , Se or ', ;.e .• 1 ,.. • • t (.3.. VI< 41 ''I ''''t' ....."'11' ..

''',.;,.4,,,V.---::,.' ,' ?or- .1-,---- -, 4.,:.t.--,,....,,,- 40...,,l.,.‘_.: Pt: .. .--....k,,,ii,<„, .....•-••', i-. ,..---- vi'?,.. ., -4. .-i"..- ..-.":: ...

P--?

r

‘ '

• ) . - • • . ..- • , .! . L.! . 1 ; •( • - .• 4,1.-4 - .,

,:w...o. •J ., , - . , ...4 . . • , i• • , '':

•L: --;•:,,.„;.---,--3 --';•;:•.-:-2.49,.....,.1, - '', • 412•-• ..----1}

4...,... ,, .....,:;.• .y.---------

. A.. . .„,..,........-„,., .. 41 el";.:......773.....1 •".....h. • --. .3: ... 'ff.

. . rmr. .. .:

..e. I

• ",41.

INHOUD

Voorwoord Pand in Eigen Hand (Piet van der Sanden)

Inleidingen: Woningbouwvereniging Gelderland (Cor) Tetterode Amsterdam (Teun) Oude RKZ Groningen (Liny)

- Artikel 140 (Marc)

Verslag dikussiegroepen: 1. Financiering en exploitatie 2. Legalisatie en voortbestaan 3. Inzet en betrokkenheid 4. Zelfbeheer en zeggenschap 5. Mogelijkheden van woon-werk panden 6. Artikel 140

Bijlagen: Solidariteitshuren Bewonersters Tetterode (Rein) Woon/werk/kultuurpanden (Piet van der Sanden) Pandenlijst Verzekeringen •

Voor meer informatie, opmerkingen, en bestellingen van voorbereidingsbrochure of verslag:

Stichting Beheer WG-terrein Pesthuislaan 1 1054 RH Amsterdam teL 020 - 168966 of:

Ins en Outs Pesthuislaan 9 1054 RH Amsterdam teL 020 - 1232/0.

VOORWOORD

Zo'n tweehonderd mensen uit het land togen op 9 mei 1987 naar het WG-terrein in Amsterdam om een dag lang te praten over woonwerk panden: de leuke kanten ervan; nieuwe ideal); de problemen en mogelijke oplossingen.

De landelijke. woon-werkpanden-dag PAND IN EIGEN HAND is georganiseerd door de Amsterdamse woon-werkpanden Stichting Beheer WG-terrein en Tetterode in samenwerking met het SIKH.

Zoals zo vaak na een lange dag van praten, luisteren en luieren, is het moeilijk om in een verslag ?o'n dag weer te geven. Er kan zoveel niet worden vastgelegd: de herkenning van problemen die zich bij ieder van ons voordoen; de kick die het geeft om de lstikses-story' van een pand te horen; het uitwisselen van ideeën en praktiese tips in de wandelgangen en natuurlijk de gezelligheid.

Wat je wet aantreft in dit verslag zijn de vier Inleidingen, die zijn gehouden door mensen van de Woningbouwvereniging Gelderland, Tetterode en het ORK Z. Verder korte samenvattingen van hetgeen besproken is in de zes diskussiegroepen en het verslag wordt afgesloten met een aantal bijlagen over onder andere 'solidariteitshuren' en een pandenlijst.

Veel plezier ermee en doe er wat mee!

WOON-WERK PANDEN WILLEN OOK EEN DAK BOVEN HUN HOOFD!

trubaTerJ rtoim .\>

--- C o

Illustraties: Arthur Boelhouwer.

Pand in Eigen Hand werd financieel mogelijk gemaakt door een subsidie van de provincie Noord-Holland. Waarvoor onze hartelijke dank.

.111....•••••••••

landelijke uit-wisselingsdag op WG-terrein druk bezocht!

PAND IN EIGEN HAND

Ongeveer 200 "deelnemersters aan het symposium "Pand in Eigen Hand" (zaterdag 9 mei, WG-terréin Amsterdam) werden het zelfs eens over een slotverklaring. Enkele zinnen uit .dit aan de verantwoordelijke "overheden en instanties" gerichte verhaal: ."Gezien de overweldigende belangstelling voor dit symposium en het aantal woon-werk Panden in Nederland, is er duidelijk sprake. van een toenemende behoefte aan panden waarin zowel gewoond als gewerkt kan worden". En: "Zowel gemeentelijke, provinciale als landelijke overheden stéllen zich te wantrouwend op ten opzichte van woon-werk initia--tieven; daardoor worden mogelijkheden om woon-werk panden te financieren, op een wijze waardoor mensen uit de lagere inkotnensgroepen er gebruik van • kunnen maken, ernstig gefrustreerd:"

Solidariteit

De deelnemersters, afkomstig uit. oa Krommenie, Wageningen, Alkmaar, Gronin-gen, Rhenen, Amsterdam, Lent, Rotterdam, Nijmegen, Utrecht, Middenland, Den Bosch, Den Haag, riepen de overheid op haar frustrerende houding om te buigen in een positief ondersteunende opstelling. Zij verklaarden zich solidair met alle woon-werk panden en besloten deze onderlinge betrokkenheid om te zetten in politieke en daadwerkelijke ondersteuning: "Wij stellen vast. dat we zullen 'blijven doorgaan met het zelf kiezen voor de manier waarop we willen wonen en werken. Wonen blijft meer dan een dak boven je hoofd!"

Het was een uitstekend idee van de Stichting Beheer WG-terrein (bijgestaan door bewoners/gebruikers van Tetterode "en door het SIKH) om een landelijke dag te houden, om ideeen en ervaringen uit .te wisselen. Onderwerp: behoud en zelfbeheer van woon-wèrk panden. Dat je op zo'n dag niet uitgepraat raakt, blijkt wel tat de aankondiging van meer van dit soort uitwisselingsdagen. Bewoners/gebruikers van het RK Z in Groningen hebben aangekondigd in het najaar daartoe het initiatief te nemen. En op 18 september zal er op het WG-terrein een studiedag zijn, gericht op ambtenaren en beleidsmakers. Zo krijgt al dat brainstormen ook prakties gevolg in de vorm van beleidsbeinvloeding.

Afinattend

Het "Pand hi eigen hand"-symposium was degelijk opgezet: 's ochtends Intel-dingen, een gezamenlijke lunch buiten in de zon, 's middags diskussiegroepen aan de hand van stellingen, gevolgd door. een plenaire bijeenkomst om terug te koppelen en om een slotverklaring aan te nemen; daarna een rondvaart langs Amsterdamse kraakpanden, die eindigde bij het "Einde van de Wereld" - een water/kade-projekt aan het Ii - waar ook het diner genoten werd. Instruktief, buitengewoon gezellig en afmattend, oni het maar samen te vatten!

Inzet en kreativiteit

Een pasklare oplossing voor het realiseren van woon-werk panden is er ook op 9 mel natuurlijk niet gevoncjen. "Natuurlijk niet", omdat standaard-oplossingen niet bestaan. Het gaat om maatwerk: unieke kombinaties van een bepaald pand en een groep vindingrijke- mensen, en om tal van bijkomstige andere omstandigheden. Wat alle verhalen bevestigden was, dat het moet en dat het kan. En door ervaringen uit te wisselen, mag je dan geen kornplete

blauwdruk .krijsen, maar je brengt elkaar wel op praktiese ideeen om deel-problemen aan te pakken0 En zo kom je step voor step verder. Elite keer is de winst een klein stukje van de gigantiese puzzle, waarvan je de oplossing moet bevechten. Uit de ontstaansgeschiedenis van Tetterode en van het RKZ (onderwerp van twee inleidingen) bleek opnieuw wat de essentie is: het initiatief, de inzet, de•strijdbaarheld en de kreativiteit van de bewo-ners/gebruikers. Pas nadat aan die voorwaarden is voldaan worden andere kwesties interessant: - helemaal zelf je boontjes doppen, omdat je erfpachter bent geworden (zonder of met verbouw-subsidies), of - samenwerken met de gemeente of met een woningkor'poratie, of - nog weer een andere konstruktie.

Politiek struikelblok

Wat je bij blijft, als je de situatie en al die verschillende verhalen probeert' te overzien, is, dat we nog een lange weg te gaan hebben èn dat we ondanks alles vooruitgang boeken. Afgezien van de bouwkundige problemen, waarmee het behoud van een pand gepaard kan gaan en los van- de problemen, die je met elkaar hebt rond zelfwerkzaamheid en zelfbeheer, is de politick het grootste externe struikelblok. De strijd om woon-werk panden is dus geen onduidelijk gevecht tegen de • spreekwoordelijke bierkaai. Het gaat erom twee UI tgangspunten, waaraan een politieke meerderheid nog steeds onwrikbaar vasthoudt, aan te vallen. Dat gegeven maakt de kwestie konkreet en vatbaar voor strategie en taktiek.

Het eerste uitgangspunt is: wonen is een "merit-good", d.w.z. een goed waarvan de konsumptie door de overheid wordt gesubsidieerd, omdat vrijwel niemand de kostprijs kan betalen, terwijl er toch geboliwd moet worden. "Dus" zijn er (ver)bouw-subsidies voor woningen en wooneenheden, is er huursubsidie en genieten eigenaren-bewoners fiskale voordelen. En "dus" zijn er ook dikke stapels kwaliteits-eisen, .want je moet en zal "goed" wonen. De behoefte aan goedkope werkruimte wordt niet in die mate erkend. De totstand koming daarvan iaat men gaarne over aan het vrije spel der maatschappelijke krachten. Aan dat spel kun je alleen meedoen als je de regels aksepteert en op voorwaarde dat je over veel geld beschikt. De huur van een winkel bedraagt al gauw f350 per m2 per jaar; de huur van een bedrijfsruimte komt al snel op f250 per m2 per jaar. In de marge van werkge-legenheids-, stadsvernieuwings-, kunst-, emancipatie-, of minderheden-beleid kun je soms - na lang en intensief bedelen - een kleine subsidie voor je plan krijgen.

Organisatie

1-let tweede onwrikbare uitgangspunt is: wonen is een funktle, welke dient te zijn gescheiden van werken (notarissen, (tand)artsen en andere vrije jongens en meisjes daargelaten). Als lid van het gewone volk ga je maar in dienstver-band naar kantoor of naar de fabriek, dat is doelmatig en beheerbaar, zo luidt de redenering. En heeft niemand je een bean te biéden, terwijl dat ook nog jaren en jaren kan voortduren, dan krijg je nog minder dan loon (namelijk een schamele en onder valse voorwendselen gekorte uitkering) en ligt je ekonornies riut in de funktie van arbeidsreservist(e). De burokratie, gesteund door meters dikke voorschriften van uiteenlopende aard (bestemmingsplan, . bouwverordening, brandweereisen, vestigingswet bedrijven, e.d.) zorgt er wel voor, dat je vooral geen eigen initiatief kan nemen om je aan deze wetmatig-heden Le ontworstelen.

5

Wat te doen? Stug doorgaan natuurlijk! En dat was dan ook de belangrijkste konklusie .van "Pand in eigen band". Een nuttig initiatief, zowel wat het brainstormen over alledaagse praktiese problemen betreft, als waar het gaat om de organisatie van een politieke lobby. Onderlinge betrokkenheid, daar blijkt het altijd weer om te gaan. Tot ziens dus, dit najaar in Groningen.

Piet van der Sanden, SIKH.

,c4S sy _ding 1: Cor, van de Woningbouwvereniging Gelderland.

ibily* De Woningbouwvereniging Gelderland is opgericht in Arnhem door een stel .41/41, mensen uit Nijmegen, die zagen dat de politiek zo bezig was, dat ze hun

plannen niet konden doorvoeren met legalisatie. De opzet is vrij officieel. Alles staat zwart op wit op papier en de hoofde doelstelling is het aankopen van niet-rendabele panden. Panden die eigenlijk gesloopt moesten warden, maar die samen met de bewoners helemaal verbouwd worden. De Woningbouwvereniging heeft nu twee panden klaar, een derde is bijna klaar en er zijn er zes in voorbereiding.

Eveneens heeft de Woningbouwvereniging een beheerkornmissie ingesteld. Deze bestaat uit mensen van de gereedgekomen panden. En heeft tot doel de huurinning en het bijhouden van het onderhoud. Verder verzorgt deze beheerkommissie ook de voorlichting over beheer en de wetgeving betreffende beheer.

Aan de . hand van mijn eigen pand zal ik vertellen hoe de Woningbouwver-eniging te werk goat.

We kregen van de Woningbouwvereniging een brief of we wilden reageren op hun voorstel tot aankoop van ons pand. We hebben er een architekt bijgehaald. Deze heeft ons pand bekeken. Een haalbaarheidsonderzoek gedaan en toen bleek, dat ons pand niet rendabel op te knappen was. Bij een normale woningbouwvereniging is het verhaal dan af.

We zijn toen met de Woningbouwvereniging Gelderland en de eigen gemeente om tafel gaan zitten om geld los te krijgen. En ook hoofdzakelijk om duidelijk te maken wat je van plan bent met je pand.'Want gemeenten staan nogal huiverig tegenover gelegaliseerde kraakpanden. Want hun invloed daarop wordt veel kleiner. Ze kunnen het niet meer ontruimen en alles wat er gebeurt moeten ze maar slikken.

Samen met het bestuur hebben we jarenlang om tafel gezeten. Er zijn 4 of 5 tekeningen gemaakt. Wij hebben plannen ingediend hoe groot de ruimten moesten worden, over de isolatie en over de kleuren binnenshuis. We hebben vrijwel alles zelf kunnen beslissen- en de woningbouwvereniging zorgde dat het ook juridies allemaal klopte. We zijn begonnen ce verbouwen met een aannemer die het moeilijke werk deed. En de bewoners de overige klussen. Vooral het slopen en schilderwerk. En nu hebben we vanaf september ji ons eigen pandje. Helemaal in eigen beheer. Met een eigen tussen-vereniging. Dat is overigens ook een voorwaarde! De beheerkommissie van de Woningbouwvereniging verhuurt het pand aan de gezamenlijke bewoners. Die moeten een vereniging oprichten, inschrijven bij de Kamer van Koophandel en rechtsgeldig zijn. Deze vereniging verhuurt de eenheden door aan de afzon-derlijke bewoners.

vraag: Hoe zit het met de Pontanus in Nijmegen?

Van de voorgeschiedenis van de Pontanus weet ik vrij weinig. De recente ontwikkelingen zijn vanaf januari, .dat de gemeente Nijmegen, of eert wethouder van de gemeente Nijmegen de subsidie voor de verbouwing heeft Ingetrokken. Omdat naar zijn oordeel vanuit de Pontanus rellen en vernielingen waren gepleegd en dat ze dat met opzet hebben gedaan (Marienburg-ontruirning).

Hier is gelijk tegen geprotesteerd. De Pontanus zelf heeft een paar stukken geschreven. Het gaat hier over een bedrag van 300.000 gulden dat is ingetrok-ken.

Na onderhandelingen met de gemeente Nijmegen en later ook met de gemeenten Wageningen en Arnhem is er uitgekomen, dat de gemeenten Arnhem en Wageningen .beide 100.000 gulden subsidie hebben gegarandeerd. En voor het overige loopt er een proces tegen de gemeente Nijmegen. Half juni komt hier een uitspraak over. Maar zoals het er nu voorstaat gaat het projekt gewoon door! De Woningbouwvereniging Gelderland heeft beslist dat, ook al komt er een tekort op de begroting, het projela hoe dan ook door moet gaan. Omdat als je nu zou stoppen, dan geef je toe aan politieke druk. En dat is tegen de idealen van de Woningbouwvereniging!

- kun je wat meer vertellen over de Woningbouwvereniging zelf?

De Woningbouwvereniging Gelderland is begonnen als alleen maar een bestuur bestaande uit cep aantal vrijwilligers. Om bestaansrecht te. krijgen is er een - beroepskracht aangenomen. Deze doet vooral ontwikkelingszaken. De Woningbouwvereniging wilde ook officieel erkend worden door VROM. Dit heeft een tijd geduurd. Op dit moment bestaat de Woningbouwvereniging als een erkend; niet-winst beogende toegelaten instelling. In het bestuur zitten negen mensen en de • Woningbouwverening heeft nu drie beroepskrachten. Een voor de administratie, een voor ontwikkelingszaken en een voor het onderhoud. Verder is er een beheerkommissie, waarin drie mensen zitten van de gerealiseerde panden.

De beheerkommissie staat los van het bestuur, ze kan zelf beslissingen nemen en moeten ook alles zelf regelen. Mogen zelf alles regelen, hoor je dan te zeggen. De Woningbouwvereniging is niet een officieel toegelaten instelling, maar door ontzettend veel gezeur bij gemeente en provincie en andere officiele instanties is toestemming verkregen om binnen Gelderland te werken als woningbouwvereniging.

- vraag: Waarom heel Gelderland?

De panden die wij willen en gaan verbouwen zijn panden, die reguliere woning-bouwverenigingen in de vuilnisbak stoppen. En die vind je niet zoveel in een plaats. Vandaar dat we in heel Gelderland werken.

Alles wat normaal verbouwd kan worden, wil een normale woningbouwvereni-ging nog wet eens oppakken. Panden die wij verbouwen kunnen alleen gerea-liseerd warden door zelfwerkzaamheid van de bewoners/gebruikers. En bij nor-male woningbouwverenigingen mag dat niet.

opmerking van mensen van de Refter:

De pandvergadering van de Refter heeft- besloten, dat ze het geld, dat de Woningbouwvereniging tekort komt voor de verbouwing van de Pont-aim wil gaan verstrekken als lening!

8

inleiding 2: Teun van Stekeleributg, Tetterode Anister&am.,

Cor vertelde net, dat normale woningbouwverenigingen niet gediend zijn van ons soort panden. Bij ons is een onderhand unieke situatie ontstaan, dat wij, in bijna vier jeer tijd, wel iets opgebouwd hebben met een normale woningbouwvereniging. En dat is begonnen in 1983.

Woningbouwvereniging Het Oosten. kreeg toen een nieuwe direkteur. Die man pakte de statuten van 1911 van de woningbouwvereniging en daar stond in dat ze ooit eens opgericht waren door de arbeiders van de Gasfabriek Oost in Amsterdam. Pat waren arme mensen en zochten goede huizen. Uiteindelijk is daar de woningbouwvereniging Het Oosten uit voortgekomen. Momenteel hebben ze 13.000 woningen, een vrij'groot log apparaat. En voldoen volstrekt niet meer aan de doelstelling van 1911. Daar kwam meneer Bijdendijk dus achter.

Toen was er toevallig, alles hangt tenslotte van toeval aan elkaar, een • Open Dag bij ons op Tetterode. Meneer Bijdendijk is hiervoor uitgenodigd door de Roelof Kellerstichting. Heeft te maken met de Raad van Kerken en hadden toen net een rapport Over Kraken in Nederland geschreven. Ze kwamen elkaar tegen op een receptie, zo werkt dat!, en meneer Bijdendijk werd uitgenodigd om een keer op Tetterode, dat grote maffe kraakpand, langs te komen.

Alle vooroordelen over krakers kennen we allemaal. En daar had meneer .Bildendijk ook zijn hoofd van vol. En wat kwam hij tegen: een aktieve !club van mensen, hard aan het verbouwe. Dus een volledig ander beeld dan hij voor ogen had. Hij raakte steeds enthousiaster en raakte wat van zijn vooroordelen. kwijt.

Ongeveer tezelfdertijd werd hij benaderd deor de eigenaar van Tetterode, de PGGM. Zou de woningbouwvereniging Het Oosten niet eens met Tetterode om tafel willen gaan zitten en kijken of er een aanvaardbare sociale oplossing mogelijk was. Waar de PGGM, her pensioenfonds voor welzijnswerkers en de geestelijke gezondheidszorg, iets leuks mee kon doen. Want ze zaten toch wel wat met ons omhoog. Dear zijn toen drie jaar tang gesprekken op gevolgd.Eerst nog semen met de. gemeente. Maar daar heb je uiteindelijk ook weinig aan. Om dus die oplossing te zoeken. Waarbij e' het geluk gehad hebben, dat die meneer Bijdendijk in zijn enthousiasme tegen de gemeente zei: "oke, ik wil het best doen, maar dan moet' ik wel vantevoren weten voor welke subsidie-regelingen ik in aanmerking. kom". Hij zag zelf wel wat in de Kasko-herstel-regeling ((MG82-19). Voor de insiders, wat we toch allemaal zijn: Kasko-herstelregeling is 5 jaar lang 2200 gulden per fiktieve wooneenheid voor tijdelijke instandhouding van het kasko.

ik heb het al een paar keer over die meneer Bijdendijk gehad. Want het was ook binnen die woningbouwvereniging Het °Osten vrij traditioneel. Eigenlijk alleen hij met een paar van zijn direkte medewerkers, die enthousiast over ons waren. Niet' het bestuur, niet de ledenraad, we hebben soms zelfs flinke tegenwerking gehad van de andere mensen die er werkten. Die opdracht kregen om iets tilt te zoeken, en dan door meneer Bijdendijk geprest moesten worden van "je hebt dat werk te doen, want ik verlang dat!" Want ze wilden' niet voor die vieze krakers werken. En heel langzaam is er ook binnen de woningbouwvereniging een kleine ommezwaai geweest near "Hé, dit is ook een manier van wonen".

Het verhaal moest uiteindelijk ook kostendekkend zijn. Woningbouwvereniging leuk en aardig. 13.000 woningen leuk en aardig. Tetterode prima. We willen er wel tijd in steken maar het mag geen cent kosten! Dit betekende heel lang werken met elkaar. Drie jaar lang rond de tafel zitten. Ruzie

Wat WBV Gelderland met de Pontanus meemaakt hebben wij met Het Oosten meegemaakt met pandjes in de lste. Helmersstraat. Deze worden gekraakt door de kraakgroep Kinkerbuurt. Ook wij zijn Kinkerbuurt, dus moeten wij ons distancieren van de kraak van deze woningen van Het Oosten. Anders gaat het hele verhaal niet door. Dat doe je dus niet. Dus alle gesprekken liggen stop. Toen hebben we gekozen van nou dan gaan we zelf door met het haalbaarheidsonderzoek. Dan maar zonder woningbouwvereniging. We zien well We gaan gewoon door.

Maar de soep wordt Met" zo heet gegeten als 'ie wordt opgediend. Tijd heelt alle wonden. En toen ons haalbaarheidsonderzoek klaar- was zijn we toch maar weer om de tafel gaan zitten en uiteindelijk is die relatie toch weer goed gekomen.

Ja gelukkig hebben we drie jaar lang de tijd gehad om te praten. Want bij hun moest een ontzettende mentaliteitsverandering tot stand komen. Maar ook bij ons. Want wij zien zo'n maffe grote WBV ook met argusogen tegemoet. Ja, wat moet je ermee. Ze snappen niets. Het wiel moet 1000 keer opnieuw worden uitgevonden. Maar dat verhaal kennen we ook allemaal.

Uiteindelijk toch, vooral door onze eigen vasthoudendheid en die van meneer Bijdendijk en Albert Laterveer en Joep Padberg enz.. is het hele plan er uiteindelijk gekomen en dan moet je toch near gemeente en eigenaar. En dan blijkt dat je gewoon moet bluffen. Want de gemeente snapt toch niets! Dus is er eenmalig een subsidie gekomen van 2,4 miljoen gulden. Daarvan kan ons kasko verbouwd worden. Wij doen de hele binnenboel en de gemeente moet niet zeuren. We wilden vrijstelling van Bouw en Woningtoezicht (BWT), en hebben dat gekregen. Onroerend goed belasting moet 'tact teveel zijn. 57.000,-geworden, dat gaat! We hebben het immers over een pand van 11.000 m2. Een beetje groot dus. Met ongeveer 125 kontributanten.

Volhouden, volhouden,volhouden. Bluffen. Uiteindelijk proberen met de WBV op een lijn 1"-. komen. Dat is gelukt. En toe neèst het kOntrakt gemaakt worden. Een .half jaar lang mee bezig geweest. e moet dan echt mensen in je pand hebben, die het leuk vinden met woordjes en artikeltjes en sub-artikeltjes bezig te zijn. Uiteindelijk- is het kontrakr 22 pagina's dik geworden. Het is een kontrakt geworden op meat. En we hope- dat het nooit tilt de kast hoeft te komen. Want op het moment dat je dat doet betekent dat er stront aan de knikker is.

Over de gemeente heb ik het nog niet gehad. Maar uiteindelijk komt je dear toch bij uit. De getnee.rite koopt hc rand aan en geeft het in erfpacht aan. een WBV. En die weer aan ons. heeft altijd gedacht "he he, we zijn van het pand af". De WBV • •=et doen. Dat lukt ze toch nooit. Dan wassen wij onze handen in onschuld. Pe. WBV zit met de gebakken peren en de krakers van Tetterode interesseren ons geen bai.

Dus die ambtelijke medewerking waar je steeds om vraagt, er komt eens een ambtenaar. Er wordt eens iets geschreven. Maar uiteindelijk hebben we aan de gemeente niets gehad. Alles is gebeeurcl ondanks en niet dankzij de gemeente. De gemeente hobbelt altijd overal achter aan. De gemeente maakt een blunder. De gemeente had ons pand eens voor een zacht prijsje kunnen kopen. Heeft ze niet gedaan (zie verder ons Tetterode-boekje!). Een tang verhaal vol pure ellende en pure onwil.

Toen uiteindelijk .dan toch dat kontrakt getekend was. En de toenmalige eigenaar Bakker en Schaefer net voor de verkiezingen er toch op inspringen. Toen is alles ineens heel snel gegaan, althans dat hoop je dan. We zijn in maart 1986 aangekocht, maar pas in juni is het kontrakt getekend. Dan kun je pas je haalbaarheidsonderzoek omzetten in een bestek- het geld hadden we al- de toezegging tenminste-. Dat geld komt weer jaren later, blijkt- en dan blijkt dat je bluf van the 2,4 miljoen, hadden we maar geblufd en 3,2 miljoen aangevraagd, Want we komen nu geld tekort. Niet. voor onze inbouw, die doen we zelf. En financieren we ook op allerlei vreemde manieren. Bijv. we krijgen de rente van die 2,4 miljoen van de WBV zolang er nog niet -gebouwd wordt aan het kasko. We betalen nu 10.000 gulden huur per maand aan de WBV en we krijgen weer 10.000 gulden terug, althans in bouwmaterialen.

Maar over dat tekort van 7 ton doen ze nu heel moeilijk over. Toen .heb je 2,4 miljoen gevraagd. Nu heb je een tegenvaller. Dat had je dan maar eerder moeten bekijken. En bovendien zitten jullie veel te goedkoop. De kamers bij ons zijn veel te groot en de huren te daag. De bedrijven moeten in prijs omhoog en we moeten maar gaan verdichten. Dan zeggen wij, dat kan niet. De raampartij is 5 meter breed en het pand 20 meter diep, dan krijg je vanzelf kamers van S x 8 meter.

Het pand telt .65 - mensen die wonen, 30 woon/werk-ateliers en 35 bedrijven. Sommige heel groot. En die willen we niet kleiner maken. Dat is zo histories gegroeid. En ook het pand leent zich er niet voor. We willen geen kunstmatig kieineré ruimtes.

Maar de gemeente zegt "jullie hebben geld genoeg. Schroef de huur maar op en leen die 7 ton maar en . jullie hebben toentertijd die 2,4 miljoen gehad.. Nou niet zeuren." Het blijkt dat met name een amblenaar ontzettend zit te zeuren. Zodat bet hele Subsidie-verzoek strandt 9p die ene ambtenaar. Die weigert om een beetje een positief Verhaal over je op te schrijven. En het blijkt dus, dat de gemeente geen snars van ons snapt. Ook bij andere panden in Amsterdam, zoals Conradstraat en het Y-eiland blijken ze telkens "te suggereren dat Tetterode failliet is. Ze vragen extra subsoldie aan. Ze willen nog . meer subsidie voor kachels en ze zitten veel te goedkoop en d'r is geen organisatie.

Die is er wel, maar geen interne organisatie organisatie die zij wensen. Met eery aanspreekbaar bestuur. We hebben wel een bestuur, maar dat is net als de koningin. Heft ook niets te vertellen. Ze snappen er niks van en ze proberen ons zwart te maken.

Dc • konklusie die hieronder aan mijn papiertje staat: wanneer is het mogelijk met een traditionele WBV iets van de grand te krijgen? Wat meneer Bijdendijk altijd vertelt, wij waren een enthousiaste groep met ontzettend geduld en doorzettingsvermogen. Met deskundigheid en velerlei terreinen en daarom is hij gecharmeerd van ons. En daarom dreigt het te lukken.

\

11 .......r........0••••••••••••••••••••••

-vraag: waardoor het tekort?

Met name door het uitstel van twee jaar. Doordat er geen gas is, Is er veel vorstschade. Kozijnen die twee jaar geleden geverfd konden worden, moeten nu vervangen worden. Stopverf nalopen is nu geworden overal stopverf vervangen. Dit loopt ontzettend opt

Het topinkomen bij ons bedraagt 11047,05 per maand. Gemiddelde ligt op 85O, gulden. We doen aan huurnivellering.

Er ontbreekt een passende regeling.. Ontzettend veel gepraat near de gemeente. Maar ze kunnen het niet snappen. Want er is geen regeling voor. Ms er een regeling komt (met geld!), dan is het geen probleem meer. Het is nu te duur voor de gernente, vinden ze. We kosten straks 3 miljoen voor de gemeente. Maar via HAT ofzo was het wel 8 of 9 miljoen geworden.. Maar dat gaat via subsidies van het rijk, omdat je dan binnen de: kontingenten

12

Liny van het O.R.K.Z. uit Groningen

Ik zal eerst even kort, de geschiedenis vertellen, omdat een aantal die niet zullen kennen. Het oude RK Ziekenhuis is in september 1979 gekraakt en na jarenlange onderhandelingen zijn, we een experiment van de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV) gewotden, .en wel op 2 mei van vorig jaar. We zijn nu een jaar legaal. En we hebben kontrakten met een woningbouwvereniging gekregen. Er wonen 240 mensen, er zijn een aantal bedrijven. Er is een eethuisje, bar, dagkafe, bioskoop en sinds kort ook een expositie-ruimte.

Ik zou her over de interne organisatie gaan hebben. Achter mijn naam staat in het programme "Knoet of knuffel". ik zal proberen om voorbeelde te geven bij de verschillende kominissies van wat er wel geed uitziet, maar toch fout kan lopen. . De hoogste instantie binnen het‘ORKZ is de bewonersvergadering. Er is ook een bestuur en dat vergadert eens in de twee weken en heeft in principe niets anders te doen dan toe te zien, dat de rest allemaal goed verloopt. Een kontrolerende funktie. En dan hebben we nog een heleboel kommissies. ik wilde beginnen bij de financiele kommissie, omdat deze het langste bestaat en .een van de .best lopende is, dacht ik.

financiele kommissie

De financiele kommissie zorgt dat alle rekeningen betaald worden natuurlijk, maar ,vooral dat Iedereen ook zijn kontributie betaalt.

We hebben een onderhoudshal. Paar ligt al het materiaal opgeslagen en de onderhoudsploeg koopt het materiaal in. Daar kunnen mensen ook geld vandaan halen als ze iets willen verbouwen. Echte luxe dingen aan de kamers moeten door de bewoners zelf betaald worden.

Maar zo gebeurde het 2 jaar geleden op een bewonersvergadering, dat drie jongens, lange jongens, van een lage fletsenkeider een werkplaats wilden maken. Dat zou wat geld gaan kosten.. Vloer moest uitgebroken worden, beton geatert... Daar werd aan begonnen. Er werd een budget gevraagd van 1500 gulden. Die toestemmimg werd gegeven. De 1500 gulden was snel op. Er moest meer geld bij. En omdat er at .zoveel geld ingegaan was, kon je er niet mee stoppen. Uiteindelijk is er 9000 gulden ingegaan. En toen kwam er tussen die mensen onderling wat ruzie. Kwam bij het bestuur en daar Week, dat er ook nog een brandwerend plafond in moest. Pat zou weer 2000 gulden gaan kosten. En dat werd te duur. Die hele verbouwing is stoegezet. En nu hebben we een Ultgediepte. fietsenstalling van 9000 gulden wear. eiks mee gebeurt.

Er gebeuren ook goeie dingen. Maar ik probeer knelpunten aan te geven. Omdat Vast niet alleen bij ons gebeurt.

De Ua.e,ve.C.i.!‘entetiSie, tja, da's een beetje sneu.... Een punt wau: ik veel panden mee zitten is, hoever je kunt gaan om . mensen te verplichten om mee te werken aan de verbetering van het gebouw.

E 13 p

17

Het woon-werk circuit In Nederland Is vrij groot, dat blijkt wel uit de mensen die hier zijn. We hebben een brochure geschreven en opgestuurd aan 400 panden en we kwamen er daarna achter dat we er nog een heleboel vergeten waren.

Er is sprake van een behoorlijk groot buiten-parlementaire beweging van onderaf. Je werkt in bedrijfjes met behoud van uitkering. Niet omdat je dat mag van de sociale dienst. Of omdat je dat aangevraagd hebt bij het Arbeids-buro, nee je doet het gewoon. En je richt een vereniging op met andere bedrijfjes, zodat de personen die die bedrijven hebben, niet bekend .zijn. Dat is strafbaar. Je richt verenigingen op om te ontkomen aan de Krakerskorting. Dat is strafbaar..

Het is een heel belangrijk onderwerp voor woon-werk panden want die hebben heel veel te verliezen: drukkerijen, radio, theaterzalen die je hebt om buiten en soms anti-parlementaire ideeen naar buiten te brengen. En ook de inval bij Bluf was in een woon-werk pand!

1 8

J.ssiegroep I: Financiering en exploitatie van woon-werk panden

Startpunt van de dsikussie is de stelling, dat bij de verbouw van panden het wonen nog tezeer voorop staat. Dit zou gedeeltelijk vervangen moeten worden door een zekere integratie van wonen, werken en sociaal-kulturele funkties.

Maar zo simpel ligt dit natuurlijk niet. Het probleem is, dat wonen gesub-sidieerd wordt, terwijl je op de verbouw van werkruimtes geen subsidies kunt krijgen. Wil je toch wonen en werken integreren, dan moet je andere finan-ciele oplossingen zoeken. En dit levert vaak hoge huren op. Belangrijk hierbij is de aankoopsom. Hoe lager hoe minder extra subsifdie nodig is.

Ondanks het ontbreken van een op woon-werk panden afgestemde regeling, gebeurt er veel in Nederland op dit gebied. Met kreatieve oplossingen wordt geprobeerd de problemen zoveel mogelijk te omzeilen.

* zo kun je werkruimtes aanduiden als hobby-ruimte of als gemeenschappelijke ruimte, waardoor ze wel binnen de woningbouwsubsidies vallen.

* noem alles maar woonruimte, en vestig je bedrijf in wat je woonruimte noemt. Een voorbeeld hiervan is Utrecht. De gemeente gedoogt dat maximaal 1/4 tot 1/3 als bedrijfsruimte gebruikt wordt.

* In Groningen is men er in geslaagd in overleg met de gemeente te komen tot een bredere opvatting wat wonen omvat. Hierdoor kan er meer, zonder in de problemen te komen.

Voor een pand met een HAT-verbouw-konstruktie (bijv.De Refetr) is het veel moeilijker om te smokkelen met subsidiegeleden. De eerste vijf jaar is er nog kontrele mogelijk op het gebruik volgens de opgegeven bestemming.

Een groot probleem bij ,,;nden van oplossingen voor je pand, is dat de geintegreerde ;».knden onder verschillende "portefeuilles" vallen. Wonen onder VH, werken bij EZ en de rest onder Kultuur, Welzijn, of Maatschappelijke Voorzieningen. Voor alle diensten mee willen werken, ben je jaren verder. Een positieve ontwikkeling wordt in Amsterdam gesignaleerd. Bij de Stads-deelraden komen wonen en werken veelal in &én portefeuille terecht.

Wat losse ideegn om aan subsidies te komen: - een projekt aanmelden op edukatieve waarde (echter niemand der aanweá-

gen heeft er ervaring mee). - Oostelijk Havengebied ill Amsterdam heeft geld gekregen voor tontwikke-

linokostent (arehitekt e.(M, man niet voor de uitvoering.

voor Woon-Werk Panden?

Er zijn zoveel te,7111 na ige) subsidiepotjes, waar je wel of niet geld uit kunt krijgen, dat het v.,or woon-werk pan .fen haast onmogelijk is om hier goed gebruik van maken. Een V.:Iorstel zou daarom kunnen zijn, dat het Rijk een nieu regeling ontwerpt, die door gemeenten wordt uitgevoerd.

Ook airibteriare,,, •illen graag een meer overzichtelijke regelgeving. Want nu is het vaak zo, ckit. je het weet, de regeling alweer gewijzigd Is!

19

Volgens verschillende mensen gaat het echter niet alleen om de komplexiteit van de regelingen.. Voor het woon-gedeelte is gézegd, dat deze vaak komplex zijd, maw' belangrijker is nog, dat ze tot veel te hoge huren leiden. En voor bedrijsruimten is het probleem dat er een goede regeling ontbreekt

In bepaalde gevallen kun je uit bestaande regelingen een bedrag halen, zo zegt Groningen. In overleg met de..overheid moet je financiele armslag voor de bewoners verkrijgen. In Groningen is dit bijvoorbeeld gelukt. Door zelfwerkzaamheid bij de (binnen het NIKS uitgevoerde) verbouwing is er geld beschikbaar gekomen, waar de bewonersvereniging zelf over kan beschikken.

Duidelijk is dat. de oplossingen uit de praktijk afhankelijk zijn van de mensen in het pand, de gemeente, enz.. Een strukturele aanpak van het probleem is • het niet!

Zonder. politieke druk zal een financiering van een mengeling van wonen en werken er nooit komen, zegt de architekte van het "Burgerziekenhuis". Mengen van subsidies is gerommel. Waar het omgaat is de erkenning van cle mengvorm van wonen en werken. De scheiding tussen wonen en werken komt nog voort uit de planologiese en stedebouwkundige ideeën van de jaren '30.

Wanneer je struktureel iets in de regelgeving wilt veranderen is het een idee orn bijvoorbeeld een landelijk kontingent te maken voor dit soort panden, het wordt dan overzichtelijker vor de ministeris. En je kunt dan gemeenten stimu-leren om uit deze- extra subsicliepot geld binnen te slepen. Dit zou middels de VNG aangekaart kunnen worden en ook het SEV heeft hier wel eens onder-zoek naar laten doen.

Bedrijven loonvormend?

"Onze" bedrijven worden vaak als marginaal beschouwd. Terwijl er voor de grotere bedrijven allerlei subsidieregelingen geiden, ligt dit voor de kleine, ideele bedrijven veel moeilijker. De vraag wordt opgeworpen of men vindt dat de bedrijven loonvormend moe-ten zijn. Want als EZ geld beschikbaar stelt, wil ze ook rendement ervoo terug zien.

Hierover, bestaan in deze diskussiegroep grote twijels. Zo zijn veel initiatieven gericht op 'informatievoorziening'. En de waarde van dit soort initiatieven gaat kapot als ze bijvoorbeeld geboortekaartjes moeten gaan drukken in pleats van aktiepamfletten om loonvormend te kunnen zijn.

Worw7r, g,ekombineerd met werken wordt gezien als iets sporadies, ze weten -,Irrit het is. t-%.14•Y.-r, • -?,7erk panden moeten zich presenteren, zorgen dat de

ov. er niet knn. Naar de gemeente toe: wij konstateren een prob-ileeni, d.i. een prableem van u. Doet u er wat mee!

• ,••••naw,,,,enninteacffe

FinaricieOng en exploitatie van woon-werk panden STEILINt;'..1

1. Bij de .6. ben panden moet de eenzijdige gerichtheid op het "wonen" weten de idee, dat in een aantal gevallen dient te worden ge ct r 2.c2;“:".trC integratie van woon-, ekonomiese-, sociale- en kult:rt:!e i•, 2. Deze jnir .:: • eimten" zijn nodig voor initiatieven, die gemeten near strikt ekonomie,“,. ;tistaven misschien een laag rendement hebben, maar waarvan het maatschappelijk nut groot is. De huurprijs dient zo laag mogelijk te zijn. • Daarom zijn subsidies noodzakelijk.

20

3. Het Projekt Verbouw Panden (uitgevoerd door het LOBH in 1985) toonde opnieuw aan, dat het aanvragen van subsidies voor "werk"- en/of "kulturele"-funkties vaak strandt in een oerwoud van regelingen (die niet zelden eenmalig zijn). Deze subsidie-stromen zijn onoverzichtelijk en daardoor vaak onbereikbaar. In plaats hiervan dient het Rijk een toegankelijke meerjarige regeling te ontwerpen, die vervolgens door de gemeenten wordt uitgevoerd. 4. Deze regeling dient egnvoudig te zijn wat betreft kriteria en UI tvoeringsvoorschriften. Flexabiliteit dient gewaarborgd te zijn waardoor wordt voorkomen, dat elk initiatief aangepast moet worden aan een grijs gemiddelde waaraan niets oorspronkelijks meer te onderkennen is. De termijn waarin een aanvraag wordt behandeld dient hoogstens enkele maanden te zijn. 5. De subsidiering van een projekt als geheel kan bestaan uit een eenmalige bijdrage in de vaste kosten van het kasko (= aankoopsom + verbouwkosten). De subsidie kan worden • verstrekt aan een rechtspersoon, die het gebouw beheert. 6. Wat - de inbouw betreft, deze wordt overgelaten aan de zelfwerkzaamheid van de bewonersters en gebruikersters. Voor zover zij financiele steun (garantie of subsidie) nodig hebben om investeringen te kunnen bekostigen, of om de exploitatie van een afzonderlijk "werk"-, of "kultuur"-initiatief in een woon/werklkultuur-pand rond te krijgen, wordt elke aanvraag van geval tot geval beoordeeld, konform daarvoor bestaande of nog in het leven te roepen regelingen. 7. Elk woon/werk/kultuur-pand wordt beheerd door een rechtspersoon, opgericht en instandgehouden door de bewonersters en gebruikersters van het pand. Deze organisatie treedt op als huursters van het geheel, of als eigenaresse, dan wel als erfpachtster, met andere woorden: alternatieve - financieringswijzen worden zoveel mogelijk open gehouden afhankelijk van « uiteenlopende omstandigheden. IL De vrije beleidsruimte van de beherende rechtspersoon wordt zo groot mogelijk gelaten. Het toewijzingsbeleid, het huurprijzenbeleid (bijv. wel of niet naar draagkracht), de mate en organisatie van zelfwerkzaamheid, ed, zijn onderwerpen waarover de beherende rechtspersoon zelf beslist.

Piet van der Sanden, SIKH.

zei Die Atitart-r-JAha.:

Et4 Orr 11 FiPtk Etr-JS DoAtk, Oht3P,,

..5Tritoir it,/ HOE );5..% 011-

ALLarlAilt, AN-1 rAg.g4/J

23

disktzssiegroep 3: INZET EN BETROKKENHEID

voorzitter: Koos Notulen: Willeke.

Koos leidt in. Hij legt uit dat de st.WG is overgestapt van een werkverplichting van 2 dagen naar I dag per week. Daarnaast worden allerlei manieren gebruikt om iedereen aktief te houden. Er zijn ook mensen uitgegooid cy vertrokken die hun werkverplichting niet zijn nagekomen. De hamvraag is: hoe blijf je mensen motiveren?

In eerste instantie wordt de vraag zelf onderwerp van diskussie: Het is beter om het van spontaniteit te hebben, dan om te dwingen. Er moet niets worden vastgelegd. Je moet je eigen normen niet aan de anderen opdringen. Bovendien: je bent het oneens met de normen in de maatschappij, dan ga je wonen in zo'n pand en vervolgens krijg je weer met (die) normen te maken. Waarom zou je rol van rechter op je nemen? Dat is eng!

Dit soort problemen hou je toch. Gooien jullie (st.WG) er echt mensen uit? Antw.: ja, in Juridische zin. Je moet .dergelijke zaken niet laten slepen. Dan kan je er maar beter mensen uitzetten. Iedereen weet immers waar hij/zij voor kiest.

Iemand anders: ieder is zelf verantwoordelijk. En: bij ons gaan sank ties op in 'de grote massa (240 kontraktanten). Ondanks de rpndleiding die we verzorgen en de uitleg over de organisatie, zijn er mensen die zich later drukken. Veel beloven, weinig doen is het motto! Bij een ander pand wordt ook een rondleiding gegeven en komt de vereiste betrokkenheid ter sprake. Er wordt gevraagd wat voor soort werk ze (de kandidaatbewoners) willen doen en vervolgens • kunnen zij zich inschrijven. Een soort proefperiode van werken volgt. Pas na enige tijd komen er mensen wonen. Iemand die er woont, doet altijd wei wat, maar er gebeurt weinig. Elke drie maanden worden de belangstelling gecheckt. Mensen die het niet zien zitten en niets doen gaan vanzelf weg. Er vindt een natuurlijke selektie pleats...

De mate van regelgeving in de panden varieert .van geen tot strak en wordt door sommigen afhankelijk gesteld van de grootte van het projekt en de (noodzakelijke) verplichtingen. Door een aantal wordt geopperd dat het beter is je op te splitsen Ells je in een pand zit met veel bewoners. Dan blijven betrokkenheid en kommunikatie beter mogelijk. Zo is er een pand met 5 a 6 (?) Woongroepen. Deze bepalen elk voor zich wat ze doen en voeren dolt zelf uit. Sommige groepen gaan goed, andere niet, maar die worden weer gemotiveerd door de goecidraalende groepen..

Een ander pand: Wij zitten dicht op elkaar en daardoor is het makkelijk af te spreken in welke week welke klussen worden gedaan. Een derde: Bij ons wonen vier personen. De rest komt van buiten om te werken Iemand die her niet kan opbrengen, wordt opgevangen. Een vierde: Bij ons is niets vastgelegd, alleen de huurbetaling. Tenslotte: er is niets afgesproken en er gebeurt niets. Er is een soort anti-sociale kontrole. Als er geen doelstelling is, gebeurt er niets! Na een aantal inbraken werd er bijv. heel snel een deur ingezet. Dit is een systeem van ieder voor zich: het Is niet mijn probleem als er bijv. lekkage is boven het hoofd van een ander. Feit is dat er veel mensen afknappen na een half jaar. "Op deze mauler wordt een pand uitgewoond", wordt er gereageerd. In een ander pand waar 25 mensen wonen, zijn geen regels en is er toch grote betrokkenheid.

24

Vraag: Is er een pand waar iedereen meehelpt? Nee, dus.

Tijdens deze diskussie wordt een "zijstraat" ingeslagen over de verhouding tussen huur en inkomen. Verschillende manieren om .hfermee om te gaan worden genoemd:

steunfonds voor noodlijdende bewoners. - huur naar inkomen. • - de woningboUwvereniging Gelderland hanteert een Inkomensgrens van 1500 gulden. - 10 % van het inkomen wordt aan huur betaald en een automatiese afschrijving is verplicht. • - boven de 1000 gulden inkomen gaat in de pot, voor oa de verbouw. - de inkomensgrens is niet vastgesteld, maar bijv, een bedrijf dat teveel verdient moet eruit.

samejig_tnt:

*•spontaan is ,beter dan regels. * van de grootte van het. projekt hangt af wat voor ,afspraken/regels je treft. * hoe mensen "binnenkomen" .wordt door .de meesten zeer belangrijk geacht.,

sommigen pleiten voor een soort inwerk-periode - het bestuur oordeelt dan (na een paar maanden).

* er wordt gezegd dat je grote panden zou moeten opsplitSen. *•er zijn bij de st.WG (bijv.) niet zoveel kinderen. Waarom, wat is je beleid? * een paar willen totaal geen struktuur cd: "zits het dak van m'n buurman lekt, is het zijn probleem". * als je hard aanpakt heb je al gauw een te gekke keuken! Doe je dat niet dan blijf je in de rotzooi zitten.

* er is geen pand waar alles of iedereen zich inzet. * steunfonds voor noodlijdende bewoners (De Refter). * huren naar inkomen voorkomt betalingsproblemen, zo ook automatics overschrijven. * twee panden hebben inkomensnivellering! * soms verhuizen juist de mensen die veel doen, omdat ze ervan balen, teleurgesteld zijn wat betreft de inzet van de anderen. * regels. kunnen betrokkenheid niet vervangen. .

~Me.

STELLINGEN GROEP 3: INZET EN BETROKKENHEID.

Als je kiest voor zelfbeheer, kies je voor inzet en betrokkenheid van alle gebruikersters.

daarbij ontkom je niet aan interne afspraken, regels en onderlinge. gebruiker(huurder)sters-kontrak ten.

of juist:

hoe haal je het als WW-pand eigenlijk in je hoofd om grenzen aan je tolerantie te stellen?

hoeveel inzet is er nodig?

Commissies kosten veel tijd en energie, laat dus maw zitten en ga never daadwerkelijk awl de slag.

25

Om je doelstellingen te bereiken, zul je zelf moeten oordelen of allen de gemaakte afspraken nakomen. Bij het niet nakomen zul je dan ook zelf diegene(n) daarop moeten wijzen am alsnog de handen uit de mouwen te steken en in het uiterste geval de deur te wijzen.

Om die mensen in je pand te krijgen die niet alleen maar een dak boven hun hoofd willen, bijv, vanwege de lagere huur, zul je zelf uit de vele gegadigden een keuze moeten maken (toewijzingskommissie).

Als iemand door eigen keuze of omstandigheden een . tijd niet aan de verplichtingen kan voldoen, moet dat kunnen. Wei van tevoren afspreken wanneer en hoelang wordt 'ingehaald'.

Bij mensen die helemaal niets doen zul je niet moeten aarzelen de nodige middelen te gebruiken om ze eruit te krijgen. Dat kan ook gelden voor bedrijfjes en organisaties die te groot groeien en/of te kapitaalkrachtig worden.

Allen die zich met hun hoofd inzetten zouden dat ook met hun handen moeten doen en andersom. Afwisselend.

26

diskussiegroep 4: zelfbeheer en zeggenschap

Thema's In deze diskusslegroep waren: I. hoe stel je je als .pand op naar.dercien? Naar de politick, eigenaren, woningbouwvereniging, overheid, bouw- en woningtoezicht, banken, pers. 2. Wat wil je in zelfbeheer hebben en wat besteed je uit (aan bijij. woningbouwvereniging); verbouw, inbouw, onderhoud, financien, toewijzing, besteding, huren, enz.

Er zijn veel vormen van zelfbeheer, zeggenschap, strategien en juridiese Statussen. Hier volgen een paar voorbeelden.

Loads 6 (Amsterdam): hebben een duur ogende folder uitgebracht over hun plannen. Hun strategie is om hun ideeen en plannen goed te formuleren, en daarbij niet te schromen om ze "aan de man te brengen" op een manier die degene waarmee ze moeten onderhandelen aanspreekt. Hun plan lijkt aan te slaan. •

Florahofie (Den Haag): stond leeg en is drie jaar geleden gekraakt. Ze willen niets met gemeente ed te maken hebben;' geen overheids-eisen en geen subsidies. Alles is zelf opgeknapt en bewoners hopen dat dat reden is om te kunnen blijven zitten.

Vaak is het (financieel) niet mogelijk om je eigen pand op te knappen, als het kasko bijv. erg slecht is, of de Sundering verbeterd moet worden!

5inpr,e1 46 (Amsterdam): Is elf jaar geleden gekraakt en door de bewoners zelf opgeknapt. Er is lang onderhandeld over legalisatie via de HAT-regeling. Nu hebben ze een erfpachtkonstruk tie en zijn ekonomies eigenaar geworden. Maar ook zelf (financieel) verantwoordelijk . voor de verbouwing en het onderhoud.

Erkazet (Groningen): heeft een zogenaamde "Moeder-dochter" konstruk tie met een woningbouwvereniging.

Vaak blijkt het wel mogelijk te zijn om geld/subsidies voor verbouwing te krijgen, maar het kost erg veel tijd en energie. Je moet goed afwegen, of je het niet beter zelf kunt doen, met goedkopere middelen. Bij het verbouwen met subsidies zijn er nog veel problemen. Voor de meeste woon-werk panden is het moeilijk om de niet-woon funkties te financieren. Mogelijkheden zijn tiuks met woon- of hobby-ruimten, experimenten, scholingsprojekten, giften van bedrijven of fondsen. Deze mogelijkheden gaan veel mensen te ver. Ze passen niet binnen hun ideeen of ideologie. Vaak blijkt het ook dat het eindresultaat niet is wat mensen ervan- verwachtten, met name omdat je toch. aan allerlei eisen van buitenstaanders moet. voldoen. Het wordt belangrijk gevonden om de- r,...gels die er zijn goed te kennen om er niet in verstrikt te raken. Met veel deskundigheid kun je beter onderhandelen en meer bereiken. Je moet ook goed afwegen met wie je onderhandeld, met ambtenaren, of rechtstreeks met de wethouder(s-assistent) of bijv.-met een (liefst kleine) woningbouwvereniging.

Een apart probleem zijn de verzekeringsmogelijkheden. Je moet je pand tegen nieuwwaarde verzekeren, wat een belachelijk huge premie betekend! Er wordt gesuggereerd om met ,woon-werk panden zelf een verzekerings-maatschappij te beginnen of hip. een pand af te laten branden en van dat geld de andere panden te verzeketen.

27

Over de vraag wat je in zelfbeheer en/of met zelfwerkzaamheid wilt doen wordt verschillend gedacht. De Refter (bij Nijmegen) doet alles zelf, behalve het onderhoud van de techniese installaties en het groot schilderwerk. Het gaat bij veel panden niet alleen om verbouwwerk, maar ook bljv om verhuur van akkomodatie, huuradministratie, toewijzing, enz. Bij Tetterode knapt de woningbouwvereniging het kasko op en verbouwen de gebruikers de binnenkant zelf.

STELLINGEN GROEP 4 Zelfbeheer en zeggenschap

Hoe stel je je als pand op naar derden: -'de beweging', collega's -politiek (partijen) -eigenaren -woningbouwverenigingen -gemeentelijke overheid -bouw en woningtoezicht -brandweer-eisen -banken/financiers -provinciale overheid -rijksoverheid.

Wat wil je in zelfbeheer hebben, en wat besteed je uit aan anderen:

-verbouw/inbouw -onderhoud groot/klein -toewijzing/uitwijzing -huurprijzen vaststellen -besteding van (een deel van) de huur --wat mag een huurderster wel met. zijn/haar ruimte en wat niet.?

Het is niet onze bedoeling om tot èèn standpunt te komen, maar wel van elkaar te horen hoe de andere panden hierover denken, en hoe ze dit in de praktijk van alledag vormgeven. Vooral is het interessant om te horen wat wel lukt, wat niet en waarom.

Teun van Stekelenburg, Tetterode.

28

diskussiegroep 5: MOGELIJKHEDEN VAN WOON/WERKPANDEN

voorzitter: Ineke notulen: Martien.

De diskussie wordt geopend met een • korte ronde waarin iedereèn zichzelf en zijn/haar pand vOorstelt. Die kan omdat de groep vrij klein is. Hierbij worden !Amen genoemd die betrekking hebben.op• sommige van de stellingen. Daar beginnen we mee. Achteraf zijn de meeste stellingen aan bod gekomen. Niet puntgewijs, maar in een doorlopende uitwisseling van ervaringen. •

Al snel blijkt dat er een groot verschil -zit-. in mogelijkheden, doordat de vorm waarin panden gebruikt wordennogal verschilt. Financiering, zelfwerkzaamheid, overheidsregels, initiatieven en subsidies zijn daarom aspekten die ieder hun eigen verschillende inbreng hebben bij realisering van de verschillende woon-werk projekten.

Een .prájekt opgezet .in samenwerking met een woningbouwvereniging heeft te kampen niet dure woonvoorzieningen, omdat het gebonden is aan vele regels en omdat zelfwerkzaamheid maar beperkt mogelijk is. Bovendien is het moeilijk om werkruimtes te kreeeren. Tegelijkertijd wilier' ze graag buurtvoorzieningen bij het projekt betrekken om zo tot een grotere financiele haalbaarheid te komen. De samenwerking met. de woningbouwvereniging is volgens hen noodzakelijk, maar 'beperkt de mogelijkheden. Een ender projekt heeft een pand gekraakt en heeft geen boodschap aan overheidsregels. Alles gebeurt &iv zelfwerkzaamheid. Elk onderdeel chit niet kostendekkend is, wordt kostendekkend gemaakt door geld van onderdelen die meer dan kostendekkend zijn door te schuiven. Ondanks de- vrijheid die nu genoten wordt, willen ze toch gelegaliseerd worden om het pand van sloopdreiging té redden. In een derde, gelegaliseerd pand, worden werkruimtes gekreerd door subsidiegelden voor woonprojekten buiten de officiele regels om aan te wenden voor werkruimtes. De zelfwerkzaamheid bestond uit het grove werk en een aannemer deed volgens de HAT-regeling het specialistieSe werk. Daardoor werd de invulling nogal stereotiep (overal dezelfde keukenblokjes bijv.), wat achteraf minder goed bevallen is.

Een vierde projekt kon anderhalf jaar in een pand zitten middels een . kontrakt met de gemeente. Daarna hebben de gebruikers het. kontrakt eenzijdig verlengd en worden ze door de gemeente gedoogd. Alles is -door ielfiverkzaamheid en.eigen financiering tot stand gebracht waardoor een monumentaal gebouw behouden is gebleven. Al met al blijken de mogelijkheden -voor een groot deel bepaald te worden door de mogelijkheid om al dan niet zelf plannen te maken:.

Een belangrijke manier om geld binnen te krijgen betreft subsidieregélingen. Gewaarschuwd wordt er echter voor afhankelijkheid van struktureie subsidie-regelingen: panden • kunnen in grote problemen komen als de subsidie- vermin-dert of wegvalt. Eeninallge subsidies • zijn, wat dat betreft beter. Het is belangrijk QI:Y1 eerst ideeen te hebben en daarna aandacht te besteden aan de financierix•% waarbij grote aandacht voor haalbaarheid noodzakelijk is.

Het blijkt moeilijk te zijn om werkruimtes en ruimtes voor ideele organisaties te kreeren en te beb...iuden, omdat de financiering hiervoor meestal ontoerei-kend is. Een andere laktor die hier een grote rol bij speelt is initiatief. Door het. grote verloop in tiet vrijwilligersaanbod is het moeilijk kontinuiteit te handhaven en een bepaalde aktivitelt/projekt voort te zetten.

Doordat na de Woelige beginfase de projekten wat rustiger worden, wordt de

29

betrokkenheid minder en zakken de initiatieven vaak in. In sommige projekten worden werkruimtes steeds weer gebruikt als hobbyruimte voor de bewoners. Nieuwe aktiviteiten blijken belangrijk. Er moet leven in blijven. Een aantal projekten probeert de betrokkenheid levendig te houden door een strakke organisatie met duidelijke verantwoordelijkheden. Bovendien komt hierdoor tijd vrij voor nieuwe aktivitelten, omdat niet iedereen overal even verantwoorde-lijk voor hoeft te zijn. Zelfwerkzaamheid is een goede manier om huren laag te houden en betrokken-held te kreeren. Met het oog op de kritiek van arbeids- en konkurrentiever-valsing, en op het verkrijgen van subsidies, is zelfwerkzaamheid ook een politieke uitspraak.

STELLINGEN GROEP 5 Mogelijkheden van woon/werk panden

Algemeen: Het is afhankelijk van de motivatie, intentie en inzet van bewoners/gebruikers van een nand welke mogelijkheden in een pand zijn/worden ontwikkeld en niet van de grootte, ligging en bouwstaat.

la. Het liefst ga ik wonen in een pand dat kant en klaar is opgelevérd. Dan kan ik direkt de woongroep vormen met mijn vriendinnen en vrienden met wie ik dat van tevoren heb afgesproken. . lb. Het is leuk om in een pand te gaan wonen, waarvan de inbouw nog niet af is. Dat bevordert de zelfwerkzaamheid en de onderlinge betrokkenheid.

2a. Het is vervelend als de verbouw van de ruimten nog niet klaar is. Dat betekent dat het bedrijfje dat ik wil beginnen in aanvang niets kan opleveren, omdat ik eerst moet verbouwen. 2b. Het is prettig als de bedrijsruimten in het pand nog niet gebouwd zijn, want dan kan .ik tenminste zelf de indeling en somvang bepalen.

3a. Na gedane arbeid is het goed rusten: eenmaal in een pand waarin gewoond en gewerkt kan worden, hoef je niet meer. liet is voor elkaar. 3b. Elk woon-werk pand moet een aktie(f) pand zijn en blijven.

4. Het is noodzakelijk om de integratie te bevorderen tussen buurt en pand, want je moet je "goodwill" tonen. Om deze reden is het goed om buurtvoorzieningen in je pand op te zetten.

5. Een woon-werk pand geeft de mogelijkheden om de wet te ontduiken; voordeurdelers, illegalen, enz.. Hier moet je gebruik van maken.

6a. Een woon-werk pand geeft gelegenheid aan mensen met lage inkomens om er zich te vestigen. Het beleid moet er op gericht zijn dit zo te houden. 6b. Mensen met een hoger inkomen zijn nodig om de financiele inbreng van mensen met een laag inkomen te nivelleren.

7. Woon-werk panden bieden de gelegenheid aan mensen van minderheids-groepen om er zich te vestigen. Het is een taak van een woon-werk pand om wat dit betreft voor een evenwichtige opbouw te zorgen van gebruikers.

8. Een woon-werk pand moet er voor zorgen dat het niet wordt ingekapseld door de burokratie van de overheid, want dit beperkt de mogelijkheden die je als bewoners/gebruikers van het pand hebt.

Ineke de Jonge, Stichting WO.

30

diskussiegroep 6: artikel 140 •

Marc leidt het onderwerp in: In 1982 is artikel 140 als middel tegen rechtse groeperingen door de Tweede Kamer geloodst. Volgens de voorzitter van de Coornhertliga is de aanname ervan door de Eerste Kamer niet meer te voor-komen.

Het voornaamste bezwaar tegen "140" is, dat in het . artikel de term reeks-persoon vervangen wordt door de term organisatie. De .Officier van Justitie kan op deze wijze met een foto of een afgeluisterd telefoongesprek heel - makkelijk de deelname. aan. een "minimale" organisatie bewijzen: Er bestaat - logies- nog geen jurisprudentie over en dit geeft ruimte voor de interpretatie door justitie eg de rechter.

Het gebruik • van artikel 140 maakt deel uit van de tendens naar een hardere aanpak door de overheid tegen het "grijze circuit", een tendens die zich in. EG-verband voordoet! Allerlei aktiviteiten worden hierdoor in de kriminele hoek geplaatst en daarmee de woon-werk panden die gelegenheid geven tot deze "grijze" aktkfiteiten.

Effektief verzet tegen artikel 140 en kriminalisering van het "grijze circuit" moet op landelijke schaal plaats vinden. Op het Werkkongres van de Vrije Media (30 mei 1987) zal dit nader aan de orde komen).

Het zou goed zijn als panden elkaar op de hoogte houden van hun ondervin-dingen, bijvoorbeeld wat er door de politie wordt uitgeprobeerd op het gebied van invallen, intimidatie, enz. Omdat groepen aansprakelijk gesteld kunnen worden, kunnen ook groepsleden, dwz pand-bewoners/-gebruikers aansprakelijk gesteld worden. Voor een gelegaliseerd pand, meestal een rechtspersoon, geldt dat wegens artikel 140 de bestuursleden verantwoordelijk gesteld kunnen worden. In Tetterode is door •de kasko-struktuur een zekere afscherming: alleen de eigen vereniging van bewoners/gebruikers weet wie er in Tetterode woon/werkt. De woningbouwvereniging is hier niet van op de hoogte.

Bij de HAT-regeling is deze afscherming niet mogelijk. Hoe moet je je hiertegen opstellen? De een vindt het het beste om alles in openheid te doen. Anderen zien meer heil in een zekere afscherming, bijv. door te zorgen dat er op het pand niets aan te merken is en/of dat er in het pand niets te vinden is. Moet je als pand aansturen op legalisatie of niet. En wat zijn de konse-kwenties van legalisatie?

EINDVERKLARING "PAND IN EIGEN HAND"

De deelnemenden aan het landelijke woon-werk panden symposium, gehouden op 9 ITlei 1987 op het WG-terrein te Amsterdam, konkluderen het volgende:

dat gezien de overweldigende belangstelling voor dit symposium, en het aantal bestaande woon-werk panden in Nederland, er duidelijk sprake is van een toenemende behoefte aan panden" waarin zowel gewoond als gewerkt kan worden. - dat het wonen en !even in het traditionele gezinsverband in Nederland struktureel tanende is, en de behoefte aan grotere geintegreerde samenlevingsvormen, met name voor mensen in de lagere inkomensgroepen cq

.uitkeringsgerechtigden, sterk stijgende is. - dat zowel gemeentelijke, provinciale als landelijke overheden zich te wantrouwend opstellen ten opzichte van woon-werk initiatieven, en daardoor de mogelijkheden om woon-werk 'panden te financieren, op een zodanige wijze dat juist die mensen uit lagere inkomensgroepen er gebruik van kunnen inaken, in ernstige mate frustreren. - dat als gevolg van de ingewikkelde wetgeving en burokratiese strukturen in Nederland, nieuwe vormen van zelfbeheer, zelfbestuur en zelfbeschikking in veel gevallen bij voorbaat gedoemd zijn te mislukken.

Wij roepen de verantwoordelijke overheden en instanties op zich open te stellen voor deze vernieuwende woon-werkvormen, en hun wantrouwende -vaak zelfs vooringenomen- houding ten opzichte van dergelijke initiatieven om te • buigen naar een positief-ondersteunende.

Wij verklaren ons solidair met alle woon-werk panden en besluiten deze onderlinge betrokkenheid en solidariteit, daar waar noodzakelijk, om te zetten in zowel politieke als daadwerkelijke ondersteuning.

Wij stellen vast dat we onafhankelijk van overheden en politiek zullen blijven doorgaan met het zelf kiezen voor de manier waarop wij willen wonen en werken.

WONEN BLIJFT MEER DAN EEN DAK BOVEN JE HOOFD!

ékA9 ,chir •

A SOUDAR1TEITSHUREIN BEWONERSTERS TETTERODE

Voor ons pand :gelegaliseerd werd, konden we onze financien gemakkelijk overzien. We betaalden elektra, de .bouwpot en het "inkomen" van twee mensen zonder poen, die bij ons onderdak vinden. Onze huur was naar inkomen genivelleerd, doordat iedereen van zijn inkomen de honderden guldens plus 2 als percentage aan huur betaalde. Iemand met een inkomen \Jeri 800 gulden per maand betaalde dus 10 %, iemand met 1000 . gulden per niaand 12 96..En . iemand met 98.000 gulden kon beter gaan verhuizen aangezien 'ie dan .100 % had moeten betalen...

Na legalisatie werden we belaagd met erfpacht, onroerend goed verzekeringen, kasko-onderhoud en meet van dit soort geldverslindende bedragen. Onze begroting, die eerst nauwelijks cell - ton per jaar bedroeg steeg opeens near bijna drie ton! We zagen ons hierdoor voor grote problemen gesteld. Het pand. zat niet vol., niemand van ons kon zich.een voorstelling maken van een bedrag zo groot als drie ton en toch moesten we ons oude hutirsysteern uit-bouwen tot het drie ton zou kunnen dekken.

Allereerst zij we onze toenmalige pand-bevolking gain inventariseren. Hoeveel mensen wonen er, wat Is hun inkomen en hoeveel huur brengen zij op? Als je dat weet, kun je een verhoudingsgewijs redelijk kloppend beeld geven., van de pandbevolking ais het pand vol zou zitten. Je kan den ook uitrekenen hoeveel huur al die mensen opbrengen volgens het dude huursysteem. Als je dan vervolgens drie ton deelt door dit . laatste bedrag heb je . de vermenlgingsvuldigfaktor waarmee je de oude huurbedragen zou moeten vermenigvuldigen om de nieuwe te verkrijgen.

De huurbedragen die deze botte berekeningsmethode opleverde werden algemeen als te hoog ervaren en dus zijn we andersom gaan redeneren. Hoeveel kan iedereen opbrengen en hoeveel (evert dat op als je Mies bij elkaar optelt? Tussen deze en de vorige bereking zat nog een gat van ongever 10 %, dat werd voornamelijk veroorzaakt doordat we onze laagste inkomensgroepen (400-800 gulden/maand) meer wilden ontzien, dan volgens onze "botte' berekening het oval was.

Nu waren we het wel met elkaar eens dat het geld allemaal we) opgebracht moest worden. De besteding was reeel te noemen én dus moest ons "gat van 10 To" opgebracht worden door de topinkomens van 1047,05 gulden per maand (je moet de zaken positief blijven zien...). Ook vonden we echter dat de - huur aan een absoluut maximum gebonden moest zijn. Dus alle hoogste inkomens (boven 1500,- pm: die er niet zijn!) betalen ongever evenveel: in onze praktijk to'n 350,- en dat kan eigenlijk niet hoger. worden.

Door al deze voorgaande uitgangspunten- tot een . nieuw gekombineerd geheel te brengen konden we voor al onze inkomensgroepen een akseptabele huur berekenen, waarmee al onze kosten gedekt konden worden. Tenminste....in onze berekeningen hebben we ons gemiddeld inkomen "opgetrokken" van 700,-pm tot 850,- pm. Als je er immers vanuit gaat, dat iedereenin de toekomst wat meer geld heeft dan nu, dan kanl ie ook wat meer uitgeven. Positief zien, weet je wel. In wezen was dit gokken, maar het heeft wel gewerkt!

32

33

Met kunst en vliegwerk, bergen rekenwerk en vele, vele vergaderingen (we hebben driemaal definitief definitieve huren definitief vastgesteld...) hadden we eindelijk voor alle bewonersters een aan hun inkomen gekoppelde huur. Maar we wilden dat ook in de toekomst gaan veilig stellen,

Uit een bedompt verleden herinnerde ik me toen van mijn schoolexamen een funktie waarvoor de grafiek treffende gelijkenis vertoonde met onze nieuw bedachte inkomenshuur-grafiek. Dat is de grafiek van de cotangens, uitgegaan van een berekening met radialen. Nu niet dit papier in de prullebak gooien: iedere uitgebreide zakrekenmachine is uitgerust met een paar knopjes, die je de mogelijkheid geven iets uit te rekenen zonder dat je je hoeft te realiseren hoe die berekening werkt. Wiskunde is nu eenmaal niets enders dan een grote truken-doos die je zeer opportunisties kunt gebruiken en misbruiken...

Voor geinteresseerden: als je een willekeurige cotangens-grafiek en een overeenkomstigé inkomens-huur-grafiek op een papier tekent, kan je met simpel optellen en aftrekken, delen en vermenigvuldigen vanuit de ene grafiek (de cotangens) de andere (inkomenshuurgrafiek) berekenen.

Om nu al het voorafgaande nog even tot wezenlijke uitgangspunten terug te brengen:

* ons pand moet altijd onderdak en inkomen kunnen verschaffen aan twee bewoners die dit ontberen.

* pas vanaf een inkomen - van 400,- pm kan iemand huur betalen, waarbij dit bedrag voor de laagste inkomensgroepen een symboliese, voor de hoogste een effektieve huur moet betekenen.

* wonen in Tetterode moet betaalbaar blijven voor mensen tilt de sub-minimale (onder de 1050,-) inkomensgroepen.

* huur voor een woning mag (gevoelsmatig geredeneerd) nooit belachelijk hoog worden.

* van elk inkomen- moet de relatief gezien juiste huur zonder problemen berekend kunnen worden.

Bij ons heeft dit alles geleid tot:

HUUR 179 cotan(inkomen - 960) 4' 150. 450

Rein, Tetterode.

00

75

4 á •

t::21

1 '113, chigio • .

c t t t ref t I t II r

c.s1 4 1:10 •at frix- omevt t!)

#2$1

tt-A

3 3-4 • ft 1 4.44.4 r

pm

321 2,00

cw)

• IC

f‹•'- á inkonvil - /Jo

q s-0

19)

229i

35

WOON/WE RK/K ULTUUR-PAND EN

De HAT-regeling - en andere volkshuisvestingsregelingen zijn er om "wonen" te realiseren. Daarnaast is er behoefte aan goedkope ruimte voor "werken" of "kultuur", liefst enigszins gemengd met de funktie "wonen". Dat nu, geeft een boel problemen.

geen konfektiepak

Voor woon/werkikultuur-panden bestaan er geen pasklare oplossingen. Soms steekt men de kop maar in het zand: er worden 17 wooneenheden verhuurd, terwijl de gemeente ook wel weet dat • er op het desbetreffende adres slechts 14 wooneenheden zijn - en drie wooneenheden als ateliers of studio's dienst doen, in een ander pand wordt bedrijfsruimte op kostendekkende basis verhuurd. Nog weer elders "vergeet" men de bedrijfsruimte op de begane grond het liefst: die ruimte wordt dan niet opgeknapt en er wordt geen huur voor gevraagd. Tenslotte is ons een pand bekend waarvan de bewoneristers-vereniging de bedrijfsruimte op de begane grond huurt voor 27,50 per m2 per jaar. Kortom: hoewel er in de praktijk wel of niet geslaagde oplossingen worden bedacht, komen die niet tot stand dan na uitgebreide onderhandel-partijen.- De uitkomst Is volstrekt willekeurig.

financiering

Je kunt op verschillende manieren aan geld komen: a, een lening sluiten bij een bank; b, geld tenen van partikulieren; c. subsidie aanvragen bij Europese Gemeenschap, het rijk, de provincie, de gemeente, of bij partikuliere fondsen. In de praktijk blijkt dat banken in het algemeen weinig te bieden hebben aan startende bedrijven, zeker niet wanneer die geen kommerciele opzet hebben (de Triodosbank is een uitzondering). Geld lenen van partikulieren lukt alleen als je beschikt over rijke vriendjes en je daarvan afhankelijk wilt zijn. Subsidie aanvragen slaagt soms, ten koste van onevenredig veel tijd en energie (en die kun je dan weer tiler in je nieuwe initiatief steken).

Eigenlijk is het een wonder, dat er af en toe nog wat van de grond komt, zoals bijvoorbeeld: de Refter in Nijmegen; de Papenhulst in Den Bosch, het Poortgebouw in Rotterdam, het RKZ in Groningen, Tetterode in Amsterdam. Monumenten van geslaagde aktie, waardoor betaalbare woon- en werkruimte behouden bleef. Vaak gaat het niet: de likwidatie van Wyers én pogingen daartoe rnbt het Rijks Kledingmagazijn, beide in Amsterdam,

stedelijke voorzieningen

Het SIKH vindt, dat het nu maar eens afgelopen moet zijn met het huilen van krokodillentranen, waarmee gemeentelijke Mitid deze initiatieven ten grave dragen. Anno 1987 behoort de aanwezigheid van enkele woonAverk/kultuur-panden tot de noodzakelijke stedelijke voorzieningen. Ze hebben een hoop te bieden: - een hoge mate van zelfbeheer en zelfwerkzaamheid; - bijzondere vormen van werkgelegenheid; • nieuwe maatschappelijke initiatieven;

ruimte voor kulturele experimenten; - uiteenlopende woonvormen; - een unieke onderlinge wisselwerking tussen deze voorzieningen;. - aantrekkelijke start-mogelijkheden.

36 •

Woon/werkikultuur-panden hebben dus eén hoop te bieden. Beleidsmakers, die dat niet inzien, miskennen de behoeften van een aanzienlijke hoeveelheid mensen, die er andere-dan-doorsnee leefstijI op na houden, die • " ahdere" ideeen hebben over wonen, werken en samenlevingsverhoudingen. Ze gaan ook voorbij aan de strukturele achteruitgang van inkomens en werkgelegenheid in de afgelopen jaren, waardoor veel mensen zelfs aange-wezen zijn op goedkope "alternatieve" voorzieningen. Het achteloos negeren van deze behoeften is op zichzelf al verwerpelijk. Daardoor worden bovendien kansen gemist, waar het gaat em vernieuwing en revitalisering van steden.

Op korte termijn dienen het rijk en de gemeenten meer mogelijkheden te scheppen. Daardoor kan worden Voorkomen dat over enkele jaren opnieuw waardevolle initiatieven de nék om worden gedraaid. Zo wordt het hoog tijd, dat de gemeenteraad van Amsterdam zich uitspreekt voor het behoud van de Paviljoens I en 2 op het WG-terrein. En verder zou de gemeenteraad van visie en moed getuigen, wanneer hij alsnog terug zou Omen van zijn plan om het Rijks Kledingsrnagazijn in de Conradstraat te slopen. Aan de noodzaak van dat plan wordt in steeds grotere kring getwijfeld, ook in kringen van woningkorporaties. In dle kring is de bereidheid uitgespreken dit pand te behouden, door er een experimentele regeling op los te laten.

beleidsreceptuur

Hoewel er geen standaard-oplossing voor het behoud van deze panden is te geven, staan we nu ook weer niet met lege handen. Wat het SIKH betreft, gaat het om een receptuur op basis van de volgende uitgangspunten:

I. Bij de verbouw van panden moet de eenzijdige gerichtheid op het "wonen" worden vervangen door de idee, dat in een aantal gevallen dient te worden • gestreefd naar een zekere integratie van woon-, ekonomiese-, sociale- en kulturele funkties. 2.- Deze "niet-woonruimten" zijn nodig voor initiatieven, die genieten naar strikt ekonomiese maatstaven misschien een laag rendement hebben, maar waarvan het maatschappelijk nut groot is. De huurprijs dient zo laag mogelijk te zijn. Daarom zijn subsidies noodzakelijk. 3. Het Projekt Verbouw Panden (uitgevoerd door het LOBH in 1985) toonde opnieuw aan, dat het aanvragen van subsidies voor "Werk"- eri/of "kulturele"-funkties vaak strandt. in een oerwoud van regelingen (die niet zelden eenmalig zijn). Deze subsidie-stromen zijn onoverzichtelijk en daardoor vaak onbereikbaar. In plaats hiervan dient het Rijk een toegankelijke meerjarige regeling te ontwerpen, die vervolgens.door de gemeenten wordt uitgevoerd. 4. Deze regeling dient eenvoudig te zijn wat betreft kriteria. en uitvoeringsvoorschriften. Flexabilitelt dient gewaarborgd te zijn waardoor wordt voorkomen, dat elk initiatief aangepast moet worden aan een .grijs gemiddelde waaraan niets oorspronkelijks meer te onderkennen is. De termijn waarin een aanvraag wordt behandeld dient hoogstens enkele maanden te zijn. 5. De subsidiering van een projekt als geheel kan bestaan uit een eenmalige bijdrage in de vaste kosten van het kasko aankoopsom verbouwkostenj. De subsidie kan worden verstrekt aan een rechtspersoon, die het gebouw beheert. 6. Wat de inbouw betreft, deze wordt overgelaten aan de' zelfwerkzaamheid van de bewonersters en gebruikersters. Voor zover zij financiele steun (garantie of stibsidie) nodig hebben om Investeringen te kunnen bekostigen, of om de exploitatie van 'een afzonderlijk "werk"-fr of "kultuur"-Initiatief In een woon/werk/kultuur-pand rond te krijgen, wordt elke aanvraag van geval tot geval beoordeeld, konform daarvoor bestaande of nog in het leven te roepen regelingen.

37

7. Elk woon/werk/kultuur-pand wordt beheerd door een rechtspersoon, opgericht en instandgehouden door de bewonersters en gebruikersters van het pand. Deze organisatie treedt op als huursters van het geheel, of als eigenaresse, dan wel als erfpachtster, met andere woorden: alternatieve financieringswijzen worden zoveel mogelijk open gehouden afhankelijk van uiteenlopende omstandigheden. 8. De vrije beleidsruimte van de. beherende rechtspersoon wordt zo groot mogelijk gelaten. Het toewijzingsbeleid, het huurprijzenbeleid (bijv. wel of nier naar draagkracht), de mate en organisatie van zelfwerkzaamheid, ed, zijn onderwerpen waarover de beherende rechtspersoon zelf beslist.

Piet van der Sanden (SIKH).

38.

Verzekeringsmogelijkheden voor verenigingen van eigenaren voor de risico's verband houdende met verbouwing-zowel intern als extern.

Het is van belang om.de risico's af te dekken die de bewoners lopen tijdens verbouwingswerkzaamheden en waarbij schade aan goederen en gebouwen alsmede letselschade‘kan.ontstaan. Niet denkbeeldig is.bijv..dat een lid van de vereniging tijdens de werkzaamheden blijvend letsel oploopt of dat daze'

- door onachtzaamheicIschade of letsel aan een derde (of een medebewoner) toebrengt. • Onderstaand geven wij u een overzicht van. de verschillendeverzekeringsmogelijkheden die wij voor u bij diverse . vooraanstaande verzekeraars kunnen onderbrengen, alsmede een opgave van eventueel bestaande voorzieningen.

Aansprakelijkheidverzekering voor Particulieren op naam van een bewoner.

Dekt schade en letsel toegebracht aan derden. Schade aan goede' ren van gezinsleden alsmede schade aan hetgebuurde woonhuis is echter uitgesloten!

Aansprakelijkheidsverzekering ten behoeve van de vereniging van Eigenaren.

Dekt de vereniging in hoedanigheid van huiseigenaar voor schade door het pand veroorzaakt als gevolg van instorting. Niet verzekerd is de aansprakelijkheid van en voor de leden belast met werkzaamheden in, aan of op de verzekerde panden.

Letselschade aan leden van de vereniging toegebracht. Geneeskundige kosten gemaakt als gevolg van een ongeval zijn verzekerd a, bij het ziekenfonds of

b. op een particuliere ziektekostenverzekering. Deze instellingen kunnen de uitbetaalde kosten terug vorderen van de veroorzaker hetgeen kan betekenen dat een lid van de vereni- ging voor een aanzienlijk bedrag wordt aangesproken. Deze kosten kunnen -mits er geen sprake is van opzet- op een particuliere aansprakelijkheidsverzekering warden ge- claimd.

Blijvend letsel dan wel overlijden als gevolg van een ongeval.

Hiervoor adviseren wij een ongevallenverzékering af te sluiten. Premie-indicatie: Uitkering bij overlijden f 20.000;-- ) max uitkering bij invaliditeit ƒ 40.000.-- )premie f 30.-- p.p.p.ja. Hogere bedragen zijn mogelijk tegen hógere premie.

Verzekering voor bouwwerken (CAR-verZeker4w).

Een zeer volledige verzekeringsvorm die bijna altijd wordt afgesloten door opdrachtgevers van (ver)nieuwbouw. Een verzekering -gedurende de verbouwingsperiode- die wij u ten zeerste kunnen aanbevelen.

39

Premie-indicatie op verzoek:

Verzekerd zijn: - Schade aan het werk.door ongeacht welk oorzaak (uitgezonderd

uiteraard opzet). - Schade aan bestaande eigendommen!

Hieronder is bijv. verzekerd schade aan het bestaande -gehuurde- gedeelte van het pand dat op de particuliere aansprakelijkheidsverzekering is uitgesloten!

7 De aansprakelijkheid van de verzekerden(leden) voor schade aan personen en goederen verband houdend met de uitvoering van het werk. Schade aan goederen van gezins-leden is verzekerd!